43. ad Herculem Estensem

Musa, ubi tu dederis solitas in carmina vires

Et mihi Pieriam mentem spiraris, ut ante,

Borsius Estensis cum se bonus obtulit ultro

Carminibus nostris divino ex ore canendus,

5

Musa, velim, Tuscas dubites haud linquere sedes,

Herculis auratos subeas ut, diva, penates.

Post, ubi regalem venies in principis aulam,

Haec illi nostro referes mea nomine dicta

Vrbibus idcirco pia fata dedisse Liburnis,

10

Rebus ut Herculeus princeps potiretur avitis,

Vt desiderii ferat hic solatia magni

Omnibus ecce suis, moriens quod triste reliquit

Borsius Estensis lachrimabile tempus in omnes,

Ni foret Herculeum robur, nisi maxima virtus,

15

Quae facit, ut penitus lachrimae ponantur acerbae,

Omnibus et laetae veniant in gaudia mentes.

Haec ubi dicta viro dederis, qui nomina prisci

Herculis usque refert latum, mea Musa, per orbem,

I, pete magnanimosque duces populosque potentes

20

Et quoscunque sua qui sub dicione tenebunt,

Vrbes et populos latos gentesque virosque,

Quos, ubi convenies, moneas, neu temnere iura

Ipsa quidem statuant cupientes vivere rapto.

Si quos offendes non aequo iure tyrannos,

25

Qui vexent populos iniusto Marte propinquos,

Protinus abstineant, graviter monuisse licebit.

Ni faciant, quodcunque voles, quodcunque iubebis,

Et nisi desierint agitare tyrannide saeva

Innocuos, illis vel adhuc superesse referto

30

Herculeas vires, quondam quibus ille solebat

Iniustos latum reges domitare per orbem.

Nam superest alter, paribus qui temperat urbes

Legibus Estenses et acuta protegit hasta,

Robur et Herculeum propriis virtutibus aequat.

35

Hic igitur, cum sorte nova fatisque benignis

Ceperit imperium magnum populosque regendos,

Viribus Herculeis statuit crudelia monstra

Tollere et iniustos condigna morte tyrannos.

Hinc iterum Diomedis equos domitabit agrestes

40

Is novus humanis vescentes carnibus heros,

Temporibus nostris fuerit si forte repertus,

Qui sua tam tristi perfundat corda veneno,

Vt velit aut homines diris opponere monstris

Impius aut saevis velit obiectare periclis.

45

Si modo Maenalias aper invasisset in oras

Cunctaque fulminibus vastaret rursus, ut ante,

Hunc tamen ille suo superet modo robore princeps,

Herculis Estenses ritu qui temperat urbes.

Inde fuga aeripedem cervam superabit et idem,

50

Veloces olim cursu quae vicerat Euros.

Vt fueras quondam validis, Acheloe, lacertis

Herculis utque manu tandem superatus et arte

Privavit cornu cum te fortissimus heros,

Sic modo convictus clava, convictus et armis

55

Herculis Estensi venies nova gloria palmae.

Quin etiam superanda palus Lernaea labori

Se dabit Herculeo, tenuit quam corpore vasto

Septem dira novis immanis hiatibus hydra,

Cui licet et capiti tot nunc, velut ante, redirent

60

Ora, quot a monstro penitus convulsa fuissent,

Non tamen is molem dubitet superare nefandam,

Vnus praesertim de tot cervicibus anguis

Si velit Herculeas se contra attollere vires.

Crudeles licet extiterint Busiridis arae,

65

Ille peregrinos quibus infestabat ut hostes,

Impia dum patriis imponitur hostia sacris,

Non tamen hunc tegerent crudelia facta tyrannum,

Quo minus Herculeis ita nunc, velut ante fuisset.

Viribus Estensi fieret nova praeda triumpho.

70

Certamen summum priscorum viderat aetas

Herculis Antaeum procul a tellure tenentis,

Ipse viam donec vasto sibi fecit ab ore

Spiritus atque leves in ventos vita recessit.

Si quis, ut Antaeus fuerat, venit ergo superbus,

75

Qui vocet heroas ferus in certamina fortes,

Hic expectet idem, quod tandem contigit ipsi,

Qui dulcem presso vomuit de pectore vitam.

Quin leo Nemaeus si se ferat obvius alter

Herculis ecce novi summis modo viribus aut si

80

Irruat Estensem contra Theumesia moles,

Attamen hic victor iugulos aperiret et acer

Amborum gemina frueretur pelle leonum.

Quid tandem Geryona feram tria corpora habentem,

Quid Cacum memorem dirum celebremque latronem,

85

In quos libravit clavam deus ille trinodem

Saepius effractoque illisit in ossa cerebro?

Quid tristem Nessi dicam, mea Musa, ruinam,

Herculis uxorem magno quia victus amore

Ceperit et poenas dederit male sanus acerbas,

90

Estensem credam pariter cum rursus iniquos

Centauros domitare manu quoque posse feroci,

Hos ut adulterium pigeat patrasse nefandum?

Es quoque tu magni subiturus Tartara Ditis,

Qui regis Estenses, rursusque in vincla daturus

95

Custodem magnum, quamvis tria Cerberus ora

Porrigat ad nigram venienti ianitor aulam.

Inde petes superas divino numine sedes,

Vt, quae gessisti terris agitatus in imis,

Caelicolis eadem facias quoque nota supremis.

100

Nam roget hic aliquis si, quae mihi causa videtur,

Cur fuit Herculeo capiti subeundus et axis,

Hanc ego crediderim, quia, quae Tirynthius heros

Gesserat in terris, ea maxima facta per orbem

Mortales superique simul condigna putarint,

105

Auctor ut illorum fama penetraret Olympum.

Ergo, si potuit saevissima vincere monstra

Atque feros superare duces Tirynthius heros,

An dubitet quisquam, sit adhuc cum fortibus armis

In terris alter, referat qui nomina prisci

110

Herculis, ut possit pariter nova vincere monstra

Atque novos virtute nova dominare tyrannos?

Quare, agite, o reges, monitus neu temnite sacros,

Nanque novem, quarum vos nunc petit una, puellis

Numen inest, igitur ne non praedicta putetis,

115

Haec animis penitus vestris sua figite dicta.