Tito Vespasiano Strozzi bucolicon liber 1

Testo base di riferimento: I. Fógel, L. Juhász, 1933

Cura dell'edizione digitale: Annachiara Barizza


Zephyrinus

Frigidus intepuit Zephyris ubi mollibus aer

Et rediens virides, Chronidon, ver protulit herbas,

Pomposiae lucos et apricae pascua Cellae

Liquimus et simul huc armenta reduximus ambo.

5

Nunc placida ambiguas nobis discordia mentes

Distrahit, utra magis pars sit laudabilis anni,

Alter enim ex nobis hiemem, contrarius alter

Aestatem praefert neque adhuc convenimus: hanc nos,

Docte senex, cupimus dirimi te iudice litem.

Chronidon

10

Gratulor adventu, Zephyrine et Orione, vestro,

Quos meus absentes huc saepe vocabat Iolas.

Difficile est causae, de qua contenditis ambo,

Iudicium; id vero ad pastoria munera partim

Et partim ad durum agricolam spectare videtur.

15

Vt potero tamen et quantum experientia rerum

Porriget, ex aliis et quae mihi dicta recordor,

Commemorans aliquid breviter neque inutile tangam.

Sub patula mecum interea considite quercu,

Proxima dum vobis pascentes gramina tauros

20

Hic retinent; mihi servat oves crinitus Himellas,

Orionus

Grata mihi, Chronidon, sunt haec certamina, cum rem,

Discere quam cupio, per te cognoscere possim

Atque loqui tecum liceat, quem cernere coram

In primis laetor, quem nostrum observat uterque.

Chronidon

25

Haud aliter, pueri, quam si mea Delia quondam

Vos peperisset, amo, quicum felix sine lite

Ferme annos quadraginta et bis quatuor egi.

Mensis enim tantum huic summae, quam diximus, unus

Defuit atque omne id spatium mora parvula visum est:

30

Tantum amor atque fides potuere atque illius omni

Labe carens animus solersque industria cunctis

In rebus nec parca nimis nec largior aequo.

Zephyrinus

Saepe quod inter vos concordia tanta fuisset,

Mirantem nostrum memini me audire Cicadam.

35

At, tua cum nupsit tibi Delia, quae fuit aetas

Amborum? Nanque id se ait ignorare Cicada.

Chronidon

Altera ter quinas supra se ostenderat illi,

Quae mihi messis erat trigesima. Nos socer Ilus

Cardellusque parens taeda iunxere iugali.

40

Illa mihi septem peperit fecunda puellas

Atque decem pueros, quorum de semine laetor

Factus avus proavusque gregem numerare nepotum,

Quis mihi sum visus nascentibus ipse renasci

Rursus et exuta mea membra novare senecta.

Orionus

45

Estne diu, moriens, Chronidon, quod te illa reliquit?

Chronidon

Heu, heu bis decies iam tellus protulit herbam,

Ex quo morte tua tristem, carissima coniunx,

Liquisti Chronidona. Dies ea semper acerbi

Plena doloris erit, qua tu mihi, Delia, rapta es,

50

Teque sequi ac tecum requiescere protinus opto,

Fida tori socio atque domus custodia nostrae.

Sed super his satis est, ad rem nune ipse revertor.

Quatuor esse ferunt diversa volubilis anni

Tempora: ver primum est, huic proxima labitur aestas,

55

Cui mox, autumnus succedit, hiemsque suprema est.

Vt reor, his natura magis mirabile nullum

Finxit opus, proprios et habet pars quaeque labores

Ac proprios fructus, quod vos sic esse videtis.

Ecce novi pingunt florentia rura colores,

60

Nunc folia arboribus rediere et gramina campis,

Nunc variis avium purissimus obstrepit aer

Cantibus et Zephyri blandum sonat aura tepentis.

Iamque lacertosi, nudato corpore agrestes

Certatim curvis incidunt falcibus herbas.

65

Per thyma, per cytisos, per origana perque comantem

Thymbram atque arboreos flores roremque marinum.

Ecce vagantur apes ac mellis munera fingunt.

Quam iuvat errantes acri comitante molosso

Cernere oves, lusus pastorum et carmina mille

70

Mugitusque boum saltus audire per altos,

Per nemora et valles, per ripas fluminis, unde

Aemula responset geminatis vocibus echo!?

Illa sed in primis pastori grata voluptas,

Cum satura e pastu redeunt armenta gregesque,

75

Nota, videre simul, properent ut ad agmina matrum

Saltantes foetus et rictibus ilia pulsent,

Quo vena sese lac uberiore resolvat.

Aversos matres mulcent et corpora linguis

Fingunt atque cavent, ne quid lactentibus obsit.

80

Id quoque iocundum visu est et quod mihi risum,

Saepe movet, pingues elatis clunibus haedi

Lactea prociduis avidi cum pocula sugunt

Innixi genibus. Nec cessant volvere caudas,

Nec minus ad mulctram Pecudes lectaeque iuvencae

85

Ordine quaeque suo veniunt tritoque palati

Summa fricat blandus pastor sale et ilia tractat,

Munere quo captae discant parere libenter,

Nec dulcem renuant palmis praebere liquorem,

Vnde manu pressus solidum formetur in orbem

90

Caseus aut domini gratos servandus in usus,

Aut magnam, quotiens opus est, portandus ad urbem

Velleribus spoliantur oves; hinc dicere lanam

Maialem agricolae veteri de more solemus.

Nec longa accedet mora temporis: arva colonus,

95

Quae serat autumno veniente, haud segnis arabit,

Sed saturata fimo exercere novalia saepe

Vomeribus prodest et inertes frangere glebas,

Expurgata priusquam credat semina terrae.

Haec ego de multis ad rem spectantia carptim

100

Perstrinxi de vere loquens; nunc caetera dicam.

Orionus

Dulcibus haec adeo, Chronidon suavissime, dictis

Pingis, ut efficiar laudator veris amoeni,

Vt me primus honos illi sit iudice semper.

Chronidon

Fistula si tantum auditur de pluribus una,

105

Quisquis eam reliquis praefert, non iudicat aeque.

Tu quoque tris alias partes cognosce, priusquam

Iudicium facias de rebus, Orione, tantis.

Prosequar hinc, aliis quod mensibus afferat aestas,

Qua nobis opus est ad nostrae commoda vitae.

110

Primum igitur, pueri, nemo ambigit esse calorem,

Qui veluti crudam rerum, quas terra crearit,

Materiam coquat et succos maturet acerbos.

At calor a rapidis, ut rentur, accipit ortum

Solibus et, quoniam lux tempore longior illo est,

115

Nec mitis gelidis Aquilonibus intonat aer,

Solem etiam plus posse putant aestate coloni.

Idibus a Maiis primum incipit et, nisi fallor,

Vt Baptista refert quosdam cecinisse poetas,

Post bis terque dies Augusti desinit aestas.

120

Tunc matura seges gravidis canescit aristis

Quaeque galeritus ferro secat hordea messor

Aestibus in mediis; nocturno humentia rore

Ante diem ligat et sulcis culmata reponit.

Spicarum ingentes quis non laetetur acervos

125

Compositis campo in numerum spectare maniplis?

Laetitia maiore tamen, cum plena videmus

Horrea collecto variarum semine frugum,

Afficimur plenaque famem contemnimus arca.

Altera se nobis etiam spes mensibus iisdem

130

Offert atque alios ducet mutata colores,

Inque racemosis mitescet vitibus uva.

Pomorum innumeras species (ut nostis) habemus

Nominibus distincta suis variique coloris,

Aestivos quorum pars tunc matura calores

135

Temperat et gratis humectat corpora succis,

Pars, Autumne, tuas, tibi crescit adusque, pruinas

In matrum perstat ramis alimentaque sumit.

Hactenus aestatem; percurrere caetera me sol

Ad mare iam properans vetat et discedere suadet.

140

Cras, ubi noster aget pecudes in pascua Sardus,

Huc adero et, nisi rem iocundam audire molestum

Ducitis, expediam, pueri, quod sentio, paucis.

Zephyrinus

Vt libet, o Chronidon. Quis enim tibi deneget aures?

Hic quoque non minus id cupit, ut cognoscere possum.

Orionus

145

Immo ego nil optem magis et vix credere fas est

Te praeter nostris quenquam in regionibus esse,

Tam bene qui varias fecundi noverit anni

Commemorare vices et grandia dicere dona.

Hic nos invenies, quacunque adveneris hora.

Chronidon

150

Surgite! Polliciti non immemor ipse redibo.