11. Alberto Vonico, Tarvisino equiti
et iureconsulto: χρυσοποιία

Vt noris quae forte mihi, Vonice, videnda

Contigerint, positis rebus paulisper agendis,

Audi quae poterunt forsan tibi vana videri,

Si reputes, sed vera tamen nec somnia credas,

5

Vt sapiens qui multa vides, velamine moto

Quod circumpositum sic caligantibus obstat

Saepe oculis ut vix paulum discernere possint

Discrimen rerum obscurum. Sed pergite, Musae,

Vestrum opus hoc, paucis hominum nunc visa canamus.

10

Transieram medium sub iter iam mille feroci

Ipse animo horrendis perpessus monstra periclis,

Cum me difficilis ceperunt taedia vitae.

Et iam terga locis vertebam fessus iniquis,

Numina ni tanti movissent sancta labores.

15

Nam quis tot vastas potuisset repere rupes

Vi sine coelesti, silvasque et lustra ferarum

Fluminaque abscissas inter currentia valles

Transisset vita incolumi tutusque malorum?

Sed fesso auxilium Deum attulit, et mihi certus

20

Continuo illuxit puro sub lumine callis,

Cum prius offerent sese quocunque tenebrae.

Principio avulsum magno de corpore saxum

Et contra arrectum praerupta mole subibam,

Qua tenuis tantum venienti rima patescit,

25

Et qua nec radios proferet nec lumina Phoebus.

Errabam in caecis tenebris et nocte profunda,

Donec, saepe gravi passu loca tetra remensus,

Illhic, unde brevis mihi se lux obtulit, haesi.

Hic vero primum subsedi fessus et ante

30

Prospectans circumque oculos per singula volvens

Extimui retroque pedem tum forte tulissem,

Sed me ne facerem tenuit qui rupe cadebat

Exiguis humor guttis acremque levare

Ipse sitim admonuit siccis quae faucibus olim

35

Haeserat, et nusquam suasit desistere coeptis.

Sic ego, iam modica requie parvisque refectus

Haustibus, inceptum, qua callis pervius extat,

Ire iter instituens, iterum sub luce maligna,

Convallem obscuram nebulis pluviisque madentem

40

Ingredior, quaecunque pati graviora paratus.

Atque hic, lenta solo putri vestigia figens,

Vndenos quater ipse dies cum noctibus egi.

Iamque viae ad summum tandem venisse videbar,

Cum mihi se penitus oculis lux abstulit omnis.

45

Quid facerem? Vel qua tantis proferrer in umbris?

Aut quo me solita retro sine luce referrem?

Nec tibi quae interea transmissa fluenta lacusque

Evasi, refero, aut mediis quam saepe sub undis

Me me habui colloque tenus latera ipsa subegi.

50

Quae non vota deis, seu quas non mittere voces

Substinui? Quaeve ipse animo non iusta peregi?

Tum mihi visa preces inter discindier ingens

Cum tonitru nubes parumque per aethera ferri

Accelerans, et lux terris placidissima reddi.

55

Ac vallem interea iam praetergressus opacam

Exieram altos in campos lateque patentes.

Atque hic diversis maculis inspersa per omne

Corpus ovis, varioque micans tum forte colore

Quaerebat tenuem lanae candentis amictum

60

Sedula propter aquam vitreis ubi rivulus amnem

Praeterit immensum lymphis et florea circum

Arva sonans scatebris leni cum murmure fertur.

Hanc ego, perfectis votis, ut proxima vidi

Gramina carpentem nitidique ad fluminis undam

65

Siccantem vellus, fluvio quod merserat ante,

Continuo obstupui miro succensus amore

Sectari pecus egregium, quo tendere gressus

Inde videretur vel qua se verteret usquam.

Haec ita perpendens stabili dum mente voluto

70

Et recta iam tendo gradus avidusque propinquo,

Illa, solo teneris alta cervice relictis

Floribus, ibat ovans contra meque ipsa patebat.

Ac veluti novisset herum mihi protinus ultro

Blandiri et gremio sese dare et aurea saepe

75

Cornua, saepe ungues ostendere versicolorque

Motare interdum varium latus et mihi prorsus

Sola uni tantis opibus gestire colenti.

Ast ego quam poteram magno veneratus honore

Accipio hanc blandeque fovens deduco sub antrum,

80

Excisum quod forte cava de rupe patebat

Obductum viridi musco spissisque corymbis.

Deinde, thoro lectis foliis et fronde recenti

Substrato, liquidos fontes et laeta ministro

Pabula, et huic paribus studiis certare laboro.

85

Hic illa, exuviis positis, nova vellera primum

Induit et vicibus tot eas mutata resumit,

Quot trahit adverso solis splendore colores

Iris, ubi terris coelo incurvata recumbit;

Aut quot saepe levi motu variata videmus

90

Colla referre avium, quas Iuno, iungere curru

Ante alias omnes volucres dignata, superbis

Centum Argi voluit praetexere lumina pennis.

Bissenos menses ita se variantibus illis

Praeterii, cum iam niveo candore viderem

95

Omnia conspergi et laeto mihi pectus inibat

Pertentare pavor simul et pertundere cura.

Contemplabar enim quo dives vertere vellus

Coeperat et mihi non parvum rabida ora timorem

Intulerant animo, quae vix arcere cubili

100

Nostra vigil poterat custodia, sive luporum

Ingluvies erat aut rabies pellenda leonum,

Et quos invidia exagitat vesana timebam.

Sed metus ille tamen vanus neque vis mihi obesse

Amplius ulla virum poterat, non ulla ferarum.

105

Vescebatur ovis passim florentibus herbis

Apricos vaga per campos, ubi nulla perennes

Vrit hiems glacie segetes aut solibus aestas,

Temperies illis tanta est et gratia coeli.

At grato quondam victu mihi mitia poma

110

Prebebat ramis foeta incurvantibus arbos

Semper, et irrigui complebant pocula fontes.

Alter et interea circum se volverat annus

Instabatque dies promissi muneris, ut iam

Sperarem reditum longo post tempore laetus

115

In patriam et tanto finem prope adesse labori,

Ignarus quod erant mihi sex obeunte calore

Servandi atque etiam totidem sub frigore menses.

Nam quae marmoreo subcrescens alba colore

Iam candens ebur et nitidos superabat olores,

120

Nescio quem in croceum sensim conversa ruborem

Tendebat tyrio paulatim murice pingi.

Vt vidi, tum maius opus, tunc aurea terga,

Speravi atque operi tanto praeferre laborem

Haud ullum passus pariterque impendere tempus

125

Omne illi instituens, iterum melioribus ipse

Auspiciis tantas accingor vincere moles.

Donec, concessi perfecto temporis orbe,

Candida purpureum referebant cuncta colorem,

Et de purpureo subitus color aureus ibat.

130

Nec mora, continuo pecus ore et naribus aurum

Aurea suspirans cadit, et, grave pondus, inani

Corpore vellus adest pedibusque et cornibus aureis.

Hic ego tum graviter casu perculsus acerbo

Laetitiaque avidusque loco discedere, primum

135

Vota deis gratesque simul persolvo benignis;

Mox humeris onus imponens ad proxima tendo

Littora et in patriam rediens sic, alter Iason,

Aurea felici devexi vellera Colcho.