51. eulogium in funere clarissimi viri Cosmi Medicis
patris patriae a senatu populoque florentino dicti

Sic mala fata bonos rapiunt nec parcitur ulli:

      Posse igitur sanctos credo perire deos.

Ergo instat cunctis indevitabile fatum

      Vt possint etiam numina sancta mori.

5

Tene, pater patriae, potuit, sanctissime Cosme,

      Atropos audaci corripuisse manu?

Parca maligna tuam valuitne invadere vitam?

      Quis deus huic tantum iuris habere dedit?

Dicite, Pierides, sacras quae Gorgonis undas

10

      Et nigrum colitis fronde virente nemus,

Dicite, Pierides, nostro date carmina Cosmo

      Certatim et tantum concelebrate virum.

Nunc magni oris opus, nunc totum Helicona, Camenae,

      Pandite ut exiguo crescat in ore sonus.

15

Hic vos infernis potuit revocare tenebris

      Cum vestrum fuerit semper ubique decus.

Tunc sic illacrimans nulla redimita corona

      Emisit querulos Calliopea sonos:

Heu tuscis quantum est terris splendoris ademptum!

20

      Occidit ausonii gloria quanta soli!

Pectora maesta suis tundat Florentia palmis:

      Orbata heu quanto est patria sancta viro!

Curia maesta patrum ploret sanctusque senatus

      Certatim et lacrimis irriget ora piis.

25

Et pueri invenesque fleant matresque nurusque,

      Parvulus in cunis vagiat ipse puer.

Fundite, Sillanidae, lacrimas populariter omnes

      Et nihil heu! tanta non sit in urbe dolens.

Quam demissa iuba est nullusque in crinibus extat,

30

      Nullus in etrusci fronte leonis honor,

Sed iacet et maestis rugitibus aera pulsat

      Et notat insanis unguibus ora leo.

Heu quanta etruscis instare pericula cerno,

      Tirrhenae quantum decutientur opes!

35

Namque fere omnis decoquet argentaria mensa,

      Credat ut iratos lidus habere deos.

Sed Medices Cosmus si tempore viveret illo

      Non premeret tuscas tanta ruina domos.

Nam quod non vidit magna sapientia Cosmi,

40

      Mortales omnes hoc latuisse putem.

Pace mihi liceat priscorum dicere, talem

      Non produxerunt saecula cuncta virum.

Divitiis fama ingenio virtute fideque

      Huic nemo ex priscis aequiperandus erat.

45

Saepe licet tristem decantet Sparta Licurgum,

      Neoclidem quamvis attica laudet humus,

Et tu qui Vehios armis, pietate Faliscos

      Iussisti Aeneadum subdere colla iugo

Fabritius. quamvis Pirri contempserit aurum

50

      Pauper et incompta Curius ille coma,

Arma Iovi quamquam suspendit opima Feretrio

      Claudius et Paenos contudit ense feros,

Quamquam exultantem libicis iuveniliter armis

      Continuit lenta Maximus ille mora,

55

Scipiadasque licet tribuit quibus Africa nomen

      Inseruit superis fama secunda deis,

Seque licet iactent tristi gravitate Catones,

      Et Scauri insignes aedilitate ferant,

Sis ternis quamvis clarus, Pompee, triumphis

60

      Et nomen magni traxeris inde licet,

Devicit Gallos Caesar, subiecit Hiberos

      Et mauri quamquam contudit arma Iubae,

Non tamen hos poteris magno componere Cosmo:

      Qui talem poterunt aequiperare virum?

65

Hi sunt nimirum praeclari fortibus armis,

      Vni sed numquam tanta fuere bona.

Hic fuit ex omni recte uirtute beatus,

      Et tamen heu! Lethes pocula nigra bibit,

Plangite, Castaliae, infestis nunc pectora palmis,

70

      Et nunc maestitiae conscia signa date,

Crinibus et sparsis flentes celebrate, Camenae,

      Nunc Medicis Cosmi triste ministerium.

Delius ecce suam citharam deponit Apollo

      Vixque potest lacrimas ille tenere genis.

75

Nec lugere deum est sed luctus cogit acerbus

      Laurea de niveis demere serta comis.

Hic sacros coluit vates, hic aurea nobis

      Caesaris Augusti saecla redire dedit.

Egregios illa non tempestate poetas

80

      Maiori affecit Caesar honore meos

Quam Medicum proles scriptorem amplectitur omnem,

      Nec desunt doctis praemia digna viris.

Non sic tuscus eques nostros veneratus alumnos

      Vatibus aoniis praemia tanta dedit

85

Quam Medices Cosmus, nostri tutela decori

      Dona dedit doctis doctus et ipse viris.

Hic quoque philosophos multa gravitate verendos

      Fovit, grammaticos fovit et historicos,

Nec non astrologos et amavit rhetoras omnes,

90

      Et quicumque alia nobilis arte fuit.

Dicite, caelestes, caeli qui templa tenetis,

      Quis vobis dederit munera plura pius,

Verius aut Christi quis relligionis amator

      Extiterit: divos aequiperasse puto.

95

Hic est qui cunctis construxit partibus orbis

      Aere suo aeternis candida templa deis

Quae dispersa simul si tu componere velles,

      Vix caperent phrigii moenia celsa Remi.

Quid dicam Marci reverendi numinis aedem?

100

      Quam Medices Cosmus condidit aere suo.

Proh dolor! hic nobis, hic diversoria Musis

      Condiderat variis tota referta libris.

Aonii montes et thessala, cedite, Tempe,

      Et loca que grais sunt celebrata modis,

105

Cedant magnifici fulgentia tecta Luculli,

      Marmoream quamvis struxerit urbe domum,

Mole licet stupida tumidum constraverit aequor,

      Aequarit montes et iuga celsa licet.

Nam si quam Fesulis Medices in montibus aedem

110

      Struxerit, aspicies, illa minora putes.

Quod si Laurenti miro splendore lacunar

      Et totum templi conspiciatur opus,

Nullus erit qui non Capitoli praeferat arci

      Hoc quo nil toto pulchrius orbe reor.

115

Atria quid referam Fesulis subfulta columnis

      Luminibus stupidis suspicienda viris?

Me citius tempus quam copia deseret ipsa.

      Hunc quis divinum non putet esse virum?

Dixerat et magno pectus constricta dolore,

120

      Conticuit mediis exanimata choris.

Tempus erat rapido cum terra ardore dehiscit

      Et sicca arescunt arva perusta siti,

Cum per nemei ferventia tergi leonis

      Ductaret celeres sol rubicundus equos,

125

Vltima cum Cosmo Parcae sua fila legebant,

      Extremum Medices novit adesse diem:

Advocat egregium natum proceresque verendos,

      Languidus et sacro sic dedit ore sonos:

Vixi et quod tribuit spatium natura, peregi,

130

      Desinite impositas exsuperare colos.

Mors sua quemque manet, mortales nascimur omnes,

      Omnibus inferni est ianua aperta Iovis.

Vos igitur proceres et tu, carissime fili,

      Sit patriae sanctae maxima cura, Petre.

135

Publica privatis semper potiora putetis

      Tollere si tuscum vultis ad astra decus.

Extirpate malos, iustos attollite cives,

      Praemia sint meritis cuique parata suis.

Sic poterit celsos Astrea relinquere caelos

140

      Et vestras iterum sic habitare domos.

Tollite civiles omnes ex urbe furores,

      Sit procul insanae seditionis amor.

Exitiale odium subito sedate, priusquam

      Subscitet ingentes parva favilla focos.

145

Non de divitiis certet cum divite dives

      Quis possit plures continuare domos,

Iustitia sed enim conetur vincere iustum

      Iustus, sic fortem vincere fortis amet.

Aemula virtutis nempe haec certatio prodest,

150

      Inflamat cives ad meliora suos.

Sitque animus liber nullique obnoxia culpae

      Mens ut quod verum est cernere pura queat.

Horrida sanguinei vitetis semina belli,

      Pacis honoratae semper ametis opus.

155

Sumere cuique licet sed bello imponere finem,

      Non cuicumque licet non nisi victor erit.

Exitus est dubius, Mars est communis et hora

      Vrbinus insigni clade ruina datur.

Externus sed si vos contra insurgeret hostis

160

      Vt florentinos depopuletur agros,

Vt Piccininus quem nos constravimus armis,

      Et quisquis tuscum terruit imperium,

Tunc vos conducto potius seu milite lido

      Pellite ne priscis degeneretis avis.

165

Vincatis ratione hostes, superetis et armis,

      Lidius ut multo crescat honore leo.

Debellate malos, subiectis parcite tota

      Vt vestris cedat finibus Ausonia.

Numina sancta favent iustis, odere superbos,

170

      Felicem nullum per scelus esse sinunt.

Has artes retinete quibus Florentia possit

      Per decus ausoniis reddere iura viris.

Nunc postquam vitam caelestia fata reposcunt,

      Non mea marmoreus contegat ossa lapis,

175

Nec longa incassum ornetis mea funera pompa,

      Quod terrae est, ipsi reddite corpus humo.

Credite marmoreis etiam data fata sepulcris,

      Nos immortales gloria sola facit.

Vix haec ediderat gelidos cum spiritus artus

180

      Liquit et empirei sidera celsa petit.