Naldo Naldi elegiae ad Laurentium Medicen 3, 7

Testo base di riferimento: L. Juhász, 1934

Cura dell'edizione digitale: F. Boschetti


7. eulogium in Iohannem Medicen ad Cosmum patrem

Heu modo qui laeto dicebam carmine natum

      Florentem ludens, Cosme beate, tuum,

Cogor in extinctum crudeli funere eundem

      Dicere flebilibus tristia verba sonis.

5

Quam cito fata suum vertunt mutata tenorem,

      Quam cito fors diras vertit acerba vices.

Nam quo Syllana florentior alter in urbe

      Aut mage quem decuit vivere, nullus erat.

En tristi subito correptus morte, Iohannes,

10

      Deseris extremis frigida membra rogis.

Non tibi divitiae Medicum, non fama per orbem

      Profuit in cunctis concelebranda locis,

Non tibi, quod, monitis divini edocte parentis,

      Servaris patriae libera iura tuae.

15

Nil etiam casta te relligione deorum

      Tam bene de superis promeruisse iuvat.

Omnia mors rumpit, meritum neque respicit ullum

      Nescia vel sanctis parcere dura viris.

Quin etiam credam, cum sacri pignora Cosmi

20

      Ausa sit e medio tollere acerba gradu,

Hanc quoque perpetuos ausuram attingere divos

      Et natis orbum reddere posse Iovem.

Desinite hinc omnes quicquam sperare futurum

      Longius humana condicione datum,

25

Postquam, qui meritis totum complectitur orbem

      Et trahit aeternos in sua vota deos,

Non potuit Medices natum defendere Cosmus,

      Quo minus infernos transnatet umbra lacus.

At potuit. Quis enim Cosmo neget ulla petenti,

30

      Audeat aut tanto non dare cuncta viro?

Tristia, nam, vitae quae rumpit stamina, Clotho,

      Iurarat Medicos, diva proterva, Lares

Iamque propinquabat thalamo, quo dira Iohanni

      Inferret nigras Parca maligna manus.

35

Sed, cum de nato divino in pectore curas

      Vidisset patrem tunc agitare pias,

Hanc ita divini fregit reverentia Cosmi,

      Vt coeptum subito linquere vellet opus.

Sed vetat hinc sapiens Parcam discedere Cosmus

40

      Verbaque divina talia voce refert:

Ergo, ubi tam firmus fatorum vertitur ordo,

      Qui Iovis e medio defluit usque sinu,

Hactenus ut nullis hominum nullisque deorum

      Contigerit celerem sistere posse rotam,

45

Hunc ego non patiar nostro nunc nomine frangi,

      Sed per me semper intemeratus eat.

Dixerat. Inde suum servavit Parca tenorem,

      Sed quater invito substitit ante pede.

Sic Medices cari constanti pectore Cosmus

50

      Inspexit nati funera cruda pater,

Vt nec Anaxagorae nobis, nec sancta Catonis,

      Qui invicti natos imposuere rogis,

Sint optanda magis tolerandi exempla doloris,

      Quam tua, nam, Medices, tu dare summa potes.

55

Experti hoc cives referunt te protinus omnes

      Esse vel in tota fortius urbe nihil,

Nam, voluit quicunque gravis solatia casus

      Luctibus in tantis debita ferre patri,

Invicti sensit fortissima pectora Cosmi

60

      Nil licet ingenti succubuisse malo,

Sed graviter nati reliquos in morte dolentes

      Solandi munus praeripuisse magis.

Dicite, Cecropiae, si quem vidistis, Athenae,

      Aut vos, Ausonii moenia celsa Remi,

65

Dicite, vos quaeso, dum prisca aetate virorum

      Clarorum vobis copia magna fuit,

Si quem vidistis, vultu qui immotus eodem,

      Quo natum genuit, efferat inde suum,

Invictas et qui praeberet luctibus aures,

70

      Cum dolor afflictae verberat astra domus,

Et quem, dum maestus lachrimas effundit acerbas,

      Non posset populus sede movere gravi,

Praecipue, tanti prae se qui signa doloris

      Ferret, ut in lachrimas cogeret ire feras.

75

Nec tot pampineo suscepit Apulia magno

      Vota nec aegroto tot pia Parthenope,

Quot nunc Etrusca populus Syllanus in urbe

      Suscepit precibus vota pudica piis,

Vt tibi, cui vixdum Saturni exacta maligni

80

      Alterius cursus tertia pars fuerat,

Eiusdem saltem binos evincere cursus

      Concedat pensis Parca severa suis.

Tot sed vota cadunt, quis vos, dum talia, divi,

      Negligitis, possit esse putare deos?

85

Nam modo, qui navem iactatam fluctibus altis

      Ingredier portum cernere visus erat,

Hanc procul a terra rursus surgentibus undis

      Tristius inspexit edere naufragium.

Heu, quam fallaci stultum confidere sorti

90

      Aut dubio quenquam credere vela mari.

Sed, quamvis populus doleat spe captus inani,

      Numina sic votis surda fuisse suis,

Quo, tamen, ipse potest, sequitur te maestus honore

      Et sua dat cineri dona suprema tuo

95

Vexillisque suis, quae sint tibi pignus amoris,

      Exequitur miseris te miser ille modis.

Maxima pars procerum mutata veste fuerunt,

      Dum tanti subeunt funera acerba viri.

Nec penitus tota civis fuit ullus in urbe,

100

      In lachrimas qui se non daret usque pias.

Quin etiam Fesulo dicuntur vertice nymphae

      Tristitia maestas dissoluisse comas.

Heu, quos clamores, tota quos urbe dolentum

      Sensimus et questus edere cuncta novos?

105

Ille dolet misero pertundens pectora planctu,

      Heu, tam munifico se caruisse viro.

Hic petit a cunctis, an cive humanius illo

      Omnibus audierint ante fuisse locis.

Ille refert prisca Medicen pietate Iohannem

110

      Plurima in aeternos dona tulisse deos

Et queritur post haec nimis indignatus in illos

      Talia tam sancto nil valuisse viro.

Est quoque, qui patriam miserans non desinit omnes

      Dicere Syllanos ultima damna pati,

115

Vt nullus Tusca restarit civis in urbe,

      Dum tibi supremas contulit inferias,

Cui non extiteris vel maxima causa dolendi,

      Praestita dum memorat, officiose, tua.

Sic omnes, maesto dum spargunt ore querelas,

120

      Quas dolor infandus cogit inire graves,

Affirmant: Si te potuerunt fata, Iohannes,

      E medio patriae praeripuisse sinu,

Non tamen haec tantum cursu valitura perenni

      Omnia se quamvis vertere posse putent,

125

Tuscus ut aeternos populus bene gratus in annos

      Desistat nomen commemorare tuum,

Ex quo perpetua celebreris laude futurus,

      Papula sideribus dum dabit Oceanus.

Adde, quod et fratris vives pietate. Quis usquam

130

      Dicitur in fratrem plura tulisse pium,

Cum nolit Latio Petrus cessisse Quirino,

      Germani celebrat dum monumenta sui?

Nam, velut illa Remi iuxta se ponere sedem

      Iusserat, ut socio nomine iura daret,

135

Sic Florentinas Petrus dum flectet habenas

      Atque dabit patriae dum bona tanta suae,

In fratrem mira ductus pietate Iohannem,

      Quo nihil extiterat carius ante sibi,

Consiliis urbem patriamque tuentibus ipsam

140

      Continuo referet, quam bonus ille fuit,

Hoc melius, quam si constent simulacra perempti,

      Fraterno vivet frater in ore diu.

At nos de multis, quos iam reor esse futuros,

      Carminibus celebrent qui tua busta novis,

145

In te, quae nostrum, Medices, testentur amorem,

      Haec urnae dedimus carmina pauca tuae:

Syllani cuius fleverunt morte Quirites,

      Dum premit infandus publica cuncta dolor,

Hic situs est prisca Medices pietate Iohannes,

150

      Maxima germani, maxima cura patris.