5. DE BALNEIS PORRECTANIS, CARMEN PANEGYRICON

Hic ubi perspectant duo se iuga frontibus altis

      Balnea Porrectae fama vetusta vocat.

Vallis in umbrosae medio per grandia saxa

      In Rhenum tenui labitur amnis aqua:

5

Solis ad occasum mons est, mons solis ad ortum,

      Et tepidos latices fundit utrumque latus.

Montis ad occasum cuius magis ardua moles,

      Cum pluit interdum fumat et ardet apex.

Huc veniunt aegri quoties Asclepia morbo

10

      Ars minor, et nullam fert medicamen opem.

Huc veniunt gelidi, quos nominat unda Lemanni,

      Qui mare Dalmaticum Chaoniumque vident.

Quique Ararim Ligerimque bibunt, quos irrigat Isther

      Et Padus Alpinis multiplicatus aquis.

15

Et equos Ausoniis Siculi mare partit ab oris,

      Et qui longinqui Cratidis arva tenent.

Campani, Tyrrhaeni, Vmbri, Picentia rura,

      Samniaque et pinguis terra Latina soli.

Qui iuga campos qui rura urbesque frequentant:

20

      Qui rate Neptuni regna liquentis arant.

Vndique Porrectae sacrum concursus ad amnem

      Solstitio longos abbreviante dies.

Sydera littorei dum Sol tenet ardua Cancri,

      Et leo flammanti cum premit ore solum.

25

Carminibus resonant montes, Citharoedus Arion

      Orpheus Amphion per nemus omne canunt.

Mane diem Phoebo vix spargente bibendum

      Fumantes cyathi sollicitant aquae.

In vada cum nitro veniens et alumine sulfur

30

      Ardorem domita frigiditate facit.

Porrige ventrosum calicem, crateribus hospes

      Grandibus ad vitae pocula sancta veni.

Guttur praelargo buccis tumentibus hauri,

      Salsaque per fauces fluctuet unda cavas.

35

Porgite ad os laticem, qui mox descendat in alvum,

      Et gravia audaci vasa levate manu.

Flumina concursu celebrate salubria magno,

      Sed procul a vobis sit sopor atque venus.

Vade, redi, gressu profer vestigia lento,

40

      Et bibitos fontes evome, minge, caca.

Ter bibe, et horarum facito intervalla duarum

      Semper, et exili prandia ventre vora.

Pauca Ceres, flavo praecordia dilue Baccho,

      Et vervecis in hoc viscera fonte coque.

45

Labitur in venas aqua, membra perambulat aegra,

      Corporeque ex omni dira venena fugat,

Restituit crudos, stomachoque medetur inerti,

      Et ciet expulsa debilitate famem.

Fertur et antiquum capitis sedare dolorem,

50

      Difficiles animas sanat, et asthma levat.

Labitur in renes, lapidemque in renibus ortum

      Frangit, et urinae vasa viamque lavat.

Foecundat steriles uteros, sperataque nunquam

      Pignora fert, tristes laetifiactque nurus.

55

Singula quid referam? Rursum revocata iuventus

      Vernat, et ex vultu ruga senilis abit.

Extenuata prius facies impletur, et ardet

      Purpura in extensis sanguinolenta genis.

Corda calent, venae saliunt, cava tempora surgunt,

60

      Mens redit ad primos exhilarata dies.

Apoenine pater qui dividis Itala regna

      Verticeque aereo cernis utrunque fretum,

Cum locuples ferri, cum sis divitissimus auri,

      Nil tamen hoc sacro flumine maius habes.

65

Gignis opes varias, sed nil praestantius isto,

      Quod reparas homines in meliusque refers.

Dicite quae colitis montes et flumina Nymphae:

      Quo Deus has pacto significavit aquas?

Dum precor, ex tenui qui praeter labitur amne

70

      Protinus est tali nymha loquuta sono.

Bos confectus erat macie quasi fascina passus.

      Lentus, iners recubans, nec iuga ferre valens.

Hepar erat rosum blattis, erat ulcere pulmo

      Tabidus, aegortans asthmate vocis iter.

75

Rusticus indulgens operis absoluit, et omne

      Nocte dieque tulit per nemus ire vagum.

Magdalena loco quae praesidet, ora bubulci

      Sumpsit, et haec lassum duxit in arva bovem.

Ille sitim patiens fonti iam proximus undam

80

      Hansit, et in tepido proluit ora vado.

Delectatus aquis salsoque liquore vagari

      Desiit, in viridi iam stabulatur humo.

Pascitur ad ripas, in margine fluminis herbam

      Carpit, et a sacro nescit abire loco.

85

Mensis erat, cum iam tergo reparatus obeso

      Diva eadem rursum facta bubulcus adest.

Atque bovem vulsa nemorum de stipite virga

      Depulit ignota de regione domum.

Nam locus ante fuit sylvis horrendus opacis,

90

      Nulla Dryas norat, nulla Napaea viam.

Vallibus obscuris tellus abscondita saltu

      Invio, et hyberno semper adusta gelu.

Vidit ut incolumem quem nec superesse putabat,

      Vix pecudem dominus credidit esse suam.

95

Cunque memor fontis taurus remearet ad umbram

      Vallis, et ad Gelidi pascua nota soli,

Rusticus insequitur vestigia nosse laborans,

      Quis tulerit casus, quod medicamen opem.

Venit ad angustas fauces convallis, et audit

100

      In glaream rivo desiliente sonum.

Audit, et appropians nebulas ascendere cernit

      Vt solet ardenti cum tepet olla foco.

Substitit admirans, ut sulfura naribus hausit,

      Accipit admota flumina lapsa manu.

105

Agnitus ut calor est, alio nihil indice dixit

      Est opus, hi latices, hi medicamen habent.

Iste latex medicamen habens decurrit in amnem,

      Inde salutares efficiunt aquae.

Nec mora, vulgatum vicina per oppida fontis

110

      Nomen, et sacras turba cucurrit aquas.

Posteritas capiens grates persolvere divae

      Struxit in exculto parva solo.

Vt sic fata, sonum fundo dedit unda sub imo

      Nimphaque prolatum traxit in antra caput.

115

Ergo loci genio divisque habitantibus astra

      Annua solemni ponite sacra die.

Magdalena loci genius, concurrite ad Aram

      Cum fuit ad Christi diva vocata thronum.

Iulius ardebat, canis ignea iuncta Leoni

120

      Arentem flammis inficiebat humum.

Vt fugias igitur discrimina fontis et astri,

      Protinus ad divae confugiatur opem.