1. de acerbitate fortunae

Nos circum Medio freto

Cyrnus pulsa tenet vix Boreae truci

Ereptos ope coelitum,

Olim Cyrnus avis Romulidis potens,

5

Nunc pubes Nomadum fera

Natura referens saevitiem loci;

Et iam quarta videt dies

Aut vulsis male radicibus improbam

Solantes misere famem

10

Aut, quos clausa tenent aequora, piscibus.

Tu pugnas quereris tamen,

Infelix anime, et te sine proelia

Gesta tot Caroli tui,

Dum speras itiner commodius freto:

15

Qui, si non mihi nuntii

Vani, iam Tyberim et moenia Romuli

Etruscis domitis tenet

Campanisque ferox imminet hostibus.

Quanquam haec haud nova, denique

20

Nunc sors flenda mihi: nam paries velut

Aevo exesus et imbribus

Inclinatus abit quo semel incipit

Praeceps, sic miseri altera

In fata ex aliis mittimur (heu dolorem

25

Indignum!) neque iam quies

Aut spes effugii urgentibus est deis.

Nam quae non gravior mihi

Lux effulsit et hesterna inimicior,

Ex quo primum utero editus

30

Materno iubar hoc hausi oculis puer?

Mitto nunc patriae graves

Occasus miser infandaque funera,

Mitto tot solo ab ultimo

Vrbes, tot populos excidio datos:

35

Quae gravissima scilicet,

Haud privata queror, non equidem inscius

Quam foedi ingenii sua

Solari mala communiter asperis

(Sed quis est ita perditus,

40

Vnus qui patriae et civibus optimis

Dedignetur idem pati

Communemque deum non ferat aequiter?).

Nos Fortuna nocens rogo

Ereptos patriae et fletibus ultimis,

45

Humanis grave vivere

Exemplum dedit, heu, rebus, ubi improba

Noctes luderet et dies,

Incertum volucri nixa pedem rotae;

Et nec flectere eam domus

50

Infandus cinis et funera adhuc queunt,

Nec tot exilia aspera

Et regum atque ducum saeva odia ac minae

Servatam egregie ob fidem:

Quin ipsas quoque iam affligere contumax

55

Ecce amicitias parat

Et Lauri immeritam clade nova mei

Funestavit atrox domum,

Erepto gemini pignoris altero.

Infelix Averardule,

60

Non iam delitiae, sed miseri patris

Aeternae lacrimae et dolor,

Quae te, care puer, vis rapit effera

Nil miserta parentium

(Huius praecipui, tot proceres tuos

65

Inter, dia Fluentia,

Illius genitae sanguine regio),

Nil domus, miseris modis

Quae tota attonita atque igne Iovis velut

Tacta moeret inutilis

70

(Aeque praesidium quondam inopi aut reo,

Aeque dulce decus deum

Laetis sorte bona, seu genus hospites

Sive illi patriae domo

Partes et generis pignora civici)!

75

At pater miser, ah miser,

Ponendis superum divitias suas

Tot templis pius erogat

Nequicquam et veterum certat opes patrum

Largis vincere sumptibus

80

Nequicquam. Quis enim praeterea neget

Humana omnia casibus

Incertis fluere atque impete herae levis,

Quae mortalia provehi

Iam pridem invidia, saeva, vetat deum?

85

Nam quot spes ea publicas

Tecum, quas rapuit magnanimae indolis

Scintillas, patruo ac patre

Dignas! Vt miserae non pueriliter

Perpessus spatium luis,

90

Vix ingressus adhuc ver breve septimum!

Vt matris lacrimas piae

Solatus, tenera saepe etiam manu

Trivisti irriguas genas!

Vt solem hunc miseris gentibus et diem

95

Tam carum, puer, haud semel

Sprevisti, utpote cui maior erat vigor

Iam tum, mens erat altior

Humana! Neque enim conditionibus

Nobiscum huc paribus, puer,

100

Missus de patria coelite veneras

(Hac ut mole videlicet

Clausus corporea et carcere terreo,

Errorum male penderes

Poenas primigeni nil meritus patris),

105

Sed terris breve inertibus

Ostensus, liquidi rursus in aetheris

Sancta templa recederes,

Consors ambrosiae et nectaris aurei.

Illinc spes hominum leves

110

Et caecos animi despicis impetus

(Incertum miserans magis

Irridensne, puer, factaque dictaque

Tot nostra) et superum vides

Quam nil munere adhuc est homini datum,

115

Nec longa miserum magis

Vita nec celeri morte beatius.

 

2. nenia

Haec certe patriae dulcia littora

Contra saxa iacent, haec pelage impete

Huc propulsa gravi Bosphorici freti

Plangunt Hesperium latus.

5

Ipsae nonne vides mitius aurulae

Vt spirant memores unde videlicet

Tantum innata potest rebus in omnibus

Natura et patrium solum?

Quid, tantis spatiis monstriferi aequoris,

10

Tanto tempore post lassulae, adhuc tamen

Halant nescio quid, quod patrium et novis

Mulcet aera odoribus?

Felices nimium, vespere quae domo

Egressae redeunt mane Aquilonibus

15

Versis, nec peregre perpetuo exigunt

Aetatem exilio gravem;

Felices sed enim multo etiam magis,

Si tantum patriae fluminibus suae

Et primi solita littoris algula

20

Contentae lateant domi,

Nec longinqua velint flumina visere

Et terrae varios et pelagi sinus,

Quae multum referant deinde rogantibus

Vergentem usque sororibus

25

Ad noctem (quis enim suavia nesciat

Auditu et vacuis apposita auribus,

Quae diversa locis alter et hic refert

Mille exhausta laboribus?).

Inter quae memorant mutua dum invicem

30

Quaeruntque, admonitae forsitan et mei,

Narrant nunc Boreae sedibus intimis

Visum, qua vagus alluit

Rhodos Mesta suos, nunc Byce lintea

Dantem plena, modo littora Dacica

35

Scrutantem et veterum saepe etiam patrum

Curae impervia plurima,

Interdum Galatas sive Britannias

Seu quae lata serunt aequora Teutones,

Interdum Buduae moenia nobilis

40

Et nondum domitam Bragam:

Sed nec ruricolam messe recondita

Tam laetum aut patrio denique navitam

Portu nec teneram flavi ita coniugis

Gaudentem gremio nurum,

45

Quantum haec terra meis grata laboribus,

Extremos cupiam condere ubi dies,

Iam nec militiae nec satis amplius

Viae erroribus utilis;

Quamvis nescio quae coelicolum impia

50

Arcent fata procul: nam totiens quia

Victores cadimus rursus et invicem

Parta linquere cogimur?

Cernis qui populos vexat agens furor,

Quae nomen rabies publica Belgicum

55

Contra tot superos suppliciter piis

Orantum precibus modo.

Non haec, non temere insania gentibus:

Nimirum populos magnae agitant minae

Coelestum et Stygiam Thesiphone ferox

60

Saevit concutiens facem,

Ex quo terra potens ubere agri, potens

Armorum atque virum, pars merito optima

Terrarum, studio partis et improba

Inter se invidia ducum,

65

Imploravit opes primitus exteras,

Nec Normanna modo nec iuga Bethica

Et fastus domini ferre Suevici

Turpe credidit Italae.

Heheu, quae video bella resurgere!

70

Quanto sanguine, quis funeribus lues

Infelix geminae perfidiae nefas,

Iam non Parthenope amplius,

Olim quae totiens maluit emori

Quam servare minus fortiter ac decet

75

Vrbem tot meritis egregiam patrum,

Inconcussam animo fidem!

Est in gente nocens culpa (quis hoc neget?),

Sunt exempla feris commoda beluis,

Sed non propterea regi ita protinus

80

Succensendum erat optimo.

Verum nos soliti monstra pati diu,

Culpamus facilem principis in suos

Naturam et vitio vertimus improbe

Quae miranda opibus magis

85

In tantis: neque enim est sanguine cetea

Humano et volucres pascere regium

Nec punire statim pleraque pulchrius,

Quam ferendo retundere.

 

3. de morte Ioannis Medicis

At nos senectae praesidium gravis

(Proh sortem iniquam!) et Pieridum chori,

Condigna sperabamus in te

Praemia tot studiis reposta:

5

Nam quis te adempto iam locus artibus?

Quae spes amico est? Occidis, occidis,

Hortator exemplumque laudum,

Ante diem mihi, Iane, raptus.

Quamvis ruinis obstrepo publicis

10

Privata lugens, qualiter Insuber

Cultor paterni damna agelli,

Tecta Pado rapiente et urbes:

Nam nec cadentis Graecia Achillei

Sic fracta letho est nec cito tam suum

15

Desideravit Iulianum

Roma, fero minitante Partho,

Qualis minaces pertulit impetus

Orbata tanto praeside Tuscia,

Confessa nunc demum quid esses,

20

Invidiam superante laude.

Nam quis iuventam ploret amabilem

Condigne et ipso tempore egentibus,

In nulla non momenta opesque,

Divitias studiumque promptum?

25

Nunc illa duri mens subit exili

Invicta damnis, nunc reditus pii

Iraeque condonatae amori

Et patriae meritis benignae,

Nunc cura patri provida publici

30

Furorque plebis saepe domestica

Lenitus impensa famesque,

Alpe vias dare vi coacta.

Ergo senatus delitias suas,

Spem vulgus, artes praesidia uniter

35

Amissa plorantes in uno,

Perpetuant sine fine questus,

Multique, laudes dum memorant tuas,

"At nos deorum scilicet" inquiunt

"Curae futuri, quisquis ista

40

Imperio moderatur unus!"

Simulque obortis fletibus arduos

Tulere vultus ad fera sydera,

Coelumque Fortunamque questi

Et pretium meritis negatum.

45

Nam quid relicti te sine lacrimas

Fratris, quid orbam praesidio domum

Dicam, nec aspectus heriles

Adveniens subituram in aevum?

Felix, decennis Petre, puertiae,

50

Tot damna non dum qui tua concipis,

Nec quid sit amissum per annos

Scire potes patruo cadente,

Implumis olim qualis acredula

Ignara matris, quam calamo ferox

55

Auceps prehensam febrienti

Forte dapem dedit esse nato.

Nos terque et ultra, nos miseri ingeni

Sensusque, quis (heu!) vivere nec licet,

Amice, iam tecum nec ultra

60

Esse libet sine te relictis,

Sed, longa vitae tempora inutilis

Querendo, noctes carpimur et dies,

Post ista securi deorum

Invidiae Nemesisque acerbae.

 

4. ad Carolum regem Francorum

Dum tu fugaces, rex, catulis feras

Sectaris altum per nemus et diem ex

Die trahendo cara perdis

Tempora non redeuntis anni,

5

Heheu, rebelles quam vereor minas

Ne fractus hostis cornuaque interim

Resumat in foedam ruentis

Imperii populique cladem.

Nam nec tuorum iniuriae et improba

10

Vis cessat in quoscunque sine hostium

Delectu amicorumve, ut ipsi

Iam noceant magis hoste amici,

Et ille sollers temporis occupat

Recte gerendi singula momina,

15

Nec praeterire occasionem

Praecipitis sinit acer horae.

Hinc illi amici, praesidia hinc nova

Crescunt, nec aut iam Sfortia spiritus

In te rebelles Pontifexque

20

Dissimulant odiumve celant

Aut ipse Hiberus: nam Venetos tibi

Iam pridem acerbos tutemet efficis,

Persuasus infidis tuorum

Consiliis male venditisque.

25

Ergo modo excors et pariter deis

Mortalibusque infensus et omnibus

Exutus armis, regno, amicis,

In solium rediit paternum,

Ipsoque iam nunc plura fere tenet

30

Victore victus, quae tamen (heu pudor!)

Tenere non confisus olim

Integer imperiique opumque.

Quod siqua regni, tot tibi principum

Ducumque siqua est, siqua tot urbium

35

Vestrarum, honesti splendidique

Siqua animo tibi cura demum,

Iam te precamur, sume, age, spiritus

Dignos et istam, invicte, moram exue:

Quid fraudolentam crastinando

40

Das cinerem Boreae movere?

Nil de repente est cernere maximum:

Curandus aeger, dum medicabilis

Est plaga, nec totos per artus

Mortiferum subiit venenum.

45

At ipse demens, heu, patriam quoque

Fingebam et alti moenia Bosphori

Quandoque visurum, fugata

Auspice te Scythia superba;

Nunc parta nostro sanguine linquimus

50

Hosti tenenda et, quod pudeat magis,

Lucro imputamus, siquis aegre

Consuluit fugiendo vitae.

I nunc, tuorum, Carle, potentiam

Regnorum et armis Belgica robora

55

Mirare, dum Campana caede

Luxurient sata Gallicana!

Vt nempe vincas, denique quae tibi

Vicisse, amicis, gloria, perditis?

Feris ne tradendae tot urbes,

60

Exitio populis tributis,

Qui te suorum sanguine, qui suo

Fecere, si non ipse vetas, herum

Non Rhosiarum Caucasique,

Italiae sed enim beatae?

65

Hos destinatus, nunc vacuam sinis

Si praedam et armis obiicis hostium,

Servando cum sis debeasque,

Non homines tibi defuisse

Deosve, sed (quod dicere abominer!)

70

Scies amicos, iura, fidem, deos,

Fas, famam, honestatem, decorum,

Denique te tibi destitutum.

 

5. ad Antonium Baldracanum

Baldracane, Aganippidum

Custos sancte, quid est tam meritum optime

De teque et patria senem

Et, quas saecula amant, perdere turpiter

5

Artes ingenii impigri?

Cur non flere die, non venientibus

Astris desinis aureis,

Et Manes lacrimis sollicitas patris?

Non est, crede mihi, ut putas,

10

Baldracane, pium de superum queri

Decreto neque debitam

Naturae atque deo sortem animantibus

Cunctis ferre modestius:

An tu, tantus homo, vel sapientiae

15

Doctrinaeque putas tuae

Nulla quaerere ope rem reparabilem,

Vel non foeminei ingeni

Absumi misere fletibus improbis?

Vixit pene dies Pyli

20

Felix, sive genus nobile respicis,

Seu casti sociam tori,

Seu, quos rara solet sors dare fortibus,

Dignos se patre liberos.

Nam quid tot memorem principibus fidem

25

Laudatam atque animi integri

Dotes saecla super degenerantia

Aetatis male masculae?

Nunc, conviva velut, quod fuerat super

Mortali genio satur

30

Vitae, si revolat patrium ad aethera,

Nil hic, non modo quod fleas,

Sed cur non potius iudice gaudeas

Aequo, qualis Olympiae

Olim victor, ubi, pulvere strenuo

35

Decurso spatii sacri,

Laetus fronde comam pressit amabili.