1. ad Marinum Tomacellum

Et fontis calidos amant Camoenae,

Et Musae calidis aquis lavantur,

Et Musae placidos colunt recessus,

Et dulcis numeros amant Camoenae,

5

Et Musae choreis, choris Camoenae

Traducunt rapidos per antra soles;

Et soles rapidi tepent per antra,

Dum Musae placidas agunt choreas,

Dum mollis agitant choros Camoenae.

10

Nobis tristitiae gravesque curae

Mulcendae numeris, Marine, et inter

Ludendum cyathos. Bene ominemur,

Pax est Italiae futura; pacem

Et vina et choreae et Venus sequuntur,

15

Hac et balnea lege sunt colenda:

Assitis, Charites, seni iocanti,

Assis, Sirmio, o insularum ocelle,

Assitis, cineres catulliani,

Cantu dum senium levo molestum.

20

Ne tu, ne calidas, Marine, thermas

Intres cum tenera senex puella:

Nil habet socium senex puellae,

A sene omnimodis puella differt.

Pro thermis paterae et merum, lagena

25

Astet pro tenera tibi puella,

Astet melphiaci cadus lyaei.

Thermae nam iuvenes decent, tabernae

Lenaeae invalidos senes. Is ipse es

Arens, frigidulus, minutulusque,

30

Cui pendet cucumis rigentque venae,

Quae bacchum sitiant madentiorem.

Amabo, puer, hos minutiores

Irrora calices; Marine, sume;

Nam quotquot calices tibi propinas,

35

Tot divos facies tibi propinquos:

Haec sunt deliciae, haec senum voluptas.

 

2. ad Elisium Gallutium

Blandis versibus, Elisi, iocamur,

Blandis concinimus sonis amores,

Et blandis animum modis levamus.

Mirum? Blandus Amor, Cupido blandus,

5

Et blandus iocus est leposque blandus,

Sunt blandae et Charites Venusque blanda,

Blandis templa deum sonis adimus,

Et blandis precibus Iovem precamur,

Lux blandissima temporum magistra.

10

Vale, saeve rigor, severitasque,

Vale, durities catoniana:

Nil, blandum nisi, quaeritat voluptas.

Tete si mihi, cara Fanniella,

In molli sociam dabis cubili,

15

In nostro venias sinu fovenda,

Sic istaec tibi suxerim labella,

Sic istas tibi suxerim papillas,

Sic omnem tibi sanguinem resugam,

Vt matri redeas dolor querenti,

20

Vt quae te peperit nec ipsa norit

Sucto gutture, pressulis labellis,

Sucto pectore, sicculis ocellis.

Ac, ne pallia sint molesta nobis,

Nudis corporibus cienda pugna,

25

Nudo pectore, nudulis papillis,

Nudo pectine, nudulisque coxis,

Et nudis pedibus, genuque nudo;

Ac si fert patulis furor fenestris,

Nulla ut vulnera in irritum petantur,

30

Vt nulli in vacuum ferantur ictus.

 

3. de Andrea Contrario

Dilexit iuvenem Thalia, quem nunc

Senem candida diligit Sophia;

Monstravit iuveni Thalia cantum,

Nunc seni sapientiam Sophia;

5

Cantavit iuvenis modos Thaliae,

Nunc senex sapientiam reponit.

O felix iuvenis, senexque felix,

Contrari, o iuvenem, o senem beatum,

Quem doctus puerum erudivit Aon,

10

Nunc senem erudiunt graves Athenae,

Casto pectore, moribusque castis.

 

4. de Focillae puellae ocellis

In tuis Amor insidens ocellis

Mira coepit ab arte vulnerare,

Nec suetas pharetra iacit sagittas,

Nec tendit veterem recurvus arcum,

5

Sed, cum lumina paetulosque ocellos

Huc illuc agis et subinde rides,

Istis utitur ille tunc sagittis,

Istis corda quatit feritque amantum.

Isti spicula sunt facesque ocelli;

10

Quoscunque aspicis ipsa, vulnerantur.

Omnes vulnerat, aspicis quot ipsa,

Omnes ustulat, ipsa quos tueris;

Isti sunt oculi faces Amoris.

At tu, ne pereas tuis ocellis,

15

In te neu propriis Amor sagittis

Vtatur, speculum, Focilla, vita,

Ne, te cum in speculo vides probasque,

Ex ipso speculo nigrisque ocellis

Excussas Amor ingerat sagittas,

20

Atque urare tuis misella flammis,

Sit tibi et speculum, fuit quod olim

Narcisso vitrei figura fontis.

 

5. ad Focillam, de capillis ad frontem sparsis

Quid sparsam digito comam reponis,

Effusumque vage legis capillum?

Anne ut excrucies, Focilla, amantem?

Vt perdas miserum senem, puella?

5

Ne tu ne, mea, collige, evagari

Ad frontem sine, diffluat capillus

Circum tempora ventiletque crinis,

Auram qui pariat, faces ut ipsas,

Blandis quas iacularis ex ocellis,

10

Succendas agitans et huc et illuc,

Extinctum ut revoces senis calorem.

Iam tu iam, mea, collige et repone,

Crinem contege, subliga et capillum,

Auram ne citet, exciatque flammas,

15

Quae nostrum prope pectus ustularunt.

Vos, o vos, tenerae, precor, puellae,

Quae myrtos et amaracum rigatis,

Hoc vos, hoc miserum rigate pectus,

Imis quod procul ardet ab medullis:

20

En flammas simul, en simul sagittas

Ipsae cernitis; hoc rigate pectus;

Et flammas simul, et simul sagittas

Ipsae extinguite et usque subrigate.

 

6. ad Antonium Galateum

Inter socraticos licet libellos

Atque inter studium decet sophiae

Miscere et teneros, amice, lusus,

O novem Galatee lux sororum,

5

Atque idem oebalii decus Galesi.

Quare nec medicos lacus, nec hortos

Baianos fuge, myrteumve litus.

Myrtos nam Maro, balneas et inter

Aeneam cecinit, petit profundi

10

Ditis dum hostia, dum parentis umbras,

Et prolis seriem accipit futurae;

Myrtos et Cicero tuus frequentans

Fontisque et celebris agros Sibyllae

Ornavit Latium potente lingua,

15

Detraxit spolia atticae et Camoenae;

Has Marcus coluit pater senatus,

Terrarum et dominus, parensque Romae,

Atque omnis sapientiae magister.

Has cole et, Galatee; nam severam

20

Quandoque et iocus addecet sophiam,

Et ludit sapiens, dies et ipsi

Et soles variant, itemque lunae,

Est et tristitiae lepor levamen,

Baianis lepor et levamen undis.

 

7. ad Focillam, de cohibendis oculis

Lascivos cohibe, Focilla, ocellos,

Ne perdas miseros videndo amantes;

Summissos nec habe, Focilla, ocellos,

Ne perdas miseros pudendo amantes;

5

Iratos quoque comprimas ocellos,

Ne perdas miseros minando amantes;

Ne sponde faciles benigne ocellos,

De spe ne perimas benigna amantes;

Ne tingas lacrimis misella ocellos,

10

Luctu ne perimas misella amantes.

Noli, crede, Focilla, crede, noli

Istos exerere, o Focilla, ocellos:

Isti quicquid agunt, Focilla, ocelli

Sunt incendia, sunt, Focilla, amantum,

15

Funus, crede, Focilla, sunt amantum.

 

8. ad Focillam

Si rides, veneres, Focilla, rides,

Si cantas, veneres, Focilla, cantas,

Et saltans veneres, Focilla, saltas;

Demum sunt veneres, Focilla, quicquid

5

Ludisque et loqueris, facisque, agisque.

At cum nudula lectulo recumbis

Inter delitias libidinesque,

Tunc non es veneres, Venus sed ipsa,

Venus, ne dubita, Focilla, tunc es.

 

9. ad Franciscum Puccium

Quid fontes calidos nemusque Avernum,

Pucci, quid medicos petis recessus?

Baianos habitant sinus amores,

Baianum veneres colunt recessum,

5

Baianis Charites aquis foventur.

Adversis cupis an deis valere,

Iratas tibi et excitare Baias?

Quin, Pucci mihi care, care Musis,

Cum primis Veneri Cupidinique

10

Hoc sis, hoc age pro tua salute:

Vnam Sulpitiam precare, et uni

Rem sacram facias, roges et unam,

Stillet de roseis tibi labellis

Tres ut ambrosiae benigna guttas,

15

Spiret de teneris tibi papillis

Afflatus totidem fragrantis aurae,

His risum adiiciat benigniorem.

Sic a Sulpitia salus petenda est,

Vno quam liceat tamen parare

20

Furtim basiolo repente rapto,

Demorsis labiis, et ore hiulco,

Spirantisque animae reflante flore.

Sic fient tibi balneae salubres:

Vna in Sulpitia salutis est spes.

 

10. ad Constantiam

Insedere tuis apes labellis;

In labris residens tuis Melissa

Hyblaeum liquat atticumque rorem,

Quem stillent Venus ipsa Gratiaeque.

5

O qui castalios lacus, poetae,

Quique et Thespiadum sititis amnes,

Hinc et castalii lacus liquores,

Hinc et Thespiadum petatis undas,

Has Constantia mollibus labellis

10

Instillat, quibus atticae Camoenae

Rorarunt venerem suam charimque,

Quae Musis comes et comes poetis.

 

11. ad Focillam

In somnis tenerum mihi labellum

Offers dum male, suaviorque utrunque,

Decursim lacrimae tibi exciderunt,

Et largo faciem madore tinguis;

5

Atque has dum lacrimas madenti ab ore

Detergo simul et simul relingo,

Surreptim mihi mordicusque linguam

Exceptam rapis obterisque dente.

Mox risum lacrimis iocosque miscens:

10

"Haec nos ludicra imaginesque noctis,

Has, inquis, simul in die vicissim

Et veras faciamus et probemus."

His te in iudicium voco fidemque:

En linguam tibi, porge mi labella.

 

12. ad Focillam

Ni reddis mihi vitreos ocellos,

Caecae praesidium meae senectae,

An est, cur ego non tuis papillis

Manus iniiciam, trahamque prensas

5

Vsque ad basiolum, supina quod des,

Quod des ipsa supina, quod supina

Cervice excipias, quod ore hiulco,

Quodque ipse eripiam tibi supinus?

Atque illud moneo, supina vites,

10

Ne lapsis pedibus ruas repente,

Aut in scriniolo renisa restes.

Nam nec sat fuerit vocare matrem,

Furtum aut reddere, supplicemve flere;

Sed nudo (mihi crede) crure, coxa,

15

Nudo pectine et usque ad umbilicum

Senem perpetiere verpulentum;

Et clames volo: "Reddo, reddo, reddo;"

Pro quo sic ego: "Subdo, subdo, subdo."

 

13. ad Focillam

Promissum mihi suavium dedisti,

Quod mox, dum repetis revendicatum,

Clauso in scriniolo obserans locasti.

Nunc furto quereris subinde plorans

5

Subreptum tibi. Ne, puella, ne fle;

Vel triplex tibi suavium rependam,

Vnam si mihi lacrimam repones.

 

14. ad Focillam

Lascivos male temperas ocellos,

Nec nostrae miseret tamen senectae.

Quantum vis iuvenes ama foveque,

Dum ne me fugias senem, puella;

5

Atque hos atque alios ames licebit,

Dum ne me abiicias, puella, amantem.

Nolo delitias libidinesque,

Amisi venerem libidinemque,

Lascivos oculos volo, precorque.

10

Lascivos quotiens reflectis in me,

Et rides simul et doles, ocellos,

Inspiras iuvenis mihi vigorem;

Quin omnem simul exuo senectam,

Si ter blanda, Focilla, suaviaris,

15

Si linguam tenero bis ore sugis,

Si collo quoque complicata pendes.

 

15. ad Franciscum Pudericum

Quid Baias, Puderice, quidve fontis

Suspiras tepidos, amoris expers?

Baias nam veneres, Cypro relicta,

Relictis Charites procul Cytheris,

5

Desertis simul Vriis vetustis,

Migrarunt, Amor et migravit una,

Et blandus Iocus, et tener Cupido,

Altrixque et iuvenum et senum Voluptas.

Quod si tu, Puderice, vina, coenas

10

Suspiras, cupis et sales procaces,

Nimirum Capimontii recessus

Praestent haec tibi, praestet et rosarum

Cultrix Antiniana. Nanque Baias

Qui dulcis celebrant, ament necesse est.

 

16. ad Focillam

Accedis quotiens sacras ad aedes

Invisisque deos adisque templa,

Tecum ne comitem, Focilla, Amorem

Adducas moneo, domique clausum

5

Servari in thalamo iube, caveque

Ne divos hominesque Amore captos

Ad rixam cieas vocesque ad arma,

Et sis causa tuae volens rapinae.

Quid demens moneo? Nec ipsa Amorem,

10

Istis vulnerat usque qui ex ocellis,

Invitum fugies, Amor nec ipse

Tete deseret, aut comes relinquet,

Regnum qui tenet in tuis ocellis.

Hos tu sed tenui, Focilla, velo

15

Compressos tege molliterque vesti,

Nubemque obiice tenuiore vitta,

Flammas ne iaculentur et sagittas.

Sic et calfacies, Focilla, amantes,

Non ures tamen impotente flamma.

20

Quid tum, quid misero seni, calor quem

Iam iam destituit, Focilla, fiet?

Fiet quid misero seni, Focilla,

Quem frigus prope congelavit omnem,

Cui longe est opus ustulante flamma?

25

Iam furtim misero reclude velum,

Obliquis refice et, Focilla, ocellis,

Furtivo et refove senem calore,

Quo primam referet vigor iuventam.

 

17. ad Focillam

E risu in lacrimas, Focilla, vertis,

Avertis quotiens gravata ocellos;

In risum e lacrimis, Focilla, mutas,

Convertis quotiens benigna ocellos,

5

Quis pacem geris et geris duellum,

Quis et tristitiamque gaudiumque.

Cur, o cur tenebrae repente obortae?

Cur lux destituit, dies nigrescit?

Obiecitne oculis Focilla velum,

10

Et lucem obvolvit tegente vitta?

O iam detege, iam, Focilla, velum,

Et vittam remove, et reclude ocellos,

Quis lucem simul et diem ministras,

Et lucem pariter diemque redde.

 

18. ad Petrum Summontium

Ducit dum choreas Neaera, linquunt

Et prata et virides agros Napaeae;

Pulsat dum citharam Neaera, currunt

Ad plectrum Dryadesque Oreadesque;

5

Cantat dum ad numeros Neaera, cultae ad

Cantum Naiades ruunt frequentes;

Miscent hinc thiasos. Neaera ducit,

Et ducit simul et canit; canenti

Assurgit nemus assonantque ripae,

10

Et litus resono fragore plaudit;

Plaudit coeruleis Avernus undis,

Gaurus de specula superbus alta

Diffundit violas, rosas, cyperos

Et myrti teneros thymique flores,

15

Vna et balnea consonant Neaeram.

Dic, o dic, age, Petre, quae voluptas,

Quae mens tum tibi? Non beatus esse,

Non diis persimilis tibi videris?

Quid, cum de Charitum manu capillum

20

Ornata ambrosiae et comam liquore,

In te dulciculis tuens ocellis,

In te lacteolo sinu refusa,

Instillat placidum tibi venenum

Et vultu, et labiis, et ore hiulco,

25

An non invideant dii tibi ipsi?

Non quod dii dederint, dedit Neaera,

Indicas etiam ut diis duellum.

 

19. Petrus Summontius ad Neaeram

Stillant de roseis tibi labellis

Hyblaei simul atticique rores,

Spirant de niveis tibi papillis

Vna corytii syrique odores,

5

Vernos et Zephyros recentem et auram

Afflas ambrosio, Neaera, ab ore;

Tecum ergo Syriam, Neaera, Hymetumque

Ac defers Zephyri recentis auram;

Quin ipsas Charites, Neaera, et ipsam,

10

Dum rides, Veneris refers figuram.

Istam sed remove, Neaera, dextram,

Ne me, ne digitis, Neaera, mulce.

Istis articulis, sinistra et ista

Quicquid contigeris, repente prurit,

15

Et quicquid digito (ah miser, liquesco),

Et quodcunque manu, Neaera, tractas,

Imis intima pruriunt medullis.

Pruritum digitis, Neaera, praefers,

Pruritum manibus, Neaera, misces,

20

Prurigo tua dextera est, Neaera.

 

20. ad Antonium Galateum medicum

Gauranae, Galatee, te puellae

Exspectant, calidis laves ut undis,

Exspectat medicum salubre litus;

Laetentur medico iocante Baiae,

5

Exsultent medico lavante thermae.

Qui risus tamen inde, qui cachinni,

Senex herniolose, dum lavabis?

Qui lusus tamen inde, qui lepores,

Senex ventriculose, cum natabis?

10

His nec te medicum dolere par est,

Risus qui soleas ineptiores

Vlcisci calido fluore ventri

Iniecto et liquidae madore malvae,

Tum betae, atque oleo, et sale, atque melle.

 

21. ad Petrum Gravinam

Mecum, si sapies, Gravina, mecum

Baias et placidos coles recessus,

Quos ipsae et veneres colunt, et illa,

Quae mentes hominum regit, voluptas.

5

Hic vina et choreae iocique regnant,

Regnant et Charites facetiaeque,

Has sedes Amor, has colit Cupido.

His passim iuvenes puellulaeque

Ludunt, et tepidis aquis lavantur,

10

Coenantque, et dapibus leporibusque

Miscent delitias venustiores,

Miscent gaudia et osculationes,

Atque una sociis toris foventur.

Has te ad delitias vocant Camoenae,

15

Invitat mare myrteumque litus,

Invitant volucres canorae, et ipse

Gaurus pampineas parat corollas,

Quis cum dulciculae accubans Philenae

Ad mensam calices madentiores

20

Exsicces bibulus, citesque somnum.

Haec te, dum tenero in sinu quiescis,

Dum lento caperis sopore, molli

Amplexu foveat vocetque somnos

Et cantu et numeris, strepente et aura,

25

Componatque genis genas, et ori

Os blanda admoveat, quiete et una

Coniungat placidos et ipsa somnos.

Haec Baiae dederint tibi, Gravina,

Haec capta illecebris tuis Philena,

30

His in delitiis ages beatus,

Mecum dum placidos colis recessus.

 

22. invitantur pueri et puellae
ad audiendas Charites

Ad myrtum, iuvenes, venite, myrti

Laetae dum Charites canunt sub umbra;

Ad myrtum, tenerae, simul, puellae,

Ludunt dum Charites, venite, cultae;

5

Cantant dum Charites chorosque ducunt,

Et sponsae et iuvenes, favete linguis.

Indicit choreas Venus: puellae

Immistae pueris agant choreas.

Indicit choreas Amor: iuventus

10

Misti virginibus choros frequentent.

Libertas sua balneis tributa est;

Custodes abeant, senes valento;

Assint blanditiae; valete, curae,

Et rugae valeant severiores,

15

Toto et litore perstrepant cachinni,

Ipsa et balnea molliter susurrent

Et lusus teneri et leves lepores.

Libertas iubet hoc, Venusque, Amorque.

Dum lux est, pueri puellulaeque,

20

Exercete oculos simul procaces,

Exercete iocos benigniores,

Et suspiria grata blandiantur.

At dum nox silet et tegunt tenebrae,

In molli thalamo movete rixas,

25

Amplexu in cupido ciete pugnas,

Nullus sit lateri modus, pudorve,

Certent oscula morsiunculaeque.

Libertas iubet hoc, Venusque, Amorque.

Nunc vos, nunc, tenerae, simul, puellae,

30

Nobiscum, iuvenes, simul, venusti,

Dulcis ad numeros pedes movete,

Nobiscum lepidos choros inite.

Libertas iubet hoc, Venusque, Amorque.

Mane roscidulis nitescit hortis

35

Frondenti rosa ramulo recentem

Afflans e foliis benigna odorem,

Atque hanc horridulo colonus ungui

Decerptam variae implicat coronae,

Vertitque in proprios odoris usus.

40

Manat roridulis fluens puellae

Labris ambrosius liquor, fragratque

Stillans idalium per ora nectar,

Ardor quo iuvenum sitisque amantum

Lenitur, socio simul cubili

45

Iungunt dum cupidos sinus et una

Miscent humidulas per ora linguas,

Stillatque e roseis fluor labellis.

Hunc, hunc, o iuvenes licentiores,

Hunc florem legite, hoc liquate nectar;

50

Vobis ambrosii fluant liquores,

Vobis assyrii fragrent odores,

Et suctis liquor effluat labellis.

Libertas iubet hoc, Venusque, Amorque.

Vos, o vos alios item liquores

55

Haurite, atque alios, puellae, odores,

Novas ambrosias, novumque nectar,

Afflatusque animae fragrantiores;

Hos flores legite, has rosas liquate.

Vobis lectulus has rosas parabit,

60

Spirans Assyriam simul Cyprumque,

Hos flores simul et simul liquores

Afflabit thalamus torusque cultus.

Hos ergo thalamos torosque, nuptae

Et sponsae, colite frequentiores

65

Compressu, illecebris, sale et cachinnis,

Lusu et mollitie procaciore;

His rixas simul et iocos seratis.

Libertas iubet hoc, Venusque, Amorque.

Dens rixas moveat, procaxque dextra

70

Et lites ciat et levis querelas;

Ast os et lepidos sales, et ipsae

Linguae suaviloquos strepant susurros.

Admotae tepido sinu papillae

Pacem concilient, iocosque paci

75

Et lusus similes, iocisque verba,

Amplexus similes et his et illis.

Libertas iubet hoc, Venusque, Amorque.

Sed iam sol rapidos movens calores

Nos ocii admonuit meridiani.

80

Quocirca, iuvenes nurusque comptae,

Post dulcis numeros, choris peractis,

Ite hinc in thalamos meridiatum,

Ite in gaudia mutuosque lusus;

Nullus delitiis modus sit; ignem

85

Succensum idalia fovete lympha,

Quo fessas sopor irriget medullas.

Hoc ipsa ocia nam meridiana

Et mulcens simul imperat voluptas,

Hoc nati Veneris, Venusque mater.

90

Ite, atque unanimes fovete somnos.

 

23. de Ioanne Pardo

Dulces balneolae tepensque litus

Ac Baiae eliciunt repente Pardum.

Pardumne eliciunt repente Baiae?

Pardum num Venus, aut trahit Cupido?

5

Infirmam o sapientiam, cui ipsi

Praescribit Venus, imperat Cupido,

Et natus puer et puella mater.

Ergo maeoniae caput palaestrae

Ducetur Veneris superba pompa?

10

Ducetur pueri novus triumphus?

Spectatam o sapientiam omnis aevi.

Baias iam properat meus sodalis,

Baias mesopiae Cato sophiae

Et thermas petit. Euge, dulce litus,

15

Dulces balneolae lacusque havete,

Orbis delitiae, theatrum amantum.

 

24. ad Manilium Rhallum

Manli, delitiae attici leporis

Atque idem latiae lepos Camoenae,

Cantas dum teneros Lycinnae amores,

Et coi numeris refers Philetae,

5

Dum molles Veneris reponis ignes,

Quos dulcis tibi suggerit Tibullus,

Nos, Manli, senio gravante pressi

Miseni aut placidis vagamur oris,

Baiarum aut calidis aquis lavamur,

10

Et cultis Genio fovemur undis,

Hortorum aut resides tenemur umbra,

Quos nostra Antiniana, quos Patulcis,

Ruris delitiae maroniani,

Oblectant teneri lepore cantus,

15

Quos septem assiduis simul choreis

Illustrant cypriae deae ministrae;

Septem nam Venerem colunt puellae

Molles, dulciculae, leves, tenellae,

Formosae comites, decora pompa.

20

Haec curas abigens molestiasque,

Iucundi memor et memor leporum,

Miscet delitias facetiasque,

Ludorum admonet, admonet iocorum

Atque ore ac teneris procax labellis,

25

Et circum omnia lusibus serenat.

Illa et munditiem levesque cultus

Et curat nitidos beata comptus,

Vnius studium nitellae, et unus

Ornatus amor elegantiaeque:

30

Ah labes valeat, valete, sordes.

Huic sola et species decorque solus

Est curae, ratioque et una formae;

Spectari cupit undique, et probari

Quis cultus deceat, colorque qualis,

35

Qui comptus niveos honestet artus;

Omnisque in tenero decore cura est.

Hae gratae idaliae deae ministrae

Assistunt thalamo, coluntque divam,

Hae gratae comites vagantur una,

40

Atque una varias agunt choreas:

Hinc nomen Charitesque Gratiaeque.

At paetis oculis, decente nutu,

Gaudens Opsiglycaea, quaeque blandis

Laetatur Chariotaris susurris

45

Sollers illecebris, faceta dictis,

Quae gratis animos iocis lacessit.

Diversas Veneri faces ministrant,

Atque ignes variis fovent venenis,

Et vel melle linunt, linuntve felle,

50

Aut acri modo temperant dolore,

Aut spe, laetitia; modo ex utrisque

Inspersos relinunt, simulque miscent

Immite et placidum, nihilque linquunt,

Quod sensus moveat vicesque amantum.

55

Hinc cantu tenero fide et iocosa

Insignis Gelopea nobilisque,

Risu et molliculis decens cachinnis,

Atque exculta sinum, comam repexa,

Passu composito, decora gestu,

60

Omnesque ad numeros modosque prompta

Formosis Pasirhythmie lacertis,

Hamatas acuunt manu sagittas

Immiti puero, novantque tela,

Quae mox idaliis premunt lacunis,

65

Tingunt et medico recocta succo.

Crudeles calami, truces sagittae,

Cuspis quis adamantina; ast inertes,

Quis est plumbea vena. Ter beati,

Felices quater hic et ille, quemque

70

Fixit cuspidis aureae sagitta;

Infelix nimium malique fati,

Haesit cui lateri aereum verutum.

Hic tot perpetietur ipse totque

Artes, quot rapidae et levis puellae,

75

Quotquot longo in amore sunt labores,

Vt possit miser omnibus videri.

At, Manli, paphiae tibi ministrae

Strinxere aureolam liquore pennam

Intinctam cyprio. Hinc tibi Lycinna

80

Et risu facilis benigna et ore

Atque uni tibi se beata comit.

O felix amor, o poeta felix.

 

25. de Fabio Lopitano

Quaeris qui Fabium Lopitianum,

Illum quaerere desine in theatris,

Aut urbis plateis, foro, aut palaestris;

Musarum hic tacitos colit recessus,

5

Et Pucci aediculas eis sacratas.

Illic aonios legit libellos,

Ediscens elegos propertianos,

Admirans numeros tuos, Tibulle,

Et quos ad citharam refert Corinna,

10

Aut magni ad lituos canit Maronis,

Divini aut Ciceronis haurit artes,

Curans socraticae instituta vitae.

Hic quaeras Fabium Lopitianum.

Nam Pucci hospitium colunt Camoenae;

15

Musarum Fabius colit recessus.

 

26. ad Petrum Paulum Sarranum

Effingis veteres, Petre, et recentis

Formas grammaticos, nec est iuventus

Cui plus debeat ipsa, sive morum

Mira simplicitate, seu bonarum

5

Summa cognitione literarum.

Idem, Paule, novos colis poetas,

Observas veteres, facisque et ipse

Versus ac numero venustiore,

Nescis nec veteris larem sophiae.

10

Hunc ergo tibi, Petre Paule, nostrum

Commendo Iovianulum quatrimum:

Et matre ingenua indole et pudenti

Hunc dignum institue et patre et Camoenis.

 

27. de L. Corvino episcopo Triventino

Nymphae gaurides accolaeque Averni,

Quae fontes colitis salubriores,

Nymphae coeruleae decus lacunae,

Quas Bacchus fovet et fovet Dione,

5

Vos, nymphae, veteri et bono sodali

Corvino et tenera comam cypero

Et molli viola et virente myrto

Casta et tempora subligate lauru,

Qua Phoebo sacer et sacer Camoenis

10

Intret balnea cognitus sacerdos;

Corvino et nemus assonent et aurae,

Tota et litora sentiant poetam.

 

28. ad Marinum Tomacellum et Petrum compatrem

Annos sex novies, Marine, amici

Vna viximus integello amore;

Annos tot pariter quiete et una

Terni, Compater, egimus, nec ullas

5

Sensit noster amor per haec querelas,

Exemplum fidei atque amoris unum.

Hanc mentem, hos animos sibi requirunt

Lucrinae quoque balneationes,

Hanc legem et cyathi frequentiores.

10

Quare hoc nunc agite, o mei sodales:

Aequatis numeris, tenore eodem,

Scyphos tergeminemus et trientes.

Sit triplex acies, triplexque Mavors,

Ac Marte in medio, calente rixa,

15

Ternas, i, puer, evoca et puellas,

Nostram ut calfaciant simul senectam,

Quaeque inter pateras, furore in ipso,

Pacis commoneant serantque lusus,

Interque oscula mollibus labellis

20

Includant animae senilis auras,

Contingantque animae virentis aura.

Haec est illa, Marine, lenis aura,

Flat quae de tenerae sinu puellae,

Qua mulcet iuvenum Venus calores,

25

Senum et frigida corda confocillat.

 

29. ad uxorem

Oblita es thalami torique nostri,

O fallax senii mei levamen,

Connubii immemor immemorque amorum,

O fallax amor, o nihil fidele.

5

Ergo sub tremula miser senecta

A te destituor, mihi nec ipsa

In somnis veniens levas senectae

Ipsius gravidas dolore curas,

Natum nec memorem senis parentis,

10

Ah dura, esse sinis. Valete uterque.

Has vobis sine perferam procellas

Languens, frigidus, atque destitutus.

Vana o nomina, spesque liberorum,

Heu res coniugii parum fideles.

 

30. de Annibale Famatio in balneis

Dic, o dic, puer, Annibalne lavit?

Lavit, sed latitat puellae in ulnis.

Hic Famatiolus latet litatque,

Persolvens Veneri sacrum, quod olim

5

Vovit pro tenerae salute Hyellae.

Tu ne pollue sacra, neve turba.

Verum ipsas Charites videre fas est,

Vna dum violas regunt rosasque,

Et gratas Veneri parant corollas.

10

Mollis en digitos, manus tenellas;

Ecquis de niveis nitor papillis?

Quaenam ore e roseo refragrat aura?

Iam Famatiolum litasse verum est.

 

31. de Federico rege ad balneas accedente

Quid, quod plus solito serenus aer,

Et gramen viret, et nitescit arbos?

Quid, quod plus solito canunt volucres,

Cantant gutture leniore cygni,

5

Progne et lugubrioribus querelis?

En spirant Zephyri salubriores,

Et rident pelago silente arenae,

Nullo et murmure litus obstrepescit;

En ducunt choreas per arva nymphae,

10

Et Musae numeris suis sequuntur,

Ipsa et balnea perstrepunt cachinnis.

An non, adveniente Federico,

Ipsa et balnea molliter cachinnent,

Ipsa et litora suaviter susurrent?

15

Agnoscunt dominum suum lacunae,

Regem balneolae suum salutant,

Assurgunt et hero suo liquores.

Adventat decus elegantiarum,

Et flos advenit omnium leporum;

20

Illum delitiae sequuntur omnes,

Illum munditiaeque gratiaeque

Et sceptro species potente digna.

Ne ne, balneolae, timete, ne ne

Mavortem socium trucesque vultus,

25

Mavortem socium nihil timete;

Iussa nam timet ipse Federici

Paretque imperio, et veretur illum.

Felices, domino lavante, thermae,

Felices et, hero iocante, Baiae,

30

O felix, spatiante rege, litus.

Myrti, dicite: "Io, euge Federice,

Euge, io, canite, euge Federice."

 

32. de Marte in balneis lavante

Marsne in balneolis? Valete castra.

Marsne et ipse lavat? Valete bella.

Cumque illo est Cytherea? Pax adesto.

Hoc sors imperat ipsa Federici.

5

Tu vero, Venerilla, dulce coeli

Et terrae decus, unicum et levamen,

Mollis illecebras decoro amanti,

Blandos Marticulo tuo susurros

Fac, et delitias, libidinesque,

10

Misce et suavia, iunge dulce murmur.

His lusus adhibe beatiores;

Mox tinge ambrosio liquore fessum,

Somnus quo placidus per ossa serpat,

Et belli rapidus furor quiescat.

15

Hoc, hoc te rogat ipse Federicus.

 

33. de Batilla

Lavit delitium meum, Batilla;

Laverunt Charites simul; Venusque

Intrans balneolum lavatque, et haeret,

Quae sit de numero choroque quarta,

5

Quaenam sit Charis extera aut puella,

Vnus cum decor esset, una forma.

Dumque haeret dubitans, et hanc, et illam

Per risumque iocumque suaviatur,

Spiravit roseo Batillae ab ore

10

Fragrans ambrosii liquoris aura,

Quae iam de Charitum coma suesset

Spirare, artifici manu reposta,

Stillatim et medico liquore tincta.

Tunc ridens Cypris: "Extera o puella,

15

Vicisti Charites meas, ab arte

Quis spirat coma, cum tibi e labellis

Stillent ambrosiae perennis aurae."

 

34. de Carbone lavante in balneis

Cur ille in fluidis calescit undis

Carbo? Cur fluidus liquor coruscat?

Carbo cur tepet? Incalescit unda?

An non et Venus e liquore nata

5

Ignescit face? Vis amoris haec est.

Ergo balneolis meus sub ipsis

Carbo aut aestuat impotente flamma,

Aut rursum nimio e gelu tepescit,

Vt frigus modo, nunc calor recurset.

10

Tabet nobilitas amore victa.

Tu vero, Theonilla, dum lavaris

Ferventem simul et simul tepentem

Carbonem cole, sic tibi e capillo

Stillent semper amoma, sic ab ore

15

Spirent ambrosiae liquentis aurae.

 

35. ad Marinum Tomacellum

Et vino Venus, et viro puella,

Et ludo iuvenis, senex quiete,

Et gratis animus iocis fovetur.

Quocirca cole balneas, Marine.

5

Hic vina, hic requies senem iocusque

Effetum foveant: manus procaces

Ludent in venerem, Venus sed ipsa

Assit rancidulo seni. Puella,

Postquam obdormieris, parem requirat

10

Quicum lusitet excitetque pugnam,

Et rixas agitet ferociores.

Nam tactu et querulo venus susurro

Exercenda seni: senex papillas

Contrectet digitis, iocetur ore,

15

Voce et pruriat et gemat senile.

Hoc tantum liceat. Iuventa nervis

Et tento valet et valet duello;

Haec ergo iuvenis movebit arma.

Ast lingua et digitis valet senectus,

20

Et lingua et digitis senex tuendus,

Et lingua et digitis venus fovenda.

Has te delitias movere oportet;

Et vina et venerem et suam quietem

Instillent tibi balneae salubres,

25

Infundant tibi thermulae beatae:

His ludis animus senis levandus.

 

36. ad Terinnam

Tecum, si liceat, velim, Terinna,

(Me tussis licet et premat gravedo)

Tecum has frigidulas fovere noctes.

O noctes mihi ter quater beatas,

5

O somnos sine fine prurientes,

Me cum sub tepido, Terinna, lecto,

Me cum sub teneris fovebis ulnis,

Me cum roscidulis procax labellis

Et suges simul osculaberisque.

10

O noctes mihi ter quater beatas.

Ne tu, ne digitis, Terinna, saevi,

Ne saevi aridulo, Terinna, dente.

Ah quid pallia lectulo excidere?

Ah quid lectulus ipse subtremiscit?

15

Ne saevi, rogo, ne, Terinna, saevi.

Sic, sic, o mea, saevias licebit,

Hac mecum ratione litigato:

Nunc vinci patiare, nunc repugna,

Et nunc oscula porge, nunc negato,

20

Nunc risum lacrimis iocisque fletum

Misce, et dulcia verba tinge amaris.

Haec cum feceris, o Terinna, mox te

Ad lusus placidos resolve mecum,

Complexa et teneris senem lacertis

25

Ludas delitias venustiores,

Dicas blanditias procaciores,

Fingas nequitiam proterviorem,

Et ludos, age, fac licentiores,

Et noctem quoque duc amantiorem,

30

Dum lassis sopor instet ex ocellis.

 

37. ad Suardinum Suardum

Et noster quoque balneas frequentat

Cumanum colit et sinum Suardus.

Adeste, hendecasyllabi, lavanti,

Romano et sale et attico lepore

5

Mulcete et placidos sinus legentem,

Et cantu et numeris catullianis.

Ne tu, ne, mea Sirmioni, desis

Intactos calamis modos referre,

O blandis comes atque amica cygnis;

10

Dic, o dic aliquid meo Suardo

Quod dulce et lepidum, quod et venustum.

Sic nostra Antiniana, sic Patulcis

Nunquam non roseas tibi corollas,

Nunquam non tibi myrteos liquores

15

Gratae sufficiant, et usque laetas

Sebethus salicum ministret umbras.

"Regnabat Veneris puer, iugoque

Heroas, superos, Iovemque et ipsum

Victor subdiderat, coegeratque

20

Victos servitium pati superbum:

Supplex Acrisii ad fores iaceret

Regnator superum, futurus himber,

Ductaret niveos greges Apollo,

Amphryso teneras levante curas,

25

Neptunnus liquidos subiret amnes,

Eleae foveat sinum puellae,

Esset Persephone rapina Ditis,

Ludus Mars Veneris, senex equinos

Ah divum pater induisset armos,

30

Ire ad latmidas osculationes

Ornato properaret ore Luna.

Ergo hinc, vulnifico superbus arcu,

Prostratorque hominum deumque victor

Et terrae domitor puer polique

35

Ausus Pallada Palladisque pectus

Intorto penitus ferire telo,

Innixusque humeris, manu, genuque,

Lunato iaculum tetendit arcu

Irato minitante vulnus ictu.

40

Avertit dea tortiles sagittas,

Ac vanas iaculi refregit iras

Praetenta aegide, Gorgonisque crine.

Quo viso, pueri repente ocelli

Afflati tacito veneno ibidem

45

Obducunt tenebras, vocatque matrem

Infelix puer, obtegitque vultum,

Et flens lumina capta pergravatur

Infelix Amor, abdit et pharetram.

Ah moerens Amor, ah puer miselle,

50

Et caecus simul atque inermis erras;

Ah terrae domitor, simulque coeli,

Rideris pariter diis virisque,

Imbellis pariter puerque Amorque,

Infelix iterum puer deusque.

55

Delapsae interea polo sagittae

Iussu Palladis aegidisque tractu,

Quae fixae steterant, rotante penna,

Saxosi procul Anxuris recessu

Subsidunt parili simul ruina.

60

Hic illas dea vertit in virentis

Silvam suberis, ac referre iussit

Atro cortice fungidisque venis

Conatus fragiles minasque inanis

Et vanos sine viribus tumultus.

65

In fungos igitur repente versae

Egerunt faciles solo meatus,

Egerunt teneras repente fibras,

Mox sese tenues agunt in auras,

Surguntque in solidum subinde robur,

70

Scabro cortice, fungidisque libris,

Quo post in soleas pedumque in usus

Vertant obbrobrium perenne Amoris.

Quid saevis, dea? Quid fremens minaris?

Aut cur aegida concutisque parmam?

75

Nam mater pueri dolore victa

Phoebum consuluit. Recludit ille

Fatorum seriem, docens salutem

Baianis fore fontibus petendam.

Quod mox contigit, annuente fato.

80

Cumanos puer ut sinu pererrans

Intravit placidos lacus, et ipsis

Lavit fontibus ac calente lympha;

Ter fovens oculos puer lavabat,

Ter natans puer ora surrigebat:

85

Illi candida lux repente fulxit,

Fulxerunt nitidae ad latus pharetrae,

Effulxit nitor aureus metalli,

Fulxerunt nitidi lacus sinusque,

Fulxit plus solito serenus aer,

90

Et toto micuere litore undae.

Tum felix Amor et puer deusque

Tinxit spicula fervidis in undis,

Mox laeto pariter salutat ore:

Salvete, o liquidi lacus et undae,

95

Salvete, o latices mihi salubres,

O salve, mihi tulliana lympha,

De cuius merito resumo tela,

Cuius munere et hic resurgit arcus.

Quo sitis memores meae salutis,

100

Hocque ut secula posterique norint,

Quae vis est mihi, quae meis sagittis,

Haec ipsa et tibi sit salubris unda;

Quae vis est mihi, quae meae pharetrae,

Sit vobis, latices bonaeque thermae.

105

Mecum vos pariter fovete amantes,

Et curas iuvenum et puellularum;

Mecum hos et capite et tenete captos

Gratis illecebris leporibusque;

Nunquam blanditiae iocique desint,

110

Et nunquam choreae levesque cantus,

Semper desidiae libidinesque

Et coenae et lepidi sales et ipsae

Assint nequitiae, procaxque lusus,

O dulces mihi balneae et salubres,

115

Dulces balneolae venustulaeque.

Ipsa et litora et ipsi ament recessus,

Et tellus amet, atque ament lacunae.

Dixit; mox residem tetendit arcum,

Et strinxit volucres manu sagittas,

120

Quis et flumina fixit et paludes,

Et colles simul, atque opaca lustra.

Confestim volucres simul feraeque

Et pisces simul in furorem adacti

Senserunt pueri trucem pharetram,

125

Senserunt silvaeque flosculique,

Baianis Amor ipse ut insit undis."

Haec ludens mihi Sirmionis. At tu

Sic nostras cole balneas, Suarde,

Sic nostri lege litoris recessum,

130

Vt leges teneas Amoris, ut te

Et litus sciat et sciant lacunae,

Et colles quoque sentiant te amare;

Qui Baias colis, et colas amores.

 

38. ad hendecasyllabos

Havete, hendecasyllabi, meorum,

Havete, illecebrae ducesque amorum,

Havete, o comites meae senectae,

Ruris delitiae atque balnearum.

5

Sit lusum satis et satis iocatum,

Et finem lepidi sales requirunt,

Est certus quoque terminus cachinnis.

Ergo qui, iuvenes, meas legetis

Nugas, qui tenerae iocos Thaliae,

10

Optetis cineri meo quietem:

"Sit tellus levis, et perenni in urna

Non unquam violae rosaeque desint,

Tecumque elisiis beata campis

Vxor perpetuas agat choreas,

15

Et sparsim ambrosii irrigent liquores."

Sic vobis in amore nil amarum,

Nil insit nisi dulce, sic amando

Et noctes pariter diesque agatis,

Assistat lateri et comes voluptas.