4. de bello Hydrontino

Debita Tarpeio reddebat sacra Tonanti

      Qui bello Tuscas extenuarat opes,

Ecce ferox Italas invadit barbarus oras

      Appuliae et latos depopulatur agros.

5

Impiger at Calabrum princeps victricia Martis

      Signa rapit populis concomitata suis,

Mox circunfuso sublimis milite dixit:

      "Non aliter poteram nomen habere ducis!

Vos autem, socii, scelerato in sanguine ferrum

10

      Stringite, nam vestro Turcus ab ense cadet.

Gens furit haec campis in equis secula sagittis,

      Sed fugit adversi cum videt ora viri.

Ite alacres mecum et duros tolerate labores,

      Nam stabit causa pro meliore Deus".

15

Addiderat vires animis; tum miles in hostem

      Irruit, ulcisci saeva per arma parans.

Est locus in Latio - Hydrontum dixere priores -,

      In quem barbaricus moverat arma furor,

Et subita magnam vi debellaverat urbem,

20

      Quam post submissis protegit auxiliis.

Vertitur hic moles rerum et discrimina belli,

      Namque ibi congestas Turcus habebat opes.

Huc ergo rapitur sumptis Alphonsus armis

      Fulmineique instar turbinis agmen agit.

25

Iamque acies latis struit sub Iapygis arvis,

      Iamque erat aere nitens hinc eques inde pedes,

Protinus Hydronti properant infringere portas

      Ausonii, ut Troes de statione ruant.

At princeps Calabrum divos in vota vocavit,

30

      Spicula cum facibus deinde cruenta iacit;

Mox alii accelerant altos ascendere muros

      Prensaque de summis vellere tecta parant;

Plumbea dehinc atris crepitat glans ignibus acta,

      Sternit et adversas pernitiosa domos.

35

Intus turbati insolitae formidine pugnae

      Incipiunt vere iam trepidare Phryges;

Nam sublata fugae spes est, quia classis in alto

      Pars est mersa mari parsque perusta iacet.

Attamen assueti bello defendere sese

40

      Conantur saxis desuper arce datis,

Deque cavis densas intorquent turribus hastas,

      Iactaque praecipitant undique tela viros.

Plurima fit strages hominum, largusque per herbam

      Interfectorum sanguis ubique fluit;

45

Tunc crebro caelum resonat clangore tubarum

      Obviaque ob strepitum miles in arma furit.

Vectus equo lustrat muros Aragonius heros,

      Felices nota quaerit et arte vias,

Nomine quemque vocans nunc hos nunc excitat illos,

50

      Nunc fortis peragit militis officium.

Tandem indignatus iustas exarsit in iras,

      Atque ait infrendens: "Turba, venite foras!

Non pudet inclusos iterum obsidione teneri,

      Sed vobis nullae foedera pacis erunt:

55

Non hic cum Venetis belli simulacra geruntur,

      Cum dura fieri proelia gente palam est".

Dixerat, ad pugnamque redit furibundus et instat.

      Nam vastis magnum viribus urget opus,

Ingeminatque ictus, pulsis hinc molibus urbem

60

      Deiicit ac trepidos dissipat ense Phryges.

Iamque omnis castris acies descendit apertis

      Moeniaque Hydronti fracta repente subit:

Insequitur clamor peditumque equitumque ruinam

      Horrisonisque alta vocibus astra tonant.

65

At sese Teucri glomerant retroque recedunt

      Et piget Italiae iam tetigisse fores.

Pro dolor et pietas: una sub luce dierum

      Milia Turcorum sanguinolenta iacent!

Et voluit rabies fati ut prostrata maneret

70

      Barbaries, Latiis diripienda feris,

Sed qui tercentum penetravit navibus Isthmon,

      Vt fera in augusto poneret arma solo,

Transfuga vix potuit celeri remeare carina,

      Nuncius acceptae cladis ut ipse foret.

75

Demum parta dabit pacem Victoria mundo,

      Quae tot nunc uno proelia Marte fugat.