Gerolamo Bologni Candidae libri tres 2, 1

Testo base di riferimento: C. Griffante, 1993

Cura dell'edizione digitale: Ketty Peruch


1. Venetae classi in Turcos proficiscenti felices
ominatur eventus, originem Venetae urbis
obiter complexus

Bella parant Veneti Turcos fusura ruentis,

      Iam nova velivolo classis itura mari est.

Vota mea expectant quales diuturna triumphos,

      Expectat Venetos gloria quanta patres!

5

Nunc erit Euboicos ulcisci clade labores

      Tempus et iniusta corpora caesa manu.

Aeole, ventorum flatus emitte secundos

      Impleat ut facilis candida vela Notus,

Et fluctus mulce placido, Neptune, tridenti

10

      Tranquilla ut tutas praebeat unda vias.

Caeruleus Triton lituo comitetur adunco

      Exanclaturas barbara bella rates.

Gratia magnanimo summa est referenda Leoni:

      Solus is eversas sustinet orbis opes,

15

Cumque premat populos crudeli caede Pelasgos

      Turcus et in Latium bella cruenta paret,

Hic pro communi solus capit arma salute

      Caedit et hostiles, Marte iuvante, manus.

Dii faciant igitur Pelopea per oppida turmas

20

      Diffusas nostro pellat ab orbe procul,

Nec prosint celeres mitti post terga sagittae

      Quas iacit averso perfidus hostis equo!

Ferre iugum discat Venetum superata Corinthos

      Et Lacedaemoniae diripiantur opes.

25

Omnia quae bimaris spacio clauduntur ab Isthmi

      Oppida sint nostri sub dicione Ducis.

Quis neget antiquis Venetos ex urbibus ortos,

      Romanae ac Phrygiae nobilitatis opus,

Iure gubernandas quibus ingens cedat habenas

30

      Qua circumfusa cingitur orbis aqua?

Fundamenta tibi veteres, Aquileia, Quirites

      Obvia barbaricis opposuere minis.

Italiam suetus terrere, exterritus abs te

      In Latiam rueret ne ferus hostis humum.

35

Corniger hinc imis qua se liquentia ripis

      Fert, Opiterginas Ilion auxit opes.

Inde erat Altinum, nomen de moenibus altis,

      Quod Tarvisani praeterit unda Silis.

Hos Veneti tenuere locos, Antenora fausto

40

      Sidere ad Euganeos turba secuta sinus.

Oppida condiderant Venetos diversa per agros

      Clara domi, bello fortia, pulchra situ.

Attila Pannoniis irrumpens dirus ab oris

      Funditus inphanda sustulit illa manu.

45

Terra parum tuta est, vicinas vulgus in undas,

      Adriaci fato praecipiente fugit.

Tota suos illuc transfert Aquileia penates

      Et quae concordis nominis omen habet.

Cura Opiterginos eadem Altinumque fatigat

50

      Ponere fortuna sub meliore larem.

Tarvisio cives aliquot venere potentes,

      Misit non paucos urbs Patavina suos.

Areolae extantes undis scopulique frequentes

      Hortantur subitas aedificare casas.

55

Reicit effusas tellus aggesta lacunas,

      Firmato palis obicibusque solo.

Huc bona comportant ingentes plurima naves,

      Quoslibet huc fructus terra propinqua vehit

Quippe Silis Tarvisanis huc fontibus ortus,

60

      Huc Meduacus aquas miscet uterque suas,

Non procul inde Athesis, Padus et Liquentia, Plabis

      Hostia non parvae commoditatis habent.

Nunc ubi Mygdoniis fora sunt miranda columnis,

      Turris et assurgens sidera celsa ferit,

65

Tollitur auratum pario de marmore templum

      Atria longaevi stant ubi celsa Ducis,

Saepta gravem cohibent ubi diis accepta senatum,

      Praebebat glaucos piscibus alga toros.

Moenia iam stabant, Venetis poteratque videri

70

      Exulibus magnos consuluisse deos,

Si modo quae vates Apono consultus in atro

      Edidit eventus sunt habitura suos,

Auguris antiqua veniens ab origine, qui iam

      Vidit ab Euganeo pila cruenta iugo:

75

"Pannoniis regio licet ignibus ardeat omnis

      Noster erit domito magnus in orbe cinis.

Vrbs erit a Venetis nomen sumptura colonis

      Altera ceu mundi Roma futura caput".

En cinis hic ingens factus totumque per orbem

80

      Horrescunt Venetas terra fretumque minas.

Hunc illum superant bellis victricibus hostem

      Protenduntque amplis finibus imperium.

Quid memorem Venetis ut quaelibet insula sceptris

      Longaque litoreae pareat ora plagae?

85

Singula quid memorem iusto quae Marte subacta

      Parca vel oblata deditione tenent?

Nam loca cum diris premerentur multa tyrannis

      Iustitia et saevo sub pede pressa foret,

Sponte patrocinium Veneti petiere senatus

90

      Quo duce tranquilla pace fruuntur adhuc.

Roboris hoc proprium Veneti, superare superbos,

      Protegere afflictos inclyta gesta monent.

Dii iubeant igitur fatorumque integer ordo

      Omnia quae certa tempora lege gerunt:

95

"Si qua meis fiet Venetis iniuria, si quis

      Caelicolis gratum laeserit imperium,

Protinus extremam mittant sua sub iuga tubam

      Et si gens aliqua est ulteriore situ".