Fausto Andrelino epigrammata

Testo base di riferimento: G. Tournoy-Thoen, 1982

Cura dell'edizione digitale: Daniela Marrone


1.

Ibis Caesareo versus recitande theatro,

      Ibis et augusta suscipiende manu.

O quanto exures liventem ardore popellum,

      Quando eris audito publica fama sono.

5

Stabis et in media tanquam basiliscus arena,

      Et fugiet vultus turba canina tuos.

Forte aliquis tecum sumptis temerarius armis

      Audebit vanas conseruisse manus.

Tunc solvas hylari iucundum ex splene cachinum

10

      Verbaque spernenti talia voce refer:

"Putida concertes rodentibus ulcera muscis

      Et saniem lingas rise catelle tuam."

Si dignam insignis pugnam gladiator inibit,

      Fortia sanguineo robora sterne solo.

15

Intrepidi est semper pugnare ac vincere Fausti:

      Vilia contemnit, maxima quaeque domat.

 

2. carminis responsum

Ibimus et recto nixa est quo Gallia gressu

      Quavis undeno carmina missa pede.

Plena remittemus seniorem ad pocla bibacem,

      Si velit adversa prosiluisse manu.

5

Ebria continuo versans caupone senecta

      Strata licet nullum parturit illa decus.

Ardua si vastis cum viribus efferet ora,

      Saucia devicti membra Daretis erunt.

Stabit et exultans quesito Entellus honore

10

      Pro domito partum caedet et hoste bovem;

Sanctaque monstrabit plaudenti exempla theatro:

      Nulla sit ad magnum vana iuventa senem.

Praecipui est similem patris producere fetum,

      Prolis et ingenue facta paterna sequi.

 

3. deprecatoria ad deum

Alme Deus, cuncta est cui summa in saecla potestas,

      Qui prono effusas suscipis ore preces,

Aspice iam raptum suprema in funera regem,

      Et gratae optatam ferto salutis opem.

5

Innumera ex una dependet vita salute:

      Mox aliae, infoelix si cadat una, cadent.

Fac tua, fac coelo pietas descendat ab alto,

      Fac sit ad instantes reddita vita preces.

Ecce gemens soli Francus Tibi supplicat orbis,

10

      Celsaque prostrato clamat ad astra genu.

Extingue accenso flammatum in corde furorem,

      Nec gravis in tantum fulminet ira caput.

Adversa infesto si stella minatur Olympo,

      Iam iam depositis fausta sit illa minis.

15

Quondam facta tuo patebunt sydera nutu,

      Si solo influxus presseris ore malos.

Divinae propria est semper clementia menti

      Atque ipso res est parcere digna Deo.

 

4. ad regios medicos

O quibus iniuncta est regalis cura salutis,

      Ne pigeat medicas applicuisse manus.

Primus Olympiaca favor imploretur ab arce,

      Divina est cunctis vera medella malis.

5

Inde suam mortalis opem medicina ministret,

      Natura est quovis auxilianda modo.

Sed quis Apollinea melior levet arte iacentem?

      Non poterat coetu nobiliore frui.

 

5. ad sacram Eucharistiam

O sacra quae passum complecteris hostia Christum,

      Debita pro salvo gratia rege datur.

Hic iam crudeli consumptus morte iaceret,

      Ni tua divinam dextra tulisset opem.

5

Audisti a Franca diffusas gente querelas,

      Factaque pro domino vota precesque suo.

Hinc quam sublimi sacratus vertice gessit

      Ponitur ante tuos vota corona pedes,

Vt quondam Eoi posito diademate reges

10

      Munera submisso trina dedere genu.

Serves incolumi populum cum rege perhennem:

      Pendet ab arbitrio morsque salusque tuo.

 

6. ob regiam sanitatem exultatio

Vndique tosta sacras fument nunc thura per aras;

      Nunc crepet accenso plenus odore focus.

Ecce triumphata clarum de morte trophaeum

      Vitalisque meo carpitur aura duci.

5

Non hic humana sanatus ab arte revixit:

      Depluit a summo missa Tonante salus.

Quem Deus omnipotens opera ad maiora reservat,

      Stultum est armata sollicitare manu.

Hostiles igitur temerarie pone tumultus:

10

      Non sunt in magnos arma ferenda deos.

 

7. de Guidone Rupeforti Franciae cancellario

Pauper eram, fateor, vacuaque inglorius archa,

      Nunc dives multi plenus honoris eo.

Hoc agit hoc virtus regi laudata potenti:

      Ignorata latet, cognita Musa volat.

5

Extollens iuncto Petrus Guidone virescat;

      Hec duo si desint pectora, nullus ero.

 

8. tetrastichum iussu regio compositum

Hic ubi natus erat dextro Ludovicus Olympo,

      Sumpsit honorata regia scaeptra manu.

Foelix quae tanti fulsit lux nuncia regis:

      Gallia non alio principe digna fuit.

 

9. epitaphium de Ludovico Aurelianensium duce

Hoc tecum illustris Pario Ludovice sepulchro

      Iuncta Valentinae coniugis ossa cubant.

E merito Insubris tibi iura ducalia scaeptri

      Tradita legitimae praemia dotis erant.

5

Subiacet et Carolo clausus cum fratre Philippus,

      Inclyta iam vestri pignora bina thori.

Munificus Carolo nascens Ludovicus ab alto

      Haec posuit larga busta superba manu,

Sphorciadem indigna pepulit qui ex sede tyrannum,

10

      Et sua qui Siculas sub iuga misit opes.

Vt tantos decorata duces Aurelia iactat,

      Gallica sic illo scaeptra tenente tument.

 

10. de eodem duce

Hoc quondam Aurelius iacuit sub marmore ductor

      Carolus illustres inter habendus avos,

At nunc ossa tenent iussu translata supremo,

      Qua stant Parisio templa superba solo.

5

Franca gerens partis Ludovicus scaeptra triumphis,

      Mandato posuit membra paterna loco.

Parisia exultat, Blesensis terra gemiscit:

      Illa habet eximium quo caret ista ducem.

 

11. de inaudito viridario

Maximus hic miros Ludovicus condidit hortos,

      Et non credendae nobile mentis opus.

Hic res frigenti contraria nascitur orae,

      Atque ipsi rupes quod fuit alta solo.

5

Hic cruciata levat genialis corda voluptas:

      Tam locus innumeras praestat amoenus opes.

Semper odoriferis curvata est fructibus arbor,

      Herbaque vernanti grata renidet humo.

Candida non tales legit Proserpina flores,

10

      Surrepta inferno cum fuit illa Iove.

Marmoreo errumpunt salientes fonte liquores,

      Et ludens vitreis nympha lavatur aquis.

Omnia iam cedant Francae viridaria terrae,

      Scilicet haec toto pulchrior orbe viret.

 

12. de bibliotheca regia

Quae colis insignes studioso pectore Musas,

      Huc properes celeri, turba diserta, pede.

Volvis in archana quaecumque volumina mente,

      Ista dabit celebri bibliotheca loco.

5

Tam clarum duodene decus Ludovice parasti,

      Qui mixtam forti Pallada Marte foves.

 

13. de eadem

Abscedens placiti ne fur videare libelli,

      Ostendas clausos excutiasque sinus.

 

14. ad curialem

Quid curta indutum miraris veste poetam?

      Curta quidem est, toto longa sed orbe volat.

Nos longo et clari curto splendemus amictu,

      Tu caeca in quavis, bestia, veste lates.

 

15. de ficto quodam amico

Nescio quis verum simulans, Theodore, sodalem,

      In mea letiferum pectora strinxit opus.

Strinxit et illa vocat socii monumenta iocantis:

      Quis novus hic fossum me iugulare iocus?

5

Si data pro medica fuerint aconita salute,

      An dices grato mixta venena ioco?

O talem falsi lusum experiantur amici:

      Non alium debet fictus habere iocum.

Carmina sed fuerant socii opportuna iocantis:

10

      Interdum ex merito res venit apta suo.

Dum tenera egererem liquidi excrementa liquoris,

      Servili oblata est cartha petita manu.

Vix lecto abstersi merdosum carmine culum,

      Quos meruit lusus, cartha cacata tulit.

 

16. ad splendidum equitem

Quanta sit ostendis Veneto prudentia sensu,

      Francisce, a patriis iure colende focis.

Tu quodcumque gravi peragendum examine libras,

      Nec nisi res multo pondere pressa iuvat.

5

Hinc tua matura perfecta negocia mente

      Vnanimi extollit regia Franca sono.

Tu calles gemini numerosa volumina iuris,

      Et venit ad nutus Musa novena tuos.

Splendida tu pandis Phoebeae limina turbae,

10

      Ingenioque domus cuilibet alta patet.

En charum quanto Faustum dignaris honore,

      Quantus es in nostras officiosus opes.

Non tua lethaeo virtus cadet obruta fluctu,

      Sed vetus in longos fama loquetur avos.

 

17. ad Vulcanum

Lente quid in Siculis tardas, Vulcane, cavernis

      Quid lassa excudis sedula toela manu?

Intensam assidui curam depone laboris,

      Nostra est auxilio causa tuenda tuo.

5

Sis licet et claudo Francum pede curre per orbem,

      Defer et arsuras ad mea vota faces.

Accensa invisum mens est exurere Phoebum,

      Non erit ingrati poena dolenda dei.

Vix ego, vix fueram teneris lactatus ab annis,

10

      Cum coepi Clariae fila movere lyrae.

Et coepi et demens studio vigilator inani

      Absumpsi aetatis tempora tota meae.

Quin et Phoebei non ultima gloria plectri,

      Et mea si volvas carmina, prima fui,

15

Si spirante canit correptus Apolline vates,

      Si primus medicae splenduit auctor opis,

Cur pia vota dedit celeres rapienda per auras

      Nec sana est Petri tibia laesa mei?

Haeccine Thessalicae iactata potentia nymphae?

20

      Hiccine Apollinei numinis altus honor?

Tardantem complexa virum Cytherea fatiges:

      Apta est vindictae quam cupis hora tuae.

Nonne hic dilecto iam te cum Marte iacentem

      Prodidit et grati dulcia furta thori?

25

An medicas vesane manus an Phoebe recusas?

      Iam micat exitio flamma parata tuo.

Cordas, plectra, chelym, pharretram, arcum, toela, colossum

      Iamque uram extructis igne iuvante rogis.

Arida flagrantem tellus Phaetonta putabit:

30

      Exiliet rapido tantus ab igne vapor.

Vt deus iste fuit prehensa cum coniuge risus,

      Sic fies toti fabula nota polo.

Illata aeterna fixa est iniuria mente,

      Hinc studet alternas restituisse vices.

35

Ecquis Apollineum mortalis numen adoret,

      Cum tua succensa stabit imago pyra?

"Tantane praecipitat furiosam insania mentem,

      Humana in superos saeviat ira deos?

Qua tuus immensum gressus dependet ad orbem,

40

      Iam sana expulso sura dolore foret.

Dilata est paulum gratae medicina salutis,

      Notus in adversis rebus ut esset amor.

Iam gravis abscessit tenuis dolor ille per auras

      Nec fuit ingratis rapta querela Notis.

45

An paterer tanto cassum pro praeside votum,

      Cum sit Faustinae portus et aura ratis?

Eya age, nostra tuis cumules altaria donis,

      Gratia placato est semper agenda deo."

 

18. ad Caesarem Borgiam

Aut nihil aut, Caesar, vexillo pingis inani:

      Pro magno fies Caesare, stulte, nihil.

 

19. ad eundem

Crescit in aerios ut longa cucurbita ventos,

      Atque cadit ni quo sustineatur habet,

Subnixus Franco Caesar sic robore crevit;

      Ast illo praeceps destituente ruet.

 

20. ad Franciscum Deluynum eximium iuris consultum

Dum petis exsudans iussam, Francisce, Tolosam,

      Vt nova iuditio causa sit acta tuo,

Vado etiam intenso Normanam ardore per oram,

      Vt pars Baioci canonis una prober,

5

Et demum admissus certi possessor honoris

      Donata a Franco praemia rege feram.

Ardentis radio solis penetramur acuto,

      Spissaque demorsum musca cruentat equum.

Succurrit charus tanto Franciscus in aestu,

10

      Atque hylari durum mente levatur iter.

Quanta tuo emineat bonitas in pectore volvo

      Quantaque sacrati gloria iuris eas,

Vt digna excudas caedrinis carmina saeclis

      Puraque syncerus facta senator ames.

15

Grata etiam absentem meditatio cernit amicum:

      Vna anima in duplici est corpore verus amor.

 

21. ad Guilelmum Dedormanum

En tandem nostris posui tua nomina chartis:

      Iusta venit tardae causa probanda morae.

Non mea, non cunctum dignatur pagina nomen,

      Sed dignum aeterna posteritate legi.

5

Materiam illustrem victura poemata quaerunt,

      Non omnis longos aptus habere dies.

Cui tacito fallens astu, Dormane, latebas,

      Ne foret ingenii vis manifesta tui?

Improbe! Sic charum lusisti astute poetam

10

      Scilicet ut duplici foenore notus eas.

Vt bene cautus eras Phoebei absconsor honoris,

      Ignotum finxit sic mea Musa virum.

Nam vafer est semper vafra ludendus ab arte,

      Lusaque calliditas calliditate iuvat.

15

Nunc detecta patet coelatae iniuria laudis,

      Nulla diu virtus dissimulata latet.

Accedet gravior Dormani usura canendi,

      Pensanda est numeris tam mora longa meis.

Aut velit aut coecis nolit latuisse tenebris,

20

      Non est insigni fama neganda viro.

 

22. Philippae Blesensis regiae fatuae epitaphium

Hic lassum insudans gressum iam siste viator,

      Mollius ut lecto carmine fiat iter.

Illa ego Blesensi generata sub orbe Philippa

      Adsum foemineo fama sequenda choro.

5

Garrula, si nescis, cessit mihi pica loquaci,

      Linguaque mordaces sparsit acuta sales.

Appositam ingluvies mensam rabiosa vorabat,

      Raptaque sunt cunno fercla reposta meo.

Haec eadem furtim puero surrepta procaci

10

      Praebebant dulces tecta per alta iocos.

Trina bibi quavis spumantia dolia luce,

      Attonitum undabant micta Falerna solum.

Aequora dixisses latos mergentia campos:

      Tanta erat epoti copia fusa meri.

15

Vt sitis arderet solitos renovata per usus,

      Semper erat cupido salsus in ore sapor,

Ipsa nec assiduo sitis est expleta Lyaeo,

      Sed magis ex potu multiplicata meo.

Laxaque tam magno mihi vulva patebat hyatu,

20

      Vt denus largum mulus haberet iter.

Barbatum ingrediens horrebat mentula cunnum:

      Visa est inferni vasta vorago lacus.

Ast ego membrosis nunquam saciata priapis,

      Mille una exhausi nocte fututa viros.

25

Non cauta ignoto me laena sagatior astu

      Duxit ad ardentes furta petita procos.

Tormenta audisses crebris resonantia bombis,

      Cum lato podex ore pepedit hyans.

Emisi horrendos imo de pectore ructus

30

      Perque omnes fluxit merda cacata vias.

Sic pepuli moesto regalem ex pectore curam,

      Sic mensa est gratis exhylarata iocis.

Nunc quoque funereo stillanti ex marmore Baccho

      Nutrior et bibito viva liquore cubo.

35

Huc, huc prostatae date saedula vina sorores

      Factaque cum nervis inguina tenta suis.

Ista Philippaeo sunt munera digna sepulchro,

      Quae datur ex merito, gratia iusta datur.

 

23. urbis Parisiae ob Petrum Coardum exultatio

Illa ego Parisiis fabricata Lutecia campis

      Adsum laetitiae nuncia certa meae.

Non tantum antiquo gavisa est Roma Catone,

      Quantum ego sum nuper praeside laeta novo.

5

Cur non alta hylari contingam sydera planta?

      Cur pede non agili festa per arva micem?

Cur cava non pulsem geniali plectra canore,

      Missus et arguto sit comes ore sonus?

An cessem lectas superis mactare bidentes,

10

      Et dare fumosis thura cremanda focis?

Fac puer extructis rutilos altaribus ignes

      Ecce venit cultris hostia danda meis.

Nam gratas sentire vices pia numina debent,

      Vt servent fusa tradita dona prece.

15

Iam sacra legiferi redierunt iura Lycurgi

      Quaeque fuit longo squallida Musa situ.

Iam viget et probitas multos optata per annos

      Vitaque Ryphaea non minus alba nive.

Iam nubet solo fruitura puella marito,

20

      Nec tacitae plenus fraudis adulter erit.

Digna capistratum perdent suspendia furem,

      Periurumque manet debita poena caput.

Quid moror in vario scelerati crimine vulgi?

      Praeside sub Petro concidet omne nephas;

25

Concidet et Francum surget gens sancta per orbem,

      Testificans ipsos iusque piumque deos,

Qualis erat tuta Saturni aetate quieti.

      O ego prae cunctis terra beata plagis!

Vrbs etenim durat nullum casura per aevum,

30

      Pectora cui praesint iudicis aequa boni.

Dum semper populo culta est Astraea Latino,

      Imperium iuri subdidit omne suo.

Vt iacuit pietas pulso calcata pudore,

      Ille triumphato stratus ab hoste fuit.

35

Non ita sydereo rutilans micat Hesperus axe,

      Iusticia ut summo nata Tonante micat.

Quae regio apparet nostrae non invida laudis?

      Magna est invidiae iustaque causa novae.

Quisquis enim toto clarus fuit orbe senator,

40

      Vno hic in Petro conspiciendus adest.

 

24. ad Petrum Coardum primum praesidem

Dum tua, Petre, sequor celeri vestigia passu,

      Ecce mea inflexo poplite mula cadit.

Vix summo erexi tractis conamine loris:

      Non fuit hoc nimiae debilitatis opus.

5

Nam bene pasta nitet doctoque exculta ministro

      Viribus et validis fulta iuventa viget.

Vellem ego sed meritas supplex dum solvere grates,

      Praevenit curvo mula supina genu.

Quis neget esse meo Petrum sub corde repostum,

10

      Cum tua sint mulae numina culta meae?

 

25. ad theologum Laurentium Carmelitam

Quis non extollat sublimi laude profectos

Carmelo de monte patres? Quibus Helyas olim

Raptus ab ardenti solido cum corpore curru

Indumenta dedit sanctos factura nepotes.

5

Hinc fuit Albertus tali velatus amictu

Ad superas evectus opes, niveisque relucens

Moribus Andreas; hinc vitae sancta beatae

Cyrillus documenta sequens, et celsa vocatus

Astra Symon petiit. Digno quis carmine narret

10

Deductum ex isto Guidonem monte disertum,

Baptistamque alto recinentem sacra cothurno,

Mistyca ne referam numerosae caetera turbae

Pectora, Laurenti totum venerate per orbem?

Emeritum iam nomen habes quod nulla vetustas

15

Deleat aut ipsum, quanvis linat omnia, fatum.

Cum tua divinum resonat vox publica verbum,

Dii superi! quanta captam dulcedine gentem

Ad rectum perducis iter passimque sequenda

Vera salutiferi monstras vestigia Christi!

20

Nos Paulum invicto stupidi sermone tonantem

Credimus attonito raptaque ex corpore mente

Archana in decimi rapimur penetralia coeli:

Tam solida racione probas, tam sensa recludis

Abdita; tam pandis sacrae mysteria chartae

25

Ignorata prius; simplex non ore columba

Exteriore sonat, vafram quo pectore vulpem

Interiore geras; castis sed consona verbis

Corda patent. Ideo regis confessa gementis

Crimina detergis fragili commissa reatu.

30

Est aliquid trito fletam cum pectore culpam

Eximio reserare patri, qui tempus in omne

Gestet honorata sanctam cum Pallade Musam.

 

26. ad Stephanum Poncerium episcopum Parisiensem

Gallica quam summo tellus stet grata Tonanti

      En missus supero praesul ab axe mones.

Ipsi etenim aeterna coelestes pace fruuntur,

      Hic quoque semota luce triumphat honor.

5

Nunquam tanta fuit Francae concordia menti,

      Cum bonus est viduae pastor habendus ovi.

Talis et exultat morato in praesule virtus,

      Qualis Olympiaca gaudet inesse plaga.

Quid mirum, accaepta est toti si Gallia coelo

10

      Non alio floret cultior orbe Deus.