Prosper Aquitanus carmen de ingratis


Dogma quod antiqui satiatum felle draconis,

Pestifero uomuit coluber sermone Britannus,

Hac primos homines cretos dicione ferebat;

Vt seu praescriptum mandatum transgrederentur,

5

Siue inculpati, seruata lege, manerent,

Mortem istam prorsus, qua carnem uita relinquit,

Oppeterent; quae non peccato parta, sed ipso

Instituente Deo, comes esset fixa creatis.

Progenitos igitur nullum traxisse reatum

10

De patribus, neque dissimiles nunc nascier illo

Ortu primorum, qui libertate male usi

Peccarunt, forma nocui, non semine proli.

Posse autem insontes omnes uirtutis in arce

Vitam agere, et menti ingemitum seruare decorem:

15

Arbitrio quoniam subsistat recta uolentis.

Naturalis honos, Lexque insita cordibus intus

Hoc maneat, quod scripta foris: cui gratia Christi

Addita perfugium lapsis generaliter in se

Condiderit, sacro si uellent fonte nouari:

20

Vt sponte attractum uenia soluente reatum,

Sponte sua in uires proprias natura rediret;

Quoque per errores esset spoliata uigore,

Hunc seruare semel posset purgata receptum.

Tam diues uero hoc donum baptismatis esse,

25

Et tam multa homini conferri foedere in isto,

Vt paruis etiam, uitioque carentibus omni

Congruat, ut qui sunt geniti bene, sint meliores,

Naturaeque bonum adiecto illustretur honore.

Nullum autem ex cunctis exsortem muneris huius,

30

Iudicio genitum esse Dei; sed quemque mereri

Libertate sua, ut capiat promissa uocantis,

Quae sint auersis indebita, debita rectis.

Talia cum demens late diffunderet error,

Commentisque rudes traheret letalibus aures,

35

Affuit; exhortante Deo, prouisa per orbem

Sanctorum pia cura Patrum, non dispare motu

Conficiens diros iaculis caelestibus hostes.

Isdem namque simul decretis Spiritus usus

Intonuit. Pestem subeuntem prima recidit

40

Sedes Roma Petri; quae pastoralis honoris

Facta caput mundo, quidquid non possidet armis,

Relligione tenet. Non segnior inde Orientis

Rectorum cura emicuit: captumque nefandi

Dogmatis auctorem constrinxit lege benigna

45

Commentum damnare suum; nisi corpore Christi

Abiungi et sancto mallet grege dissociari.

Lene quidem hoc, nimiumque malos tolerasse uidetur

Iudicium: sed sancta fides examine in illo

Vicit oborturam diro de semine prolem.

50

Prospectum namque est diuino et munere cautum,

Vt licet instantem declinans bestia poenam,

Perfidae secum sensus tenuisset eosdem;

Ipsa tamen proprium germen damnando necaret,

Ore malam exstinguens subolem, quam protulit ore.

55

Tunc etiam Bethlei praeclari nominis hospes,

Hebraeo simul et Graio, Latioque uenustus

Eloquio, morum exemplum, mundique magister

Hieronymus, libris ualde excellentibus hostem

Dissecuit, noscique dedit quo turbine ueram

60

Vellent exortae lucem obscurare tenebrae.

Quid loquar, et curam magna quam gessit in urbe

Constantinopoli, docto bonus ore sacerdos

Atticus, antiqua legatos haereticorum

Confutando fide? De qua tunc impia corda,

65

Quamuis se obducta legerent uelamine forma

Iudicii, et tacitae tulerant tormenta repulsae.

Praetereo quanto fuerit bene mota tumultu

Clara Ephesos, non passa suis consistere tectis

Vasa irae, et morbi flatus, et semina mortis:

70

Quaque fide tellus etiam Trinacria feruens,

Agmen uipereum propriis exegerit oris.

Tu causam fidei flagrantius, Africa, nostrae

Exsequeris; tecumque suum iungente uigorem

Iuris apostolici solio, fera uiscera belli

75

Conficis, et lato prosternis limite uictos.

Conuenere tui de cunctis urbibus almi

Pontifices, geminoque senum celeberrima coetu

Decernis quod Roma probet, quod regna sequantur.

Nec sola est illic synodorum exerta potestas;

80

Ceu quos non possent ratione euincere nostri,

Vi premerent: discussae artes, uirusque retectum est

Haeretici sensus; nullumque omnino relictum,

Docta fides quod non dissolueret argumentum.

Condita sunt, et scripta manent, quae de cataractis

85

Aeterni fontis fluxere undante meatu,

Et tercentenis procerum sunt edita linguis.

Sic moderante suam legem bonitate seuera.

Vt qui damnato uellent de errore reuerti,

Acciperent pacem, pulsis qui praua tenerent.

90

An alium in finem posset procedere sanctum

Concilium, cui dux Aurelius, ingeniumque

Augustinus erat? quem Christi gratia cornu

Vberiore rigans, nostro lumen dedit aeuo

Accensum uero de lumine: nam cibus illi,

95

Et uita, et requies Deus est; omnisque uoluptas

Vnus amor Christi est, unus Christi est honor illi

Et dum nulla sibi tribuit bona, fit Deus illi

Omnia, et in sancto regnat Sapientia templo.

Istius ergo inter cunctos, qui de grege sancto

100

Insanas pepulere feras, industria maior,

Maius opus, totum praestantius imbuit orbem.

Nam quocumque gradum conuertit callidus hostis,

Quaque per ambages anceps iter egit opertas,

Huius ab occursu est praeuentus, mille uiarum

105

Insidiis aditum non repperientibus ullum.

Cumque foris rabies auidorum exclusa luporum

Frenderet, inque omnes mendacia uerteret artes:

Ne mentes ullarum ouium corrumpere posset,

Neu dubia obliquia turbaret corda querelis;

110

Istius ore uiri fecit Deus; istius ore

Flumina librorum mundum effluxere per omnem,

Quae miles humilesque bibunt, campisque animorum

Certant uitalis doctrinae immittere riuos.

Iamque procellosae disiecto turbine noctis,

115

Heu! noua bella, noui partus oriuntur in ipso

Securae matris gremio: quae crescere natis

Visa sibi, discors horret consurgere germen,

Degeneres pauitans inimico ex semine fetus,

In quibus ante diu, specie fallente, benignus

120

Errarat genitricis amor, cum obducta decoris

Moribus, externae stirpis legeretur origo.

Sic ueris subeunt falsa, et discrimine caeco,

Fronte placent, quae fine latent; sic laudis amore

Virtutum studium corrumpitur, atque ab honesto

125

Principio in uitam exitur plerumque tumoris;

Quo quidam inflantur nunc turpiter, atque perempti

Dogmatis exstinctas temptant animare fauillas;

Dum libertatem arbitrii, affectumque uolendi

In naturalis motus uirtute locantes,

130

Tam bona quemque docent sectari posse suopte

Ingenio, quam posse subest cuique in mala ferri.

Quod qui confirmas, quinam distabis ab illis,

Qui dicunt, nullo peccati uulnere laesum

Naturale bonum, cumque illo lumine nasci

135

Nunc omnes homines, quod primis ingeneratum est?

An uero excerpis quaedam, quae parte recisa

Suscipias, cordisque sinu purgata recondas?

Dic igitur quidnam inde probes, quid uero refutes,

Et de damnatis quid sit quod crimine soluas.

140

An dextram pacis palam dare te pudet hosti?

Nec tutum est ulla pulsos ex parte tueri

Simpliciter? Quos non dubitas excludere templo,

Pelle animo. Noua te discordia diuidit abs te:

Corde foues, quod in ore premis: coniungere amicis

145

Mentibus, et tecum cupidis componere foedus

Lege tua; iam parce minis, et congrue pactis.

Ecce pererratis terrarum finibus adsunt,

Implentesque suas lacrimosis questubus aures

Incipiunt; Pulsi mundo, nullaque recepti

150

Sede uagi, tandem fama exhortante redimus,

Quaeque placent uobis amplectimur: edita nobis

Doctrinae uestrae est pietas; nihil inficiando

Discutimus: liceat uobiscum iungere sensum.

Immortalem hominem factum si creditis, et nos

155

Credimus, inciderit mortem peccando, suamque

Progeniem culpa et leto deuinxerit omnem:

Nullus non egeat sacro baptismate Christi,

Infantesque etiam purgentur fonte lauacri;

Dum nostri decus arbitrii, lumenque creatum

160

Principio, quod sponte potest insistere rectis,

Manserit illaesum, nec uiribus absit ab illis,

Quas, condente Deo, generaliter omnis in Adam

Suscepit natura hominis, nec suppetat ulli

De non accepta arbitrii uirtute querela:

165

Cum sine delectu seu Lex, seu Gratia Christi

Omnem hominem saluare uelit: donumque uocantis

Sic sit propositum, ut nullus non possit ad illud

Libertate sua, proprioque uigore uenire:

Sitque salus dignis saluari ex fonte uolendi.

170

Haec si uestra fides, uestra est doctrina, remotis

Quae uestro exemplo reiecimus, addite sanctis

Nos gregibus, tandemque boni defendite uestros.

Talia submissus si defleat hostis apud te,

Quid referes? quo te affectu comperta mouebunt?

175

Consultas, trepidas, nutas, cunctaris et heres,

Quoue anceps se praecipite sententia uoluis.

Iniustum est animis cognatis non dare pacem:

Ex quos ulla fides, eadem Sapientia nectit,

His communem aditum sanctorum ad sancta negare.

180

Iungere sed foedus cum talibus, et uiolare

Sanctorum decreta Patrum, regumque piorum

Scriptas lege Dei leges contemnere, multum

Hostile est, nimiumque audax et perniciosum.

Ergo Petri solium Romam, et Carthaginis altae

185

Concilium repetant humiles, eademque perorent,

Quae frustra hic trepido sunt deplorata fauori.

Sed cum mille senum prudentia peruigil (olim

Perspectum notumque tenens, quod tota nefandae

Haereseos summa exigua sub parte tegatur,

190

De qua plena mali labes renouetur et omne

Commenti corpus per singula membra resurgat);

Antiquas adhibentem artes reiecerit hostem,

Limitibusque suis steterit censura salubris:

Numquid non iustus poterit dolor abdita cordis

195

Rumpere, et in tales miseros excire querelas,

Vt dicant: Quaenam ista, Patres, in cordibus almis

Iustitia est? quo fine graues, quo fine seueri,

Claudere terrarum nobis persistitis orbem?

Nosne sumus toto mundo, quorum undique uobis

200

Sit suspecta fides, quos non tolerare queatis.

Si nostra a uestro uel syllaba dissonet ore?

Non uerbis iam nos argumentisue tuemur;

Iudicium exemplo petimus. Quod pace manente,

Libera multorum uox astruit, hoc sine bello

205

Cedatur nobis. Non nostra inuenta fouemus,

Nec primis studiis insistimus: ecce recisum est

Vnde olim certamen erat, uestrisque reuersi

Cedimus, et quaecumque illis placuere, probamus.

Quid superest culpae? Quo nos decet usque repelli?

210

Si uero haec etiam, quae nos pia ducimus, absunt

A ueris, et uestra illis bene cura repugnat;

Cur extra inuidiam poenamque erroris habentur

Qui damnata docent, et per clara oppida tuti,

His magnos implent populos, quae nos perhibemus

215

Plectimur, et nulla sinimur consistere terra?

Haec in pontificum sancto deprompta senatu,

Quam curam exigerent, et quae decreta mouerent,

Perspicis. An quoniam culpa securus operta

Non premeris synodo, nec te poenae metus urget,

220

Spernis propositi speciem terroris, et isthaec,

Plena uelut uanis simulacris somnia rides?

Ergo gerendorum euentu, et fine remoto,

Haec tantum in medium quae iam sunt gesta uocemus:

Vt facile ex illis quale hoc sit discutiatur,

225

Quod disceptantes dudum in diuersa mouemur.

Inter multa suis quae tradidit haeresiarches

(Quod cognoscis), ait, naturam quae bona facta est,

Nullis cum uitiis in quoquam omnino creari,

Nec cuiquam primi culpam nocuisse parentis,

230

Et quoniam tales nascantur nunc quoque, qualis

Ille fuit nostri generis pater ante reatum:

Posse hominem sine peccato decurrere uitam,

Si uelit, ut potuit nullo delinquere primus

Libertate sua. Nempe haec damnata fateris

235

Conciliis, mundique manu. Connectit et illud

Idem auctor, quod lex ita sanctos miserit olim

Caelorum in regnum, sicut nunc gratia mittit.

Hoc quoque iudicio sancto scis esse peremptum.

Obiectum est aliud ipsum dixisse magistrum:

240

Quod meritis hominum tribuatur gratia Christi,

Quantum quisque Dei donis se fecerit aptum.

Sed nimis aduersum hoc fidei, nimiumque repugnans

Esse uidens, dixit se non ita credere, et illos

Damnari dignos quorum mens ista teneret.

245

Quo cernis, cum iudicibus damnantibus ista

Consensisse reum, nec quemquam hoc posse tueri,

Quae tamen ipse suis rursum excoluisse libellis

Detegitur, reprobum in sensum fallendo reuersus.

Nunc igitur, quoniam quid nostris displicuisset

250

Ostensum est, quam sana fides sit uestra patescat.

Gratia qua Christi populus sumus, hoc cohibetur

Limite uobiscum, et formam hanc ascribitis illi,

Vt cunctos uocet illa quidem, inuitetque; nec ullum

Praeteriens, studeat communem afferre salutem

255

Omnibus, et totum peccato absoluere mundum.

Sed proprio quemque arbitrio parere uocanti,

Iudicioque suo, mota se extendere mente

Ad lucem oblatam, quae se non subtrahat ulli,

Sed cupidos recti iuuet, illustretque uolentes.

260

Hinc adiutoris Domini bonitate magistra,

Crescere uirtutum studia, ut quod quisque petendum

Mandatis didicit, iugi sectetur amore.

Esse autem edoctis istam communiter aequam

Libertatem animis, ut cursum explere beatum

265

Persistendo queant; finem effectumque petitum

Dante Deo, ingeniis qui numquam desit honestis.

Sed quia non idem est cunctis uigor, et uariarum

Illecebris rerum trahitur dispersa uoluntas;

Sponte aliquos uitiis succumbere, qui potuissent

270

A lapsu reuocare pedem, stabilesque manere.

Iam quia summatim, ut potuit, sententia uestra

Decursa est: Dic unde probes quod gratia Christi

Nullum omnino hominem de cunctis qui generantur

Praetereat, cui non regnum uitamque beatam

275

Impertire uelit? Nec enim uel tempore nostro

Omnibus in terris iam certum est insinuatum

Christi euangelium: ne dicam exordia doni

Non potuisse simul toto decurrere mundo.

Illa quidem ad cunctos ferri sunt iussa: sed uno

280

Tempore non agitur, quod tempore dicitur uno

Dumque suis aditus Domino pandente ministris,

Crescunt primitiae, fuerint omnino necesse est

Quaedam terrarum partes, ubi gratia nondum

Corda hominum tenebris absoluerat impietatis,

285

Et dira innumeri demersi nocte peribant,

Cum multae accepto fulgerent lumine mentes.

An bonitas diuina quidem non destitit omnes

Velle uocare homines, sed non simul apta fuerunt

Corda, quibus possent conferri dona salutis;

290

Dum morum obsistit feritas truculenta magistri

Difficilesque aditu transcurrit gratia gentes:

Vt quoniam lucem offerri uoluisset, et ipsis

Demonstrare Deus; sua quemque aduersa uoluntas,

Arguat, et culpa obstringat, quia lumine primo

295

Per uitia oppresso, sit facta indigna secundo?

Quod si firmatur, nequidquam plectimus illos,

Qui nullum innatum uitium nascentibus aiunt,

Incolumique omnes cum libertate creari:

Gratia quos Christi meritorum examine iusto

300

Eligat, et dignos uita uocet, accipiatque.

Namque utrumque simul sapitis, qui dicitis, omnes

Omnibus oblatum potuisse apprendere munus,

Naturae quoniam non sit detracta facultas,

Nec sine iustitia pereant qui mentis honorem

305

Sordibus obruerint uitiorum, ut lumen ab alto

Emissum indigna nollet requiescere sede.

Sic, quod nascendo est unum, distare uolendo;

Vt meritum ad paucos, naturaque spectet ad omnes.

Sed tamen haec aliqua si uis ratione tueri,

310

Et credi tam stulta cupis, iam pande quid hoc sit,

Quod bonus omnipotensque Deus, non omnia subdit

Corda sibi, pariterque omnes iubet esse fideles?

Nam si nemo usquam est quem non uelit esse redemptum:

Haud dubie impletur quidquid uult summa potestas.

315

Non omnes autem saluantur, magnaque pars est

Quae sedet in tenebris mortis, nec uiuificatur.

An uarii motus animorum talia gignunt,

Libertasque facit causam non omnibus unam?

Ergo hominis ualida arbitrio diuina uoluntas,

320

Aut etiam inualida est, operis cui finis in illo est.

Quem frustra iuuisse uelit, nisi praeferat ille

Affectum cuius comitetur gratia cursum.

At si, dimota certandi nube, serenis

Quae sunt uera oculis mecum intueare modeste,

325

Et uetera exemplis manifestis plena uidebis

Saecula, et in nostro cognosces tempore multa

Quae doceant uirtute Dei conuersa malorum

Corda, quibus recti nihil umquam insederat, et quae

Nullum iustitiae signum sensumue gerebant.

330

Namque ut nunc saeuas gentes et barbara regna,

Ignoti prius aut spreti noua gratia Christi

Attrahit, et terra templum sibi condit in omni:

Sic prius immites populos urbesque rebelles,

Vincente obstantes animos pietate, subegit.

335

Non hoc consilio tantum hortatuque benigno

Suadens atque docens, quasi normam Legis haberet

Gratia; sed mutans intus mentem, atque reformans,

Vasque nouum ex fracto fingens, uirtute creandi.

Non istud monitus Legis, non uerba prophetae,

340

Non praestata sibi praestat natura; sed unus

Quod fecit, reficit. Percurrat Apostolus orbem;

Praedicet, hortetur, plantet, riget, increpet, instet,

Quaque uiam uerbo reseratam inuenerit, intret:

Vt tamen his studiis auditor promoueatur,

345

Non doctor, neque discipulus, sed gratia sola

Efficit, inque graues adolet plantaria fructus.

Haec semen fidei radicem affigere menti,

Eque sinu cordis ualidum iubet edere germen.

Haec maturandam segetem seruatque fouetque;

350

Ne lolium et tribuli, et uanae dominentur auenae:

Ne uentus frangat, torrens trahat, aestus adurat:

Neu cum se nimium laeta et praefortis in altum

Extulerit, turpi procumbat strata ruina.

Et nos ista, inquis, sentimus de bonitate

355

Ac uirtute Dei: quae ni foueatque regatque

Quos uocat, et tutos peccato praestet ab omni:

Non sua seruabit quemquam prudentia, nec se

Perficiet solis naturae uiribus ullus.

Sed quia iam in nobis et uelle et nolle creatum est

360

Arbitriique sui quo uult intendere motus

Libertas accita potest, patuitque per aurem

Iudicio cordis, quo mundum proposuisset

Consilio seruare Deus: mens excita longum

Excutiat somnum; seque illi subdat et aptet,

365

Qui cupidam et fidam promissa in gaudia ducat

Hoc est nobiscum quod te sentire ferebas?

Haec sincera fides? Haec Christi gratia tecum est?

Cuius opes, fixo distinctam limite, totum

Extra hominem statuis clausa penitus fore mentis

370

Vixque Deum sensus carnis permittis adire,

Per quos sumpta foris animus diiudicet intus,

Seque ferat quoquo librata examina pondus

Presserit arbitrii: ueluti cum uoce loquentis,

Aut rerum actarum specie, quas uidimus, aut quas

375

Legimus, exoritur secreta cordis in aula,

Nunc amor aut odium, nunc spes, metus, ira dolorque:

Nec tamen hos motus scriptor, narrator, et auctor

Inseuere animo (quamuis forte hoc quoque uellent);

Sed de perceptis mens iudex sponte mouetur,

380

Et pro more suo, quantum se exercuit istis,

Transit in affectum quem confirmauerit ex se,

Illa uolendo sequens, istis nolendo resistens.

At uero Omnipotens hominem cum gratia saluat,

Ipsa suum consummat opus; cui tempus agendi

385

Semper adest quae gesta uelit: non moribus illi

Fit mora, non causis anceps suspenditur ullis

Nec quod sola potest, cura officioque ministri

Exsequitur, famulisue uicem committit agendi

Qui quamuis multa admoueant mandata uocantis;

390

Pulsant, non intrant animas. Deus ergo sepultos

Suscitat, et soluit peccati compede uinctos.

Ille obscuratis dat cordibus intellectum;

Ille ex iniustis iustos facit, indit amorem

Quo redametur amans, et amor quem conserit ipse est.

395

Hunc itaque affectum, quo sumunt mortua uitam,

Quo tenebrae fiunt lumen, quo immunda nitescunt,

Quo stulti sapere incipiunt, aegrique ualescunt,

Nemo alii dat, nemo sibi, non littera Legis,

Nec naturalis sapientia, quae semel acta

400

In praeceps, labi nouit, consurgere nescit.

Et licet eximias studeat pollere per artes.

Ingeniumque bonum generosis moribus ornet;

Caeca tamen finem ad mortis per deuia currit,

Nec uitae aeternae ueros acquirere fructus

405

De falsa uirtute potest, uanamque decoris

Occidui speciem, mortali perdit in aeuo.

Omne etenim probitatis opus, nisi semine uerae

Exoritur fidei, peccatum est, inque reatum

Vertitur, et sterilis cumulat sibi gloria poenam.

410

Vsque adeo donum est quod credimus, et data gratis

Gratia, non merita ditat mercede uocatos:

Nec iustorum operum discernit facta; sed omnes

Sola ex immundis mundos facit, utque legentem

Lectus amet, non hoc studio, sed munere sumit.

415

Nam si spectatrix meritorum est gratia, et illis

Se tribuit, quorum est animus purgatior, et quos

Per libertatem arbitrii sibi repperit aptos,

Insontes tantum, iustosque assumere solos

Debuit, et ueri cupidos, ac recta uolentes.

420

Peruersos autem, et scelerum assuetudine turpes

Deturbare procul, lucemque negare tenebris.

Atqui Saluator mundi non praemia iustis

Soluere, nec sanis uenit conferre medelam:

Sed quod dispersum exciderat, fractum atque iacebat,

425

Quaerere, et inuentum reparare, ac reddere curae.

Denique ne quisquam ex morum splendore putetur

Censeri, aut fidei merito ad bona summa uocari,

Ceu non diuino sit munere mentibus ipsa

Inspirata fides; recole innumerabile uulgus

430

Retro senum et iuuenum, qui caeca turpiter usi

Libertate animi, per cultus daemoniorum,

Per magicas artes, per amorem rapta tenendi,

Per stupra, per caedes uitam duxere nefandam:

Et tamen incumbente obitu, iam limite in ipso

435

Extremi flatus, miserantem nocte remota

Cognouere Deum; purgatorisque lauacri

Munere, nulla mali linquentis signa prioris,

Exempti mundo mutarunt tartara caelo.

Quae merita hic numeras? Si praecedentia cernas,

440

Impia; si quaeris post addita, nulla fuerunt.

Si uero merito ascribis, uoluisse renasci:

Nempe utero fidei parta est tam recta uoluntas.

Porro fidem quis dat, nisi gratia? sic bene uelle

Gratia dat tribuendo fidem quae credita poscat,

445

Quaeque uoluntatis meritum creet, ipsaque solo

Nascatur spirante Deo, mentemque reformans,

De cinere algenti sopitum suscitet ignem.

Ergo uoluntatis genitrix, operumque creatrix

Non est ex merito: quoniam quod non fit ab illa,

450

Non bene fit: quem non recto uia limite ducit;

Quanto plus graditur, tanto longinquius errat.

Siue igitur meritum, credens exsistere posse

Ante fidem, donas uirtutibus impietatis;

Siue illam uis esse tuam, non munere dantis

455

Sumptam, sed genitam de libertate uolendi;

Nullam habet in uobis saluatrix gratia sedem,

Inflato exclusa arbitrio, quod fronte superba

Erigitis, spatio ut grauius maiore ruatis.

Diuinorum operum quod ponitis in redimendis

460

Principium? Mandata Dei facere ante lauacrum,

Nosse et amare Deum, promissis credere Christi,

Quaerere, pulsare, et petere, proprium omnibus esse

Asseritis, qui se studeant aptare uocanti.

Anne ab aquis diuina manus renouare receptos

465

Incipit, et uitae causa est sua cuique uoluntas;

Vt merces operum sit gratis iudiciumque

De pretio, quo quod donum perhibetur ematur?

An uero auxilium uerbo Deus inchoat, et se

Voce ministrorum mundo declarat in omni

470

Vt pulsante aures sermone illecta uoluntas,

Iudicio praecurrat opem, nec gratia iam sit

Gratia; quae legis fungens uice, iure monentis

Solum agat, atque agro cum plantatore ministret,

Terraque seminibus det, non Deus, incrementum;

475

Vbere ceu gleba subsistat, et arte colentis

Exoritura seges; neque quidquam cordis in aruo

Praesulcet diuina manus, quo temperet aequor

Edomitum, faciatque satis gaudere nouales?

Talibus assumptis inimico ex dogmate, nonne

480

Perspicuum est quantum damnatos confoueatis?

Dum cuique, ad uerae capienda exordia uitae,

Naturam affectum fidei conferre docetis;

Dumque aliud non est uobiscum gratia quam Lex,

Quamque propheta monens, et quam doctrina ministri.

485

Scilicet ut tale arbitrium generaliter insit

Semine damnato genitis in corpore mortis,

Quale habuit nondum peccati lege subactus

Primus homo; et nullum in prolem de uulnere uulnus

Transierit, nisi corpoream per condicionem:

490

Quae sic exterius respondeat, ut nihil intus

Imminuat, teneatque suum substantia mentis

Splendorem; et nulla poenali nocte prematur.

Addite quod superest, tumidi, ruituraque uani

Congerite, et causis causas aptato sequentes.

495

Et quia nil primae periit uirtutis apud uos,

Dicite ab illaesis animis procedere ueram

Iustitiam, regno dignam, caeloque locandam:

Vt frustra Christus sit mortuus. Edite multos

Arte et sponte sua sanctos ab origine mundi,

500

Absque Deo placuisse Deo: decretaque Legis

Tunc data, cum peior mos et corruptior aetas

Terrore instanti et formidine mortis egeret.

Dicite plectentes apices, mortisque ministros

Hoc explesse operis quod gratia uiuificatrix.

505

Nunc agite, et quoniam fuerit sine lege uoluntas

Libera, quam scripti munibat pagina cordis;

Sic uitam aeternam acquiri potuisse, uacante

Hac ope quae legem supereminet, ut sine lege

Ex naturali potuit uirtute capessi:

510

Nunc autem studiis uergentibus in mala multa,

Creuisse auxilium; non quo cessante, salutem

Non caperet per difficiles natura labores;

Sed quo conatus operum affectusque iuuante,

Propositam citius ferret mens libera palmam.

515

Dicite, cum infantes renouantur, non renouari

Insontes animas, et sola carne renasci

Exterius lotos, non exsistentibus illis

Interius maculis: quoniam licet edere rectae

Signa uoluntatis nequeant, tamen hoc magis omni

520

Sorde uacent, super auctoris quod condicionem

De proprio nihil addiderint quod fons aboleret.

Haec si non uestris spirant de cordibus, et uos

Non cum damnatis eadem ratis extulit alto

Mergendos pelago, submittite uela tumoris,

525

Nobiscumque humiles placido consistite portu.

Edite constanter naturae uulnera uictae,

Exutam uirtute animam, caecataque cordis

Lumina, et in poenam propriam iaculis superatis

Armatum arbitrium, numquam consurgere posse,

530

Inque nouos lapsus semper nitendo reuolui:

Cui sua sit laqueus sapientia, morsque subactum

Detineat, nisi uera salus ex munere Christi

Adsit, et oppressam dignetur gratia mentem.

An uestrum sublimem animum pudet ista fateri,

535

Ne sub tam multis morbis sit uilior aeger?

Cum nihil ex omni maiorum dote supersit

Quo medici mereatur opem, et mercede ualescat.

Ergo in castra gradum reuocate hostilia, et illis

Addite uos, quorum ingenio ex fallacibus armis

540

Luditis, eiusdem uibrantes spicula linguae.

Exsultante bonis naturae, et mentis honorem

Omnibus a saeculis illaesum stare docete

Neu uos in totum retegatis dogmate nudo,

Corporeo tantum decurrere tramite poenam

545

Peccati perhibete, animi nihil imminuentem.

Vulnere transfixos absoluite crimine, et ipsam

Iustitiam accusate Dei, transire sinentis

Supplicium, quo non uultis transire reatum.

Sed non iniustus Deus est: manifestaque Pauli

550

Vox docet, uno omnes homines cecidisse ruente;

In quo tota simul series prostrata nepotum

Deperiit, nec habet quisquam quo surgere possit

Ad uitam, sacro nisi rursum nascitur ortu.

Quotquot enim summo iustos numeratis ab aeuo,

555

Hac ope non dubium est saluatos, quam modo toto

Latius Omnipotens excercet gratia mundo.

Haec, sicut dictum est, non iudex est meritorum,

Quae nisi plena malis non inuenit: et nisi donet

Quae bona sunt, nihil efficiet bene caeca uoluntas.

560

Haec ut cuiusquam studio affectuque petatur,

Ipsa agit, et cunctis dux est uenientibus ad se:

Perque ipsam nisi curratur, non itur ad ipsam.

Ergo ad iter per iter ferimur: sine lumine lumen

Nemo uidet: uitam sine uita inquirere mors est.

565

Currere currentum si non, et uelle uolentum est:

Nec uitiis poenam deberi, aut praemia laudi,

Si uel naturam obstrictam mala uelle necesse est,

<>

<>

570

Vel nostro ascribi nequeunt bene gesta labori.

Numquid non eadem sapiunt, eademque perorant

Vestri illi, quorum ructatis uerba, magistri?

Sed quia consimili cognata superbia questu

Prosilit, et uobis nunc respondetur et illis.

575

Inuiolata Dei quondam et sublimis imago

In primo cuncti fuimus patre, dum nemore almo

Degit, et edicto parens cauet arbore ab una.

At postquam rupta mandati lege, superbum

Consilium mixtum inuidiae de fonte recepit,

580

Corruit, et cuncti simul in genitore cadente

Corruimus: transcurrit enim uirosa per omnes

Peccati ebrietas, corrupti et cordis in alua

Persistit, cruda feruet carbunculus esca.

Hinc animi uigor obtusus, caligine taetra

585

Induitur, nec fert diuinae fulgura lucis

Lumen iners: hinc arbitrium per deuia lapsum

Claudicat, et caecis conatibus inque ligatis

Motus inest, non error abest. Manet ergo uoluntas

Semper amans aliquid quo se ferat, et labyrintho

590

Fallitur, ambages dubiarum ingressa uiarum:

Vana cupit, uanis tumet et timet; omnimodaque

Mobilitate ruens in uulnera uulnere surgit.

Hoc itaque arbitrium cum sanat gratia, tolli

Dicitis, et perimi uita aspirante putatis.

595

Quid mirum rabido si corde phreneticus aeger

Morbum amat, et pellit medicum? Cognoscite tandem

Antiqui commenta doli, et desuescite captas

Aures uipereo rursum praebere susurro.

Parcite de fractis praecerpere noxia poma

600

Arbitrii ramis: non haec uos esca reformat,

Nec speciem angelici nutrit cibus ille decoris.

Sed uetitorum auidos, et taetra bile tumentes,

De fastiditae procul abripit arbore uitae.

Huius ope et fructu uescendum est, ut reualescens

605

Languida mens, etiam propriis bene uiribus uti

Possit, et in Christo inueniat quod perdidit in se.

Non igitur, quisquis terreni ueste parentis

Exueris, priscum naturae perdis honorem,

Sed recipis: sic acquirens quibus ante carebas,

610

Vt tua sint, si collatis utare modeste,

Et quod habes, hoc te acceptum fatearis habere.

Fons igitur meriti est lucis Pater; inde quod in nos

Fluxerit, hoc nobis maiorum est causa bonorum,

Dum largitori sua reddimus, aeque relatis

615

Augemur, nostrumque bonum fit gloria dantis.

Sed qui iudicium arbitrii, meritumque tueris,

Quique hominum studiis ascribis dona uocantis:

Infantum discerne animos, et dissere quales

Affectus, qualesque habeant haec pectora motus.

620

Da teneris mores, et libertate uolendi

Instrue, uix aurae tenuis lactique capaces.

Nulla tibi arbitrii respondent signa, nec ullis

Dissociare pares meritis potes: omnibus una est

Natura, et pariter nequeunt bona uel mala uelle.

625

Et tamen ex istis miseratrix gratia quosdam

Eligit, et rursum genitos baptismate transfert

In regnum aeternum, multis in morte relictis,

Quorum causa fuit similis de uulnere eodem.

Nec meritis istud poteris aptare parentum:

630

Ceu pia profuerit redimendis cura bonorum,

Abstuleritque aliis aliena ignauia uitam;

Cum uideas multos sanctis genitoribus ortos,

Nullo saluari studio potuisse suorum:

Expositisque aliis ob turpia crimina matrum,

635

Missam externorum curam, quae stercore raptos

Per fontem uitae caelesti traderet aulae.

Quid, si diuersum hunc finem, quo gratia Christi

Vnum alio pereunte legit, donatque salute,

In geminis etiam uideas? quod diuidis uno

640

Tempore conceptos atque ullo tempore natos,

Non ullos potes arbitrii praetendere motus.

Cessat opus, cessat meritum, nihil editur impar.

Sed Deus et tales discernit, quo mage Christi

Excellat bonitas, quae sola est causa uocatis

645

Et fidei et meriti: quoniam Sapientia diues

Hoc etiam tribuit multis, ut sancta operatis,

In finem uitae, fieret de munere merces.

Non autem recte, nec uere dicitur, illos

Qui sunt exsortes diuini muneris, et quos

650

Gratia neglexit degentes mortis in umbra,

Peccati non esse reos, quia recta gerendi

Non data sit uirtus. Naturae compede uinctos

Procubuisse negant, nec ab uno germine credunt

Omnigenam prolem cum poena et crimine nasci.

655

Quod qui non renuit, uidet huius pondera culpae

Tam ualida pariter miseris incumbere mole,

Vt si nulla etiam cumulent mala, sit tamen unum hoc

Sufficiens scelus, ad mortem nascendo luendam.

Hanc igitur legem quam per se nemo resoluit,

660

Si merito et iuste positam, impositamque fatemur:

Cur querimur quod non omnes saluantur ab illa,

Cum si progeniem super omnem irrupta maneret,

De cunctis iuste damnatis non quereremur?

An quod de toto ferretur, non toleratur

665

De parte, et melius foret omnia debita cogi,

Quam summa ex solida clementer multa remitti?

Quis uero exemptus squallenti carcere, pulset

Inuidia miserantis opem, quia non simul omnes

In lucem ueram tenebris eduxerit iisdem?

670

Cum poenam qua mersus erat, non experiatur

Quam misere ferat addictus, nisi liber ab illa?

Denique tunc illum socialem mente benigna

Concipit affectum, quo summissa prece Christum

Conciliet miseris, sueta qui nocte grauati

675

Nulla gerunt uota effugii. Tantum nocet error,

Vt iuuet errare; et ueteris contagia morbi

Tam blande obrepunt, ut quo languetur ametur.

Vnde ergo haec oritur querimonia? Non mouet illos

Talis cura, quibus necdum est sua poena dolori,

680

Et qui se nulla credunt a luce relictos.

Qui uero tenebris exempti in lumine uiuunt,

Gaudent, et quantum sibi sit bonitate uocantis

Dimissum, ex illis discunt qui debita soluunt.

Vos igitur soli queruli, solique superbi:

685

Vos soli ingrati, quos urit gratia, cuius

Omne opus arbitrio uultis subsistere uestro:

Et quod non cuncti mortales atria uitae

Ingrediuntur, ita ex ipsis pendere putatis,

Vt tam ex iudicio constet cuiusque quod intrat,

690

Quam quod non intrat, ceu par in utrumque facultas

Suppetat; et tam sit proprium bona quam mala uelle.

I procul, insana impietas, artesque malignas

Aufer, et auctorem comitare exclusa Britannum:

Nos humiles tenuesque sumus grex paruus, et altis

695

Inniti metuens, quia sufficientia nostra

Ex Christo est; si quid recti sapimus, uolumusque,

Illi debemus qui uincula nostra resoluit,

Proque malis bona restituit, non inueniendo

Quod merito legeret, sed donans quo legeretur,

700

Vt de perceptis prodiret causa merendi;

Deque datis in danda, gradus industria crescens

Scanderet, atque bonum fieret Deus omnibus unum.

Cur uero humani generis de germine toto

Pars quaedam in Christo rursum generanda legatur,

705

Pars pereat, cum causa eadem simul implicet omnes,

Nec discernantur merito, qui munere distant;

Non satis audemus scrutari, nec per opertas

Ire uias, callesque gradu pulsare remotos.

Multa etenim bene tecta latent, nescitaque prosunt

710

Dum mansueta fides quaedam dilata modeste

Sustinet, et nullo ignorat non edita damno.

Sic quando electum ex cunctis populum Deus unum

Lege, sacris, templo, unguento, signisque fouebat;

Quod fuit occultum, mundique in fine retectum est,

715

Non oberat nescire omnes quandoque uocandas

In regnum aeternum gentes, totumque per orbem

Donandum quod spes paruae tunc plebis habebit.

Sic postrema dies qua mundi clauditur aetas

Notitiae nostrae non est data; nec tamen huius

720

Secreti impatiens sanctorum turba laborat.

Ipsa quoque humani generis carnalis origo,

Quam multas uario circumtegit ordine causas.

Cumque omnes de fermento producat eodem

Vna manus, nec diuersis elementa parentum

725

Principiis coeant: limo procedit ab uno

Dispar opus, mutat numeros per uascula fictor,

Materiamque unam discernit iure creantis.

Ergo eadem natura animae, naturaque carnis

Diuersis mundum sub condicionibus intrat.

730

His regnare datum est, illos seruire necesse est:

Hos decor, et uires ualidae, uiridisque senectus

Suscipit, hos species inhonora, et debile corpus:

His uiget ingenium praeclaris artibus aptum,

Horum tarda premit gelidus praecordia sanguis:

735

Quosdam nec licitus calor incitat ad generandum.

Ast alii insanum nequeunt frenare furorem:

Hunc mitem et placidum tranquilla modestia comit,

His et mille modis semen uariantibus unum,

Impariles subeunt distincta exordia formas.

740

Nec tamen haec inter tam compugnantia quisquam

Arguit auctorem, qui secum continet huius

Legem operis, dum iudicio placita explicat aequo,

Et rerum causas obscurat iusta potestas.

Si terrenum igitur figmentum, addictaque morti

745

Progenies, ita dissimili producitur ortu,

Vt cum operis species pateat, tamen edita non sit

Norma uoluntatis de qua uenit hic modus impar;

Quid mirum si consilii super omnia magni

Arcanum latet, et placito subducitur alto?

750

Quod dum uana fluunt mundi, dum in corpore mortis

Viuitur, et positi expletur certamen agonis,

Non cognoscendum texit Deus, utiliusque

Duxit ad examen quaedam uelare piorum.

Non ergo instamus clausis, nec operta procaci

755

Vrgemus cura, satis est opera Omnipotentis

Cernere, et auctorem cunctorum nosse bonorum;

Quo sine nil rectum mens inchoat. Audeat amens

Impietas tumido arbitrio subnectere causas

Diuinorum operum: nos cum manifesta uidemus

760

Dona Dei, quorum est fons unus, summa uoluntas,

Cum Paulo tremuisse iuuat, stupidumque modeste

Inuictum ad solium Christi suspendere nutum:

Cuius iudicium sic inscrutabile et altum

Dicimus, ut uerax prorsus fateamur et aequum.

765

Nam meritum ad mortem subeundam sufficit unum;

Ad uitam, nisi quod donarit gratia, nullum.

Tu uero, o noua gens, ueteris quae stirpe oleastri

Velleris, et sacrae ramis inolescis oliuae,

Quaerere formatae sentis te frondis honorem

770

Non studio coepisse tuo, sed iure potentis

Agricolae insertam fecundo uiuere ligno:

Vince superborum flatus, et uana furentum

Turbinibus stabili fortis pietate resiste:

Nec tibi fallacis subrepat imago decoris,

775

Nullum ex his errare putes. Licet in cruce uitam

Ducant, et iugi afficiant sua corpora morte,

Abstineant opibus, sint casti, sintque benigni,

Terrenisque ferant animum super astra relictis:

Si tamen haec propria uirtute capescere quemquam

780

Posse putant, situe ut dignus labor iste iuuari,

Ingenium meruisse aiunt bona uera petentis:

Crescere quo cupiunt, minuuntur; proficiendo

Deficiunt; surgendo cadunt; currendo recedunt.

Vnde etenim uane frustra splendescere quaerunt.

785

Inde obscurantur: quoniam sua, laudis amore,

Non quae sunt Christi quaerunt, nec fit Deus illis

Principium, et capiti non dant in corpore regnum.

Non horum templo est Christus petra fundamentum;

Sed super instabilem arbitrii nutantis arenam

790

Assurgunt, foeda lapsuri mole tumoris.

Isti quem quidam reprobarunt aedificantes,

Nunc etiam reprobant lapidem, pariesque siue ipso

Tertius esse uolunt, quem nullo foedere nectat

Angulus, et quem nulla habeat compago ligatum.

795

Hi thalamum ad sponsi non perducuntur, et intrant

Libertate sua: quae Christi gratia confert,

Non acceperunt, et habent: non attrahit illos

Vis Patris ad Verbum, sed sponte et praepete cursu

Praeueniunt cessantis opem: nec ad omne gerendum

800

Eius egent, sine quo sibi plurima posse uidentur.

<>

Intima uiperei foueantur uiscera sensus?

O bene quod diri erroris malus ille magister

Nullo praeleuit letalia pocula melle:

805

Sed non ambigua infectum feritate uenenum

Protulit, et gustu uirus detexit amaro!

Nam si argumenti primordia non onerasset

His quae discipuli dempserunt callidiores,

Innumeras dubio cepisset plasmate mentes;

810

Quae dum multa uident informia limine in ipso,

Horrida terrificae declinant atria mortis.

Nec iam illis possunt attriti illudere rures,

Quorum quo tendant artes, atque unde oriantur,

Non dubiis promptum est cuiuis cognoscere signis.

815

Non igitur cum damnatis sentire uidentur,

Cum dicunt mortem in cunctos transisse per unum

Primum hominem, cuius crimen resperserit omnes

Nec quemquam in uitam aeternam nisi fonte renatum

Venturum: infantesque reos hoc munere solui,

820

Quos prima ad mortem generaliter edat origo.

Sed cum damnatis sapiunt, damnataque promunt,

Cum dicunt, nihil esse animis per uulnus auitum

Detractum decoris, splendoremque omnibus illum

Nunc talem innasci, qualis fuit ante ruinam.

825

Hinc libertatem arbitrii discernere sano

Posse oculo cordis, quidquid sit rite gerendum,

Nec solum ad uitae praesentis commoda solers

Sufficere ingenium, quo se tueatur et ornet;

Sed summis etiam mentem aptam percipiendis

830

Aeternisque bonis, sponte ad caelestia ferri

Perque uiam ad Christum, quam fecerit ipsa, uenire.

Hinc hominem multa recti assuetudine firmum

Posse repugnare aduersis, nec cedere poenis,

Quas superandae animae per carnem admouerit hostis,

835

Auxilio abscedente Dei, qui deserat apte

Vtiliterque suos, ut de certamine agonis

Quaesitas referant palmas: ne nulla piorum

Sint merita, et uerae priuentur laudis honore,

Si quod naturae sensu noluntque, uoluntque

840

Praeceptisque tenent legalibus insinuatum,

Diuini auxilii manus hoc operetur in illis

Ceu solis Christi famulis uirtute carere

Sit dignum, et non posse probos apprendere mores,

Quos plerumque habeant etiam simulacra colentes.

845

Talia lingua procax cum uerbis fundit ineptis

Effuge, tu noua gens, hostiles effuge sensus,

Et procul a laqueis sapiens abiungere mortis

Christus enim tua iustitia est, quo te duce oportet

Currere, ne cursus, Christo sine, sit uagus error.

850

Nemo etenim, nemo est qui non cum uulnere primi

Sit patris genitus: quo uulnere mens prius intus

Percussa est, quam membra foris, cum mente receptum est

Quod regione poli disiecta superbia suasit.

Sic animus, cui lumen erat de lumine summo,

855

Arbitrium inuoluet tenebris; et luce relicta,

Consilio legit taetrae nigrescere noctis.

Nec iam captiuos oculos extollere in altum

Sponte potest quoniam hoc etiam spoliante tyranno

Perdidit, ut quanto iaceat sub uulnere norit.

860

Si quid enim de principiis felicibus illi,

Et uita exsilii superest prudenter agenda,

Hoc sanum, et quo nil fuerit sublimius in se

Credit, amatque suum mundi sapientia sensum.

Innumeras sese claram mirata per artes:

865

Quod coniecturis sublimibus abdita quaerit,

Quod meminit recte, sapit acriter, aestimat apte:

Quod studium fandi excoluit, quod legibus urbes

Instituit, moresque feros ratione recidit,

Vt poenae metus officio certarit amoris.

870

Iam cum exercetur numeris, ad sidera caeli

Per cursus noscenda suos, et scire uidetur

Defectus solis uarios, lunaeque labores,

Quam speciosa sibi est, et quam uanescit in ipsis!

Quae licet ex primo naturae habeantur honore;

875

Non tamen ad ueram possunt perducere uitam

(Denique ab his praeceps in multas relligiones

Decidit, et factis haesit factore relicto).

Nam si nunc etiam illaesis uigor ille maneret,

In quo insons natura fuit; sua quemque uoluntas

880

Conciliare Deo, poenaque absoluere posset

Nequidquam Christus mortem moriendo piaret

Peccatum et mundi sanguis non tolleret Agni,

Nec genus humanum generari rursus egeret

Condicione noua: quoniam sapientia sana,

885

Sana fides, sanum arbitrium, mens libera morbo,

Vitam agerent dignam summorum participatu.

Sed prostrata semel, quanto natura profundo

Immersa, et quantae sit mole oppressa ruinae:

Verbum homo fit, rerumque sator sub condicione

890

Seruilis formae dignatur uirgine nasci.

Inque infirmorum cunctos descendere sensus.

Vexatur uirtus, sapientia ludificatur:

Iustitia iniustos tolerat, clementia saeuos:

Gloria contemptum subit, et tormenta potestas:

895

Inque crucis poenam nulli uiolabilis usquam

Vita agitur: cuius perimatur morte peremptor:

Iusto ut pro iniustis effuso sanguine, sit mors

Vnius insontis multorum uita reorum.

Hoc igitur pretio captiui cum redimuntur,

900

Agnoscant quali conclusi carcere, quoue

Obsessi fuerint morbo; quibus eripiendis

Succurri haud aliter potuit quam morte medentis.

Et quia de magnis opibus nonnulla supersunt,

Quae decorent nudos, et quae solentur egenos:

905

Non ita pro summis oblectent ultima lapsos,

Vt de supplicio tumeant, atque ordine uerso,

Quo sunt effecti miseri, sint inde superbi.

Aut cum hebetes uisus, longa ex caligine tandem,

[In caelum attollunt, et uera luce fruuntur;]

910

Naturae hoc potius, libertatique uolendi.

Quam Christo tribuant: ne scilicet euacuetur

Arbitrii uirtus, si desit recta legendi.

Hoc patribus primis mortis sator insinuatus

Consilio est: hac arte omnes prostrauit in uno,

915

Dum suadet multo praestantius esse, quod ipsis

(Non tribuente licet Domino) sponderet habendum

Prudens libertas, uetitoque instructa cupido:

Quae nunc per ueteris serpens uestigia fraudis

Deceptos simili studet inflammare furore:

920

Vt quoniam pulchrum est ueris impendere curam,

Iustitiaeque auidos bona nosse et uelle salubre est:

Suadeat ingenio cuiusque hoc lucis inesse

Vt naturali mens uiuida mobilitate,

Non spirante Deo, Christi exardescat amore,

925

Vtque ita saluatrix nil gratia conferat istis,

Sed referat; pretioque bonos, non munere ditet.

His de seminibus multo iam plura oriuntur,

Et frumenta inter primo turgentia lacte,

Spinis fulta subit seges horrida zizaniorum.

930

Sed nos qui Domini semen sumus, agricolaeque

Stamus ope, et supera perflati uiuimus aura,

Viperei calicis gustum procul excutiamus:

Diuinique operis constanter confiteamur

Figmentum nos esse nouum, quod prorsus ab illa

935

Stirpe uetustatis discretum est, atque recisum,

Et iam sit penitus carnalis originis exsors,

Qui membrum est Christi, capitisque in corpore uiuit:

A quo subiectos uigor omnis manat in artus;

Et sic quaeque suo uegetantur in ordine partes

940

Vt quod agunt, et dispositis quod motibus explent,

Ex illo possint, qui summa atque ultima pacans

Vt nos insereret summis, se miscuit imis.

Conticeant igitur qui dicunt esse cauendum

Ne desit sanctis sumendae causa coronae,

945

Si non ipsorum bona repperiantur in illis.

Hoc etenim tumida nimis impietate docentes,

Quid nisi iustitia nos et uirtute, Deoque,

Dispoliare uolunt: ne lux in nocte coruscet,

Languida ne in uires redeant, ne mortua uiuant?

950

Sed nobis summo uerorum a fonte bonorum

Haurire haec, supero et semper splendore nitere,

Gloria sit; non spes in feni flore caduco.

Sicut enim palmes nullos ualet edere fructus

Non in uite manens, quae de radice ministra

955

Succum agat in frondes, et musto compleat uuas;

Sic infecundi uirtutum, et fruge carentes

Perpetui cibus ignis erunt: qui uite relicta

Audent effusa de libertate comarum

Fidere, ne Christi sint ubertate feraces:

960

Et mage se credunt propriis excellere posse,

Quam si uirtutum placitarum sit Deus auctor.

Viles ergo putent se deformesque futuros,

Cum transformatis fiet Deus unica sanctis

Gloria: corporei nec iam pressura laboris

965

Conteret incertos, sed in omnibus omnia semper

Christus erit. Quod si pulchrum et super omnia magnum est,

Cur pudet hac etiam fletus in ualle potentes

Esse Deo, minimumque operis mortalis habere,

Quod non est nisi peccatum quo discrucietur

970

Libertas: ad quam solam male gesta recurrunt.

Et tamen in sanctos animum cum intendimus actus,

Cum desideriis carnis mens casta repugnat,

Cum temptatori non cedimus, et per acerbas

Vexati poenas, illaeso corde manemus;

975

Libertate agimus; sed libertate redempta,

Cui Deus est rector, summoque ex lumine lumen,

Vita, salus, uirtus, sapientia: gratia Christi est,

Qua currit, gaudet, tolerat, cauet, eligit, instat,

Credit, sperat, amat, mundatur, iustificatur.

980

Si quid enim recti gerimus, Domine, auxiliante

Te gerimus; tu corda moues; tu uota petentis

Quae dare uis, tribuis, seruans largita, creansque

De meritis merita, et cumulans tua dona coronis.

Non autem hoc curam minui, studiumque resolui

985

Virtutum, aut opus ingenii torpere putandum est,

Quod bona sanctorum tua sunt, et quidquid in illis

Aut sanum, aut ualidum est, de te uiget: ut uideatur

Nil actura hominis, te cuncta gerente, uoluntas:

Quae sine te quid agit, nisi quo procul exsulet a te?

990

Praecipites semper calles, et deuia motu

Ingressura suo: nisi fessam, tu bone, et aegram

Suscipias, referas, foueas, tuearis, honestes.

Tunc fiet cursus uelox, oculique uidentes,

Libera libertas, sapiens sapientia, iustum

995

Iudicium, et fortis uirtus, et sana facultas.

Huius opis semper, Pater, indigeamus: ab ipsa

Prodeat arbitrium nostrum, nihil hac sine sensus

Corporei possint, opus ut seruile quiescat.

Et tua dum in nobis agitur, non nostra uoluntas,

1000

Legitima in sanctis ducamus sabbata festis.