Battista Mantovano epigrammata ad Falconem, 76

Testo base di riferimento: L. Cupaerus, 1576

Cura dell'edizione digitale: N. Ruzzenenti


76. SEQVENS ELEGIA EST DE PVGNA VIRTVTIS
ET FORTVNAE AD FALCONEM SCRIPTA

Ebria Virtutem Fortunam lacessere nuper

      Coepit, et hoc bellum dicitur orsa modo.

Cur latitas? Vanaque tegis gravitate timorem?

Si sapis ut iactas, et potes, arma cape,

5

Te iuvat obscuris nugas excudere tectis,

      Semiviros inter, foemineosque choros.

Tu tibi sola places, sine te nihil utile dicis,

Et populum ficto decipis ore rudem.

Vis Phoebaea tuis oracula cedere dictis,

10

      Et somnos hebetes, desidiamque doces.

Ast ego sublimes animos ad sydera mitto,

Et decoro gentem nobilitate meam.

Regna mihi subsunt et opes et purpura regum,

      Et patitur leges terra, fretumque meas.

15

Tu me stultitiae, tu me levitatis ubique

Arguis, et nomen polluis ore meum.

Efficiam ne te defendat inertiae posthac,

      Si sapis ut iactas, et potes, arma cape.

Nec lateo dixit Virtus, nec proelia quaero,

20

Nec fugio, leges consiliumque sequor.

Si ratia poscit pugnas, interrita pugno,

      Si pacem praefert, ocia pacis amo.

De pietate loqui, de relligione, Deoque

Ad genus omne iuvat: nam gens omne rego.

25

Recta placent nobis, ratione carentia nunquam,

      Et populum tali fallimus arte rudem.

Non Phoebaea, verum tua cedere dictis

Plena volo obscoenis dicta libidinibus.

Ipsa leves animos in Tartara mittis, et omni

30

      Dedecoras gentes impietate tuas.

Praeficis indignos, et regna latronibus imples,

Subque tuo lugeto terra fretumque iugo.

Nec te stultitiae, nec te levitatis ubique

      Arguo, tale tuum dat tibi nomen opus.

35

Efficiam certe ne me experiaris inertem,

Efficiam gladio confodiare tuo.

Desine deceptrix hominum Fortuna minari,

      Novimus et mores ingeniumque tuum.

Fas et iura times pro legibus uteris armis:

40

Nec pudet insontes praecipitare viros.

Te Duce Romani maduerunt sanguine reges,

      Et plerique sua procubuere manu.

Bella moves, nec scis motos sedare tumultus,

Saepius accenso territa Marte fugis.

45

Novimus ad Trebiam, Cannas, Transimenaque arva,

      Stulticiae vires cosiliumque tuae.

Te rupes Tarpeia canit, canit Allia laudes,

Et Gothus et fusco Vandalus ore tuas.

Aestiferum aequiparas nimbum, qui murmure multo

50

      Surgit, et excussa languet inanis aqua.

Falconem quoties fortemque insana Robertum

In sordes ausa es pauperiemque dare?

Cerne locis ut nunc niteant sublimibus inter

      Purpureos patres, armigerosque Duces.

55

Hi sunt quos vesana fugas, cogisque subire,

Et terra et vasto longa pericla mari.

Alter ad Oceanum, finesque recurrit Iberos,

      Dum fidei debet praemia ferre sua:

Alter in Alpinis nivibus, Ligurumque per agros

60

Vivit et ad Celtas, ad Senonesque fugit:

Et quia militiae titulis excellit, et omni

      Laude nitet, duplicem foedifragumque vocas.

Quis fit, et eximiae quae sit prudentia frontis

Constat, et hoc victi non tacuere Duces.

65

Hos experta potes quae nostra potentia nosse,

      Et qua conatus frangimus arte tuos.

Disce viros fortes et pectora sancta vereri,

Atque meum cessa dilacerare genus.

Verum adeo levis es, tantisque furoribus ardens,

70

      Vt nequeas irae vim cohibere tuae.

Qui pinxit Lycium voluit te pingere montem,

Dum variam fingit multiplicemque feram.

Ora leonis habes, quia primum pectora fastu

      Tollis, et audaces mittis in ora sonos.

75

Hircus olens venter, quia quos extollis, in amnem

Desidiam proni, luxuriamque ruunt.

Non opus exemplis, quorum mihi copia maior,

      In Libyca quam sit copia farris humo.

Vltima pars serpens, quoniam de crimine virus

80

Nascitur, et vitium dira venena parit.

Conscia mens cupae Taxos, aconitaque mandit,

      Semper et in tenebras, suppliciumque cadit.

His ascensa gravem rapuit Fortuna pharetram

Et celeri torsit spicula multa manu.

85

Voce, manu, gladio, iaculis, cursuque fatigat,

      Et circunducto strenua pugnat equo.

Fixa manens eadem institit vestigia Virtus,

Nec timet insanam, praecipitemque feram.

Aegida nam rapidis Chalybum fornacibus ustam,

90

      Et solido Clyopes ex adamante gerit.

Frustra igitur Fortuna truci superintonat ore,

Atque leves circum fertque refertque gradus.

Saevit inutiliter ceu cum grave sibilat oestrum

      Obvolutans taurum, cornupetamve bovem.

95

Dum videt incassum se mittere tela per auras

Infremuit, et crebro verbere pulsat equum.

Dum furit incaute, missisque vagatur habenis,

      Decidit, et fracto gutturis osse perit.

Marmoreo comites moestae imposuere sepulcro,

100

Et super hoc quidam carmen inesse ferunt:

Hic iacet insani numen mutabile vulgi,

      Lege carens, sola mobilitate potens.

Arma capit Iani, variasque ferentia fruges

Cornua, cum clavo quo vada navis arat.

105

Tunc ait ex media quidam sine nomine turba,

      Qui varias sortis noverat ante vices.

Fidite Virtuti, Fortuna fugacior undis

Non manet, et certam nescit habere domum.

Gaudia dum simulat, subvertere cogitat orbem,

110

      Insidias ridens exitiumque parat.

Propterea vasis Agathoclea legimus legimus usum

Fictilibus, verso dum timet orbe premi.

Discite quos sursum voluit rosa ponere fastus,

      Trudet ab excelso vos mora parva loco.