200. ad amicam

Ille semel qui te, rerum o pulcherrima, vidit,

      Ille suis totum optavit inesse oculis;

Verba semel qui te sensit mellita loquentem,

      Totum aures petiit se bibulas fieri.

5

At qui saevitiemque et inexorabile pectus

      Teque impacatum norit habere animum -

Pace tua dictum - se se oderit ille, voletque

      Nunquam habuisse aures, nunquam habuisse oculos.

 

201. oda ad Cadidum Vrbinatem

Te puellarum chorus omnis ardet,

Candide, et Nymphae tibi serta texunt;

Lygda suspirat, tibi ridet uni,

Te colit unum.

5

Ter quater f<o>elix: in amore lunas

Ducis insomnes vigilesque soles,

Dum toro argutus recubas amato

Gaudia miscens.

Invidet tristis tibi turba amantum;

10

Ipse rivalis lachrymat Carinus:

Ille quem nosti b<ene> mentulatu<m>

Rumpitur hostis.

Ergo tu votum Veneri benignae

Gratus exoluas prope Caprianae

15

Fertiles colles, Cypria revinctus

Tempora myrto.

 

202. ad virginem Laureti pro salute
Iuliae uxoris ode

Virgo Laureti, dea quae benigno

Ore mortales pia prospicis res,

Certa languentum medicina et orbis

Sydus amicum,

5

Non vides quanto coquat igne febris,

Quanta vis morbi populetur artus

Iuliae uxoris mala sub decembris

Tempora aquosi?

Illa te votis vocat ut salutem

10

Pristinam reddas: prece te puellae

Nocte quam longa et redeunte terris

Sole fatigant.

Vera si phama est, liquidum per aequor

Olim - inauditum! - volitasse templum,

15

Nereo mirante stupentibusque

Thetios undis;

Moxque firmatum, duce te, sacellum

Littore externo, calet ara multo

Igne ubi aeternum innumerisque pendent

20

Vota tabellis,

Iuliae aetatem miserere acerbam,

Neve divelli patiare charo a

Coniuge, aut illam viduari amatae

Lumine vitae.

25

Namque me prole innumera beatum

Reddidit, me unum colit, unicum ardet

Perdite, et casti inviolata servat

Foedera lecti.

Hac lares nostri sine fluctuarent,

30

Navis amisso veluti magistro

Huc et huc ventis agitata fertur

Aequore praeceps.

Subtrahe hanc fati manibus severi:

Per tui obtestor fera fata nati

35

Omne qui humanum scelus expiavit

Sanguine fuso.

Casta te tangant sacra liberorum

Et preces mixtae lachrymis mariti:

Ah domum et prolem numerosam in uno

40

Corpore serves!

Tunc tibi Minci prope flexuosi

Fluminis ripam statuam sacellum,

Virgines discent ubi luce certa

Dicere laudes.

 

203. ode de reditu Clesii
cardinalis Tridentini

Clesius externo nobis quod redditur orbe

Diis grates referamus, amici.

Nunc decet innumeris cumulare altaria donis

Et Syrios adolere liquores:

5

Absint tristitiae et pungentes pectora curae,

Quicquid et est animo molestum;

Ingeminent choreas Nymphae sub nocte serena;

Nos pateris certemus ovantes.

Desipere est mihi dulce: severi ignoscite vates,

10

Si numeris sine lege vagabor.

Liberiora decet nunc solvere vota Lyaeo

Ob reducem patriae patronum

Qui redit Arctoas reges comitatus in oras

Qua Rhenus secat arva bicornis,

15

Cuius consilio dederunt bona numina terris

Nec maius graviusve quicquam.

Ille redit qui tuta meis facit ocia Musis:

Nunc Sarchae prope littus amoenum,

Dum nitidi fulgent soles, dum vere tepenti

20

Auricomum caput exerit arbos,

Aut Ferdinandi fractos virtute Gelonos

Quique bibunt tumidum Choaspem,

Aut partam Italiae referam post tristia bella

Caesaris auspiciis quietem,

25

Arma etiam qui nunc Arabas meditatus in hostes,

Delectos ita fatur amicos:

"Ibimus, o proceres: tellus sacra nos manet et nos

Turrigerae Babylonis arces.

Illic immensos pro relligione labores

30

Ferre mari terraque decorum est.

Illic victrices aquilas et figere signa

Est animus, superis secundis".

 

204. ad Paulum Iovium

Venisti, bone Paule, Paule amate

Quantum ullus potis est amari amicus,

Qui mecum Ticini ocio beato

Soles condere candidos solebas

5

Argutis salibus facetiisque.

Venisti: o sine fine me beatum;

O lucem nitidam; o diem auspicatum,

Dum iucunda adeo allocutione,

Dum te perfruor ac tuis libellis

10

Excultis, lepidis et eruditis!

Annales voluo laboriosos,

Illustres lego foeminas virosque

Quos das perpetuo manere saeclo

Praeclara in monumenta posterorum.

15

Quanta, Iuppiter, arte, quo labore

Proelium lego Parthicum inchoatum!

Nam Germania te modo et Viennae

Viderunt iuga maximi parantem

Certum scribere Caesaris triumphum

20

Victoremque tuis sacrare chartis.

Parthorum at tibi sit male, o tyranne,

Qui foeda subito fuga avolasti,

Non tam Caesaris invidus trophaeo

Quam aeternae Iovii mei papyro.

 

205. ode ad illustrissimam
Veronicam Corrigiae dominam

O diva, blandae quae citharae potes

Mulcere iunctis carminibus feras,

Cui tantum inaccessos recessus

Pieridum penetrare fas est,

5

Non te tacebunt invida saecula

Vivam nec atris nox tenebris premet

Post fata, at aeternum virenti

Fronde comam religata vives.

Vives: sonora fama canet tuba

10

Dotes honesti pectoris et bona

Queis tam nites praeclara quam orbe

Sol nitidus sine nube opaca;

Vulgabit ut tu caelibe secubes

Contenta lecto; ut, Pallados artibus

15

Exculta sacris, nil profundum,

Nil nisi te meditere dignum;

Mox ut, triumphum dicere Caesaris

Aggressa, Mellae ad flumina patrii

Et templa et immanes columnas

20

Caesareis oneres trophaeis.

Haec condat altis pyramidum iugis

Moles caducas; haec Babylonios

Instauret incassum labores,

Mole sua ruitura tecta;

25

Illa et securri certet Amazonum,

Dorso fugacis vecta super feri,

Aut cursu inhumanos fatiget

Marmaridum in syluis leones;

At tu perennes fertilis ingeni

30

Vena fluenti fundis opes tui:

Tu, casta Musarum sacerdos,

Ex adytis numeros reportas.

Quid iam moraris cingere duplici

Frontem corona, quando etiam tui es

35

Victrix, triumphatosque sensus

Subiicis et sapiens coherces?

Erroris expers, fraudis et inscia,

Vulgum et protervas invidiae minas

Terrasque despectas iacenteis,

40

Alta petens rapido volatu:

Regina qualis cum volat alitum

Vicina caelo nubila dividens

Nec curat insanam furentis

Vim Boreae nec Apeliotae.

 

206. ad Manto ut doceat hospitium
Cornelii Agrippae Germani

Manto, dic, rogo per deos deasque,

Qua Cornelius in domo hospitatur?

Quis patrem fovet eruditionum?

Nam, si non mihi falsa nuntiantur,

5

Apud te hunc fore Caesarem secutum

Accepi. Hunc ego gestio videre:

Proh quanta, deus, osculatione,

Quanto illum excipiam ioco atque risu!

Corneli alloquio fruar beato;

10

Corneli lepidos legam libellos

Confectos per iter laboriosum

Dum viam vorat essedo volante.

Nam semper meditatur ille quicquam

Dignum perpetuo manere saeclo.

15

Quare dic, rogo, dic, benigna Manto,

Contubernia candidi poetae:

Quamprimum sciero, repente ad illum

Parthica citior fuga advolabo.

 

207. ad illustrissimum Federicum
ducem primum Mantuae ode

Neu te, Federice inclyte,

Ingrato taceant saecla silentio,

Parvis te referam modis

Quamquam magna tibi carmina postulas.

5

Fors et grandia tempore

Venturo accipies: nunc sine me tuis

Haec praeludere laudibus.

Nunc libare sat est: pauca ego seligam

E multis, tenui pede

10

Percurrens. Ticini te pavidae nurus

Matresque attonitae undique,

Pressantes pueros ad teneros sinus;

Te, suspiria nobiles

Dum ducunt tremulo pectore virgines,

15

Vix lanugine primula

Vmbrante<m> roseas et teneras genas,

Videre intrepidum ducem

Tutantem Helvetio moenia ab impetu

Quassata horribili globo.

20

Te non laethiferi glandis aheneae

Nymbi concutiunt neque

Tempestas crepitans grandine plumbea.

Omneis tu pedes anteis:

Ah, vitae nimium prodigus et necis

25

Comtemptor, toleras famem;

Nocteis atque dies pervigil excubas,

Mavortis genus et decus,

Sub dio et gelido lumine Cynthiae,

Certus quicquid erit pati

30

Vt lapsum Latii robur et Itali

Surgat gloria nominis

Praefersque ipse tuis commoda publica.

Quin tu saepe gregarii

Indeffessus obis munia militis,

35

Vt praesens animes viros

Acrem more tuo militiam pati.

Paucis denique copiis

Matres et pueros et tibi creditas

Servas, dux bone, virgines

40

Gallosque Helvetiosque innumeros fugas,

Sic virtute potens tua

Aedes praeda onerans barbarica deum.

Olim olim, hanc recolens fidem

Infractumque animum rebus in arduis,

45

Te iunget socium sibi

Caesar, sive petet Massagetas feros

Bello, seu Babylonias

Deiectum ire volet fulmine Martio

Turres. Te duce nobilem

50

Romano imperio restituet Rhodon

Parthus: tu inferias dabis

Regi Pannonio sanguine barbaro.

Iam iam classibus aequora

Compleri video; iam strepitant tubae:

55

Armis Occeanus nitet;

Victrices aquilas Italus explicat;

Hispana approperat manus

Germanusque ferox, impavidus necis.

Sed quo me furor hic agit;

60

Quo me, quo temere raptat amor tui?

Audax comprime barbiton;

Audis? Te cythara Delius increpat

Parvis ut tenues modis;

Non est, Melpomone, phas tibi grandia

65

[***]

 

208. in effigiem eiusdem

Federici effigies Mantoi principis haec est,

      Quem sibi tam similem picta tabella refert:

Haec, quando abs<i>entis mihi non datur ora tueri,

      Praesentis fatiem numinis instar habet.

5

Hanc veneror, seu nox terras circumtegit umbra,

      Seu roseo Phoebus provehit axe diem;

Hanc veneror medium cum sol tener aureus orbem

      Aut cava dilectae Tethyos antra petit.

Vere rosas, fructus autumno, aestate ligustra,

10

      Huic hyeme aeternum florida serta fero.

Aeternumque precor vivat foelicibus annis

      Alter ab Augusto qui mihi Caesar adest:

Qui mihi nil umquam gratum acceptumve negavit,

      Qui me devinxit omnibus officiis,

15

Tum tranquilla meis dudum facit ocia Musis

      Et me candidulos donat habere dies

Aspectuque hylari levat omni e pectore curas:

      Omnia acerba et amara, omnia mente fugat.

Vt si iucundo orbatus quis lumine, tandem

20

      In lucem medica restituatur ope;

Candida luminibus detergi nubila gaudet

      Paulatim et solis sustinuisse iubar:

Sic mihi gratum animo vultum aspexisse serenum

      Pro quo vel media sol mihi nocte micat.

25

Nec quicquam magis optarim quam ostendere posse

      Huic animi et fidei pignora certa meae,

Factaque magnanimi plus uno extendere saeclo,

      Carmina si tantum vivere nostra queunt.

Nunc ego - quod saltem possum - prope littora Sarcae

30

      E patrio templum marmore constituam

Et titulos qui Federici testentur honores

      Inscribam auratas sedulus ante fores.

 

209. ad dextram, lachrymas et capillos
divae Mariae Magdalenae

O, vivacibus explicanda chartis,

Divae, dextera, Magdali patronae,

Quae sacrum Domini liquore nardi

Vnxisti caput integello amore

5

Atque incredibili fide excitata;

Ebriis patris ignibus superni

Vbertim lachrymae profusae ocellis

Immo pectore ab intimoque corde,

Quae in morem tepidae et fluentis undae

10

Largo rore pedes Heri abluistis

Atque una facilis notam iuventae;

O culti, o nitidi sine arte crines,

Instar lintheoli, comae beatae,

Quae terstis sacra crura queis deorum

15

Rex caelum premit Inferosque calcat!

Tam pii officii Deoque grati

Aeternum monumenta erunt in aevum.

Cui dextrae, lachrymis, quibus capillis

Aut tantum licet aut licebit unquam?

 

210. ad Gablonetam

Gabloneta, mearum ineptiarum

Ex usu assiduaque lectione

Si quicquarn tibi dulce comparasti,

Aut si nil mihi, nil tibi molesti

5

In sodalitio tuo meoque

Vnquam contigit accidetque nunquam,

Mitte, oro, his genialibus diebus,

Mitte, oro, lepidi et venusti Agnelli

Carmen quod gravibus iocis refertum

10

Dicunt et s<al>ibus Catullianis.

Nam phama est - ut amas bonos poetas,

Vt doctas colis eruditus arteis -

Olim illius et hinc et inde sparsum

Collegisse poema, ne periret,

15

Concivemque tuum pati nequisse

Situ aut tempore carpier maligno.

Quare, dum vacuus domi quiesco - ,

Praestantque indutias malae podagrae,

Seposto studio severiore

20

Hos pro tempore perlegam libellos,

Et cultos lepidosque suaviabor.

Tu vix credere, ego explicare possem

Quam me arteis iuvat ingenique fructus

Suspexisse Bianoris nepotum.

 

211. lachrymae in Paridem Caesareum

Caesareum Paridem si quis me iudice norit,

Hic qui compositus parvo iacet ossa sepulchro,

Extinctum dicat quicquid sapientiae ubique est:

Secum omneis dicat virtutes esse sepultas;

5

Secum omneis animi dotes, secum omnia dicat

Contumulata bona, et terris quodcumque beatum est.

"O miseram Minci ripam atque Bianoris urbem"!

Ingeminent cantus moribundo gutture cycni.

Quando alius postac naturae arcana latentis

10

Occasusque ortusque astrorum pandat, et altas

Scrutetur causas rerum eventusque futuros?

O miseram Minci ripam atque Bianoris urbem!

Quis postac pluvias atque impendentia caelo

Nubila prospitiat longe stellasque secundas,

15

Pleiadas Hyadasque atque ensiferum Oriona?

Quis melius soles praesaga mente futuros

Agricolis aut spem dubii aut mala iudicet anni?

O miseram Minci ripam atque Bianoris urbem!

Gramina quis melius pratis aut montibus altis

20

Aut quae muscosi surgunt prope litora fontis

Vsu observatas longo dignoverit herbas,

Dictamum helleborumque atque insuavem panacaeam

Totque peregrino advectos ex equore succos,

Ipse laborantes morbo queis saepe levabat?

25

O miseram Minci ripam atque Bianoris urbem!

Quis postac nitidum argentum, quis decoquet aurum

In liquidam lymphae spetiem, aut elementa reformans

Nil intentatum ingeniove artive relinquat,

Cantelmae unde etiam morienti proroget horam

30

Vitalem, inspirans invita morte vigorem?

O miseram Minci ripam atque Bianoris urbem!

Qui non pastorum pulsarunt sidera luctus?

Pastores illum Eridani flevere propinqui,

Custodes ovium sacri pecorumque magistri.

35

Illum etiam lachrymasse ferunt salices frondosas

Et late auditis nemora ingemuisse querelis;

Maesta repercussis conquesta est vallibus Eccho:

"O miseram Minci ripam atque Bianoris urbem"!

Vos igitur, si qu<e> est pietas, reverentia si qua<e> est

40

Amissi herois, super astra extollite cantu; '. "

Huc, huc accelerate, novos superaddite versus, .

Mantoi vates: sacris intexite chartis,

Ne Paridem tenebris nox ulla involvat opacis:

Tunc Minci ripa, tunc Mantua laeta futura est.

 

212. ad Aloysium Gonsagam epistola

Me Capriana tenet, me collibus ardua planis

Aequora: populea iuvat hic captare sub umbra

Felices somnos; iuvat hic sentire canoros

Concentus volucrum et rabidum mulcere calorem,

5

Quercus ubi propter gelidi sacra procubat unda

Fontis. Vt ipse libens fugio mala murmura vulgi

Atque aulas regum trepidas et principum honores

Ambiguos! Nullae hic pungunt mea pectora curae

Nec metus aut spes ulla animum in contraria versat.

10

Felix terque quaterque, Aloysi, si haec bona noris

Fortunatorum nemorum rurisque beati;

Foelix si mecum studia intermissa revisas

Musarum, insanis urbana negotia linquens!

Ipsa licet formosa superbo Mantua luxu

15

Defluat, assurgant licet alta palatia caelo,

Non tamen huic dubitem parvi praeponere ruris

Commoda divitiasque humiles et agrestia tecta,

Dum procul invidia, procul ambitione scelesta,

Sanguineas mori baccas maturaque fraga

20

Seligimus, mixti Faunis, dum colle propinquo

Aut deturbamus leporem fortive molosso

Nocturnos fures arcemus ovilibus altis.

Nec tamen interea studiis cessamus amoenis

Et nos - quicquid id est - audemus texere carmen

25

Victurum forsan, mihi si promittere tantum

Numina dextra sinunt nec vana inspirat Apollo.

 

213. in Paulum Magnolum iambus

Inepte et execrate Paule Magnule,

Quis tam benignus atque mitis ingeni est

Vt possit insolentiam tuam pati

Et verba tincta felle, mista toxico?

5

Inepte Paule, mostruose homuntio,

Amabo, Brixiana bellua insolens -

Locutione ut eloquar sodallium -

Quae te tulere syluae reconditae,

Quae te tulere montium cacumina,

10

Nivosa et alta montium cacumina?

Nam te patres tulisse nec bonos putem,

Cum sis superbus, arrogans et helluo.

Quae nutriere te ferae: an vorax lupa,

Informis ursa fovit horrido sinu?

15

Proh dii, quod invenustum, inelegans caput:

Quae membra belluosa, magne Iuppiter!

Quae labra, mulae quae voraginem ferunt

Meientis, unde pestilens flat halitus!

Qui vultus iste, gentium omnium stupor?

20

Quis haec videndo nauseam coherceat?

Saecla infaceta, quid fovetis hanc luem?

O dissolute mascula libidine,

Culo sodalis immori expetis tui:

Id te negant negare literae editae,

25

Papyrus exarata propria manu

Testatur istud, irrumator inclyte!

Eon' Latina, Graeca sic doces modo:

Ea est, magister efficax, scientia?

Taces, nec ullus inficit genas pudor,

30

Rubor nec ulla conscientia arguit?

Ten' ille magnus erudivit Hercules,

Spes certa Phoebi, et ille flos Bianoris?

Ten' erudivit optimus Calepius?

Has imbuere literas Britannici?

35

Vides, miselle, quo regurgites freto,

Quod te superstet imminens periculum,

Quae te manet ruina, qualis exitus:

Vt expiabis haec nephanda crimina,

Vt hanc scelestus igne dilues notam!

40

Abi hinc, proterve, neu meam inquines domum;

Auffer cacata scripta pestilentia,

Libros, male ominate, tolle pessumos;

Venena tolle lecta, tolle scrinia

Iacere digna sub palude concava.

45

Pete, impudice, ad ultimi maris sinum:

Vola, prophane, ad Occidentis insulas!

Abi, execrate, monstruose homuntio!

 

214. ad Caesarem lyricon

Invicte Caesar, quo ferus auspice

Tandem arva Mavors Itala deserit

Vastata terdenos per agros

Cum miserae Italiae ruina,

5

Olim triumphos nec Iove dispares

Fractosque reges iustaque praelia

Devicta contexam perenni

Carmine, nec renuente Phoebo

Dicam aucta regnis tot patrimonia.

10

Mox, grandiori aggressus opus tuba,

Dicam pharetratum tyrannum

Vsque ad Hyperboreos fugatum,

Si Noricorum servitio gravi -

Namque omnis in te spes sita - vindicas,

15

Si nos retrectantes benignus

Respicis imperioque firmas.

Gens illa nostris invidet ociis:

Nos indecorum mittere sub iugum -

Ni, Caesar, avertas ruinam-

20

Dissimulato odio laborant.

Tentant iniquis conditionibus

Decreta maiorum et tua deleas:

Proh saecla inauditaeque leges

Atque hominum truculenta facta!

25

Tu membra solvi nobilis Imperi,

Tu ne hanc nepotum perniciem feres:

Ah, saeva contundas furentum

Consilia et temerariam vim!

Te liberorum tot moveant preces,

30

Te vota tangant et querimoniae.

Per sceptra, per sacrum precamur

Caesarei genium decoris.

 

215. ad Marcum Antonium Flamminium

Audio te dudum Veronae vivere teque

Addictum fore servitiis antistitis almi

Giberti, quo nil dederunt bona numina terris

Sanctius aut gravius, dum, publica relligionis

5

Munera pertractans, reficit labentia templa

Et mores renovat decretaque prisca parentum,

Iamdudum antiquata, sacrosque instaurat honores.

Gratulor ergo tuis partim succedere votis

Omnia: quod liceat tranquillam vivere vitam

10

Optatumque diu studiorum carpere fructum

Musarum in gremio et Verona altrice virorum,

Quam placido labens Athesis praeterfluit alveo;

Parte alia absentem doleo, quod non licet uti

Colloquio assueto, teneat vicina licet me

15

Mantua - populifer miserum me Mintius audit

Saepe tua argutis clamantem nomina ripis,

Saepe repercussis iterantem vocibus Eccho:

Eccho iterat vallesque cavae sylvaeque loquuntur

"Flaminium" - te Felsinea quod saepe solebam

20

Vrbe frui, cum fulgebant foelicia caeli

Sidera, cum laeto radiabant lumine soles:

Mecum partiri curas, mecum ipse solebas

Propter aquam parvi componere carmina Rheni

Et mecum gelidis captare in vallibus auram,

25

Sidere cum rapido coqueret sol fervidus agros.

Ipse, sodalitii nunc immemor, aut vaga mente

Sydera percurris vel - ut audio - sacra parentum

Evolvis monumenta et Graium scripta virorum

Frastorumque audis reserantem arcana deorum

30

Antiquasque artes atque omnigenam naturam,

Parte tui ut meliore voles super atria caeli

Inter honoratos coetus manesque beatos

Foelicis Turri atque inter loca clara piorum.

Nonnunquam te Vida tenet, tua maxima cura,

35

Carmine qui intacto doctas permulceat aures,

Virginis insuetos partus et dum canit ortus

Legiferi herois mirandaque facta recenset.

Tu tamen, ah, veteres ne dedignere sodales:

Expectate, veni, et socios solare querenteis!

40

Nonne audis veluti gemitu suspiret amaro

Laelius et Strozza absente intabescat amico,

Dum lachrymas nostris iuvat immiscere querelis?

 

216. lachrymae in catellam

Sabellina catellula,

Qua non promptior altera

Mellitum imprimere osculum:

Qua non altera doctior

5

Manus lingula eburneas

Herae lambere amabilis

Aut pedem tremulum dare

Modo hunc, hunc modo et illum,

Alternas iterans vices

10

Sponte sive petita:

Ad vocem dominae procax,

Incitare sueta

Ludum, ludere pertinax:

Ad blandum digithi sonum,

15

Ad nutum quoque prompta

Lapsum lintheolum dare

Blandis morsibus adpetens:

Vale, amata catellula,

Herae delitiae meae!

20

Te morsus rabidae canis

Oppressit: canis effera

Momordit tenerum pedem.

Illo vulnere saucia,

Nulli blanditias facis

25

Et lympham refugis tremens

Nec somnum capis aut cibum.

Tantum humi aegra recumbis

Aut fota in gremio aut toro

Herae molliculo iaces,

30

Triste nescio quid gemens,

Oblita innumeros iocos:

Tandem perpetuo - scelus! -

Claudis lumina somno.

O fatum lachrymabile!

35

O factum male et impie!

Ergo quae modo ludicrum

Praestabas dominae, iaces

Parva condita in urna.

Hoc solatiolum tamen

40

Sit, misella, tibi necis:

Quod nusquam occubuit canis

Quam tam bella puellula

Cum desyderio arserit,

Pro qua splendidi ocelluli

45

Turgidas modo roscidis

Rigarunt lacrimis genas.

 

217. ad Lydiam ex Sannazario

Lydia, me quoniam crudeli is perditum amore,

      Tecum Tartareos cogar adire lacus.

Nec proprii me illic affliget cura doloris,

      Sed te tam infaustum conquerar isse locum.

5

Hic dum pascam oculos, in te dum fixa tenebo

      Lumina, nulla mihi est poena futura gravis;

Vnum hoc supplitium est aeterna in nocte timendum:

      Quum invitos cogar claudere, vita, oculos.

 

218.

Baiarum dum forte capit sub mollibus umbris

      Fessus Amor somnum, murmure captus aquae,

Ipsa facem accurrens gelida celavit in unda,

      Vt veteres flammas vindicet, alma Venus.

5

Quamprimum liquor ille aeternos concipit ignes:

      Igne novo - quisnam crederet ? - arsit aqua.

Accensis igitur fumant haec balnea lymphis

      Quod facula una omnes vincit Amoris aquas.

 

219. in Boream pedagogum Mantuanum

Si quisquam superum tandem miseratus ab alto

      Mantoa Boream pellat ab urbe procul,

Cernet odoratam lauri succrescere sylvam

      Mintius et myrthos fronde virere nova,

5

Quas olim rabidi metuentes frigora venti

      Aut fugisse procul vel latuisse reor.

Cernere erit violasque rosasque et amoena vireta,

      Prataque vestiri gramine quaeque suo.

Cernere erit sine nube dies fulgere serenos

10

      Vicinisque albas montibus ire nives.

At contra si Mantois perflabit in oris,

      Afferet arboribus pernitiem atque satis.

Quid gravius? Latiae tenebras et nubila linguae

      Obducet flatu pestifer horribili.

 

220. in Pincium Bononiensem

Pin<t>ius ipse facit puerilia carmina. Quidni?

      Ingenium bimuli vix pueri instar habet.

 

221. ad Iacobum Calandram ode

Quid ferox Parthus meditetur, aut quid ,

Caesar; aut rex concipiat Britannus

Anxia desiste precor, Calandra,

Volvere mente.

5

Si lubet, paulum posita altiorum

Mole curarum, Cererem canamus,

Arva dum lustrant pueri canentes

Ter bona dicta.

Huc ades, nostri decus orbis et spes

10

Certa Musarum sobolesque Mantus

Clara, nec trivisse labrum pudor sit

Fistula agresti.

Hic Canis vitare licet calorem,

Hic sub umbrosis licet esculetis

15

Tute dormire ad fluvii labella

Rauca sonantis.

 

222. ad Ioannem Fruticenum

Hoc tibi carmen, Fruticene, habeto,

Quod cupit Velsi celebrare laudes,

Attamen frustra: graviore dignus

Namque cothurno est.

5

Tu lege, utcunque est, et ut olim amasti

Sole iucundo potientem et aura,

Nunc piis Velsi placidam quietem

Manibus opta.

Ipse ego illius, memor atque gratus,

10

Pectori infixum retinebo nomen:

Summa me donec tenuem in favillam

Verterit aetas.

 

223.

Si te communis tangit iactura dolorque

      Caesaris et miserae Mantuae et Italiae,

Federici tumulum sicco ne lumine transi:

      Caesaris hic sita spes, Mantuae et Italiae.

 

224. ad Lauram ex Francisco Petrarcha

Non Ticinus, Tibris, Padus, Amus, Nilus et Hermus,

      Eufrates, Tygris, Sequana, Danubius:

Non Athesis, Rhodanus, Tanais, Maeander et Hebrus,

      Alphaeus, gelidis nec Medoacus aquis:

5

Non abies, possetve meum lenire calorem

      Quicquid sylvarum, quicquid et est nemorum.

Ardenti una meo superest medicina furori:

      Laurus amor Phoebi, laurus honos Dryadum.

Quam fovet ardorem trunco, tam mollibus umbris

10

      Mulcet et ardorem quem facit ipsa levat.

Sic laurum vitreis riget undis perpetuus fons

      Meque tegat densis laurus opaca comis.

Sic semper laurus duplici potiatur honore,

      Et regum et vatum; tollat in astra caput:

15

Illius ut nostros inscribam cortice amores

      Et crescat laurus maxima, crescat amor.

 

225. ad Madrutium

Hesterno male me mero obruisti,

Madruti, pater omnium leporum:

Bissenos calices bibens relevi;

Sulcavi insolita ebrius carina

5

Euxinum Ioniumque Caspiumque.

Hinc dens me assiduo premit dolore,

Torquet me mala tussis et gravedo

Nec sat officium suum facit mens.

Decrevi tamen advolare Thennum,

10

Vt stem pollicitis fidemque servem.

Quid sodalitio hoc magis beatum est?

Men' relinquere tam bonos sodales?

Hos si inter moriar, lubens peribo:

Hoc sodalitium nephas cavere est.

 

226. ad Lymphas Sarchiadas

Lymphae Sarchiades, nimis rapaces,

Furaces nimis invidaeque lymphae,

Heu quot carmina bella, quot lepores,

Gemmis carmina cariora et auro,

5

Nu<m>quam lecta satis, relecta saepe,

Incauto et misero mihi abstulistis:

Quae mi Matrutius meus, revisens

Antiquam Paduam et bonos sodales,

Servanda attulit et sinu fovenda!

10

Dum verso et teneo manu, recurrens

Doctorum monumenta per virorum,

Nil usquam mihi tale cogitanti,

Fato nescio quo malo et sinistro

Immerentia ponte decidere.

15

O pons, o fluvii male ominati,

Vndae ipso Eridano rapaciores!

Num vos Lazari epistolam eruditi,

Num sacros rapidis pudet sub undis

Docti volvere Velii labores

20

Et lusus lepidi Logi venustos?

 

227. divo Ferdinando in obsidione
Viennae ode tricolos tetrastrophos

Tandem, fugato principe barbaro,

Duces triumphum, maxime principum,

Divisque persolves benignis

Tute pio meritos honores.

5

Templis reportans exuvias novis

Moestos replebis laetitia patres,

Queis corda perculsit ferus Mars

Sanguineum quatiens flagellum,

Quum Parthus atrox Pannonios sinus

10

Vastaret armis et ferus Austriam

Hinc inde discurrens, Viennae <u>t

Cingeret obsidione muros.

Proh quanta matrum corpora, quot viros

Demisit Orco, quot pueros sinu

15

Matrisque divulsos lacertis

Ense truci secat immerenteis!

Nullis pepercit- proh scelus! O pudor! -

Templis, nec aris abstinuit manus:

Illum cruentatum videres

20

Conscelerare deum ministros.

Sparsit piorum relliquias patrum,

Manes verendos, atque reconditas

Ignique consumptas edaci

Congeries tenuis favillae.

25

Incendit agros et crepitantibus

Flammis adurit spes veterum domos:

Bacchatur insanus furitque

Depopulatus opes Quiritum.

Fertur luporum more rapacium

30

Quos egit altis dira fames iugis,

Quum non repugnanteis capellas

Dente petunt avido protervi.

Iam iam timore invaserat omnia;

Iam spes salutis, iam deerat fuga;

35

Iam cuncta sentires furentum

Quadrupedum resonare cornu.

At non inultus talia prospicis,

Deliberatus quippe mori prius

Quam triste spectaclum videre

40

Et patriae mala luctuosae:

Fretusque Clesi consilio patris -

Quod restat unum rebus in asperis -

Nullos recusasti labores

Imperii ut proceres coirent.

45

Invicta bello deligis agmina,

Heres aviti roboris et memor,

Nec te retardarunt pericla, haud

Degenerem patrio vigori.

Quae non secuta est te regio ducem;

50

Quis non amicas consociat manus,

Vt victor aeternos honores

Pan<n>onio adcumules triumpho?

Adsunt Suevi, cedere nescii,

Quosque aestuosis Rhenus aquis rigat:

55

Iungitque victrices phalanges

Terra ferax hominumque equorumque,

Assueta bello, fida Moravia,

Parere prompta, utcu<m>que eques impiger

Tendas pharetratos in hostes,

60

Sive pedes metuendus hasta.

Hoc tu Viennam milite liberas

Forti, paventem supplitium grave.

Non ipse frustratam relinquis,

Spe refovens potiore amatam.

65

Quid dicam ut hostes finibus Austriae

Solo repellas nomine? Qui tuam

Sensere virtutem, et repente

Terga Scythae profugi dedere.

Vndavit atro Danubius prius

70

Tot barbarorum sanguine decolor

Ensesque inauratosque currus

Purpureis agitavit undis:

Miratur aequor scuta natantia

Pictasque vestes et clypeos leves;

75

Thetis reformidat, cruore

Dum freta Danubius colorat.

Non auspicati Pannonias Getae

Sedes relinquunt: iam trepidos piget

Tentasse Germanum vigorem, <et>

80

Illachrymasse ferunt tyrannum.

Rex, cura divum es. Dii bona dant bonis:

Vt tu ipse divos et colis et times,

Haec regna victorem manebant,

Tot titulis tibi destinatis.

85

Postac superbus discet Arabs tibi

Insueta supplex tendere brachia

Et te perhorrescet nivosum

Qui Tanaim bibit atque Tigrim.

At nos, saluti barbarico metu,

90

Propter sonantes Sarchiadas aquas,

Victoris augustos honores -

Fas modo sit -lyricis canemus.

 

228. ad Pyrrhum

Pyrrhe, novus vates nostris surrexit in oris,

      Qui dudum miles sub tua signa fuit,

Assiduoque puer dulces meditatur amores,

      Callimachi ut sacrum crediderim isse nemus:

5

Pignora seu collo recitat dirrepta puellae,

      Livida cum impresso dente relicta nota est,

Seu canit illecebras nocturnaque praelia amantum

      Sive cupidinei dulcia furta ioci,

Sponte fluunt faciles versus et lene iocatur.

10

      Illi, Pierides, cingite fronde comam,

Et vos, Sarchiades, crescenti applaudite vati:

      Texite et e patriis mollia serta rosis.

Hic canit arguti propter buxeta Brioni

      Leucothoes maestis tristia fata notis,

15

Quam pater exarsit vitreis Benacus ab undis

      Dum repetit patriae littora nota suae.

Saepe illum Trimilo scopulo persensit ab alto

      Ingentem ex animo tollere ad astra sonum;

Saepe illum nautae pura sub nocte canentem

20

      Sensere et variis ludere carminibus;

Vt vidit nantis tremulas fulgere papillas,

      Pendere et summis pectora eburnea aquis,

Pubetenus mergens liquido aequore suspiravit

      Fixit et in solam lumina Leucothoen.

25

Dumque legunt sociae pictas in littore conchas

      Et perluciduli dona ferunt lapidis,

Colludens saxo salientes percutit undas

      Et longe a tuto littore progreditur.

Quo properas, malesana? Immittes effuge lymphas!

30

      Ah, nimium ignoto credere, stulta, mari!

Si nescis, dudum formosis unda sepulchrum est:

      Vnda etiam miseram perdidit Arsinoem.

 

229. de Furio

Furius est tenuis. Quidni, qui tot mala totque

      Patravit scelera atque impia flagitia?

Et sapiens sero est: nunc cogitat ipsum

      Vltorem esse deum tot scelerum, et Furias.

 

230. ad Turcum

SI sapiens esses, morereris, Turce, libenter:

      Vita homini infami est mors alia atque alia.

 

231. in Quintianum

"Arma, virum turmas vexiligerasque catervas"

      Ponit, si quid avet ponere, Quintianus;

Et "Ferrugineum - corvino gutture - ferrum"

      Ad Mellae ructat littora Quintianus.

5

"Exoritur clamorque virum stridorque rudentum":

      Illius hoc semper carmen in ore sonat.

Damnat avum patremque, illi qui nomen ineptum

      Imposuit; dici vult mage: "Quirtiarus".

Sive docet pueros, frendit dente, ore labrisque:

10

      "Sidera dira ruant; cornibus antra rigent";

Sive orat, cum defunctum vespillo sepulchro

      Condit, et extructo stat Libitina rogo,

Obstrepit er stiridulus. Dicam, Iovio auspice: "Semper

      Errat Quirtiarus, Pieridum obprobrium".

 

232. ad Tabarellum

Scias, mi Tabarelle, me esse navim

Deprensam in medio mari aestuoso

Quam circumtonat Aphricus procellis,

Quam saevi Boreae et furentis Austri

5

Flatus percutiunt et hinc et illinc.

Quod ni maximus ille Ferdinandus

Illam sustineat diu labantem

Vt portu stabilita conquiescat,

Illidet scopulo <et> fatiscet.

 

233. ad Alexandrum Thienum

Quod tua distuleris promissa hucusque, Thiene,

      Es mihi suspectus nomine perfidiae.

Certa loquar: certe <cecidisti> pectore nostro; .

      Namque ego non vitium hoc credideram esse tibi

5

Vt vitam tali synceram labe notares:

      Id non est animi, quod facis, ingenui.

Quare quod scribis, venturum te mihi paucis

      Luciferis, rapidus ventus et unda tulit?

Seu Ferraria te retinet, quam maxime amare

10

      Dicis prae cunctis urbibus Italiae,

Seu Verona magis - nam te exardere puellam

      Nescio quam rumor non bonus obloquitur -

Debueras saltem car<i> meminisse sodal<i>s

      Turpiaque a te ipso crimina reiicere:

15

Aut mihi te purgare, aut fictas nectere caussas,

      Aut mihi te cupido restituisse magis,

Quamvis te precibus multis revocaret euntem

      Haec atque illa puella, atque alia atque alia,

Dulciaque exerta geminaret basia lingua

20

      Iniiciens collo brachia lenta tuo.

Numquam igitur posthac credam tibi: dicam ego cunctis

      Saeculaque hoc noscent postera flagitium.

Nam spernit superos et fanda nefandaque miscet

      Audet pollicitam qui violare fidem.

 

234. in Patelanum Pintiomastigem ode

Quid virum vexas, Patelane, amicum

Pintium, oblatrans veluti canis qui

Inferus sonteis animas trifauci

Territat ore?

5

Quem Tridentinae stupuere gentes

Olim et orantem et pueros docentem,

Quem modo Ocnaei celebrant nepotes,

Stulte, lacessis?

Laurea quem ornavit Apollinari

10

Caesar invictus, meritisque frondem

Fronte quaesitam posuit deditque

Esse poetam,

Naviger quem tot titulis beavit

Ille, Musarum decus Italarum,

15

Quem flet erreptum Venetus diuque

Flebit ademptum?

At nihil morsus rabidosve rictus

Pintius curat pedagogi: obaudit

Ille latratus miserorum ineptasque

20

Vnius assis

Aestimat nugas. Caput infacetum,

Saevis incassum, velut unda vasti

Frangitur circa scopulum profundi

Profitiens nil:

25

Illa non saxum labefactat haerens,

Excitet spumam licet atque firma

Illius radice tonet, minaci

Flamine pulsa.

 

235. querella virginis deiparae iuvenis composuit

Talia clamabat, pectus percussa pudicum,

      Virgo hominem et mistum quae tulit alma deum:

"Heu pietas, si qua est pietas! Mecum omnia plorent

      Indignis Domini tristia supplitiis.

5

Quo raperis; quo, nate, meae spes unica vitae?

      Cur te devinctum saeva columna tenet?

Mollia cur duris creduntur terga flagellis,

      Vnde sacro Solymam sanguine tingis humum?

Circumstat te turba ferox, impastus ut agnum

10

      Insontem rabido circuit ore lupus,

Oraque percutiunt manibus caelestia diris:

      Expuit in fatiem gens truculenta piam.

Heu heu, languentem video pallescere vultum,

      Pungere et immeritum spinea serta caput!

15

Nate, sitis: tibi fel tristi miscetur aceto

      Et te ludificant, unica nostra salus.

Pectore purpureos video praerumpere rivos;

      Tandem alta affixum te cruce, nate, mori.

At matris gladius pertransit corda, profundus

20

      Tam sit ut iste dolor quam mihi summus amor".

 

236. de adventu Caesaris Caroli Quinti in Italiam

Caesaris adventu tellus subridet et aer;

Iuppiter ipse dies candenti sole serenat;

Vestiri ante diem miratur frondibus arbos.

Haec illi ostendunt vernanti in flore iuventae

5

Aeris imperium et terrae contingere habenas

Atque immaturae insolitos aetatis honores,

Olli parturiant qui aeterna laude triumphos.

Ergo Parthorum exuvias et parta trophaea

Cernere erit referentem illum, et victricia signa

10

Ponentem Solymis faelici sidere terris;

Insignemque Rhodon Romanis arcibus addet

Imperiumque ultra Tigrim Tanaimque locabit.

Sic erit; hoc certo praedixit carmine Phoebus,

Conscia et ipsa suo arisit Venus alma nepoti.

 

237. ad Pretum

Dulci, Prete, periculo,

Dum deformis hyems riget,

Ludis: namque, choro iunctus amabili

Nympharum, facili saevitia volens

5

Vinci, vel niveas manus

Tractas aut pede comprimis

Illarum teretes pedes

Et collo spolium detrahis aureum.

Illis virgineus pudor

10

Tingit purpureas genas.

Felix terque quaterque, dum

Has noctes tibi candidas

Curru noctivago Delia provehit.

 

238. ad Alexandrum Thienum

Te retinet curis vacuum Caprina, Thiene,

      Vallis et aestivo tempore amoena loca.

Illic exerces doctorum more Camoenas:

      Illic te studiis incubuisse iuvat;

5

Infidi nec te pungunt fera spicula Amoris,

      Nec dulces somnos aera canora fugant.

At me patria sollicitum tenet; uror amore:

      Ingenue fateor dicere quod miserum est.

Hic crudelis Amor me transdere in ocia quaerit

10

      Et me Musarum sevocat a studiis.

Olim ego liber Amore et cura exutus ab omni

      Omnem animum ad Musarum ocia contuleram:

Nunc ego despitio Musas - ignosce fatenti -

      Despitio sotios, quod magis est miserum.

15

Illo me vacuum conspexit tempore Amor, cum

      Exilii fleres tempora longa tui:

Cum miserum a cara flesti discedere amica

      Et me es solatus dulcibus alloquiis.

Tunc ego quas lachrymas, quae non suspiria fudi!

20

      Vt fuit illa mei prima ruina mali!

Vre alios, queso, puer impiger: aut quibus ardens

      Est animus Martis castra cruenta sequi,

Aut quibus est curae dites agitare rapinas

      Atque aurum terrae quaerere visceribus.

25

Tu sine me phamam venturis tradere saeclis

      Et grave demissa tollere corpus humo,

Vt me Sarchiades celebrent post fata Napaeae,

      Et fiam patrii laus ego prima soli.

Felix Flaminius, quem nulla puella nec ignis

30

      Est potis a sancto seposuisse choro:

Hic canit avectam Europam, admirantibus undis,

      Tergore taurino molliter impositam,

Vtque illam magnus fallaci Iuppiter arte

      Luserit <et pariter> transierint maria:

35

Cum venti circum fluctus maris alludebant,

      <Surgente ad> niveos veste fluente pedes.

Quod mihi [si] liceat paulum has extinguere flammas

      Et lenire meo vulnera fixa animo,

Ipse ego Parthenope<m> visam studiosus amaenam

40

      Claraque Syncero littora culta seni.

Illic est animus vos exercere, Camenae,

      Doctus ubi cecinit pascua Vergilius.

Hic ego te, Syncere, sequar; Syncere, tuo mi

      E sacro fas sit fonte levare sitim.

45

Tu canis Arcadici pastor pineta Lycei;

      Sebethi propter flumina pascis oves;

Scribis et oscura cantantem nocte Lyconem;

      Dilectae defles Phillidis interitum;

Prothea divino mulcentem carmine phocas,

50

      Vertis et in salices pectora Naiadum.

Virginis ut celebras partum graviore cothurno,

      Cedite, Mantoi carmina Vergilii!

Felices sylvae quae te sensere canentem,

      Quae audivere tuos aequora pulsa sonos!

55

Seu te Pausilypus, seu candida Mergiline,

      Seu retinent carae litora Parthenopes,

Ipse sequar: modo tu non dedignere sequentem,

      Nec timeam iratum te duce adire fretum.

Hoc si contingat, dominae spernentur amores

60

      Et regum summae despitientur opes.

 

239. elegia in Marcum Antonium Turrium Veronensem

Ecce iterum vocat ad luctum me Turrius, et iam

      Dudum intermissas postulat inferias,

Carmina et antiqui offitium testantia amoris:

      Quisnam illi ingratus munera digna neget?

5

Me iuvat iccirco chartis mandare dolorem

      Quem pia non sicco lumine Laura legat:

Laura decus Nympharum, olim dilecta poetae,

      In cuius clarum nomine fecit opus.

Illa quidem, Turri, postquam te fata tulerunt,

10

      Quantos languenti corde dedit gemitus:

Cum tantum fleret quantum, viduata marito,

      Virgo, lares tristis cum redit ad patrios,

Frigida deserto dormire coacta cubili

      Et sola in vacuo pervigilare thoro!

15

Ah, quoties letho optavit finire dolorem

      Atque inter cineres compositam esse tuos!

Ah, quae moesta tui discessu verba locuta est,

      Cum stillanti oculis rore maderet humus!

Iam prece Persephones et coniugis implorata

20

      Sensibus erreptis excidit ante rogos

Et secuit flavos formoso e vertice crines

      Et quae ludebant per rosea ora comae.

Haec tulit infelix nigrae munuscula morti;

      Haec dedit exequiis tristia dona tuis.

25

Ex illo nitidos non carpsit tempore flores

      Nec perluciduli fluminis hausit aquam,

Nec quisquam Assyrio fragrantem hanc sensit odore,

      Nec dulces posthac fundere ut ante sonos;

Nec potis est quisquam verbis lenire dolentem:

30

      Et iam aestas una atque altera praeteriit,

Cum tua honorato donavimus ossa sepulchro

      Et tibi fraternae iusta dedere manus.

Illa gemit, seu nymboso sedet Apenino,

      Seu fertur celeri per maria alta rate;

35

Et cum sol vestit terram et cum mergitur undis,

      Ingeminat luctus et magis atque magis.

Ah quoties dixi: "Iam tempus solvere luctu

      Lumina: iam lachrymis satque superque datum est;

Debita, Laura, viro iam munera persoluisti:

40

      Desine iam tantis te cruciare malis"!

Non tamen assiduo cessat tabescere fletu:

      Turgiduli aeterno rore madent oculi.

Vt foliis tenerum caput inclinant hiacynthi

      Cum pluvia emolles forte gravantur aqua,

45

Et iam purpureus languet depressus humi flos

      Nec templa exornat candida caelicolum:

Sic lachrymis ubertim effusis extenuata est

      Nec priscum retinet languida facta decus.

Nunc etiam veteres mecum officiosa querellas

50

      Integrat, antiquo moesta sedens tumulo.

Audiit hos gemitus Verona ex collibus altis;

      Miscuit huic lachrymas lene fluens Athesis.

Heu, Verona, tibi iucundum lumen ademptum est,

      Cum bello exardens ferveret Italia!

55

Illa tempestate malis deperdita fatis,

      Clamabas surdos in tua vota deos.

Infelix bellum urgebat, lachrymabile bellum,

      Bellum hominum et virtutum aspera pernicies.

Heu, Verona, olim flos Europaeque Asiaeque,

60

      Vnica doctorum mater amata virum!

Tu non frigidulum fovisti corpus alumni,

      Sed quae Benaci fluctibus alluitur

Ri<p>a, viro felix, illius clara sepulchro

      Quem miseri nautae numinis instar habent:

65

Cum venti circum adlatrant spumantibus undis,

      Illius puppis numine tuta volat;

Aspirant placidi iucundo murmure venti,

      Suspirat Zephyrus leniter horrificans.

Benacus pater huic assurgit sedibus imis

70

      Cum mare pacatum saepe supervehitur;

Illum circumstant Benacides admirantes

      Et se prae invidia fluctibus increpitant.

Iccirco tumulo sacras pendere tabellas

      Vidimus, et templo multa corolla nitet.

75

Stant myrti amplexae tumulum laurusque virentes,

      Quas memor assiduis Laura rigat lachrymis;

Sponte sua insurgunt citri superimpendentes:

      Illas non aestas, non fera adurit hyems;

Vidimus hoc violas passim vernare sepulcro:

80

      Vidimus hyberno tempore hiare rosas.

Has inter lachrymas fundit medicina tepenteis:

      Nam medicina tibi quando parem inveniet?

Quod ne hoc officium pertranseat illaudatum,

      Te medicas artes instituisse ferunt.

85

Nam quis te melius succos cognovit et herbas?

      Quis naturae arcana altius explicuit?

Te quoque cantantem sylvae sunt saepe secutae;

      Ipse Athesis tacita pone secutus aqua est.

Te Ticini Nymphae audierunt paeana canentem

90

      Propter iucundi fluminis hospitium.

Cantabas, memini: querulae tacuere cicadae,

      Nec strepuit rauco sylva refracta sono.

Olim cum caneres, quae praemia digna tulisti,

      Cum te arctis carum amplexibus exciperet

95

Laura, tibi iucunda! Et sidera nocte serena

      Fulgebant tremulis conscia luminibus.

Illa in te dulces furtim argutabat amores,

      Libans mista pudore oscula virgineo,

Et modo gaudebat Veneris conferre loquellas:

100

      Vocibus in vestris mutuus ardor erat.

Sed, quoniam casu te sors oppressit acerbo,

      Laeta recordari tempora nunc miserum est.

Nam quis te invidit nobis deus: an quia amantes

      Stare diu unanimes impia fata vetant?

105

Invida te nu<m>quid rapuerunt numina terris

      Vt caelum ornarent lumine conspicuo?

Certe dignus eras caelo fulgere sereno,

      Esse Ariadneae stella propinqua comae.

Sed quid plura loquar? Tantas dum scribere laudes

110

      Exopto, scribendo anxius invigilo.

Ergo, Flaminiae gentis decus, edite Musis,

      Marce, renascentis unica spes Latii,

Ingrati vitio ne temporis oscuretur,

      Illum aetas docto in carmine longa legat:

115

Na<m>que sibi tales fieri mandavit honores

      Doctorumque pet<i>it scripta diserta virum.

Ille tuo dignus laudari carmine: nam tu

      Antiquos doctis versibus aequiperas.

Mi sat erit lachrymas cineri dare semper amici,

120

      Quo sine iam non est vivere dulce <meum>.

 

240. ad Calandram

Queis nam ego te verbis consoler, amice Calandra,

Iamdudum meditor, cum sim solandus et ipse

Morte immatura Hippolyti fatisque severis,

Errepti ante diem, cum iam virtutis odorem

5

Spargeret et sapiens patrui redoleret honores.

Ille quidem magis hoc uno nihil exoptabat

Quam domino placuisse suo, quam industrius esse

Officio thalami addictus: iamque ille Calandrae

Spes columenque domus. Fles ergo et pectora tundis,

10

Nec lachrymis sinis esse modum: sic liquitur altis

Vere ineunte iugis nix, Phoebo tacta sereno,

Quam deformis hyems sub sole coegit iniquo.

Hoc ne virum decet edoctum et sophiae documentis

Instructum, qui cum terras et quicquid in orbe est

15

Quod lunam et caelum subter mortale repostum

Esse sciat, causa mortalis materiai,

Corruptum atque luthosum atque omni ex parte caducum?

Forte tuos gemitus coelo deridet ab alto

Mortalesque hominum curas et gaudia spernit,

20

Caetera laetus, at hoc tristis: quod raptus acerbe

Offitia in dominum exoptata explere nequivit.

 

241. ad virginem ex Francisco Petrarcha

Virgo, decus caeli, terrarum sidus amicum,

Phoebeis frontem radiis praecincta serenam,

Quam pater ipse deum tanto est dignatus honore

[***]

 

242.

Alphonsus Davalus marchio vasti

Moriens immortalitatis suae testes

Caesarem et Caesaris hosteis reliquit.

 

243. ad solem de illustrissimo Matrutio

Matrutio pastore potes quid temere maius?

      Ipso nii melius cernere, Phoebe, potes.

 

244. de eodem

Incustoditas linque, o Galathaea, capellas;

      Incustoditum, Tityre, linque pecus.

Matrutius custodit oves: custodit et agnos

      Pastor, et a stabulis iam lupus omnis abest.

 

245. ad eundem

Si mater tibi nascenti dedit ipsa galerum,

      Illum, Madruti, quis neget esse tuum?

 

246. de eodem illustrissimo principe

Nescio quid maius Iano qui cernerre gestis

      Madruti videat principis ora mei.

Ille bifrons, canam hic iuvenili in pectore mentem:

      Inque uno aetatem corpore utramque gerit.

 

247. ad hospites de imagine illustrissimi
ducis Federici Mantuae

Haec quam cernitis, hospites, imago

Magni Federici est decora imago,

Quae noctis comes et comes diei est.

Quam cum prospicio, mihi beatus

5

Et diis par videor: dies sereni,

Tersi nubibus omnibusque ventis,

Et noctes mihi candidae refulgent.

Recordatio tunc subit beata:

Vultus, lumina principis recursant,

10

Nec quicquam est adeo grave atque acerbum

Quod cor discruciet meum vel angat

Quin non leniat haec benigna imago.

Haec curas animi levat molestas

Conspectuque beat suo videndo.

15

Quod si picta tabella talem habet vim,

Amabo: quid erat videre vivum?

 

248. de Wargnano

Propter Mysonis fontes et Dallidos undas

Ipse Lomasinis flores selegit in hortis

Vargnanus, variaque sibi de fronde corollam

Texuit, ut famam patriaeque sibique pararet

5

Perpetuam et nunquam moriturum in saecula nomen.

Ergo Mysonis fontes et Dallidos undae

Faelices, floresque aeterni aeternaque serta:

Hii qui illum audierunt, haec quae ornavere poetam.

 

249. aliud

Floribus ornatum variis et suavibus herbis,

Instar apis, conflavit opus Wargnanus, ut inde

Vargnani aeterno pubescat vinea foetu

Et niteant tumidi nativa e stirpe racemi.

 

250. Annae Rhegiensis puellae a patruo interfectae
et non vitiatae

Ne morerer, volui periisse: at vita perennis

      Servatae pretium virginitatis erit.

 

251. aliud

Virgineam patruus zonam dum solvere tentat,

      Me necat et vita dat meliore frui.

 

252.

Iuppiter incaluit Violant<h>idis igne Valentae;

      Auriferam quondam si simulavit aquam,

Convertit nunc se in fulmen: descendit, et inde

      Illius hyberno est tempore tacta domus.

 

253. unde "unitas" Clesii cardinalis

Iustitia atque fides profugae et prudentia terris

      Quas colerent sedes consuluere diu;

Tandem animo insedere tuo, Clesi, optime princeps:

      Hinc tribus ex illis unio facta tibi est.

 

254. de adventu eiusdem

Non tam laeta fuit Partho fugiente Vienna,

      Barbaricum metuens fida subire iugum,

Adventu quantum Clesi plebs laeta Tridenti est,

      Pro quo adolet sacris tot pia tura focis:

5

Et merito, quoniam, redeunte hoc principe, quicquid

      Iustitiae est, quicquid pacis in orbe redit.

 

255. Maximo Ripensi

Intermissa iterum cur, Maxime, carmina tentas

      Atque aetate gravis mollia plectra moves?

Nil cum causidico est sacris commune poetis:

      Diversum est, ut scis, huius et huius opus.

5

Sysiphio leges tu volve revolve labore,

      Vnde cliens referat nomen ad astra tuum:

Vnde tibi assurgant aequata palatia caelo

      Vnde tibi innumero sit gravis aere domus.

Cornelio cytharam caroque relinque nepoti,

10

      Aptus uterque sacras sollicitare deas,

Vnde suo laudum cumulus succrescat honori

      Aeternum et volitent clara per ora virum.

Tu cave ne Cyrrham coneris scandere: Musas

      Furcillis phama est praecipitare senes.

 

256. ad Camillam Valentam

Cum mater tibi sit Palias, cui denique mirum

      Quod doctos versus, culta Camilla, facis?

Hoc admirandum, cum sis vel mater Amorum,

      Quod proba, quod servas rara pudiciciam.

 

257. ad Lyciscum ode

Ne tu, care Lycisce, amplius, obsecro,

Hoc corpus cruties, tuum

Neu perdas miserum incautus amiculum.

Ah ah ah, quid agis? Nonne vides uti

5

Virus nescio quod meo

Dirum ex inguine stillet,

Paulatimque meo pectore diffluat

Omnis spiritus et calor?

Poenarum satis et super

10

Nostro iam dedimus sanguine: iam malos

Cantus dimoveas, amove imaginem!

Has artes potius tuas

Vertas in fugitivum et tenerum Lycem, aut

Carpentem nitidae basia Persiae

15

Rivalem in Furias age.

 

258. in laudatorem Pincii

Cum Pinci cantas prorsa vel carmine laudes,

      Dixisti ornate, candide et apposite.

Pintius exclamat: "Credo belle omnia dicas;

      An vere dicas omnia in ambiguo est".

 

259. in ludum

Quis te, dira lues, infernis extulit oris?

      Quis tantum nostro sparsit in orbe malum?

De capite orta tuo sunt semina cuncta malorum,

      Semina rixarum de capite orta tuo.

5

Inseris excrutians spinosas pectore curas;

      Non redituri affers temporis interitum;

Virtutum exitium es, lethali armata veneno,

      Atque ideo Furiis addita quarta comes.

Tu potis es fratres concordes vertere ad arma;

10

      Tu potis antiquas solvere amicitias.

Te vitiorum altrix et habendi caeca libido

      Cogit in immeritos iurgia ferre deos.

Ira deum, cum ignem raperet de sole Prometheus,

      Hanc mortale dedit contemerare genus

15

Idque malum et febres terris immisit apertis:

      Heu heu, quantum audax in mala nostra fuit!

Saepe lacessitus telluri denegat imbres

      Iuppiter, aut terris fulmina dira quatit;

Saepe arens tellus nimio sub sole fatiscit,

20

      Languidaque incassum supplicat herba Iovi:

Hinc lolio et stipula agricolas eludit inani;

      Inde cadunt pecudes et genus omne virum.

 

260. ad Hortensium

Hortensi, lepidos tuos libellos

Perlegi, aureolos tuos libellos,

Queis doces animi levare morbos

Et solatiolum referre menti,

5

Menti solicitae anxiaeque menti.

O doctum medicum atque praeferendum,

Quotquot sunt medici novi et vetusti

Qui norunt dare corpori medellam!

Tam tu illis meliorque doctiorque

10

Quantum purior est beatiorque

Omni corpore mens gravi et caduco.

 

261. ad Camillum Lycocephalum Mantuanum

Quum tot nomina clara maximorum

Heroum eripias, Camille, morti,

Tempori quoque subtrahas iniquo

Dilectae tibi nomen Ipsitillae

5

Chartis perpetuis et eruditis,

Furem quis neget esse te, Camille?

 

262. de illustrissimo principe tridentino
sub Alconis persona

Rhandenae Dryades et agrestia numina montis,

      Alconem vestris excipite arboribus.

Arida dum querulae resonant pineta cicadae

      Et medio fruges ventilat aura die,

5

Vos illi gelidis inducite fontibus umbras,

      Seu dormit, liquido seu levat amne sitim.

Scribite fagineis "Alconem", scribite acernis,

      "Alconem" quernis scribite corticibus.

Sertaque ne pigeat contexere suavibus herbis:

10

      Serta colore illi, serta et odore placent. .

Seu natat et corpus Sarcae sub gurgite mersat,

      Obvia spumosis tollite saxa vadis;

Aut cum venatu sylvas et lustra fatigat,

      Claudite apros: molleis obiicite huic lepores.

15

Haec facite ut, cum illum decorarit Roma galero,

      Non tamen et vestri non meminisse queat.

 

263.

Federicum quaecumque vocas, mala lingua, tyrannum

      Danda es nocturnis dilanianda lupis.

Dum vixit felix, et Mantua tuta quievit:

      Sed moriente illo concidit orbis honos.

5

Militiae secum splendor, secum Itala virtus

      Et spes invicti Caesaris interiit.

Quod si Isabella fuit tam dirae cladis origo,

      Foemina si tantum est concipere ausa nephas,

Exagitate illam, Eumenides, ultore flagello,

10

      Sintque illi statuae, tela, trophaea, faces.

 

264. in eius funere

Mantua, Federici tristis complexa cadaver,

      Exclamat: "Non haec est tua, sed mea mors".

 

265. ad Bordellinum fluvium

Bordelline, hierum mersisses amne rapaci,

      Ni tibi clamasset: "Est meus ignis edax"!

 

266.

Infelix Furi, matri atque invise parenti,

      Ausus es Archensem conscelerare domum

Quam tot maiores titulis auxisse parentes

      Atque omni studio condecorasse palam est.

5

Quae te dira fames auri et vesana libido

      Impulit ut tantum flagitium faceres?

Nec te movit honos, nec te reverentia clari

      Sanguinis ***

 

267. de Furio

Infaelix domus, fatis deperdita iniquis,

      Quam priscorum hominum tot decoravit honos,

Te mala mens Furi et nunquam exaturata libido

      Perdidit ***

 

268. aliud

Maiorum libet expiare manes

Vt mos est veterum et pium institutum:

Adeste, o pueri integri et puellae

***

 

269.

Ite hinc, ire procul, mal<a>e podagrae,

Neu me tot cruciatibus secate.

 

270. de illustrissimo Federico duce
Mantuae defuncto ode ad hospitem

Federici manes quis caeli deneget inter

Vivere semideos,

Ornarit cum tot meritis te, Mantua, cum tot

Munera contulerit?

5

Cerne superbam: palatia, templa in honore<m>

Amplificata deum.

Conspice et invicto circu<m>data moenia vallo:

Moenia Martis opus,

Quae neque terrifico prosternant bellica ferro

10

Tela, nec ipsa<e> Iovis.

Quis non Marmiroes pomaria tectave laudet,

Tecta habitanda deis,

Th<a>eiaque Romanis certantia mausolaeis

Atria et innumeris

15

Picta modis et sculpta modis palatia miris?

Quid? Quod equos aluit

Assuetos bello et tot equorum deinde magistros

Mantua clara videt.

Denique Federici est, hospes, quodcumque tueris

20

Artis et ingenii.

Quod ni illum terris fata immatura tulissent -

Proh dolor Italiae!-

Virtutem illius novisset Parthus et Indus.

Dicere pauca nephas:

25

Facta nephas magnorum heroum ingentia parvis

Attenuare modis.

 

271. privilegium Veneris

Alma Venus, regina Paphi, regina Amathuntis,

      Et dea frondosum quae teneo Idalium,

Littoreae domina Anchonae, maris edita spuma,

      Ipsa eadem genitrix maxima Romulidum,

5

Hi<s> te muneribus decoro grataque papyro,

      Archi, ne ingratae nomen habere fer<ar>.

Vnica et in nostram vetus observantia gentem

      Nec non longa tui tempora servitii,

Et tua, iam decimum bene mi spectata per annum,

10

      Integra et ex omni parte probata fides,

Pene suo a nobis exposcere iure videntur

      Vt tibi dem meritae praemia militiae:

Et si quid fore iucundum foreve utile qui<d>quid

      Sensero, sim larga laeta datura manu.

15

Vtque tuis meritis et iusta et digna rependam,

      Delia amata, tibi Delia munus erit,

Pro qua ardere dies noctesque haud mollia cessant

      Pectora vel flammas evomere usque novas:

Non secus ac Siculis Vesuvius aestuat oris,

20

      Non secus Aetnaeis rupibus ignis hiat.

Nunc cape mercedem ardoris fructusque laborum

      Inque tuos veniat laeta Ph<ilen>a sinus,

Quae merito tibi debetur, quae pertinet ad te

      Qui tuleris quicquid durum in amore pati est.

25

Hanc igitur tibi habe: felix potiare cupita,

      Ter felix dominamque in tua iura voca.

Iamque triumphantis partes victoris agantur:

      Concipe et ardoris gaudia prima tui.

Basia nunc miscete, simul nunc ludite utrique:

30

      Fas sit vel media concubuisse via.

Indultum hoc vobis: libet hoc impune licere

      Dum metat extremum Parca severa diem.

Praeterea addentes ne quis tentare vel ausit

      Hanc pretio aut blanda sollicitare prece.

35

Qui secus ac iubeo male prudens egerit, illum

      Ludat lascivo iuncta puella viro:

Illi sint inimiciciae rixaeque perennes;

      Semper amet fructu semper amoris egens.

 

272. ode

Magne Madruti, venerande pastor,

Ne gregem, ne nos miseros relinque,

Nec tibi tanti sit adire magni

Nominis Histrum,

5

Caelum ubi aeternis nivibus rigescit

Atque hyems informis aquas ab atra

Nube dissoluit, furit aestuoso

Sydere Orion.

Caesares quamvis adeas et orbis

10

Lumina, exoptant tua qui videre

Ora, queis plauso excipiere, multo

Non sine honore,

Non tamen cari fugiat popelli

Cura, quem nutu moderaris et iam

15

Legibus sanctis renovas tuoque

Nectare pascis.

Te sine, insano trepidant tumulto

Tesqua; tu praesens pecudes inermes

Ore defendis rabido luporum

20

Armentaque servas.

 

273. ad linguam maledicam

Scilicet es mendax, quaecumque es, lingua prophana,

      Lingua cloaca omni foedior et gravior,

Audes synceram quae Isabellae carpere vitam

      Faemineum et falsa labe notare decus,

5

Quae vitiis animi fractis ita crimina abhorret

      Vt puris ornet moribus Italiam.

Ergo, si curae non ipsa in morte relinquunt,

      Per Styga latratum, lingua canina, dabis.

 

274. illustrissimi Francisci ducis Vrbini
epithaphium ad Iovem

Franciscum, belli fulmen, dum surripis, ira,

      Iuppiter, haec iusta? Dicam ego, pace tua,

Aut nulla humanae tangit te cura salutis,

      Aut iterum metuis praelia terrigenum.

 

275. de Gallis

Errant qui dicunt Gallos non posse potiri

      Italia: hanc Gallis quis tumulum esse neget?

 

276. de iunipero

Vnicus in terris Phoenix sacer ales habetur:

      Sacra est in terris unica iuniperus.

Tran<s>fer odoratas segetes, sacer ales: in illa

      Te renova inque una compare iunipero.

 

277. epithaphium Molzae

Molza, iaces. Flerunt te discedente Camoenae:

      Romanae Grais miscuerunt lachrymas.

 

278. in Achillem Bocchium

Quo fugis, o Bocchi? Vicini litora Rheni

      Non te servabunt, sylva nec alta comas.

Nil tutum est- mi crede - tibi: civilibus armis

      Dum trepidant alii, te aera aliena fugant.

279. in Baptistam Fieram

Surripuere tibi librum vestemque, Fiera,

      Defuncto, fures. Hac ratione, puto:

Cum nudus matre exieris, toga nulla sepultum;

      Cum indoctus fueris, pagina nulla decet.

 

280. ad Andream Alciatum

Cui mandarem onus hoc laboriosum

Et diu et satis ipse cogitavi.

Imprimis mihi maxime Alciate,

Occurris, decus Atticae Minervae,

5

Consultissime iuris Alciate,

Romanae decus, Alciate, linguae,

Quem Ferraria suspicit legentem,

Miratur Padus aurifer docentem.

Nam tu flore puerciae solebas -

10

Si recte memini - dies iocosos

Mecum condere, mecum et ociari

Ad littus Ticini, fluentes undas.

Oraclum ergo mihi tuum remitte:

Lites sistere nam soles protervas

15

Illo iuditio tuo expolito.

Quicquid tua senserit Minerva,

Id ratum esse iubebo, et acquiescet

Omnis turba furorque litigantum.

Tu vix credere, ego explicare possem

20

Quantum me, studio severiore

Distractumque aliis et occupatum

Curis, cum licet ocio vacare,

Iuvat volvere me tuos libellos

Tui et <suspi>cere ingeni labores.

 

281. de pace ode

Pax iterum terris redit et saecla aurea surgunt

Caesaris auspiciis.

Omnia tranquillam faciem vestire videntur,

Ridet et omnis ager.

5

Integrat rastra intermissa colonus,

Pastor agit pecudes

***

 

282. ecloga sub allegoria illustrissimi
ducis Francisci Mantuae Secundi et s
erenissimae Catharinae, reginae uxoris

Dum vestit Phoebus redivivo gramine terram

      Et Zephyrus pingit prata colore novo,

Archius haec cecinit, viridanti innixus olivae,

      Tollit ubi parvis se Capriana iugis:

5

"Huc ades, o Galathaea: redit pax aurea terris;

      Iam placidus, domito Marte, triumphat Amor.

Expectata, veni: Faunus te molliter ardet

      Et desyderio liquitur ille tui,

Dumque tuos absens secum suspirat amores,

10

      Insomneis noctes ducit et ille dies.

Linque domos patrias et tanti nominis Istrum

      Inque tui Fauni laeta recurre sinum.

Ipsa tibi violas hyberno tempore tellus

      Submittet niveas purpureasque rosas.

15

Flava tibi nivibus mediis florebit arista;

      Plena caprae referent ubera lacte domum;

Sudabuntque tibi caelestia mella genistae;

      Aurea stillabit succina lenta salix.

En te Margarite prae cunctis cernere gestit

20

      Diversasque parat ruris et urbis opes.

Quali te amplexu excipiet caramque fovebit;

      Imprimet intactis oscula quanta genis!

Marmiroe te pulchra vocat: tibi lilia servat,

      Servat et intacto plena canistra croco.

25

Pingit odoratis redolentia serta ligustris:

      Serta colore tibi, serta et odore placent.

Theia Venus prati mollis populatur honorem

      Et tibi florentem subsecat ungue thymum.

Illic educat spiranteis hortulus herbas;

30

      Surgit et intonsa citria sylva coma.

Andini late resonant tua nomina saltus

      Quaeque suo resonant pascua Vergilio.

Eridanusque pater, praecinctus cornua musco

      Frondeque populea, littore plaudit herae

35

Praetenditque manu ramosa coralia trunco

      Quae genitor Nympharum attulit Oceanus.

Mincius intexit calathos, quos mollis achantus

      Vestit, et hos hederae brachia lenta ligant.

Laeta tibi niveas pascit Spinosa columbas;

40

      Poma suis pendent roscida ab arboribus.

Te quercus salicesque vocant, tu diceris inter

      Nympharum aequales pulchrior esse choros,

Collaque cycneas vincunt tua candida plumas:

      Vt rosa purpurea es, ut viola alba genas.

45

Huc ades: hic umbrae nemorum, et de valle volutus

      Fons gelidus rauco murmure saxa ciet.

Hic nitidi soles, hic indulgentia caeli,

      Hic tristeis animos gramina laeta movent,

Aurarumque leves animae tenuesque susurri

50

      Pastorum dominam voce favente petunt.

Tecum concordes Faunus bonus exiget annos,

      Qui nunc formosi tempora veris agit:

Vtque erit hic tenerae turtur tuus et tua vita,

      Sic pulchra fies tu quoque prole parens.

55

Vtque huic coniugio magni assensere parentes,

      Sic felix nobis sis, Galath<a>ea, praecor.

Fortunata veni: semper tibi Tityrus adsit,

      Candidior pecori candidiorque tuo.

 

283. ad Aelium Iulium Crottum Cremonensem

Aeli candide, culte amabilisque

Si quisquam est alius, probus bonusque,

Quam desyderio ardeo nitenti,

Immo incredibili tui videndi!

5

Nam nugas volo nescio tibi quas

Meas perlegere atque risione

Tua perfrui et allocutione:

Tibi arcana aperire mentis opto.

Quare, te rogo, rusculum relinque:

10

Illic nulla puella te retardet,

Seu sit rure suburbiove nata,

Seu sit candida, seu ustulata sole,

Et quamquam oscula porrigat tricenta.

Nec te, Aeli, Icarius canis moretur,

15

Quamquam agros sitibundo hiulcet ore:

Mantuam propera, viam vorato.

Festina, rogo, et advola, si amas me

Vt te amo, veterem et fidelem amicum

Luce, vita animaque cariorem.

 

284. votum P. Luzaschi ad Venerem Theiam

Theia Venus, cui tam formosa palatia surgunt,

      Cui nova templa nitent auspice Federico,

Haec tibi Luzaschus tuus et Mavortius haeros

      Triginta horrentum corpora ponit aprum,

5

Quos ille ad ripam Ticini Insubribus arvis

      Prostravit, multa non sine caede canum:

Corpora quae informi pendent horrentia rictu

      Et dente et saetis formidolosa rigent.

Vulneris ipse sui atque tui haud oblitus amantis,

10

      Vindicat occisis vulnus utrunque feris.

 

285. de Germanis apud Ceresolum occisis

Dum pro Caesare, pro focis et aris

Loco dimicat atque Marte iniquo,

Rheni et Danubii iuventa cultrix

Insubrum prope Cera<e>solia arva,

5

Gallorum cecidit manu perempta.

Decorae tamen est necis levamen

Quod Gallo haud fuit incruenta palma:

Victrix Gallia dimicasse nollet.

 

286. ad Galathaeam

Dilecta o Galath<a>ea, pulchriorque

Rosis purpureis ligustro et albo,

Huc ades: vocat ipse Faunus inter

Condensas corylos et aesculeta,

5

Dum servat genitrix vagas capellas.

 

287. de partu gemellorum illustrissimae
Margaritae Austriacae Farnesiae. 1545

Margarite geminos partu dedit Austrias uno,

      Octavi sobolem progeniemque deum:

Scilicet ut tellus, quanta est, deserviat uni,

      Alter ut imperium vendicet Oceani.

 

288. de Helleonora Martinenga

Corporis atque animi praestans virtutibus, orbis

      Postquam sublata est Helleonora decus,

Aut tangi invidia superos iam credere fas sit,

      Perdere vel morti posse licere deas.

 

289. votum auctoris ad divum
Bernardinum Feltrensem advocatum

Dum colerem Ticinum, studiis et legibus almum,

      Hic mea divina membra levavit ope,

Quae consumpta diu cruciataque febre iacebant:

      Hoc igitur carmen testificetur opus.

5

Pro quibus officiis fateor debere sacellum,

      Et faciam: nunc pro tempore pictus erit.

 

290.

Dum Petri bona cuncta voras, dum viscera Christi

      Exhauris, iam non es Leo, sed lupus es.

 

291. de Hernando Marchione Pischariae

Hernandus tumulo seque ornat carmine. Acervus

      Gestorum est tumulus, carmen et ipse suum est.

 

292. in obitu Isabellae Estensis Marchionissae Mantuae

Dominam Isabellam Aestensem Marchionissam Mantuae

Cur mortalium ex oculis surripuit fatum?

Ne caelum tamdiu terris hoc invideret bonum.

 

293. aliud exametron tetrasthicon

Mortales, vobis raptam quid fletis Elisam?

Parcite: nam rerum hoc pulcherrimus exigit ordo

Vt, quum semideis tribus illustraverit orbem,

Aspectu beet ipsa suo caeli aurea templa.

 

294. de cane Chiperio ab aquila rapto

Chiperium illa eadem pedibus mihi sustulit uncis

      Quae terris Ganymedem abstulit, alituum

Regina: atque inter, iussu Iovis, astra locavit

      Vt Cane praeniteat pulchrior Erigones.

 

295. ad Alphonsum Marchionem vasti ode

Alphonse rarum militiae decus,

Invicta bello progenies patrum,

Qui nomen aeternans Latinum

Parthenopes iteras triumphos,

5

Quis facili dictis equiparet tua?

Quis possit altum robur et ingeni

Aequare virtutem canendo, aut

Perpetuis celebrare chartis?

Non si ille quicquid concipit in iugo

10

Phaebus bicorni <mente> revolveret:

Non si Camaenarum sacerdos

Ex adytis numeros referret,

Tot nota terra praelia, tot mari

Primo virentis flore puertiae,

15

Regesque captivos, vel ipso

Cum duce sub patruo mereres

[***] .

 

297. de illustrissimo Francisco illustrissimi
Federici ducis filio

Vnde nova in terris ales praefulsit, et unde

      Missus in Andinas est honor albus aquas?

Nam neque Maeandri talem neque ripa Caystri

      Nec fert huic similem Mysia terra cygnum:

5

Est igitur caelo vocalis lapsa volucris,

      Nubila quae pennis dividat ambrosiis.

Cui merito liquidis assurgit Mincius undis

      Amnis et applaudit plurimus Eridani;

Ille tenellus adhuc cantus exercet amatos

10

      Pieridum et sese tollere tentat humo,

Vt merito invideat, stellis ornatus et auro,

      Quamvis sit Ledae Cygnus amorque Iovis.

Quem si dextra diu servarint numina, nostro

      Aurea speramus tempore saecla f<o>re.

 

298. de Baptista Fiaera

Alter ab Hippocrate Andinoque, Fiaera, poeta,

      Heu duplici Phoebi munere functus obit.

Cessavere artes medicae et divina poesis:

      Iam regnant morbi, facta virum pereunt.

 

299. de Chiperione cane rapto ab aquila. 1546

Chiperion aquilae pedibus raptatus aduncis

      Astra petit: geminus nunc tenet astra Canis,

Vos Phaetontaeos iterum sperate calores,

      Agricolae: duplex Syrius arva coquet.