1. ad Christum Deum optimum maximum

Has tibi, summe deum, lacrimas, haec thura dicamus,

      Oscula dum pedibus dat pia turba tuis.

Omnipotens, si non piguit te sanguine iusto

      Mortale aeterna morte levare genus

5

Atque Herebi horrendas dextra recludere portas

      Linqueret ut tenebras sancta caterva patrum,

Ne, pater, infestos nolis depellere morbos,

      Qui miseris torquent tabida membra modis,

Vel tua si addiderit iam nos sententia morti,

10

      Ne tamen aeterna nocte iacere velis.

 

2.

Phylli, mihi ante alias uni mihi cara puellas,

      Cuius adhuc sensi vincula prima puer,

Florida serta rosis lauroque immista virenti

      Dat Lycidas, cingant florida serta comas.

5

Te rosa purpureo moneat mox languida flore,

      Phylli, legas fructus dum licet ipsa tuos.

Laurus at ut multos viridissima durat in annos,

      Carmine sic culto vivere, Phylli, potes.

 

3. de Philomela Vtinensi

Philomela, decus puellularum,

Quotquot Vtinea tenentur urbe,

Lupo uno atque eodem thoro iugatur:

Illa delitia Vtinensium, illa,

5

Illa cui comites erant lepores,

Seu blande caneret suos amores,

Plectro fila movens lyrae sonanti,

Mulcebat liquidum aethera atque cantu,

Seu circis iuvenum et puelluarum

10

Mellito dabat ore verba grata,

Dum nexis manibus tenent se amantes

Denudatque humeros amans amantis.

 

4.

Tunc furens totum penitus per orbem,

Quaeris accensa face, nec quiescis,

Non die sistis veniente cursum,

Non abeunte.

5

Audiit rubri Oceani unda dives,

Audiit natam revolutum ab Euro

Aequor amissam querulo vocantem

Saepius ore.

Nympha, quae errores miserata longos,

10

Indicas raptum, tibi fons perenni

Sit, precor, rivo niteantque semper

Margine flores.

At dea infanda fuge magna terra;

Non licet quenquam superas ad oras

15

Evehi, Lethe male olente postquam

Tinxerit unda.

Linque pollutum hospitium atque nostras,

Hic ubi magnos celebrant honores,

Nec sinunt plectro tacitam canoro,

20

Transfer in oras.

 

5.

Ergo ego, qui placidam speravi ducere vitam,

      Cum domina iungens gaudia tuta mea,

Longius a strepitu bellorum atque omnibus armis,

      Dum nigram inficeret cana senecta comam,

5

Nunc cogor lituosque pati sonitusque tubarum,

      Et domina avulsus ad fera bella trahor.

Eheu hominum crudele genus sua quaerere damna

      Intentum atque novam mortis inire viam!

Quid miseri nostra conflamus peste metalla

10

      Sulphureoque igni plumbea tela damus?

Machina praecipites pilas cum mittit ahena,

      Saxa tremunt, referunt flumina magna pedem.

Non cunei aut telis acies conserta coruscis

      Impediunt, inhibent arma nec ulla moram:

15

Densa velut rapidis iactantibus undique ventis

      Nubila, cum torquet fulmina dira pater,

Quacunque illa viam; nebulae scinduntur opacae,

      Mortali abruptus intonat aure fragor.

At percussa gemunt frondosa cacumina montis

20

      Aeriae et turres, regia et alta domus,

Ferrea sic frangit glans propugnacula belli,

      Vrbibus haec altis maxima pernicies.

O quoties Fauni et Dryades metuere puellae,

      Ne ruerent alto sydera fulva polo,

25

Mirataeque novum pugnae genus ore locutae:

      "Vna praestat avis hac ratione nepos".

Tempora at haec longis non sunt ambagibus apta

      Et clypeum et galeam iam properate mihi:

Certum est audentes inter consistere primos

30

      Nec patriae dulci ferre negamus opem.

Surgite iam cives animis et corpore laeti,

      Surgite, nec teneat lumina victa sopor!

Hostis adest, latis descendunt agmina campis,

      Alterno sonipes concutit arva pede.

35

En agite antiquum factis accersite honorem

      Fortibus, en valida sumite tela manu,

Non galeas horrete truces fulgentiave arma,

      Grandiave ad tardos crura retecta pedes.

Quam bene suscipient immania vulnera terga,

40

      Quam bene barbaricum spicula missa latus.

Germanas video nostros urgere phalanges,

      Nostra nec immanes lumina posse pati.

Non auro aut gemmis crudelia bella geruntur:

      Arma decent fortes telaque adunca viros.

45

Tempus adest, aliudque, viri, ne accersite tempus,

      Solvere iam longo pectora pressa metu.

Castra tenent pueri vino somnoque iacentes,

      Ad cratera sedent foemineique greges.

Auribus intentis mihi quondam audita recordor

50

      Talia longaevum verba dedisse senem,

Cui demissi humeris pendebant vertice crines

      Ambrosiaeque genis cui veniebat odor:

"Eheu quas hominum strages, quae corpora passim

      Iam modo, si vivas, fusa videbis humi,

55

Cum Germana phalanx, fatis urgentibus, ultro

      Adveniet, Carnos ut ditione premat.

Iuppiter hos populos Manesque odere nephandos,

      Contemnunt iustos qui sine more deos.

Est locus agreste vero quem nomine Campum

60

      Appellant, placidis qua Ledra fertur aquis;

Hic miseranda dabit spectacula caedis aperte,

      Barbarus inficiet flumina et alta cruor.

Ille dies gentem perdet bellumque supremum,

      Ille dies vobis ocia longa feret.

65

Plura loqui nec fata sinunt, nec Iuppiter ipse,

      Nanque meae veniunt nuncia signa necis."

Haec ubi divino de pectore verba profudit

      Vltimus invasit frigida membra pavor.

Vos modo foelici auspicio et diis ite secundis,

70

      Ite animis, latam ferro aperite viam:

In manibus vestris cives sunt templa Laresque,

      Sunt nati, est coniux, est patriaeque salus.

O ego quam laetus spoliis praedaque potitos

      Aspiciam cum vos inde referre gradum,

75

Quam fuerit gratus nostrisque parentibus error

      Barbarico indutos tegmine adesse suos.

Coelicolis hodie reddetur gratia divis,

      Sacra erit haec etiam semper habenda dies.

Non deerit carus Musarum Abstemius antro,

80

      Qui celebret chartis nomina nostra suis.

Atque alii, quorum nostras fama attigit aures,

      Non taceant clari fortia facta ducis.

Hic est verus honos, vera haec est gloria, vera

      Praemia, post mortem vivere posse diu.

 

6.

Diva, cui Cypros insula

Paretque Idalium nemus,

Hic, pulcherrima coelitum,

Nectis floribus herbas;

5

Succurre hei misero mihi,

Benigna o dea subveni,

Dum tu gramine in uvido

Magna voce vocaris.

Te postquam sine viximus,

10

Mater blanda Cupidinis,

Curae nos subeunt graves

Torquent cordaque nostra.

Heu fatum miserabile,

Sors et dira necessitas!

15

Tristem sub tenero miser

Flore ducere vitam

Cogor: nox aciem premit

Atra luminaque impedit;

Torpet, nescio quo modo,

20

Mens in limine primo.

Solvat frigida corpora

Mors, umbra Stygios lacus

Pallens enatet antequam

Tristis vita supersit.

25

Tu potens puer, aureis

Telis et iaculis potens,

Terror maximus o deum

Fortiumque virorum,

Qui spernunt Venerem et tua

30

Regna, age et facem et aurea

In me coniice spicula,

Tuos sentiam ut ignes,

Sentiam imperium, meae

Sentiam dominae fera

35

Iussa: sed potius velim

Mitem amare puellam.

Pigris ex oculis sopor

Sic absit, vigeat mea

Mens pendens dominae e sinu

40

Tristis cedat et angor.

 

7.

Cum Corni placidae gramine florido

Antiquum canerent Naiades genus

Arcani, ut liquida voce volans avis

Cursus desereret suos,

5

Qui primusque, deo ductus et alite,

Arcem optaverit hanc auspicibus bonis,

Quique inde in studiis proelio et in truci

Clari prodierint viri,

Tunc, his carminibus dulcibus et modis,

10

Antro concitus e pumiceo, deus:

"Non deerunt alias tempora idonea

Claram efferre propaginem;

Nunc - inquit -lepidum dicite, virgines,

Maurum, concinite hunc carminibus virum,

15

Maurum prima sonent carmina nobilem,

Maurum verba novissima.

Optatissima lux advenit, o deae,

Qua Maurum aspicere en dant pia numina;

Docta hunc Pieridum consequitur cohors,

20

Linquens Tybridis alveum.

Gaudete, o nemus, o vallis et intima,

Nec non, concilii maxima pars mei,

Labens vorticibus: rive, fugacibus,

Praerupto imbre tumentior.

25

Huius nos opera atque ingenii bonis

Insignes erimus, flumina dum petent

Ima praerapido gurgite, dum vehet

Coelum lucida sydera".

Haec fatus fluvio condidit os sacrum

30

Cornus. Naiades egregium decus

Miratae excipiunt plausibus undique et

Exultant monitis dei.

 

8.

Dum te Tarvisium tenet,

Coryti, altaque moenia,

Dum Nymphas celebras Silis

Et fontes vitrea unda,

5

Quo te scire velim pede

Iuvet scribere carmina:

Nam desiderio tui

Aegra mente laboro.

Interdum aut oculos nigros

10

Causor virginis aureo

Sinu, aut poma latentia,

Cultos culta per hortos;

Interdum timeo tibi,

Dum nimis studio insides,

15

Ne divum atque hominum pater

Obsit numine iniquo.

At nos interea gravis

Vrget febris et enecat

Sitisque insatiabilis

20

Torret pectus adustum.

Iam Germania Caesarem

Ad nos miserat hospitem,

Magni iam trabe Tilia-

Venti straverat undas.

25

Hunc Germana phalanx truci

Pone lumine subsequens,

Bacche, faucibus aridis

Tecum bella gerebat.

Illo me miserum die

30

Febris occupat horrida,

Essem quod stomacho, puto, in-

Suetus talia ferre.

Decussit Boreas fero

Iam flatu arboribus comas,

35

Cauda Scorpius aethere et

Ingens saevit ab alto,

Ex quo corpora languida

Dulcis non reficit quies.

Heu tremor prius imminet,

40

Aestus deinde vicissim,

Cum quaerant penetrabile

Frigus pellere caeteri

Velim praecipitem in caput.

 

9.

Nec nos ulla dies valebit unquam

Reddere immemores tui, nec usquam.

O si post aliquot videre messes

Dii dent et tenera sedere in herba,

5

Cum dicam: "Hic solitus levare questus

Atque ignes placidus levare nostros."

Quam grato fruar ocio et quiete!

At vos interea valete, sylvae,

Colles, rura, lacus, valete amoeni.

 

10.

Et forma aequales superans formosa puellas

      Phyllis et ante omnes Palladis arte potens,

Nullaque coniugia et nullos perpessa hymeneos,

      Iam comites linquens, talia verba dedit:

5

"Turba vale, vita atque oculis mihi carior ipsis,

      Iam valeas mater et mihi cara soror;

Vos Venus alma iuvat. Venerem celebrate, puellae,

      Insigni et laetas reddite prole domos.

At mihi Palladios habitus artemque colenti

10

      Inter Vestales vita sit ipsa choros.

Huius et, o mihi culta, mei iam pignus amoris

      Desectos crines accipe, diva, libens".

 

11.

Tristia iam liquido cesserunt nubila coelo,

      Luce homines Phoebus adiuvat ipse data.

Autumni rediere boni foelicia dona,

      Sunt decori arboribus mitia poma suis;

5

Vinea maturis gaudet pendentibus uvis,

      Atque, induta iterum, flore renidet humus.

Iam promissa deo solvamus vota secundo,

      Cuius opus, pendet vitibus, uva rubens.

Et florentia serta et cymbia plena feramus,

10

      Quod dederit primum vinea nostra merum.

Foelix cui Bacchi licet uti numine dextro,

      Ille miser quem trux aspicit iste deus.

 

12. in obitu Nicolai patris

En tibi, tres nati, inferias tibi ducimus, ipsi

Lugentes, manibusque piis suprema ferentes

Munera, dum patrium comitamur funus ad umbras.

Alme parens, miserande parens, ut tempore acerbo

5

In tenebris miseros linquis, dum maesta per ora

Fundimus et lacrimas et pectora plangimus ipsa;

Tu thalamos totamque domum sobolemque paratam

Turpasti tristique implesti funere luctu.

En mater, vitta crines de more revincta,

10

Ad tumulos, natarum atra stipante caterva,

Conqueritur laeditque genas atque unguibus ora:

Multisono templumque ululatu atque aethera complent.

Crudeles vocat illa deos, crudelia fata,

Quod tibi Parca fero filum interruperit ungue,

15

Quod sibi adhuc volvat fallaci stamine fusum.

Pectore in humano tantum potuere dolores:

Quocunque aspicimus, quoquo vestigia maesti

Vertimus, ingeminant, ostentant omnia luctum.

Heu quam saeva cito properarunt funus iniquum

20

Fata tibi, miserande pater, ne commoda nostrae

Vlla forent vitae leto super immaturo!

Non secus atque arbos ipso iam robore tuta,

Quae teneros foetus ima de stirpe sub auras

Sustulit, hos umbra atque ingenti tegmine ab omni

25

Grandine defendit tutos aestuque furenti,

Postquam illam curva agricolae evertere bipenni,

Nulla tegit teneros umbra vel vertice mater:

Non grando, aut aestus parcunt gelidaeve pruinae,

Nec pecus admorsos proscindens cortice ramos.

30

Sic linquis, miserande pater, sic, undique circum

Insidiis clausos gravibus luctuque metuque.

Quid queror? Ah lacrimas aliis fletumque ministro!

Nec prosunt lacrimae quicquam gemitusve profundi,

Nec functi curant lacrimas iam funere nostras.

35

In tumulo corpus tantum est umbraeque silentes,

Post obitum quae quisque suum terrae omnia reddit.

Iam te, sancte pater, tenet alti regia coeli,

Vnde prius primis venit tibi spiritus auris;

Nec fas, alme, queri lacrimas vel fundere inanes,

40

Cum tot contigerint coelesti commoda sede

Foelicesque choros celebres et pace fruare.

Interea, pater alme, vale, vale et usque paterno

Viventes sine te in tenebris tuearis amore.

 

13.

Flavi, desine iam iam me rogare

Quicquam, carminibus nihil valemus:

Sunt merae omnia nugae ineptiaeque.

Vos mecum interea meos amores,

5

Vos mecum teneras meas puellas,

Musae, dicite, dum severiorum

Vitetisque oculos, manus et aures.

O si carminibus meis puellam

Vincam, ne renuat preces superba!

10

Ne, Musae, atque manus severiorum

Iudicum atque oculos timete et aures.

Tunc vos Flavium adhibitis, frequentes:

Tunc vos, tunc lepidae et simul facetae

Nostro gaudia nuntiate amico.

15

Hanc Phoebus properet diem nitentem,

Haec finis mihi sit meum laborum;

Hanc ego haud celebraverim sat unquam,

Nec queant minimum referre laudis,

Laudent carmina nostra vel trecenta.

 

14.

Per colles montesque, volens, perque invia saxa,

      Aucupii et volucrum captus amore, feror,

Nec sum adeo falsa spe vel deceptus inani:

      Praeda avium retuli sed gravis inde pedem.

5

Sit satis, o Satyri, me multa laude precatum

      Vos, boni in aucupio quod mihi fertis opem.

Partem aliquam volucrum ferat ast Abstemius: uni,

      Vni ego pro meritis debeo plura suis.

Iuppiter, o mea vota libens quin rite secunda,

10

      Vt memorem melius me sciat esse sui.

 

15.

Ornitus

Ite greges, tuti per summa cacumina montis

Pascentes, rupesque altas de more, capellae,

Scandite, virgultis nec morsu parcite frondi;

Iam licet ingentes umbrosa cacumina lucos

5

Et montem herbosum lustrare impune iuvenci:

Nam tandem insidiis vestrum prostravimus hostem.

Interea volucres cantu viscoque tenaci

Decipiam, Satyri faveant, sub numine quorum

Ars est, exiguas dum sol contraxerit umbras.

Damon

10

Carpe fugam, infoelix pecus o miseraeque capellae,

Tuque greges, custos, ducas, canis optime Lygdon,

Qua nullos pecudum balatus audiat hostis.

Iam patrios fines dulcesque relinquere terras

Cogimur, externasque domos et ovilia, maesti,

15

Quaerimus: haec nobis fert ecce incommoda miles.

Ornitus

Quo properas Damon? Quae te, quae maxima cura

Exercet? Fletu indulges maestisque querelis:

Iam mens ipsa metu trepidat, cum pascua quaeras

Externa, insuetus solitis excedere campis.

20

Dic, Damon, nec me suspensum corde teneto.

Damon

O foelix, qui mane novo praesepibus altis

Armenta et laetas pecudes ad pascua ducis:

Nunc scio quam dulce est validis patria arva iuvencis

Vertere, vicinis armenta et pascere sylvis.

25

Sed migrare alio iam vis aliena coegit,

Vt cernis, vixque has e multis ipse capellas

Subduxi paucis furtim lactentibus haedis;

Caetera, quae brumae nos ante paravimus usu,

Perdita iam duco, manibus lacerata nephandis.

30

Parva loquor: "Iactura movet non me haec, Ornite, tantum.

Eheu pastorum princeps bonus, ille Menalcas,

Quem novit quicunque boves ad pabula ducit,

In medio armorum strepitu et clangore tubarum

Restitit, et patriae et pastorum ductus amore

35

Ante habuit propriis pastorum commoda rebus.

Nos vero, incassum patriis traducere ab oris

Conati, tandem fugientes linquimus illum:

Haec certe est lacrimarum et nostri causa timoris.

Heu male militibusque feris, male creditur armis!

40

Nosco minas, nosco ferro quam dextera prompta est".

Ornitus

Haec equidem haud unquam mala vos urgere putavi,

Quamvis saepe alta corvus de rupe sinister,

Insolitum fundens ales per guttura carmen,

Nescio quid maestum iam tum impendere monebat.

45

Sed cythisum fugerent pecudes prius ipse putassem

Atque apis halantes flores frondesque capellae,

Mala ferant steriles duris in montibus orni,

Piscis in aerias se squamiger inferat auras

Quam turbo instarent vobis dirique tumultus.

50

Dic tamen, haec pestis vestris unde ingruit agris?

Damon

Audisti regem egregium, qui nomine Caesar

Fertur, Germanos rapidum et penetravit ad Istrum

Communem ut tandem depelleret Alpibus hostem.

Hic, postquam Turcam virtute refregit et armis,

55

Alpinas fauces et pervia claustra petivit

Et fines tandem toto cum milite nostros:

Haec est causa fugae. Quamvis est optimus ille

Iniussuque suo patiamur damna tot ipsi.

Ornitus

Vos equidem miseror, vobis quod pessimus annus

60

Hic sit. Quod possum, stabula et praesepia, Damon,

Promitto: pecora hic claudemus sepibus ambo.

Nulla lupum metuat pecus aut sub matribus agni,

In foveas tandem incautum deiecimus illum

Turbaque pastorum iaculis confodit acutis.

65

Castaneae haud deerunt, deerit non copia lactis,

Mitis pendet adhuc et quae de vitibus uva;

Et volucris pastu decedens arva relinquit,

Roris nocturni et canae praesaga pruinae,

Iam nemora alta petit dulcique aviaria cantu.

 

16.

Salvete, o patrii Lares,

Vos sylvae et gelidi lacus,

Salvete, alta cacumina

Montium atque recessus.

5

Vos tandem liceat mihi ut,

Post tot longa pericula,

Post casus pelagi graves,

Fruar, suave quiescens.

Hoc est vivere, vivere

10

In dulci patriae solo,

Ludentem in roseo sinu

Carae coniugis usque.

Olim linquere patriam,

Discendi studio exteros

15

Mores et populos, mihi

Mens ardebat amore;

At nunc ut per agros placet

Vagari, inter ut uvidas

Herbas, dum steriles bonis

20

Iungo vitibus ulmos.

Quam libet lepores sequi

Auritos strepitu, canum

Cinctus agminibus, dolosque

Inter retia et urgens;

25

Interdum volucres iuvat

Certa aut figere arundine,

Aut per rura virentia in-

Cautas fallere visco.

Ille, divitiis potens,

30

Auratas habitet domos,

Tristes qui pluvias potest

Perferre et mare saevum,

Rus ego at placidum sequar,

Curis liber ab omnibus,

35

Contentus patriis bonis,

Dum vivam inter amicos.

Et cum frigida corpora

Linquet spiritus et vigor,

Fusis Cynnama me comis

40

Mandet cara sepulchro.

Illo e funere non erit

Qui me non, miserans, fleat

Dicatque: "Hic teneri fuit

Miles semper Amoris".

45

Foelices animae, quibus

Sedes Elysium est nemus,

Hoc concedite, mi, choros

Inter esse beatos,

Si te, Cynnama, concinens

50

O Laudavi ocia ruraque,

Curarum aestibus et procul

Vivens crimine ab omni.

 

17.

Dedicat haec, Sylvane, tibi venabula Lygdon,

      Nam studia invitus deserit illa senex.

Dum solidum fuerat robur, tua saepe cupressus

      Vrsorum exuvias muneraque ampla tulit.

5

Saepe canum sylvas lustrantem vidit Eous

      Agmine, saepe Hesper, iam fugiente die;

Nunc satis est, annis fessus tristique senecta,

      Si stabulis fures arceat atque lupos.

At tu, dive, senem non unquam mitte tueri,

10

      Per nemora ut tutus pascat, ut ante, greges.

 

18.

Ordine iam sacrae Augusti rediere Calendae,

      Quem celebrem patres instituere diem.

Adsitis, iuvenes, adsint teneraeque puellae,

      Vrbe magis tali tempore rus placeat.

5

Non quisquam iungat domitos ad plaustra iuvencos,

      Non quisquam curvo vomere vertat humum:

Cesset opus, valeant curae valeantque labores,

      Et queruli a nobis sint procul usque senes.

Hoc quicunque die Bacchum celebrabit aperte,

10

      Perfusus molli tempora vincta mero;

Illi foelices menses, illi fluet annus

      Laetus, nam fieri sic iubet ipse deus.

At qui non merito numen dignatur honore,

      Sponte sua fugiens orgia sacra dei,

15

Respuit iratus torvaque hunc fronte repellit:

      Tum gravis a magno poena timenda deo est.

Perditus, ille fleat, vento perculsus et imbri,

      Ad dominae clausas nocte silente fores,

Nec veniente die miserum quies alma revisat,

20

      Nec fugiente eadem corpora fessa sopor.

At tu, Bacche, veni, fusis per colla capillis,

      Carmine te incompto rustica turba vocat:

Nos maiora tibi dabimus cum rusticus uvis

      Impleritque lacus doliaque ipsa mero,

25

Pampineaque caper velatus tempora fronde

      Mox sacer, effuso sanguine, tinguet humum.

 

19.

Foelices plantae, nemorum dulcesque recessus

      Antraque in aestivo saepe petita die,

Phyllis ubi, incassum multis optata, resedit

      Et mihi dat primas, facta benigna, rosas.

5

Pauper ego, haud unquam pro tali munere ferre

      Digna queam vestris laudibus ulla, Mycon.

Hic quicunque meos olim percurret amores,

      Aut errore viae aut ductus amore loci:

"Foelices plantae - dicat - fontesque perennes,

10

      Sol alat o semper vosque benigna soror,

At faciles, Nymphae, pastorum avertite falces,

      Pellite lascivos fontibus atque greges".

 

20.

Quid fletis, miseri ? Quatitis quid pectora pugnis?

      Non lacrimae quicquam ferrea corda movent.

Sola ego, cum placidam speratis ducere vitam,

      Non expectato vellera dente seco.

5

En hic perpetuo muro sibi clauserat agrum,

      Illic cuncta putans forsitan esse bona.

Solus, dum licuit per me, sine coniuge vixit,

      Solus, et horrentes nunc petit umbra lacus.

Vnum hoc obiicitur tantum: quod vulnera docti

10

      Nostra valent longum vincere scripta viri.

 

21.

Sancta Venus, superum decus immortale deorum

      Atque hominum semper dulcis et alma quies,

Te dea te Aprilis veneror mihi magna Calendis

      Imbuit et sacros alba columba focos.

5

Luce genus vitae hac durum prius ipsa reliqui,

      Addixi aeternum me tibi resque meas.

Ex illo quod diva mihi cursum alma secundas,

      Propria erunt tali munera mense tibi.

 

22.

Has nigras tibi, nox, pecudes, tenebraeque silentes,

      Mactat Acon vobis, rustica liba ferens.

Carior o solis radiis mihi, carior ipsa

      Luce, quies, curis quae data es una meis.

5

Si te furta iuvant Veneris, si gaudia amantum

      Dulcia, dum cupide basia utrimque sonant,

Affer opem, bona nox, furvis velata tenebris,

      Gaudia dum properans ad sua fertur Acon.

 

23.

Summe deum, coeli reseras qui limina, custos,

      Claudis et horrenti pervia rura gelu,

Dedalus, Ionii heu frustra servatus ab undis,

      Invitis fugiens regna superba deis,

5

Marmoreis tibi constituit pia templa columnis,

      Collocat et summo remigia ipsa tholo,

Haec ut, Phoebe, tuum cunctis testentur honorem

      Vtque eadem luctus sint monumenta mei.

 

24.

Quae liquidum obducis subita caligine coelum,

      Horrisono involvens aequora salsa Noto,

Parce, dea, insanas te nunc attollere in iras:

      Littore me Veneto gaudia mille manent.

5

Tuque, Aquilo, si ficta tuos non fabula amores

      Edocet, immisso flamine, pelle ratem.

Parva manet factum posthac non gratia tale,

      Cum primum attigerint littora curva pedes:

Dive, tibi niveam mactabit Lygda bidentem,

10

      Nigra tibi manibus concidet alma meis.

 

25.

Furta paras quaecunque meis iam, foemina, in hortis,

      Ipsa volens fructus et mihi ferre tuos.

Abstineas, moneo, non quicquam talia curo

      Munera, de Stygiis lecta videntur aquis.

5

At mihi quae roseis offert puer aurea palmis

      Nimirum, ut superis sedibus orta, placent:

Ergo poena manet gravior te, foemina, inique

      Si facies, puerum munera larga manent.

 

26. divo Georgio

Dive, meis es qui praeses placidissimus annis,

      Qui mihi das vitae lumine posse frui,

Post decimum nonus iam praeterlabitur annus,

      Cum pia mi mater ubera prima dedit.

5

Florentes igitur, pro tempore dona, coronas

      Afferimus sanctis et pia thura focis;

Suscipe, dive, libens: crescent, crescentibus annis,

      Natali fuerint quae tibi certa meo.

 

27. divo Petro

Dive patris summi qui moenia celsa tueris,

      Limina qui reseras claudis et ampla poli,

Dum perlustrat oves septis Pharnesius altis,

      Divina pastor relligione potens,

5

Spectatum summo iam nunc delabere Olympo,

      Si tibi, ut assuerunt, templa dicata placent.

Ipse vocat, sanctus divino numine pastor,

      Ipsi etiam invitant ad pia sacra greges.

 

28. ad Fabritium Colloretanum

Te dumosa tenent aestivo tempore rura,

      Colloretanis rura beata iugis,

Foecundae agricolis foelix ubi copia messis,

      Nec capiunt pleni dulcia musta lacus.

5

Luxuriant passim virides armenta per herbas,

      Pabula queis semper sufficit alma Pales.

Hunc proavi quondam, longis erroribus acti,

      Optavere sibi familiaeque locum,

Vt clarum studiis genus et fulgentibus armis

10

      Hinc foret, auspiciis numinibusque bonis.

Quae, tacitus, versas tecum, noctesque diesque,

      Ante oculos ponens fortia facta patrum;

Ast ego blanditiis dominae teneorque cathena,

      Regnat et in nostro pectore semper Amor:

15

Incautum nigris me Delia cepit ocellis,

      Perfida, me lenta detinet illa mora.

Interea numeris longos cantamus amores,

      Nitimur et crebra corda movere prece,

Ferrea at illius tam pectora dura moventur

20

      Horrida quam cautes percutiente Noto.

Pierides, frustra vestros libavimus amnes,

      Frustra elegis canimus tristia verba modis.

Et Vanci loca sola et vallis gramina testis

      Laetaque Meduacus flumine prata secans,

25

Cum resonant miserum suspiria longa trahentem,

      Nec potis ardentem est unda levare sitim,

Vna meis tantum nympha officiosa querelis,

      Quaeque meos gemitus adiuvat ipsa suis.

Salve, Echo, meritos tibi, matutinus, honores

30

      Ipse pia spargam dulcia liba manu;

Te quondam simili laeserunt numina flamma,

      Cum pueri toto pectore ab igne furis:

Illum per rupes perque horrida saxa vocabas,

      Adveniente simul iamque abeunte die,

35

Donec, post miseros gemitus longasque querelas,

      Vox superest, anima corpus inane perit.

At mihi nec duros leto finire dolores,

      Nec licet instantis solvere vincla dei.

O utinam tecum, Fabriti, caerula nassem

40

      Aequora, cum plenis sunt data vela Notis.

Nulla quies, diversa manus dum munia obiret,

      Eiicerent donec pectora nostra deum.

Nam seu carminibus fictis viscoque tenaci

      Deciperem volucres frondibus ipse latens,

45

Seu leporem in positos strepitu deducere casses,

      Gallica seu mallem solvere colla canum;

Interdum, frigus captans, in valle reducta,

      Edam disparibus carmen arundinibus:

Eheu, non nostros lenibunt ista dolores,

50

      Quicquid agam, forti sed renuente deo.

Parce graves, Cytherea, in me torquere sagittas,

      In cinerem iam nunc ossa perusta ruunt.

 

29.

Phoebe, decus vatum Musarumque optime custos,

      Qui reparas passim lumine cuncta tuo,

Ille Valentinus, nostri pars maxima ruris,

      Dive, tibi carus Pieridumque choris,

5

Dedicat hanc laurum, ingenti de matre revulsam,

      Quam veniente rigat, quam fugiente die.

Tu teneram tollas, nec longo tempore, in auras,

      Arboris antiquus ni tibi cessit amor.

Hinc viridi vatis cingantur tempora fronde,

10

      Hinc sacra Pieridum tutior antra colat.

 

30.

Fugit hyems, fugit glacies, fugere rigores,

      Adventus placidi suavis adest Zephyri.

Liquitur in summo nix alba cacumine montis

      Vicinosque agros flumina curva tenent;

5

Vere novo, tellus, solitos complexa calores,

      Quas pariat tandem parturit, alma, rosas.

Non, Borea spirante, greges retinentur ovili,

      Non residet pastor lentus, ut ante, focis;

Rusticus, hyberno quos frigore praetermisit,

10

      In proprios usus, conterit ipse diem.

Omnia laetantur, sylvaeque et mollia prata

      Invitant ruris commoda mille sequi.

Solus ego, in curas intentus semper acerbas,

      Nulla queo veris noscere signa boni:

15

Non prosunt Zephyri, non prosunt florida rura,

      Garrula non casus flens Philomela suos,

Sola mihi aeternos luctus praesagit hirundo,

      Dum caesum mater impia plorat Itim.

Nam pariter tristes hyemes aestasque sinistra

20

      Ducitur assidue sub dominae imperio:

Humescunt lacrimis oculi, suspiria semper

      Abrumpunt miseris pectora pulsa modis.

Flora, mihi causa est, uni mihi acerba puella,

      Cui dederunt nomen florida prata decens:

25

Heu frustra, non illa boni me commoda ruris

      Carpere, non gratas haec sinit esse rosas.

Illa iubet tristem crudeli vivere in urbe,

      Cum foliis sylvas frigida nudat hyems,

Cumque virescentes Zephyrus percurrit in agros

30

      Et nos cum calido afflavit ab ore Notus.

Te genuere Alpes saxoso in vertice durae,

      Vrsa feris tibi lac praebuit huberibus.

Me flentem sylvae resonant montesque nivosi

      Atque iterant gemitus flumina curva meos.

35

Nulla latet sylvis durove in cortice virgo,

      Nulla premit iaculis per nemora alta feras,

Quae nostros dudum miseros non noscat amores

      Descriptos passim carmine in arboribus.

At tu crudelis rides mala nostra; revincta

40

      Ferreus obducit pectora dura rigor.

O quoties atrae terrent me insomnia noctis!

      O quoties pavido rumpitur alma quies!

Haec mihi dicebant vates, hoc augur Apollo,

      Hoc etiam infoelix saepe canebat avis;

45

Sed mens, stultitia, fraudes non vidit apertas,

      Me quibus exceptum ferreus urget amor.

Tum decuit casus primum metuisse nephandos,

      Aspera cum laqueis vincla tetendit Amor.

At tu, sancta Venus, si non regionibus illis

50

      Exul abest pietas, nunc, precor, affer opem;

Ipse tibi niveis velatus tempora vittis,

      Dona feram templis, ut decet, ampla tuis.

Nescio quid tamen est, tristis nam desinit esse

      Mens: haec laetitiae sint bona signa meae.

 

31. ad Fabritium Colloretanum

Fabritius mihi Pierio quae misit ab antro,

      Aurea non segni munera lecta manu,

Digna bonis etiam Varii sunt auribus illa,

      Vel quicunque alius carmina docta legat:

5

Musarum e vitreo nam duci fonte videntur.

      Queis Glycerae dulcis concilietur amor,

At me quod tali non dedignatus honore est,

      Fabritium haud equidem munera parva manent.

 

32. ad divum Georgium, de natali suo

Expectata dies, revolutis mensibus anni,

      Sacra redit primum numine, dive, tuo:

Iam Taurus nitidis occultum cornibus ignem

      Spargit et omnifero semine cuncta replet,

5

Vnde tumor terris, unde est nova gloria campis.

      Induit et densas arbor opaca comas,

Omnia laetantur, properat iam picta volucris

      Exiguas natis extruere arte domos.

Hunc mihi natalem socii celebrate frequentes,

10

      Quem valeat morem tollere nulla dies:

Thura date et templi postes ornate coronis,

      Dum chorus alternis concinit acta dei.

Vt teneris nondum deus hic egressus ab annis,

      Serpentem supera traiicit auctus ope,

15

Terribilis pestis vulnus letale parabat,

      Dentibus infrendens, regia virgo, tibi.

At non ulterius passus procedere monstrum,

      Guttura sed iaculo fixit aperta gravi:

Tum sensere homines supera de stirpe creatum,

20

      Et tibi tum meritus, dive, refertur honos.

At tu dexter ades, Caesar, dum maximus arma

      Pro vera in Turcas relligione movet,

Vnde iterum redeant foelicia saecla per orbem

      Et bona pax urbes grataque rura colat.

25

Ocia Musarum subeant et Apollinis artes,

      Non oleae inventrix sit sine honore dea;

Vtque sub Augusto quondam fera bella quierunt,

      Caesare sub magno sic erit alma quies.

 

33. in obitu Susannae puellae

Flete diu iuvenes, tenerae lugete puellae,

      Hic decus, hic ingens gloria vestra iacet:

Iam feret extinctas lacrimis Cytherea facellas,

      Iamque pharetratus tela retundet Amor.

5

Improba mors, divum atque hominum crudele venenum,

      Qua miseranda iacet ante puella diem.

Parcite iam lacrimis, iuvenes teneraeque puellae,

      Elysiis fruitur virgo beata locis.

 

34. de Francisco Braciaco, fulmine icto

Dum, Francisce, aliis profers, iustissime, vitam,

      Te rapuit mors, heu semper iniqua bonis.

Fulmina furata est invito dira tonanti:

      Ne pietas, neu lux talis in orbe foret.

 

35. Raymundo Turriano, equiti nobilissimo

Dum monumenta paras clarosque ex hoste triumphos,

Invidit tibi mors ensem, calcaria et aurum,

Raymunde, ut victrix de te victore triumphet.

 

36.

Phoebe, Musarum pater atque princeps,

Qui refers nobis adimisque lucem,

Fessa mortalis reparans diurno

Membra labore,

5

Si tui cordi tibi adhuc poetae

Et placet cantus cytharae sonorae,

Qua tuos olim cecinisti amores

Carmine dulci,

Hunc manu docta iuvenem per altum,

10

Qua patet gressus facilis cacumen,

Duc, ubi dictans numeros sororum

Turba quiescit.

Hic Zenus quondam fidibus canoris

Te canet laurumque tibi dicatam,

15

Tum decus Musis erit abluisse

Gurgite sacro.

Dum ter exorat precibus Cichinus,

Antra Parnasi quatiens Apollo

Et sacram laurum placidus sereno

20

Annuit ore.

 

37.

Carmine dum Zenus innumeris me laudibus ornat,

      Ingenii ostendit munera larga sui,

Sed me, quod tali nimium feror altus honore,

      Securum his dictis increpat alma Venus:

5

"Quid tibi coelestum summos ascribis honores,

      Improbe, nec Veneris regna superba times?

Mox facibus pavidos certoque Cupidinis arcu

      Deducam vinclis teque Zenumque tuum ".

Parce Venus tibi, sic posito Mars serviat ense

10

      Et lateant semper dulcia furta virum.

 

38.

Moenia te retinent altis circundata fossis,

      Barbarico quondam moenia facta duce:

Hic veterum assidue versas monumenta virorum,

      Quae numeris arcta vel sine lege canunt.

5

Scilicet hac, Alphonse, putas ratione futurum,

      Vt pateat clarae laudis aperta via.

Gaudeat hinc patria, exultent laetique parentes,

      Quod dederint vitae lumine posse frui.

Interea Musas et Phoebi numen adora,

10

      Vt liceat celeri carpere summa pede.

Ipsa Venus comitem exoptat te adiungere nato,

      Assurgit Veneris laetus utrique chorus.

Nec mirum: nam par aetas, formosus uterque,

      Telaque ad aurata promptus uterque manu.

15

Parce tamen calamis certoque Cupidinis arcu,

      Ille oculis caecus, Lynceus ipse fores.

Nec tamen exultes nimium dignatus honore

      Divino, Veneris numina magna timens.

Ira deum quam sit tristis mortalibus aegris.

20

      Narcisi cunctos impia fata monent:

Ille puellarum semper delusit amores

      Et iuvenum, donec captus amore sui est.

Crudeles nimium sortes, crudelia fata!

      Flebat inops, inopem copia larga necat:

25

Tum gemitus iterans tandem noctesque diesque

      Flos moriens oritur margine dulcis aquae.

Ah superi prohibete nephas, servate benignum,

      Ne pueri immeriti me quoque fata trahant,

Sive lapis fiam, sive Echo in montibus altis,

30

      E fletu aut vitreis fons orietur aquis.

Omina at haec rapidi iactent Eurusque Notusque:

      Sint procul hinc curae, sint sine nube dies.

 

39.

Tempus ad hoc alta divi Danielis in arce

      Detinet imperio me Cytherea suo;

Euganeas studio redeundi rursus in oras,

      Mens mea iam pedibus carpere iussit iter,

5

Vt, dum iura sequor Patavi legesque severas,

      Sollicito fugiat pectore pulsus Amor:

Iratus sed enim, quod signa relinquere vellem

      In me acuit Veneris aurea tela puer.

Collibus in patriis moror ergo et sede paterna,

10

      Exoriens ubi suspiria prima dedi.

O valeat cuicunque animo sententia sedit

      Esse pharetrati numen inane dei,

Nec Venerem vinclis mortalia corda tenere,

      Verum homines stultos hanc coluisse deam.

15

Tende Cupido arcum plenamque exerce pharetram,

      Nam te victorem gloria rara manet;

Respuat hos surda miseros virgo aure precantes,

      Corda nive hyberna frigidiora gerens.

Nec prosint cytharae sonitum comitantia verba,

20

      Nec pateat querula ianua victa prece:

Me vero, quod grata libens sequor ocia, ad urbem

      Vtineam tenera duc, precor, ipsa manu.

Hanc statuit quondam, magno cum numine divum,

      Attila barbariem deposuitque feram.

25

Haec sedes est certa tibi matrique benignae,

      Posthabita et Cypro posthabitaque Papho,

Hic utinam, quodcunque meis dant fata diebus,

      Contentum placida vivere sorte velint.

Non ego bella canam, aut acies in proelia ductas,

30

      Cynnama sed nostro semper in ore sonet.

O utinam superent mordacia tempora versus,

      Vt tua post cineres fama perennis eat,

Vtque diu vixit numeris celebrata Tibulli

      Delia, sic nostris Cynnama dicta modis:

35

Vincula nec valeant Parcae dissolvere at umbrae

      Elysios repetant una eademque die.

Hoc precor, hoc dederint coelestia numina nobis,

      Vel fleat ad tumulum Cynnama cara meum.

 

40.

Magna deum genitrix, qui sydera clara tuentur,

      Quaeque hominum soboli diceris esse parens,

Huc age foelici cursu tua Dindyma linquens

      Ideasque arces, maxima diva, veni.

5

Agrestes Siculi celebrant in littore sacra

      Et Phrygiis resonat tibia pulsa modis;

Haud equidem credo esse tibi fastidia nostri

      Bellaque in aeternos velle movere deos.

Aetna iterum flammas longo post tempore volvit

10

      Fumantesque globos sydera ad alta vomit

Pondera et Enceladus maerens gessisse tot annos,

      Dum quatitur passim littora curva tremunt.

At quondam, si vera tamen famam attigit aures,

      Moverunt hominum te, dea magna, preces:

15

Nescius heu sortis Phaeton, dum fata lacessit,

      Sydereas optans scandere posse rotas,

Quadriiugos puer insuetis calcaribus urgens

      Tellurem exussit, non bene doctus iter.

Tum primum referunt ustos gessisse capillos

20

      Nereidesque imo delituisse mari:

Aret ager, sicca aufugiunt per rura Napeae

      Praecipitique petunt antra reposta metu;

Iuppiter at cernens fumantia viscera matris,

      Commiserans, ignes igne micante premit.

25

Illa sed est medicina malis contraria nostris,

      Ne pereant rapido fulmine si qua manent.

Iuppiter omnipotens, optatae coniugis oro

      Per gremium labens nubila densa feras:

Nam potes immensum tenebris obducere coelum

30

      Et potes obscurum luce aperire data.

Tu quoque, si merito templum decoramus honore,

      Affer opem alitibus, Cypria, vecta tuis:

Hic Erycis cinis Anchises fatisque quievit,

      Itala dum peteret regna, iubente deo.

35

Quod si forte malas in nos iam suscitat iras

      Vulcanus, mulcens basia iunge viro;

Nos tibi perpetuos laudes dicemus in annos,

      Nec divis aliis gratia maior erit.

Ne trepidate metu, Siculi, iam ponite curas:

40

      Placati dederunt nam bona signa dei.

Iam qui cessabas, suspensus numine divum,

      Iusta sagittiferis bella movere Scythis,

Caesar, securo animo: comitatur euntem

      Sanguineo Mavors hostibus ense minax.

45

Classe mari expellas terraque hos milite forti,

      Alitibus praedam Caucaseisque feris.

O qui rarus honos manet, o quae gloria, Caesar,

      Cum trahet evinctos longa cathena duces.

Tum cupidi aeternis inscribere nomina chartis

50

      Certatim vates te, pia turba, canent.

Tum liceat tandem expulsam revocare quietem,

      Tum vigeat Pallas, Mars valeatque furens.

 

41. hymnus in divam Catherinam

Quae colis sacri iuga celsa Pindi

Quaeque Parnasi vitreis in undis

Ludis heroas veteres canendo,

Turba sororum,

5

Huc ades coeptis faveasque nostris

Et mihi mentem, mihi verba dones,

Virginis castae ut valeam referre

Carmine laudes.

Non ego ardentes Veneris facellas,

10

Non canam nati volitantis arcum,

Quo Iovem terras trifido relicto im-

Pellit ad imas.

Alme sol, cursum es quoties moratus,

Virgo dum occurrit nitidis ocellis,

15

Tum fere oblito cecidere habenae

Vertice equorum.

Luna, fraternis radiis relucens,

Virginum coetus quoties revisis

Pulchrior visa est, comitum aut tuarum

20

Castior ulla ?

Nanque fulgebat roseo colore,

Quam sequebantur Charites decentes,

Ac velut summo micat inter astra

Lucifer ortu.

25

Longe at ornatus fugiens protervos,

Molle et auratis trabibus cubile,

Pondera auri posthabuit pudori

Regia virgo .

Carcerum densae tenebrae situsque,

30

Compedum vincla aenea, nec cathenae,

Nec Ceres dempta huic valuit pudicam

Flectere mentem.

Illa, divinum retinens amorem,

Regios luxus epulasque temnit,

35

Nuntius divum ambrosia hancque dulci

Nectare pavit.

Quis furor mentem rapuit malignam,

Caesar, indigne populi imperator,

Pectore ut toto tenerae puellae

40

O Damna requiras?

At tibi accurrunt facibus tremendis,

Quae rotam texant Furiae irruentes,

Cerbero ut praedam rapiant recenti

Caede tuorum.

45

Quae tua armavit, dea, corda virtus

Cum vides leti omne genus paratum?

Non calor totis penitus medullis,

Virgo, recessit?

Corporis spernens sed enim dolores,

50

Mente iam complexa deos et astra,

Spiritum coelo, unde prius recepit,

Reddidit alto.

Virginum salve decus atque custos,

Te canent nostri numeri quotannis,

55

Aurea templum venerabimurque

Thuris acerra.

Tu, quies cum extrema oculos tenebit,

Ne lacus umbra et Stygiam carinam

Horreat, sanctam, dea casta, nobis

60

Porrige dextram.

 

42. hymnus in divum Nicolaum

Iam polo tristes pluviae recedunt,

Delius laeta nitidus iuventa,

Aureos currus moderans, pererrat

Lampade terras.

5

Cuncta laetantur: pecudes feraeque

Deserunt lucos latebrasque opacas,

Concinit dulci modulamine ales

Arbore ab alta.

Vnde tempestas oritur repente?

10

Hanc deus nos respiciens Olympo

Misit, ut festo sine nube agamus

Tempore lucem.

Dicite hunc mecum, pueri et puellae

Et thori expertes Venerisque blandae,

15

Quae procul mentem geritis pudicam

Crimine ab omni,

Virgines tu coniugio maritas,

Lucra ne et turpem Venerem sequantur,

Sed bona reddant hilares parentes

20

Stirpe nepotum.

Integris praefers puerisque lumen,

Ne pedes noctem metuantque sentes,

Summa dum cursu properant citato

Scandere montis.

25

Navitas undis mediis volutos

Eripis leto miseros nephando,

Naufrago pisces prohibesque edaces

Viscere pasci.

Dum madens Auster Boreasque praeceps

30

Gurgites fundo evolvunt ab imo,

Aequora iratis agitata ventis

Sydera tangunt,

Dive, sed puro veniens Olympo

Temperas fluctus aperisque lucem,

35

Vota nec frustra pateris precantum

Ire per auras.

Illi, ut optatos tetigere portus,

Rite te donis venerantur amplis:

At notat suspensa tholo periclum

40

Picta tabella.

Denique exaudis iuvenes senesque,

Candida qui te coluere mente,

Nec manus diras metuunt latronum aut

Impia furta.

45

Optime o divum celebrande passim,

Qua pater pandit radios Apollo,

Quem dat humano generi patronum

Iuppiter ipse.

Nos, avi ut quondam statuere nostri,

50

Sacra dum supplex peragit sacerdos,

Thure dumque arae recalent, feremus

Annua dona.

Quem colant ritum memores nepotes,

Saeculis nec longa dies futuris

55

Demat, ut tuti placidamque vivant,

Te duce, vitam.

 

43. Daphnis aegloga

Pastores, colitis ripas quicunque Timavi,

Quaque fluit tacito Liquentia gurgite pinguis,

Ducite de pleno pecus in nova pascua ovili.

Ver tepidis properat Zephyri comitantibus auris

5

Induit et vario pubentia prata colore:

Iam choreas Nymphae faciles per gramina ducunt,

Intonsos crines cinctae florentibus herbis,

Interea Lycidas carmen cantabit ad auras,

Tiliaventeas Ledra qua defertur in undas.

Lycidas

10

Iam tandem optatam lucem dat Phoebus Apollo,

Phyllidis ut casti primum iungantur amores.

Ergo te e multis Phyllis pastoribus unum

Coniugio anteferens Daphnim dignata maritum.

Inflati tantum calamique et carmina prosunt:

15

Nunc vero Vtineam Daphnim comitemur ad urbem.

Laetitiaque omnes cingantur tempora ramis

Populeis, buxumque ferant laurosque virentes.

Primus, ab externis veniens regionibus, artem

Daphnis arundineam docuit desuetaque longo

20

Tempore Musarum monstravit carmina nobis,

Postquam, aequor tumidum errores longosque perosus,

Collibus in nostris patriaque in sede quievit.

Nec vero contemne agros et sordida rura,

Nec linquas invita urbem urbanosque tumultus:

25

Hic vitrei exurgunt florenti margine fontes,

Hic fluvii valles decurrunt inter opacas.

Quam iuvat aestivo, venit cum torrida messis,

Tempore, graminibus viridi et requiescere in umbra

Carpentem somnos rauca suadente cicada!

30

Quam iuvat, arenti torpet cum lingua palato

Ore avido strepitante sitim depellere rivo!

En tibi Naiades udae Dryadesque puellae

Munera dant, flores texunt per prata Napeae,

Phyllidis ut variis ornentur colla corollis.

35

Pastores alibi inter se certamine ludunt,

Pars colluctantes exercent membra palaestra,

Pars silicis durae certatim pondera iactant

Et iaculis metam feriunt celerique sagitta,

Nec procul hinc alii superant iam gramina saltu,

40

Ludifico cursu fluvios aurasque lacessunt:

Victores hederae pallentis dona reportant.

Ille deus certe est passim celebrandus in agris

Quicunque instituit lectum sociare iugalem.

Nec Baccho aut Cereri debetur gratia maior,

45

Quamvis prima unco tellurem fodit aratro,

Ille docet lentas sulco committere vites:

Ante nec implebant foelices horrea messes,

Dolia nec dulci spumabant pinguia musto,

Sed victum in lucis dederunt sylvestria pruna

50

Quernaque glans aluere et copia lactis abundans.

At somnos inter pecudes imisque cavernis

Ducebant glacie expertes siccique caloris;

Tum mortale palam genus et discrimine nullo

Iungebat Venerem, impulerat sua quenque voluptas:

55

Sic ruit in vaccam stimulis impulsus iniquis

Taurus, in hirsutas hoc hircus more capellas.

Verum hominum et pecudum deus hic discrimina fecit,

At vos, dum virides anni, dum laeta iuventa,

Ludite, nec longum caros date pignora natos:

60

Tum foetura greges augebit sepibus altis,

Noctivagi fures metuent armenta lupique,

Tum fluvii Daphnin resonent montesque lacusque,

Agrestem Lycidae nisi dedignaris avenam.

 

44.

Ergo ego, quae longos sperabam vivere in annos

      Concordi tecum, vir placide, in thalamo

Progenieque domum et viridi exornare iuventa,

      Dum cani inficerent vertice caesariem,

5

Curarum medio squallentum versor in aestu,

      Artibus abducor nunc quoque foemineis.

Turpe virum est equidem muliebres quaerere cultus,

      Apta viri bene nec foemina consilio.

Quam melius nos est hybernas ducere noctes

10

      Inter carpentes fila manu vetulas!

At non haec quondam es visus promittere, coniux,

      Nostram olim tua cum dextra manum tenuit.

Quin potius me, victuram sine litibus ullis,

      Dent si fata tuo me esse super cineri,

15

Quo minus infoelix speravi incommoda quondam,

      Hoc equidem trepidae poena venit gravior.

Immemor ah penitus germani frater adempti

      (Sic dederint divi debita supplicia).

Dic, precor: "Insanum quis te malus impulit error

20

      Germani toties laedere iam tumulum?"

Immeritam primum thalamo eiecisse iugali

      Conqueror, effigies altera quae fueram

Coniugis, ut te crudelem nec viscera matris

      Moverunt, neptes, libera progenies,

25

Nec te fraternusque thorus, nec foedera sancta,

      Nec nostri testes numina coniugii.

O si forte aliquis Manes descendat ad imos,

      Qui referat fratris facta nephanda viro,

Coeruleam invito conscendat regime cymbam,

30

      Nec Stygis infames umbra lacus metuat,

Non illum triplici circundata ianua ferro

      Detineat, quin te terreat umbra ferox.

Improbe, cur auri atque argenti captus amore

      Saevus in uxorem progeniemque meam es?

35

Desine, nam te non iniussus numine divum

      Admoneo: "Tristis poena parata tibi est."

Te testor, fraterna cohors, pietate sororis

      Vndique iactatam progeniem foveas.

Nunc etiam undivagam cogor conscendere puppim,

40

      Cum Boreas tumidis saevior instat aquis.

Heu potero tristes pluvias et flamina ferre?

      Heu potero siccis monstra videre oculis?

Parcite vos teneram mediis delphines in undis

      Dentibus horrendis laedere progeniem,

45

Vos placidam mentem gerere et non impia corda

      Dicunt et saevos esse negant pueris.

Iam Veneti patres, quorum reverentia magna,

      Tellurem lustrat qua pater Oceanus,

Si pietas unquam vestra et fas pectora movit,

50

      Nunc moveat mater parvaque vos soboles.

Aurea sic Venetam Venus et Mars impiger urbem

      Ambo perpetuis auxiliis foveant.

Libertate frui dii dent et maximus armis

      Imperium Grittus proferat Oceano.

 

45. ad Portium, de Saturnalibus

Magna in luce virum et celebri versaris in urbe,

      Egregiis homines artibus usque iuvans,

Porti, cui meritos tribuit gens Iulia honores,

      Cui Nymphae assurgunt Pieridumque chorus.

5

Verum ego vicinos colles dulcesque recessus

      Evolvo peragrans pectore saepe meo

Cur festas olim luces dixere priores

      Nomine Saturni perpetuumque manent,

Curarum cum sit deus hic pater inde seniles.

 

46. ad Ioannem Grimanum, episcopum Cenetensem

Iam vale valeatque, domus Grimana, per orbem

      Nobilis, immensis qua fluit aequor aquis.

Mens avet externas iam nunc perquirere terras

      Et trepidi properant longius ire pedes,

5

Non tamen ulla mei facient oblivia Iani

      Tempora, dum membris spiritus ullus erit.

Certum est undivagis vitam committere ventis,

      Cypria ut accelerans littora curva petam:

Hanc colit ante alias magno discrimine terras

10

      Idalia, hic acuit spicula semper Amor.

Ver ubi perpetuum florentes sufficit herbas,

      Nec rigido frondes frigore laedit hyems,

Ipsa Venus nectit vario de flore coronas,

      Huic lateri Charites, huic puer haeret Amor,

15

Nunc niveas aperit reiecta veste papillas,

      Nunc vitreis nudum corpus inundat aquis.

Non timeam Scyllam immanem vastamque Charibdim,

      Quae miseros nautas gutture saepe vorant,

Non fluctus etiam Ionios Strophadasque malignas,

20

      Non freta, quae venti sydera ad alta ferunt,

Dum deus Idaliis me tandem sistat in oris

      Sitque inter Veneris vita beata choros.

Heu male lascivis miscebor amoribus! Eheu

      Ridebit tremulum Cypria turba senem!

25

Aurea parce Venus, volitans mihi parce Cupido:

      Non ego contemno numina magna deum,

Non patriam fera mens, veteres non linquere amicos,

      Est mihi et externas quaerere velle domos.

Marmora non tanti faciam neque divitis auri

30

      Pondera, quin Musarum ocia grata sequar.

Quid prosunt thalami aurati, quid purpura picta,

      Si mihi nox curis est vigilanda malis?

Iane, iuvat potius securam ducere vitam,

      Dum Cenetum tecum sordida rura colo,

35

Iuppiter ipse bonus salubres ubi temperat auras

      Aligerosque micans sol moderatur equos.

Hoc concedite dii, iustis precibusque favete,

      Sollecitant animum crimina nulla meum:

Hinc ubi longa quies oculos noxque ultima claudet,

40

      Florida humus leviter corpus anile tegat.