Ugolino Verino epigrammata 6

Testo base di riferimento: F. Bausi, 1998

Cura dell'edizione digitale: Ketty Peruch

Altre sezioni


1.

Dum geris armipotens variis bella horrida terris,

      Admonui ne te carmina nostra petant;

Laeta serenatae sed quaerant ocia mentis,

      Pectus ut insinuet nostra Thalia tuum.

5

Iam liber hic sextus, quo perrexere priores,

      Ad te tam longum per mare carpit iter.

Hei, vereor ne sit nimium mea turba molesta!

      Cur plures mitto, cui satis unus erat?

Quid faciam? Attraxit nostros tua fama libellos;

10

      Ad te, iam video, septimus ire volet!

Cum vacat a rebus, princeps invicte, gerundis,

      Tunc reseres nostris regia tecta libris.

Carmina nostra legat tecum regina Beatrix,

      Cum tibi tranquillae gaudia pacis erunt.

 

2. gratulatio de Maumettis heresiarchae ruina
et templo suo combusto et universalis iudicii
horrendo adventu

Tandem clara dies fulsit ceciditque nephandi

      Impia Maumettis caelitus igne domus,

Sacrilegique arcam stygias sacer ignis in undas,

      Ne quid depereat, mersit et ossa simul.

5

Christicolae exultent! Noscat gens barbara Christum,

      Cui soli caeli contribuendus honor.

Perfidiam deponat Arabs mollisque Canopi

      Accola, et ad Christum, perfide Maure, redi.

Quid plura expectas sanctae miracula legis?

10

      Quae te tam stolidum detinuere morae?

Quid facis, eversor Danaum? Depone furorem

      Et cole cui paret terra polusque, Iesum.

Nil Evangelio legitur divinius usquam,

      Quod mira tersum simplicitate nitet.

15

Quae sunt ardentis charitatis fulmina Pauli!

      Nec mirum: electum vas fuit ille Dei.

Socraticos licet incumbas relegasque libellos,

      Non poteris sacris equiperare libris.

Proh cecas hominum mentes, proh nescia veri

20

      Pectora: Maumetti templa dicavit Arabs!

Quid sibi sacrilegi poscunt figmenta tyranni?

      Pellegite: his quicquam turpius esse potest?

Quid nisi terrenum spondet sua sacra colenti?

      Hac hominum illusit callidus arte genus,

25

Pronaque lascivis cum sint mortalia rebus,

      Nequitiae solvens libera colla dedit.

Si quid, quod rarum est, populis precepit honesti,

      Hoc totum e nostris carpserat ante libris.

Inventumque suum non est, sed plurima sumpsit,

30

      Quae scriptis fecit deteriora suis.

Heresis ista quidem est; Maniceus finxerat illa,

      Cum dixit Christum non potuisse mori.

Vnde crucem exhorret carpitque cruore redemptos,

      Et delirantis somnia fingit anus.

35

O stulti, dominum tandem cognoscite Christum!

      Quo vos usque doli, quae tenuere morae?

Si primo venit pauper, sub imagine servi,

      Mox maiestatis signa videnda suae:

Descendet celo, toto comitante triumpho;

40

      Sidereo in solio comspiciendus erit.

Tunc tuba terribilis, tunc saevo archangelus aere

      Flabit, et a stygiis umbra recedet aquis.

Ossaque cum nervis iterum compacta resurgent,

      Et quae pulvis erat, iam caro rursus erit.

45

Quisque suum accipiet corpus priscamque figuram,

      Atque animus rursus corpore iunctus erit.

Impius in terra restabit, in aethera iustus

      Obvius accedet, tam leve corpus erit.

A dextra electae gentes levaque nephandae

50

      Stabunt ante Dei iudicis ora sui.

Tunc cernes miseros reges cum plebe iacentes;

      Stabunt moerentes et sine honore duces.

Formidanda dies, cum iudex ore tonabit:

      "I procul in Stygios, turba nephanda, lacus!

55

Vidistis quotiens brumali frigore nudum

      Aridaque ora siti pallidaque ora fame!

Cum vobis plenum penus et granaria plena

      Essent, clausistis munera pauperibus,

Horrea crudeles mihi vos clausistis et arcam:

60

      Nunc vos aeternis ignibus afficiam".

At contra laeta facie vultuque sereno

      Ad dextram flectet conspicietque bonos:

"En agite, electi, mecum conscendite caelum,

      Vt capiat foelix centupla dona labor.

65

Servastis praecepta mea et pavistis egenos:

      Nunc ego promissis uberiora dabo.

Vos fidi fortesque mihi, mea signa secuti,

      Vicistis durae praelia militiae.

Quid, consumato vitae certamine, restat,

70

      Ni dare militibus praemia digna meis?

Impyrei emeritis sublimis regia caeli

      Debetur vobis et sine fine decus".

Haec dicens, repetet cunctis cernentibus astra;

      Mox electa simul turba sequetur iter.

 

3. Pauli Glaceti florentini
prestantissimi civis epitaphium

Hic situs est Paulus, Glaceti clara propago,

      Ingenio clarus, clarus et eloquio,

Cui morum probitas fuit et prudentia velox,

      Cui tribuit summos Curia tusca gradus.

5

Quin et seraphici Francisci incensus amore,

      Despexit pompas purpureosque toros.

Servili moriens operiri corpora sacco,

      Quodque fuit terrae reddere iussit humi.

 

4. eulogium in obitu Lucretiae Tornabonae,
Laurentii Medicis matris, ad Laurentium Medicem

Inmortale decus Medicum, Lucretia mater

      Occidit; exequias, foemina virque, feras.

Haec comunis erat tusci matrona leonis,

      Foeminei sexus gloria, fama, decus.

5

Tu pia, tu clemens, tu relligiosa fuisti;

      Quis te pauperibus munera plura dedit?

Ad te ceu portum tranquillum turba fluebat,

      Confugium aflictis praesidiumque reis.

Cui fuit in tantis opibus clementia maior,

10

      Cui faciles aditus tristitiaeque minus?

Nec mens intumuit rebus sublata secundis,

      Sed cunctis omni tempore mitis erat.

Siqua potest foelix dici, Lucretia foelix

      Moribus, ingenio, nobilitate fuit.

15

Huius fila tamen truncavit ferrea Cloto,

      Iniecitque atras lurida Parca manus.

Quid sibi, quod magni fuerat nurus inclyta Cosmi,

      Quid sibi Laurenti profuit esse parens?

Quid Petrus ille nepos, prudens puerilibus annis,

20

      Tam clara magnis indole dignus avis?

Quid sibi Pyerides, quarum perculsa furore

      Edidit hetrusco carmina multa pede

(Inter enim molem rerum, cum principe nato

      Concinuit dulces ore canente sonos)?

25

Huc descende, precor, nigro velamine, Phoebe;

      Defle tuae vatis triste ministerium.

Haec non inferior fuerat charitate Matildi;

      Victatis quotiens munera quanta dedit!

Incola cum magni nunc sit Lucretia caeli,

30

      Orat pro patria suplice voce Deum,

Vt foelix vinctos teneat concordia cives,

      Dum vivat similis filius ut sit avo,

Vt faveat iustis tollatque ex urbe superbos:

      Sic erit occultis tutus ab insidiis.

35

Magnanime, interea, Medices, compesce dolorem,

      Vt possis patriae consuluisse tuae,

Vt senior chara caelum cum matre revisas

      Post tria dictei saecula tarda senis.

Ne ve suum tollant lethea oblivia nomen,

40

      Scripsimus in tumulo carmina bina suo:

"Hic sita Laurenti Medicis Lucretia mater,

      Cui pietatis honos unica cura fuit".

 

5. ad Puccium iurisconsultum,
de obitu Victoris Puccini

Mittimus eulogium Victoris, flebile carmen:

      Te prima incipiet fronte ferire dolor;

Carmine mox lecto, moeror procul omnis abibit:

      Vtile sic moestis insinuare fuit.

 

6. eulogium in obitu Victoris Puccini eius affinis,
ad Puccium iuris consultum

Puccini merito Victoris funus acerbum

      Te premit; et nobis est quoque luctus edax.

Flebilibusque elegis aliquod solamen adempti

      Vt scribam hortaris; me quoque cura premit:

5

Parebo tamen, offitio superante dolorem,

      Sunt quamquam loetae carmina mentis opus.

Conquerar an sileam iuvenem sine crimine raptum?

      Debuit hoc, Lachesis, non licuisse tibi.

Triginta implerat paucis vix mensibus annos,

10

      Truncavit medios cum fera Parca colos.

Cui iuvenum probitas fuit et constantia talis

      Rebus in adversis, tanta in amore fides?

Novi ego quis quotiens magno discrimine vitae

      Praesidium aflictis clam ve palam ve tulit!

15

Non tamen haec pietas unam sibi contulit horam,

      Sed medio cursu est obruta navis aquis.

Vivunt cornices, vivunt tot saecula cervi

      Quasque piget multae me numerare ferae:

Ast hominem spatio natura inclusit iniquo,

20

      Cum posset virtus enituisse magis.

Ah, cur usuram vitae mortalis ademptam

      Deflemus, quae mox interitura foret?

Est patria in coelo, peregrini hic vivimus omnes:

      Quo brevior cursus, tutior esse solet.

25

Ast ubi Puccinus Parcas sua fila secantes

      Et finem vitae vidit adesse suae,

Suspirans tollensque oculos in morte natantes

      Edidit extremos ore tremente sonos:

"Hactenus, o dulcis coniux charique sodales!

30

      Quid fletis? Vitae est terminus iste meae.

Serius aut citius, mortales nascimur omnes;

      Altera post mortem vita perennis erit.

Quid ploras, Isabella? Vale, dolcissima coniux!

      Quid laceras pectus dilaniasque comas?

35

Restarent saltem, comunia pignora, nati

      Ante obitum de te, ne domus orba foret!

Vive memor nostri, licet altera teda iugalis

      Te liget; at noster sit tibi cura cinis,

Inferiasque meo tumulo fer pectore mundo

40

      Et dicas: Primus vir fuit iste meus".

Mox, circum lectum moestos ut vidit amicos,

      Turgidaque aspexit fletibus ora piis,

Nomine quenque, suo lingua moriente precatus

      Ne fleat, at longo tempore duret amor:

45

"Vivite foelices! Luctum compescite; nam pars

      Vobiscum nostri magna superstes erit".

Hec dicens, animam fugientem reddidit astris;

      Vix "Verine" inquit frigida lingua "vale!".

Quod, siquid certi promittere possumus, ille

50

      Nunc fruitur foelix liberiore polo.

Nos, rerum ignari, sortem damnamus iniquam,

      Fundimus inmerito verba nefanda Deo.

Quid non longa dies vidit, perpessa, malorum?

      Et nos foelices credimus esse senes!

55

Qui si longaevi superasset Nestoris annos,

      Vertenda in cineres ruga senilis erat.

Corporis hic igitur tenebroso a carcere liber,

      Possidet aetherei regia tecta Dei.

 

7. eulogium in obitu Andreae sacerdotis
omni sanctimonia prediti, ad Petrum Victorium

Et merito tristis turbat tua pectora moeror:

      Nam flere offitium quis neget esse pium?

Eripitur nobis tam sanctus, Petre, sacerdos,

      Et lachrymas tetrici fundere turpe putant?

5

Occidit exemplar cleri sanctique pudoris;

      Occidit, heu, nostrae relligionis honos.

Quo, memorande, tuas percurram nomine laudes,

      Andrea? Maior sit, precor, ore sonus,

Vt breviter referam celebris compendia vitae,

10

      Fama licet nomen sparserit ipsa suum.

Flaminiae natus, nostram delatus in urbem

      Ostendit qualis vita futura sibi.

Indole tam clara dederat lactentibus annis

      Egregii ac sancti candida signa viri.

15

Nil puerile gerens, ludis trocisque relictis,

      Cum senibus iustis fana frequenter adit.

Nec vaga per pictum flectebat lumina templum,

      Sed mentem in solo fixerat ille Deo.

Divinos psalmos miro discebat amore,

20

      Quicquid et arcanum pagina sacra docet.

Nil cocti gustans, nisi sola legumina Pasce

      Tempore, delitiae poma fuere suae.

Mox pane et vino abstinuit, Hieronymus alter:

      Expulit unda sitim, depulit herba famem.

25

Nec mirum: coelestis amor rapiebat ad astra,

      Quem Deus implebat nectare et ambrosiis.

Somni parcus erat, paleae sibi pluma maniplus

      Aut siccae flondes lectus opimus erat.

Stramineam pallam setis horrentibus artus

30

      Induit: haec omni tempore vestis erat.

Vt fugeret fastus urbisque frequentia tecta,

      Vmbriferi petiit saxa peresa iugi.

Antra cavernosi coluit dumosa Clumaggi:

      Credas aspectu numen habere locum.

35

Turba frequens, illum silvis dum quaerit in aspris,

      Ferventem solem pertulit atque nivem,

Et non inmerito: placida nam quisque redibat

      Mente domum, quamvis venerit ante dolens.

Quippe gravis placidis inerat reverentia dictis;

40

      Quaecunque admonuit, fecerat ille prius.

Vt culpa careant, hoc unum saepe monebat,

      Ne brevia aeternis praeposuisse velint,

Vt fugitiva volent mortalis gaudia vitae,

      Humanis solidi rebus inesse nihil.

45

Me quoque cum chara venientem coniuge tecto

      Accepitque suo laetus in hospitio,

Multaque iocundis praecepta salubria verbis

      E sacris nobis protulit eloquiis.

Heu, qualem infoelix amisit Hetruria patrem!

50

      Heu, quot, dum vixit, causa salutis erat!

Nunc errant instar pecudum pastore perempto

      Tartareisque iacet preda petenda lupis.

Septembris nonae miseris luxere nefastae,

      Quae talem nobis eripuere virum.

55

Cur sanctos durae rapit inclementia mortis?

      Falce malos una demetit atque bonos.

Perfidus ingrati si quicquam carpere daemon

      Audeat, et vitae tempora tota legat:

Sic omni Andreas fuerat virtute probatus,

60

      Vt nullum huic ausim praeposuisse virum.

Antra licet Nitriae peragrem et deserta Canopi,

      Huic ego perpaucos equiperabo patres.

Tu nunc Impyrei foelix in culmine caeli

      Coepisti factis praemia digna tuis.

65

Sis memor, Andrea, nostri, Christumque memento

      Orare, errori parcat ut ipse meo,

Vt consors fiam superi post funera regni:

      Vel minimus, sat erit, si locus ullus erit.

 

8. gratulatio de liberatione captivitatis pactianae
et de clementia Senatus florentini,
ad Bernardum Adimarium

Non ita sanctorum gavisa est turba parentum,

      Evulsae inferni cum cecidere fores,

Cum solis radios ipsumque videre Tonantem

      Contigit, et caecum deseruere Caon,

5

Quam modo carceribus laetata est Pactia proles

      Exempta ac superis reddita luminibus.

Sic perhibent fractis gavisum Thesea vinclis

      Cum stygio Alcides traxit ab amne canem.

Iure pium laudant Medicem mitemque Senatum,

10

      Quod fuerit clemens hostibus ille suis.

Lubrica sors hominum attollit reprimitque vicissim

      Imperium et volucres imperiosa rotas.

Disce modum in rebus iam nunc servare secundis:

      Et foelix cum sis, tu miser esse potes.

15

Nec vos concutiat vultu Fortuna minaci:

      Non semper nigris Africus urget aquis.

Interdum spirare Aquilo solet axe sereno,

      Pellit et adverso flamine saepe Notos.

Nec vos, Italiae profugi, quod linquitis oras

20

      Terreat: est alibi vestra petenda salus.

Mitigat ipsa dies irati corda leonis;

      At non flectentur pectora blanda virum?

Quod si etiam reditum in patriam Fortuna negarit,

      Iacturam brevis hanc temporis esse reor.

25

Nil desperandum, sed suplice voce rogandum:

      Principis assidua flectitur ira prece.

 

9. in celebritate conceptionis
gloriosae Virginis Mariae

Hac concepta die caeli regina Maria,

      Hac hominum spes est, hac sata luce salus.

Quis non letitiae cunctas efundet habenas,

      Virginei foetus annua sacra colens?

5

Foelices tedae flamis arsere coruscis:

      Foelix ante omnes Virginis Anna parens,

Foelices thalami! Quae concepere Mariam,

      In cuius fusa est manna superna sinu.

 

10. in honorem natalis beatae Mariae Virginis
ex regio semine Davidis ex tribu Iude

Inclyta progenies, numeroso ex stemmate regum,

      Natalis nunc est, virgo Maria, tuus.

Hunc, caeli regina, precor, concede laborem,

      Vt laudes dicant carmina nostra tuas.

5

Non est fas quenquam perferre hac luce repulsam;

      Natali tristem non decet esse tuo.

Certatim seraphin ductans cherubinque choreas

      Alterno quatiunt sydera pulsa pede.

Ipsi purpurei heroes auroque nitentes

10

      Accedunt plenis ad tua tecta viis.

Ipsa autem summi maiestas regia Christi

      Suscepit matrem proximiore trono,

Iussit et advulsis aperire palatia portis

      Donaque promissis uberiora dedit.

15

Spiritus ipse Sacer, Pater, una potentia, Natus

      Congeminant hodie munera caelicolis.

Regius imprimis, cuius de stirpe Maria est,

      Assumpta cythara personat ore Davit;

Conchordans cum voce lyram, mirantibus astris,

20

      Concinit aeterni mystica facta Dei,

Vt genus humanum superi clementia Regis

      Diligat: "Ex pura virgine factus homo est.

Quae genitura Deum, decuit sine sordibus ortam

      Et non comuni conditione premi.

25

Esto procul nobis, quisquis contraria sentis;

      Sic sentire pium credimus offitium.

Hec est illa meis multum cantata libellis,

      Educenda meo florida virgo sinu.

Expectata diu, tandem formosa columba

30

      Aeterno veniet complacitura Deo,

Humanas lotura notas ac cassa superbis

      Impletura novis sydera caelitibus.

Sume lyram, seraphin, caeli Regina canenda est;

      Tu, maior vates, digna referre potes.

35

Altiloqua cantanda tuba magnisque coturnis,

      Carmina divinis sunt recitanda modis".

"Haec primum coeli ferrata repagula solvit;

      Virginis ante ortum clausus Holympus erat.

Rarus erat per tot deserta palatia civis;

40

      Concessusque homini non erat ante polus.

Incola mox caeli est homo subfragante Maria

      Ascenditque tronum, corruit unde Satan.

Ascendere humiles homines, cecidere superbi:

      Haec lex aeterno est constabilita Deo.

45

Se Domini ancillam respondit virgo Maria,

      Et non caelesti facta superba toro est.

Ipse Deus (quid enim maius?) sub imagine servi

      Delituit, cunctis subditus esse volens:

Vt tu mortalis folles flatusque remittas,

50

      Virginis exemplo mitior esse velis.

Haec ancillarum turbis pompisque relictis,

      Praebebat nato sola mynisterium,

Custodique suae vitae, pia virgo, marito

      Servitii casti praebuit offitium:

55

Et fuerat Davidis regali ex semine creta,

      Et nulli forma virgo secunda fuit!

Syderei castum vibrabant lumen ocelli,

      Et tamen haec humili corde Maria fuit.

De nihilo terram verbo qui fecit et astra,

60

      Ventre novem menses virgo Maria tulit.

Nec fastu intumuit, sed suplex, paupere tecto,

      Ad vitae extremum mansit egena diem.

Tartara divitibus, celum debetur egenis;

      Qui placuere homini, displicuere Deo.

65

Quis poterit recte dominis servire duobus?

      Hostis erit Christo daemona quisquis amat!

Quisquis holympiaci fieri vult incola regni,

      Natalem celebret, virgo Maria, tuum.

 

11. eulogium in laudem assumptionis
gloriosissimae Virginis Dei matris Mariae

Exultet tellus hodie, letentur et astra,

      Cernere Reginam quae meruere suam!

Christiparae Augusti venerunt Virginis idus;

      Hec est ante omnes lux veneranda dies.

5

Haec est festa dies toto celeberrima caelo,

      Qua Virgo in caelo gemmea serta gerit,

Qua super angelicas est exaltata phalangas,

      Culmine seraphici nobilitata troni,

Quam Deus aeterne sedem praelegerat illi.

10

      Non dum terrarum conditus orbis erat,

Non dum syderei spatium admirabile caeli,

      Non dum telluris fixerat ipse globum;

Hec illi prima sedes ab origine mundi

      A summo fuerat constabilita Deo.

15

Aspiciam nullos tam sacra in luce dolentes,

      Et vultu et puro gaudia corde data.

I procul hinc, veterum lasciva licentia vatum:

      Legitimo ornatur Virgo pudica toro.

Haec niveis pennis, haec est formosa columba

20

      Quae fuit intacta virginitate parens.

Ex hac iustitiae Christus sol unicus ortus

      Et Deus et nostro est corpore factus homo.

Tartareas tenebras, intercedente Maria,

      Liquimus, et caeli iam patuere fores,

25

Quas damnosa patris clauserunt crimina primi;

      Reddidit haec quicquid substulit Eva prius.

Nunc sumus haeredes, nunc summi pignora patris

      Dicimur: hoc nobis omne Maria dedit.

Et merito Gabriel grates sibi congerit omnes,

30

      Quae genitura hominem, quae genitura Deum est,

Verum hominem verumque Deum; sub nomine Christi

      Humani quiditas cum deitate fuit.

Emanuel genuit Virgo, qui virque Deusque:

      Idem unus miris iunctus uterque modis.

35

Ille idem pontum terramque qui fecit et astra,

      Ille idem cedem pertulit atque crucem.

Qui petit Egyptum, fugiens herodia tela,

      Hunc stella reges excoluere duce;

Qui flevit chari mortem miseratus amici,

40

      Eiusdem imperio reddita vita fuit.

Ostupet ingenium miracula credere tanti

      Mysterii, quae sunt lucidiora die.

Hanc celebrate, precor, mortalia pectora, lucem

      Qua vobis caeli fulsit ab axe iubar.

45

Haec, inquam, pulsis vera est aurora tenebris,

      Dirigit ut coecum Cynthia noctis iter.

Haec gracilis virgo est, panchei virgula fumi,

      Semper divinis attenuata sacris;

Delitiae caeli, paradysi floridus hortus,

50

      Fons vitae unde fluit vena perennis aquae.

Cedrus ut in Libano ramos ad sydera tollit

      Vtque venafreis floret oliva iugis,

Vt flondent Hierici biferique rosaria Pesti,

      Vt platanus iuxta flondet Orontis aquas,

55

Sic virgo innumeris caelum virtutibus ornat,

      Longe seraphicis anteferenda tronis.

Quippe parens meruit supremi numinis esse,

      Tanta sibi charitas simplicitasque fuit.

Hanc sacri totiens nobis cecinere prophetae,

60

      Ex qua rex caeli concipiendus erat.

Lilia virginei porrexit signa pudoris

      Virgineus castae nuntius ipse Dei.

Vt superat coeli heroas virtute Maria,

      Sic longe est cunctis sanctior ista dies.

65

Hoc ausim iurare: genus mortale perisset,

      Pro nobis suplex ni pia virgo foret.

Credite, non cessat iustum placare furorem

      Iratumque tenet voce precante Deum,

Ne phoetonteis perdat mortalia flamis,

70

      Ne ve iterum mergat Deucalionis aquis;

Pronaque nequitiae mortalia pectora suplex

      Excusat, tantis illaqueata dolis;

Vberaque ostendit nato, lachrymisque minantem

      Emollit fusis sancta per ora piis.

75

Salve, virgo parens, celi Regina supremi,

      Salve, sublimis gloria prima troni;

Salve, phoebeo lampas rutilantior orbe,

      Salve, stella maris sydereumque iubar;

Alma Dei genitrix, intacto Virgo pudore,

80

      Salve, certa salus presidiumque reis.

Votivis donis sint testes Virginis aedes

      Iam plenae: nulli, Diva, negare potes.

Quare, agite, o cuncti, tantae solemnia lucis

      Certatim offitio concelebrate pio.

 

12. epigramma in sepulchro gloriosae Virginis
matris Dei Mariae

Miraris vacuum monumentum Virginis esse,

      Quodque admista rosis lilia saxa ferunt?

Intus manna viret spiratque opobalsama marmor:

      Virgineum corpus vexit ad astra Deus.

5

Quae peperit Regem caeli, tellure iacere,

      Qui non hoc ingens crederet esse nefas?

 

13. epigramma in laudem beati Rocci,
propulsatoris pestis

Quae secat Augustum post Idus proxima sacros,

      Pestifugo Rocco est ista dicata dies.

Haec precibus castisque colat solemnia votis

      Loetifera quisquis peste carere cupit.

5

Ante tamen maculas tergas et crimina mentis;

      Non aliter voto faverit ille tuo.

 

14. milites Christi fortes et intrepidos esse decet

Qui vexilla crucis sequitur sub principe Christo,

      Intrepidus forti proelia mente gerat.

Semper victor erit, Domini si iussa sequetur,

      Donaque promissis uberiora feret.

5

Transfuga sin autem Crucifixi signa relinquet,

      Torrendus stygiis deicietur aquis.

 

15. epigramma in laudem beati Laurentii martyris

Pontificis quaestor Sixti, Laurentius aurum

      Dispersit Christi pauperibusque dedit.

Quod bene donatur, longum servatur in aevum,

      Queque Deo seritur, centupla messis erit.

5

Principis irati sprevit Laurentius ignem,

      Quippe Dei flamis arserat ille prius,

Vt caneret dum flama crepat, spectante tyranno,

      Intactumque latus posceret igne dari.

Athleta invictus Christi, victricia cecis

10

      Qui per signa crucis lumina restituit;

Et merito magno hunc tellus veneratur honore,

      Cuius nunc fruitur spiritus axe poli.

 

16. eulogium in solemnitate beatissimae Madalenae

Ecce, dies solemnis adest; seponite curas,

      Christicolae, et puro fundite corde preces.

Hac heros Christi Madalena ad sydera rapta est

      Inter apostolicos angelicosque tronos.

5

Nil desperandum est miseris, modo crimina ponant,

      Si peccatricem vexit ad astra Deus.

Filius aeterni Regis descendit ab alto

      Vt peccatores tollat ab interitu.

Discite, mortales, veniam sperare precando,

10

      Dum licet, et mens est libera utrunque sequi.

Diligat (haec summa est), quicunque exoptat amari:

      Ingratis aures obstruit ipse Deus.

Deseruere omnes, capto pastore, timentes

      Discipuli, et turpem surripuere fugam:

15

Christipara at nusquam Madalena a virgine cessit,

      Infestas inter stans lachrymosa manus,

Iudaicam spernens rabiem romanaque pila,

      Calvariaeque suum est usque secuta ducem

Pendentemque cruce et peccata humana lavantem

20

      Confessa, et nusquam, dum moreretur, abit.

Primaque festinans pretiosa unguenta sepulchro

      Intulit, ut Domini corpus odore fricet.

Et prima angelicas servantes busta phalangas

      Vidit, et accepit vivere prima Iesum.

25

Huic se se Deus ostendens apparuit horto,

      Sollicitoque fuit nuntia prima Petro.

Quisquis amat tantum, merito debetur amari,

      Et prima aethereae praemia sortis habet.

Convivam in terris Christum susceperat hospes:

30

      Hospitio fruitur nunc Madalena poli.

Et quamvis peccata Iesus dimiserit illi,

      Quando pedes lachrymis abluit illa Dei,

Per tamen undisonum pontum secessit ad oras

      Gallorum, in solis delituitque iugis.

35

Ter denos caelebs pomis silvestribus annos

      Vixit, pro tunicis corpora tecta comis,

Vt lueret primae flendo delicta iuventae,

      Errori iudex saevior ipsa suo.

Et, merito ambrosia et caelesti nectare pota,

40

      Sydereos meruit saepe videre tronos.

Terque die psallente choro videre coloni

      Luminibus stupidis hanc super astra vehi.

Postremo Empyrei patefacta a cardine porta

      Intravit summum, non reditura, polum,

45

Militia comitante Dei, de more triumphi,

      Sanctorum caetu pone sequente patrum.

Qualis inaurato victor Capitolia curru

      Scipiades subiit, laurea serta gerens,

Talis stelliferis rutilans Madalena quadrigis

50

      Intravit magni tecta superba Dei.

 

17. eulogium in conversione beati Pauli,
humani generis doctoris

Plaudite! Doctoris lux haec celeberrima Pauli,

      Militiae meruit qua caput esse Dei.

Christicolis olim ante alios acerrimus hostis,

      Post Christi fulmen praesidiumque fuit.

5

Dumque ardens et adhuc cedis plenusque minarum

      In Siriam septus milite carpit iter,

Ecce die medio vox est audita per auras,

      Magnus et aethereo venit ab axe fragor:

"Saule, quid insequeris me? Cur mihi, Saule, minaris?

10

      An poteris stimulis durior esse meis?"

Nec mora; pronus humi cecidit; tum numen adorans

      Quod sibi sit nomen, quod velit ipse rogat.

"Sum Deus aeternus Christus", de nube serena

      Sydereo rursus personat ore Iesus.

15

"Surge, age: dicetur, cum vici compita Recti

      Intraris, quae tunc sint facienda tibi".

Confestim cecis Paulus surrexit ocellis;

      Ieiuno triduum pertulit ore famem.

Nec mirum: excelsi raptus super aethera celi

20

      Angelicos vidit seraphicosque tronos.

Terque choros ternos tanto fulgore micantes

      Fulgorem ut nequeant lumina nostra pati

Vidit, et aeterni genus innarrabile Christi,

      Atque arcana Dei, non referenda viris,

25

Quae post cecropius distinxit in ordine vates,

      Cum De divino nomine fecit opus.

Et merito excelsi Paulus tuba clara Tonantis

      Altiloquo cantu mystica sacra tonat.

Ostendit venisse Iesum sub imagine servi

30

      Et cedem et veram substinuisse crucem.

Quem sacri vates, quem predixere Sybillae,

      Non alium expectet perfida turba Deum.

Non timuit, coram, Synagogae ostendere Christum

      Praedictum sacris saepe fuisse libris.

35

Iamque novae legi veteres cessere figurae;

      Conscissi veli mystica sacra patent.

Non agna aut magni datur amplius hostia tauri;

      Cor hominis mundum est victima grata Deo.

Mox Asiam magno peragrans discrimine vitae,

40

      Substulit errores et simulachra deum,

Ostendens non esse deos, sed daemonas astris

      Proiectos, templis qui latuere cavis.

Deinde fidem Christi veram solique docebat

      Thura dari et solum percelebrare Iesum.

45

Non animos tantum vitiis, sed corpus ab unda

      Lethea extorsit restituitque animam.

Ex quo Mercurium, cernens miranda, Licaon

      Credidit humana veste latere deum.

Non hoc substinuit Paulus stultosque reprhendit

50

      Seque pari est fassus conditione virum.

Ast ubi per pingues Asiae bona gramina campos

      Iecit, ad Europae limina torsit iter,

Et primum armisonae ingressus Tritonidos urbem.

      Disseruit Christi quae documenta forent,

55

Quantaque mortales tegeret caligo retexit,

      Erudiens plebem philosophosque simul.

Thessaliae populos et graias circuit urbes,

      Tantus erat Christi relligionis amor.

Non timuit Festi Iudeorumque furorem,

60

      Convincens propriis pectora dura libris.

Inter custodes, religatus colla catenis,

      Portatur Romam, Caesaris ante pedem.

Captivus, nautas obiter servavit ab unda,

      Mersa sub aequoreis cum ratis esset aquis.

65

Dum trahitur vinctus, dum sunt liventia plagis

      Pectora, perpetitur mitis et instar ovis.

Laetiferos morsus aegrotaque corpora sanat;

      Sevior ira tamen centurionis erat.

Quis non discipuli Crucifixi signa fatetur,

70

      Si bona reddamus qui tribuere mala?

Quid referam quibus ille locis miracula fecit,

      Ad populos sacro dum tonat eloquio?

Tandem terrarum Romam pervenit ad arcem,

      Et Senecam petiit caesareosque lares.

75

Tunc Evangelii cunctas efudit habenas;

      Dum loquitur, rapidi fluminis instar erat.

Arida corda rigans coelesti rore Quiritum,

      Grandia contritae semina iecit humi.

Et quamquam magica Simon deluserit arte

80

      Et rudibus populis dira venena dedit,

Hos tamen erudiit magni sapientia Pauli,

      Aspideis telis antidotumque dedit.

Antistesque Petrus, divinae legis origo,

      Cum Paulo sacris imbuit Eneadas.

85

Nec mirum, maculis caruit si Roma nocentis

      Hereseos, tenuit catholicamque fidem.

Nempe Petrus princeps Christi firmissima petra,

      Paulus at electum vas fuit ipse Dei.

O Nero crudelis, rapuisti lumen utrunque;

90

      An subversa fuit non tibi Roma satis?

An ne parum fuerat ferro laniasse parentem

      Sanguineque infecta vina bibisse manu,

Cognatosque omnes crudeli vulnere caesos,

      Coniugis et tumidos calce necasse sinus?

95

Heroas Iovis aeterni Paulumque Petrumque

      Mactasti; tibi quid fecit uterque mali?

O scelerate Nero, terrae comunis Erinis,

      Debuerat scelus hoc non licuisse tibi.

Prodigiosa lues, tollis duo lumina, tollis!

100

      Diceris, ah, quanti criminis esse reus!

Hi tamen Empyrei resident in culmine celi;

      Inter tartareas tu cruciaris aquas.

Salve, sol fidei; salve, tuba clara Tonantis;

      Salve, tarsensis gloria, Paule, soli!

105

Heretici, salve, expulsor gladiusque veneni;

      Salve, romanae relligionis honor!

 

18. eulogium de laudibus beati Antonii Abatis

Altera post medium Iani transacta bifrontis

      Niliaci Antoni est non reticenda dies.

Hic urbes docuit perituraque linquere regna

      Et placida in silvis quaerere mente Deum.

5

Nempe ubi divitias regnis obstare supernis

      Novit, dispersit pauperibusque dedit;

Non, ut thebanus Crates, proiecit in undis:

      Sic est insanae fundere mentis opes!

Munera qui tribuit quam plurima loetus egenis,

10

      In caelo eternas constabilivit opes.

Contempsit tumidos vitae mortalis honores;

      Sedavit Venerem nequitiamque gulae.

Spe Christi plenus, deserta Antonius urbe,

      Silvarum petiit saxa peresa puer.

15

Hinc, licet insidiis multaque vaferrimus arte

      In laqueos demon cogeret ire suos,

Inde ferae quamquam rabidae incursusque latronum

      Possent armatis vel timor esse viris,

Substinuit tamen invictus plagasque minasque,

20

      Risit et insani daemonis insidias.

Interiora petens horrendae saxa cavernae,

      Non timuit rursus verbera dira pati

Atque alacer fidensque animi certamen inibat;

      Nec mirum: assuetus vincere semper erat.

25

Tantum illi dederat Christi fiducia robur:

      Conscia mens recti quid timuisse potest?

Vt turbas hominum et nimios vitaret honores,

      Vipereum solus cessit ad hospitium.

In mediis silvis castellum est, alterae Amiclae,

30

      Ingens vis colubrum dispulit unde viros.

Hac intus clausis portis Antonius arce

      Delituit: nocuit vipera nulla sibi.

Agmine ceu facto cuncti cessere colubri

      Christicolae, et vacuas deseruere domos.

35

Illic se claudens multos Antonius annos

      Vixit, et angelico nectare pastus erat.

Sed non ascondi Phoebus nec montibus urbes

      Possunt, divinae nec charitatis amor.

Clara erat Antoni totum iam fama per orbem:

40

      Extremi implerat lictus utrunque maris.

Si sacra Egypti et Nitriae cenobia cernas,

      E caelo credas hos cecidisse choros.

Noctes atque dies resonabat cantibus aether;

      Innis semper erat silva canora sacris.

45

Ardebant mira in Christum charitate revincti:

      Omnibus una fides, omnibus unus amor.

Antoni, salve, tranquillae gloria vitae,

      Cui nemus horrendum gratius urbe fuit!

Dirige nostra, pater, vessate vela carinae,

50

      Ne mediis pereat naufraga pupis aquis.

 

19. cantus in festo dominicae Resurrectionis

Sydera letentur tellusque exultet et unda:

      Ista resurgentis lux veneranda Dei est.

Hec est festa dies, Dominus quam fecit; in ista

      Quisque serenato gaudia corde gerat.

5

Primus tartareis Christus subrexit ab undis,

      Et spes surgendi nos quoque certa manet.

Victor ovans Christus prodit, custode sepulto,

      Victricisque tulit candida signa crucis.

Expurgate vetus fermentum criminis omne,

10

      Induite et niveas et sine sorde togas,

Vt vobis detur coeli pinguissimus agnus,

      Dentur et ambrosiae nectareumque melos.

Hanc omnes mundis animis celebrate faventes,

      Vt conviva Dei quilibet esse queat.