Hercules
Sator deorum, cuius excussum manu
Vtraeque Phoebi sentiunt fulmen domus,
Secure regna: protuli pacem tibi,
Quacumque Nereus porrigi terras uetat.
5
Non est tonandum; perfidi reges iacent,
Saeui tyranni. fregimus quidquid fuit
Tibi fulminandum. sed mihi caelum, parens,
Adhuc negatur? parui certe Ioue
Vbique dignus teque testata est meum
10
Patrem nouerca. quid tamen nectis moras?
Numquid timemur? numquid impositum sibi
Non poterit Atlas ferre cum caelo Herculem?
Quid astra, genitor, quid negas? mors me tibi
Certe remisit, omne concessit malum
15
Quod terra genuit, pontus aer inferi:
Nullus per urbes errat Argolicas leo,
Stymphalis icta est, Maenali nulla est fera;
Sparsit peremptus aureum serpens nemus
Et hydra uires posuit et notos Hebro
20
Cruore pingues hospitum fregi greges
Hostique traxi spolia Thermodontiae.
Vici regentem fata nec tantum redi,
Sed trepidus atrum Cerberum uidit dies
Et ille solem. nullus Antaeus Libys
25
Animam resumit, cecidit ante aras suas
Busiris, una Geryon sparsus manu
Taurusque populis horridus centum pauor.
Quodcumque tellus genuit infesta occidit
Meaque fusum est dextera: iratis deis
30
Non licuit esse. si negat mundus feras,
Animum nouerca, redde nunc nato patrem
Vel astra forti. nec peto ut monstres iter;
Permitte tantum, genitor: inueniam uiam.
Vel si times ne terra concipiat feras,
35
Properet malum quodcumque, dum terra Herculem
Habet uidetque: nam quis inuadet mala
Aut quis per urbes rursus Argolicas erit
Iunonis odio dignus? in tutum meas
Laudes redegi, nulla me tellus silet:
40
Me sensit ursae frigidum Scythicae genus
Indusque Phoebo subditus, cancro Libys;
Te, clare Titan, testor: occurri tibi
Quacumque fulges, nec meos lux prosequi
Potuit triumphos, solis excessi uices
45
Intraque nostras substitit metas dies.
Natura cessit, terra defecit gradum:
Lassata prior est. nox et extremum chaos
In me incucurrit: inde ad hunc orbem redi,
Nemo unde retro est. tulimus Oceani minas,
50
Nec ulla ualuit quatere tempestas ratem
Quamcumque pressi - pars quota est Perseus mei?
Iam uacuus aether non potest odio tuae
Sufficere nuptae quasque deuincam feras
Tellus timet concipere nec monstra inuenit.
55
Ferae negantur: Hercules monstri loco
Iam coepit esse; quanta non fregi mala,
Quot scelera nudus? quidquid immane obstitit,
Solae manus strauere; nec iuuenis feras
Timui nec infans. quidquid est iussum leue est,
60
Nec ulla nobis segnis illuxit dies.
O quanta fudi monstra quae nullus mihi
Rex imperauit! institit uirtus mihi
Iunone peior. Sed quid inpauidum genus
Fecisse prodest? non habent pacem dei:
65
Purgata tellus omnis in caelo uidet
Quodcumque timuit: transtulit Iuno feras.
Ambit peremptus cancer ardentem plagam
Libyaeque sidus fertur et messes alit;
Annum fugacem tradit Astraeae leo,
70
At ille, iactans feruidam collo iubam,
Austrum madentem siccat et nimbos rapit.
Inuasit omnis ecce iam caelum fera
Meque antecessit: uictor e terris meos
Specto labores, astra portentis prius
75
Ferisque Iuno tribuit, ut caelum mihi
Faceret timendum - sparserit mundum licet
Caelumque terris peius ac peius Styge
Irata faciat, dabitur Alcidae locus.
Si post feras, post bella, post Stygium canem
80
Hauddum astra merui, Siculus Hesperium latus
Tangat Pelorus, una iam tellus erit:
Illinc fugabo maria; si iungi iubes,
Committat undas Isthmos, et iuncto salo
Noua ferantur Atticae puppes uia.
85
Mutetur orbis, uallibus currat nouis
Hister nouasque Tanais accipiat uias.
Da, da tuendos, Iuppiter, saltem deos:
Illa licebit fulmen a parte auferas,
Ego quam tuebor. siue glacialem polum,
90
Seu me tueri feruidam partem iubes,
Hac esse superos parte securos puta.
Cirrhaea Paean templa et aetheriam domum
Serpente caeso meruit - o quotiens iacet
Python in hydra! Bacchus et Perseus deis
95
Iam se intulere - sed quota est mundi plaga
Oriens subactus aut quota est Gorgon fera?
Quis astra natus laudibus meruit suis
Ex te et nouerca? quem tuli mundum peto.
Sed tu, comes laboris Herculei, Licha,
100
Perfer triumphos, Euryti uictos lares
Stratumque regnum. uos pecus rapite ocius
Qua templa tollens ora Cenaei Iouis
Aestu timendum spectat Euboicum mare.
Chorus
Par ille est superis cui pariter dies
105
Et fortuna fuit; mortis habet uices
Lente cum trahitur uita gementibus.
Quisquis sub pedibus fata rapacia
Et puppem posuit fluminis ultimi,
Non captiua dabit bracchia uinculis
110
Nec pompae ueniet nobile ferculum:
Numquam est ille miser cui facile est mori.
Illum si medio decipiat ratis
Ponto, cum Borean expulit Africus
Aut Eurus Zephyrum, cum mare diuidunt,
115
Non puppis lacerae fragmina conligit,
Vt litus medio speret in aequore:
Vitam qui poterit reddere protinus,
Solus non poterit naufragium pati.
Nos turpis macies et lacrimae tenent
120
Et crinis patrio puluere sordidus.
Nos non flamma rapax, non fragor obruit:
Felices sequeris, mors, miseros fugis.
Stamus, sed patriae messibus heu locus
Et siluis dabitur, lapsaque sordidae
125
Fient templa casae; iam gelidus Dolops
Hac ducet pecudes qua tepet obrutus
Stratae qui superest Oechaliae cinis.
Illo Thessalicus pastor in oppido
Indocta referens carmina fistula
130
Cantu nostra canet tempora flebili;
Et dum pauca deus saecula contrahet,
Quaeretur patriae quis fuerit locus.
Felix incolui non steriles focos
Nec ieiuna soli iugera Thessali:
135
Ad Trachina uocor, saxa rigentia
Et dumeta iugis horrida torridis,
Vix gratum pecori montiuago nemus.
At si quas melior sors famulas uocat,
Illas aut uolucer transferet Inachus
140
Aut Dircaea colent moenia, qua fluit
Ismenos tenui flumine languidus -
Hic mater tumidi nupserat Herculis?
147
Falsa est de geminis fabula noctibus,
Aether cum tenuit sidera longius
Commisitque uices Lucifer Hespero
150
Et Solem uetuit Delia tardior: 
143
Quae cautes Scythiae, quis genuit lapis?
Num Titana ferum te Rhodope tulit,
145
Te praeruptus Athos, te fera Caspia,
Quae uirgata tibi praebuit ubera?
151
Nullis uulneribus peruia membra sunt:
Ferrum sentit hebes, lentior est chalybs;
In nudo gladius corpore frangitur
Et saxum resilit, fataque neglegit
155
Et mortem indomito pectore prouocat.
Non illum poterant figere cuspides,
Non arcus Scythica tensus harundine,
Non quae tela gerit Sarmata frigidus
Aut qui soliferae suppositus plagae
160
Vicino Nabatae uulnera derigit
Parthus Gnosiacis certior ictibus.
Muros Oechaliae corpore propulit;
Nil obstare ualet; uincere quod parat
Iam uictum est - quota pars uulnere concidit?
165
Pro fato potuit uultus iniquior
Et uidisse sat est Herculeas minas.
Quis uastus Briareus, quis tumidus Gyges,
Supra Thessalicum cum stetit aggerem
Caeloque insereret uipereas manus,
170
Hoc uultu riguit? commoda cladibus
Magnis magna patent, nil superest mali:
Iratum miserae uidimus Herculem.
Iole
At ego infelix non templa suis
Conlapsa deis sparsosue focos,
175
Natis mixtos arsisse patres
Hominique deos, templa sepulcris:
Nullum querimur commune malum.
Alio nostras fortuna uocat
Lacrimas, alias flere ruinas
180
Mea fata iubent.
Quae prima querar? quae summa gemam?
Pariter cunctas deflere iuuat,
Nec plura dedit pectora Tellus,
Vt digna sonent uerbera fatis.
185
Me uel Sipylum flebile saxum
185bis
Fingite, superi,
Vel in Eridani ponite ripis,
Vbi maesta sonat Phaethontiadum
Silua sororum;
Me uel Siculis addite saxis,
190
Vbi fata gemam Thessala Siren,
Qualis natum Daulias ales
Solet Ismaria flere sub umbra:
Formam lacrimis aptate meis
195
Resonetque malis aspera Trachin.
Cypria lacrimas Myrrha tuetur,
Raptum coniunx Ceyca gemit,
Sibi Tantalis est facta superstes;
Fugit uultus Philomela suos
200
Natumque sonat flebilis Atthis:
Cur mea nondum capiunt uolucres
201bis
Bracchia plumas?
Felix, felix, cum silua domus
Nostra feretur
Patrioque sedens ales in agro
205
Referam querulo murmure casus
Volucremque Iolen fama loquetur.
Vidi, uidi miseranda mei
207bis
Fata parentis,
Cum letifero stipite pulsus
Tota iacuit sparsus in aula:
210
Pro, si tumulum fata dedissent,
Quotiens, genitor, quaerendus eras!
Potuine tuam spectare necem,
Nondum teneras uestite genas
Necdum forti sanguine, Toxeu?
215
Quid uestra queror fata, parentes,
Quos in tutum mors aequa tulit?
Mea me lacrimas fortuna rogat:
Iam iam dominae captiua colus
218bis
Fusosque legam.
Pro, saeue decor formaque mortem
220
Paritura mihi,
Tibi cuncta domus concidit uni,
Dum me genitor negat Alcidae
Atque Herculeus socer esse timet.
Sed iam dominae tecta petantur.
Chorus
225
Quid regna tui clara parentis
Proauosque tuos respicis amens?
Fugiat uultus fortuna prior.
Felix quisquis nouit famulum
Regemque pati
230
Vultusque suos uariare potest.
Rapuit uires pondusque mali
Casus animo qui tulit aequo.
Nutrix
O quam cruentus feminas stimulat furor,
Cum patuit una paelici et nuptae domus!
235
Scylla et Charybdis Sicula contorquens freta
Minus est timenda, nulla non melior fera est.
Namque ut reluxit paelicis captae decus
Et fulsit Iole qualis innubis dies
Purisue clarum noctibus sidus micat,
240
Stetit furenti similis ac toruum intuens
Herculea coniunx; feta ut Armenia iacens
Sub rupe tigris hoste conspecto exilit
Aut iussa thyrsum quatere conceptum ferens
Maenas Lyaeum dubia quo gressus agat
245
Haesit parumper; tum per Herculeos lares
Lymphata rapitur, tota uix satis est domus:
Incurrit, errat, sistit, in uultus dolor
Processit omnis, pectori paene intimo
Nihil est relictum; fletus insequitur minas.
250
Nec unus habitus durat aut uno furit
Contenta uultu: nunc inardescunt genae,
Pallor ruborem pellit et formas dolor
Errat per omnes; queritur implorat gemit.
Sonuere postes ecce praecipiti gradu,
255
Secreta mentis ore confuso exerit.
Deianira
Quamcumque partem sedis aetheriae premis,
Coniunx Tonantis, mitte in Alciden feram
Quae mihi satis sit. si qua fecundum caput
Palude tota uastior serpens mouet,
260
Ignara uinci, si quid excessit feras
Immane dirum horribile, quo uiso Hercules
Auertat oculos, hoc specu immenso exeat.
Vel si ferae negantur, hanc animam, precor,
Conuerte in aliquod - quodlibet possum malum
265
Hac mente fieri. commoda effigiem mihi
Parem dolori: non capit pectus minas.
Quid excutis telluris extremae sinus
Orbemque uersas? quid rogas Ditem mala?
Omnes in isto pectore inuenies feras
270
Quas timuit; odiis accipe hoc telum tuis:
Ego sum, nouerca, perdere Alciden potens:
Perfer manus quocumque; quid cessas, dea?
Vtere furente! quod iubes fieri nefas?
Reperi, quid haeres? ipsa iam cesses licet,
275
Haec ira satis est.
Nut.
Pectoris sani parum,
Alumna, questus comprime et flammas doma;
Frena dolorem. coniugem ostende Herculis.
De.
Iole meis captiua germanos dabit
Natis Iouisque fiet ex famula nurus?
280
Num flamma cursus pariter et torrens feret
Et ursa pontum sicca caeruleum bibet?
Non ibo inulta: gesseris caelum licet
Totusque pacem debeat mundus tibi,
Est aliquid hydra peius: iratae dolor
285
Nuptae. quis ignis tantus in caelum furit
Ardentis Aetnae? quidquid est uictum tibi
Hic uincet animus - capta praeripiet toros?
Adhuc timebam monstra, iam nullum est malum:
Cessere pestes, in locum uenit ferae
290
Inuisa paelex. summe pro rector deum
Et clare Titan, Herculis tantum fui
Coniunx timentis; uota quae superis tuli
Cessere captae, paelici felix fui,
Illi meas audistis, o superi, preces,
295
Incolumis illi remeat - o nulla dolor
Contente poena, quaere supplicia horrida,
Incogitata, infanda, Iunonem doce
Quid odia ualeant: nescit irasci satis.
Pro me gerebas bella, propter me uagas
300
Achelous undas sanguine infecit suo,
Cum lenta serpens fieret, in taurum trucem
Nunc flecteret serpente deposita minas,
Et mille in hoste uinceres uno feras.
Iam displicemus, capta praelata est mihi -
305
Non praeferetur: qui dies thalami ultimus
Nostri est futurus, hic erit uitae tuae.
Quid hoc? recedit animus et ponit minas;
Iam cessat ira - quid miser langues dolor?
Perdis furorem, coniugis sanctae fidem
310
Mihi reddis iterum. quid uetas flammas ali?
Quid frangis ignes? hunc mihi serua impetum,
Pares eamus - non erit uotis opus:
Aderit nouerca quae manus nostras regat
Nec inuocata.
Nut.
Quod paras demens scelus?
315
Perimes maritum, cuius extremus dies
Primusque laudes nouit et caelo tenus
Erecta terras fama suppositas habet?
Iam tota in istos terra consurget lares
Domusque soceri prima et Aetolum genus
320
Sternetur omne, saxa iam dudum ac faces
In te ferentur, uindicem tellus suum
Defendet omnis: una quot poenas dabis!
Effugere terras crede et humanum genus
Te posse - fulmen genitor Alcidae gerit:
325
Iam iam minaces ire per caelum faces
Specta et tonantem fulmine excusso diem.
Mortem quoque ipsam, quam putes tutam, time:
Dominatur illic patruus Alcidae tui.
Quocumque perges, misera, cognatos deos
330
Illi uidebis.
De.
Maximum fieri scelus
Et ipsa fateor, sed dolor fieri iubet.
Nut.
Moriere.
De.
Moriar Herculis nempe incluti
Coniunx nec ullus nocte discussa dies
Viduam notabit nec meos paelex toros
335
Captiua capiet. ante ab occasu dies
Nascetur, Indos ante glacialis polus
Scythasue tepida Phoebus inficiet rota,
Quam me relictam Thessalae inspiciant nurus.
Meo iugales sanguine extinguam faces.
340
Aut pereat aut me perimat; elisis feris
Et coniugem addat, inter Herculeos licet
Me quoque labores numeret: Alcidae toros
Moritura certe corpore amplectar meo.
Ire, ire ad umbras Herculis nuptam libet,
345
Sed non inultam: si quid ex nostro Hercule
Concepit Iole, manibus euellam meis
Ante et per ipsas paelicem inuadam faces.
Me nuptiali uictimam feriat die
Infestus, Iolen dum supra exanimem ruam:
350
Felix iacet quicumque quos odit premit.
Nut.
Quid ipsa flammas pascis et uastum foues
Vltro dolorem? misera, quid cassum times?
Dilexit Iolen: nempe cum staret parens
Regisque natam peteret - in famulae locum
355
Regina cecidit: perdidit uires amor
Multumque ab illa traxit infelix status.
Illicita amantur, excidit quidquid licet.
De.
Fortuna amorem peior inflammat magis:
Amat uel ipsum quod caret patrio lare,
360
Quod nudus auro crinis et gemma iacet,
Ipsas misericors forsan aerumnas amat;
Hoc usitatum est Herculi: captas amat.
Nut.
Dilecta Priami nempe Dardanii soror
Concessa famula est; adice quot nuptas prius,
365
Quot uirgines dilexit: errauit uagus.
Arcadia nempe uirgo, Palladios choros
Dum nectit, Auge, uim stupri passa excidit,
Nullamque amoris Hercules retinet notam.
Referam quid alias? nempe Thespiades uacant
370
Breuique in illis arsit Alcides face.
Hospes Timoli Lydiam fouit nurum
Et amore captus ad leues sedit colos,
Tenerum feroci stamen intorquens manu.
Nempe illa ceruix spolia deposuit ferae
375
Crinemque mitra pressit et famulus stetit,
Hirtam Sabaea marcidus myrrha comam:
Vbique caluit, sed leui caluit face.
Haerere amantes post uagos ignes solent.
Famulamne et hostis praeferet gnatam tibi?
De.
380
Vt laeta siluas forma uernantes habet,
Quas nemore nudo primus inuestit tepor,
At cum solutos expulit Boreas Notos
Et saeua totas bruma decussit comas,
Deforme solis aspicis truncis nemus:
385
Sic nostra longum forma percurrens iter
Deperdit aliquid semper et fulget minus,
Nec illa uenus est: quidquid in nobis fuit
Olim petitum cecidit et periit labans,
390
Aetas citato senior eripuit gradu
389
Materque multum rapuit ex illo mihi.
391
Vides ut altum famula non perdat decus?
Cessere cultus penitus et paedor sedet;
Tamen per ipsas fulget aerumnas decor
Nihilque ab illa casus et fatum graue
395
Nisi regna traxit. hic meum pectus timor,
Altrix, lacessit, hic rapit somnos pauor.
Praeclara totis gentibus coniunx eram
Thalamosque nostros inuido uoto nurus
Optabat omnis, quae nimis quicquam deos
400
Orabat ullos: nuribus Argolicis fui
Mensura uoti. quem Ioui socerum parem,
Altrix, habebo? quis sub hoc mundo mihi
Dabitur maritus? ipse qui Alcidae imperat,
Facibus suis me iungat Eurystheus licet,
405
Minus est. toris caruisse regnantis leue est:
Alte illa cecidit quae uiro caret Hercule.
Nut.
Conciliat animos coniugum partus fere.
De.
Hic ipse forsan diuidet partus toros.
Nut.
Famula illa trahitur interim donum tibi.
De.
410
Hic quem per urbes ire praeclarum uides
Et uiua tergo spolia gestantem ferae,
Qui regna miseris donat et celsis rapit
Vasta grauatus horridam claua manum,
Cuius triumphos ultimi Seres canunt
415
Et quisquis alius orbe consaepto iacet,
Leuis est nec illum gloriae stimulat decor.
Errat per orbem, non ut aequetur Ioui
Nec ut per urbes magnus Argolicas eat:
Quod amet requirit, uirginum thalamos petit.
420
Si qua est negata, rapitur; in populos furit,
Nuptas ruinis quaerit et uitium impotens
Virtus uocatur. cecidit Oechalia inclita
Vnusque Titan uidit atque unus dies
Stantem et cadentem; causa bellandi est amor.
425
Totiens timebit Herculi natam parens
Quotiens negabit, hostis est quotiens socer
Fieri recusat: si gener non est, ferit.
Post haec quid istas innocens seruo manus,
Donec furentem simulet ac saeua manu
430
Intendat arcus meque natumque opprimat?
Sic coniuges expellit Alcides suas,
Haec sunt repudia; nec potest fieri nocens:
Terris uideri sceleribus causam suis
Fecit nouercam. quid stupes segnis, furor?
435
Scelus occupandum est: perage, dum feruet manus.
Nut.
Perimes maritum?
De.
Paelicis certe meae.
Nut.
At Ioue creatum.
De.
Nempe et Alcmena satum.
Nut.
Ferrone?
De.
Ferro.
Nut.
Si nequis?
De.
Perimam dolo.
Nut.
Quis iste furor est?
De.
Quem meus coniunx docet.
Nut.
440
Quem nec nouerca potuit, hunc perimes uirum?
De.
Caelestis ira quos premit, miseros facit:
Humana nullos.
Nut.
Parce, miseranda, et time.
De.
Contempsit omnes ille qui mortem prius;
Libet ire in enses.
Nut.
Maior admisso tuus,
445
Alumna, dolor est; culpa par odium exigat.
Cur saeua modicis statuis? ut laesa es, dole.
De.
Leue esse credis paelicem nuptae malum?
Quidquid dolorem pascit, hoc nimium puta.
Amorne clari fugit Alcidae tibi?
De.
450
Non fugit, altrix, remanet et penitus sedet
Fixus medullis, crede; sed magnus dolor
Iratus amor est.
Nut.
Artibus magicis fere
Coniugia nuptae precibus admixtis ligant.
Vernare iussi frigore in medio nemus
455
Missumque fulmen stare; concussi fretum
Cessante uento, turbidum explicui mare
Et sicca tellus fontibus patuit nouis.
Habuere motum saxa, discussi fores
Vmbrasque Ditis, et mea iussi prece
460
Manes locuntur, siluit infernus canis;
462
Nox media solem uidit et noctem dies:
461
Mare terra caelum et Tartarus seruit mihi
463
Nihilque leges ad meos cantus tenet:
Flectemus illum, carmina inuenient iter.
De.
465
Quas Pontus herbas generat aut quas Thessala
Sub rupe Pindus aluit inueniam malum
Cui cedat ille? carmine in terras mago
Descendat astris Luna desertis licet
Et bruma messes uideat et cantu fugax
470
Stet deprehensum fulmen et uersa uice
Medius coactis ferueat stellis dies:
Non flectet illum.
Vicit et superos Amor.
Vincetur uni forsan et spolium dabit
Amorque summus fiet Alcidae labor.
475
Sed te per omne caelitum numen precor,
Per hunc timorem: quidquid arcani apparo
Penitus recondas et fide tacita premas.
Nut.
Quid istud est quod esse secretum petis?
De.
Non tela sunt, non arma, non ignis minax.
Nut.
480
Praestare fateor posse me tacitam fidem,
Si scelere careat: interim scelus est fides.
De.
Circumspice agedum, ne quis arcana occupet,
Partemque in omnem uultus inquirens eat.
Nut.
En locus ab omni tutus arbitrio uacat.
De.
485
Est in remoto regiae sedis loco
Arcana tacitus nostra defendens specus.
Non ille primos accipit soles locus,
Non ille seros, cum ferens Titan diem
Lassam rubenti mergit Oceano rotam.
490
Illic amoris pignus Herculei latet.
Altrix, fatebor: auctor est Nessus mali
Quem grauida Nephele Thessalo genuit duci,
Qua gelidus astris inserit Pindus caput
Vltraque nubes Othrys eductus riget.
495
Namque ut subactus Herculis claua horridi
Achelous omnis facilis in species dari
Tandem peractis omnibus patuit feris
Vnoque turpe subdidit cornu caput,
Me coniugem dum uictor Alcides habet,
500
Repetebat Argos. forte per campos uagus
Euenos altum gurgitem in pontum ferens
Iam paene summis turbidus ripis erat.
Transire Nessus uerticem solitus uadis
Pretium poposcit; meque iam dorso ferens
505
Qua iungit hominem spina deficiens equo,
Frangebat ipsas fluminis tumidi minas.
Iam totus undis Nessus exierat ferox
Medioque adhuc errabat Alcides uado,
Vasto rapacem uerticem scindens gradu;
510
At ille, ut esse uidit Alciden procul:
"Tu praeda nobis" inquit "et coniunx eris;
Prohibetur undis", meque complexu ferens
Gressum citabat. non tenent undae Herculem:
"Infide uector" inquit, "immixti licet
515
Ganges et Hister uallibus iunctis eant,
Vincemus ambos, consequar telo fugam."
Praecessit arcus uerba; tum longum ferens
Harundo uulnus tenuit haerentem fugam
Mortemque fixit. ille, iam quaerens diem,
520
Tabem fluentis uulneris dextra excipit
Traditque nobis ungulae insertam suae,
Quam forte saeua sciderat auolsam manu.
Tunc uerba moriens addit: "hoc" inquit "magae
Dixere amorem posse defigi malo;
525
Hoc docta Mycale Thessalas docuit nurus,
Vnam inter omnis Luna quam sequitur magas
Astris relictis. inlitas uestes dabis
Hac" inquit "ipsa tabe, si paelex tuos
Inuisa thalamos tulerit et coniunx leuis
530
Aliam parenti dederit altisono nurum.
Hoc nulla lux conspiciat, hoc tenebrae tegant
Tantum remotae: sic potens uires suas
Sanguis tenebit." uerba deprendit quies
Mortemque lassis intulit membris sopor.
535
Tu, quam meis admittit arcanis fides,
Perge ut nitentem uirus in uestem datum
Mentem per artus adeat et tacitum intumas
Intret medullas.
Ocius iussa exsequar,
Alumna, precibus tu deum inuictum aduoca,
540
Qui certa tenera tela dimittit manu.
De.
Te te precor, quem mundus et superi timent
Et aequor et qui fulmen Aetnaeum quatit,
Timende matri teliger saeuae puer:
Intende certa spiculum uelox manu,
545
Non ex sagittis leuibus: e numero, precor,
Grauiore prome quod tuae nondum manus
Misere in aliquem; non leui telo est opus,
Vt amare possit Hercules. rigidas manus
Intende et arcum cornibus iunctis para.
550
Nunc, nunc sagittam prome qua quondam horridus
Iouem petisti, fulmine abiecto deus
Cum fronte subita tumuit et rabidum mare
Taurus puellae uector Assyriae scidit;
Immitte amorem, uincat exempla omnia:
555
Amare discat coniuges. si quas decor
Ioles inussit pectori Herculeo faces,
Extingue totas, perbibat formam mei.
Tu fulminantem saepe domuisti Iouem,
Tu furua nigri sceptra gestantem poli,
560
Turbae ducem maioris et dominum Stygis,
Tuque, o nouerca grauior irata deus,
Cape hunc triumphum: solus euince Herculem.
Nut.
Prolata uis est quaeque Palladia colu
Lassauit omnem texta famularem manum.
565
Nunc ingeratur uirus et uestis bibat
Herculea pestem; precibus augebo malum.
In tempore ipso nauus occurrit Lichas:
Celanda uis est dira, ne pateant doli.
De.
O quod superbae non habent umquam domus,
570
Fidele semper regibus nomen Licha,
Cape hos amictus, nostra quos neuit manus,
Dum uagus in orbe fertur et uictus mero
Tenet feroci Lydiam gremio nurum,
Dum poscit Iolen. sed iecur fors horridum
575
Flectam merendo: merita uicerunt malos.
Non ante coniunx induat uestes iube
Quam ture flammas pascat et placet deos,
Cana rigentem populo cinctus comam.
Ipsa ad penates regios gressus feram
580
Precibusque Amoris horridi matrem colam.
Vos, quas paternis extuli comites focis,
Calydoniae, lugete deflendam uicem.
Chorus
Flemus casus, Oenei, tuos
Comitum primos turba per annos,
585
Flemus dubios, miseranda, toros.
Nos Acheloi tecum solitae
Pulsare uadum, cum iam tumidas
Vere peracto poneret undas
Gracilisque gradu serperet aequo
590
Nec praecipitem uolueret amnem
Flauus rupto fonte Lycormas;
Nos Palladias ire per aras
Et uirgineos celebrare choros,
Nos Cadmeis orgia ferre
595
Tecum solitae condita cistis,
Cum iam pulso sidere brumae
Tertia soles euocat aestas
Et spiciferae concessa deae
Attica mystas cludit Eleusin.
600
Nunc quoque casum quemcumque times,
Fidas comites accipe fatis:
Nam rara fides ubi iam melior
Fortuna ruit.
Tu quicumque es qui sceptra tenes,
605
Licet omne tua uulgus in aula
Centum pariter limina pulset:
Cum tot populis stipatus eas,
In tot populis uix una fides.
Tenet auratum limen Erinys,
610
Et quom magnae patuere fores,
Intrant fraudes cautique doli
Ferrumque latens; cumque in populos
Prodire paras, comes inuidia est:
Noctem quotiens summouet Eos,
615
Regem totiens credite nasci.
Pauci reges, non regna colunt:
Plures fulgor concitat aulae.
Cupit hic regi proximus ipsi
Clarus totas ire per urbes
620
(Vrit miserum gloria pectus),
Cupit hic gazis implere famem,
Nec tamen omnis plaga gemmiferi
Sufficit Histri
Nec tota sitim Lydia uincit
625
Nec quae Zephyro subdita tellus
Stupet aurato flumine clarum
626bis
Radiare Tagum,
Nec si totus seruiat Hebrus
Ruraque diues iungat Hydaspes
Intraque suos currere fines
630
Spectet toto flumine Gangen:
Auidis, auidis natura parum est.
Colit hic reges regumque lares,
Non ut presso uomere semper
Numquam cesset curuus arator
635
Vel mille secent arua coloni:
Solas optat quas ponat opes.
Colit hic reges, calcet ut omnes
Perdatque aliquos nullumque leuet:
Tantum ut noceat cupit esse potens.
640
Quota pars moritur tempore fati!
643
Rarum est felix idemque senex:
641
Quos felices Cynthia uidit,
Vidit miseros enata dies,
673
Nec sibi felix pauper habetur,
Nisi felices cecidisse uidet.
648
O si pateant pectora ditum!
Quantos intus sublimis agit
650
Fortuna metus!
Bruttia Coro pulsante fretum
651bis
Lenior unda est.
Pectora pauper secura gerit:
655
Carpit faciles uilesque cibos,
Sed non strictos respicit enses;
653
Tenet e patula pocula fago,
Sed non trepida tenet illa manu:
657
Aurea miscet pocula sanguis.
644
Caespes Tyrio mollior ostro
645
Solet inpauidos ducere somnos;
Aurea rumpunt texta quietem
Vigilesque trahit purpura noctes.
658
Coniunx modico nupta marito
Non disposito clara monili
660
Gestat pelagi dona rubentis,
Nec gemmiferas detrahit aures
Lapis Eoa lectus in unda,
Nec Sidonio mollis aeno
Repetita bibit lana rubores,
665
Nec Maeonia distinguit acu
Quae Phoebeis subditus euris
Legit Eois Ser arboribus:
Quaelibet herbae tinxere colus
Quas indoctae neuere manus,
670
Sed non dubios fouet illa toros.
Sequitur dira lampade Erinys
Quarum populi coluere diem.
675
Quisquis medium defugit iter
Stabili numquam tramite curret:
Dum petit unum praebere diem
Nec per solitum decurrit iter,
680
Sed Phoebeis ignota petens
Sidera flammis errante rota,
Secum pariter perdidit orbem.
Medium caeli dum sulcat iter,
Tenuit placidas Daedalus oras
685
Nullique dedit nomina ponto;
Sed dum uolucres uincere ueras
Icarus audet
Patriasque puer despicit alas
Phoeboque uolat proxumus ipsi,
690
Dedit ignoto nomina ponto:
Male pensantur magna ruinis.
Felix alius magnusque sonet,
Me nulla uocet turba potentem.
Stringat tenuis litora puppis
695
Nec magna meas aura phaselos
Iubeat medium scindere pontum:
Transit tutos Fortuna sinus
Medioque rates quaerit in alto,
Quarum feriunt sipara nubes.
700
Sed quid pauido territa uultu,
Qualis Baccho saucia Thyias,
Quae te rursus fortuna rotat,
Miseranda, refer:
705
Licet ipsa neges, uultus loquitur
705bis
Quodcumque tegis.
Deianira
Vagus per artus errat excussos tremor,
Erectus horret crinis, impulsis adhuc
Stat terror animis et cor attonitum salit
Pauidumque trepidis palpitat uenis iecur.
710
Vt fractus austro pontus etiamnum tumet,
Quamuis quiescat languidis uentis dies,
Ita mens adhuc uexatur excusso metu.
Semel profecto premere felices deus
Cum coepit, urget. hos habent magna exitus.
715
Quis tam impotens, miseranda, te casus rotat?
De.
Vt missa palla est tabe Nessea inlita
Thalamisque maerens intuli gressum meis,
718a
Nescio quid animus timuit * * *
718b
* * * * * et fraudem struit.
719
Libet experiri. solibus uirus ferum
720
Flammisque Nessus sanguinem ostendi arcuit:
Hic ipse fraudes esse praemonuit dolus.
Et forte, nulla nube respersus iubar,
Laxabat ardens feruidum Titan diem
(Vix ora solui patitur etiamnunc timor):
725
Medios in ignes solis et claram facem,
Quo tincta fuerat palla uestisque inlita,
Abiectus horret uillus et Phoebi coma
Tepefactus arsit (uix queo monstrum eloqui).
Niues ut Eurus soluit aut tepidus Notus,
730
Quas uere primo lucidus perdit Mimas,
Vtque euolutos frangit Ionio salo
Opposita fluctus Leucas et lassus tumor
In litore ipso spumat, aut caelestibus
Aspersa tepidis tura laxantur focis,
735
Sic languet omne uellus et perdit comas.
Dumque ista miror, causa mirandi perit;
Quin ipsa tellus spumeos motus agit
Et quidquid illa tabe contactum est labat
739a
739b
740
Natum pauentem cerno et ardenti pede
Gressus ferentem. prome quid portes noui.
Hyllus
I, profuge, quaere si quid ulterius patet
Terris freto sideribus Oceano inferis:
Vltra labores, mater, Alcidae fuge.
De.
745
Nescio quod animus grande praesagit malum.
Hy.
Plenae triumphi templa Iunonis pete:
Haec tibi patent, delubra praeclusa omnia.
De.
Effare quis me casus insontem premat.
Hy.
Decus illud orbis atque praesidium unicum,
750
Quem fata terris in locum dederant Iouis,
O mater, abiit: membra et Herculeos toros
Vrit lues nescio qua; qui domuit feras,
Ille ille uictor uincitur maeret dolet.
Quid quaeris ultra?
De.
Miserias properant suas
755
Audire miseri; fare, quo posita in statu
Iam nostra domus est? o lares, miseri lares!
Nunc uidua, nunc expulsa, nunc ferar obruta.
Hy.
Non sola maeres Herculem: toto iacet
Mundo gemendus; fata nec, mater, tua
760
Priuata credas: iam genus totum obstrepit.
Hunc ecce luctum quem gemis cuncti gemunt;
Commune terris omnibus pateris malum.
Luctum occupasti: prima, non sola Herculem,
Miseranda, maeres.
De.
Quam prope a leto tamen
765
Ede, ede quaeso iaceat Alcides meus.
Hy.
Mors refugit illum uicta quae in regno suo
Semel est nec audent fata tam uastum nefas
Admittere. ipsa forsitan trepida colus
Clotho manu proiecit et fata Herculis
770
Timet peragere. pro diem, infandum diem!
Hocne ille summo magnus Alcides erit?
Ad fata et umbras atque peiorem polum
Praecedere illum dicis? an possum prior
Mortem occupare? fare, si nondum occidit.
Hy.
775
Euboica tellus uertice immenso tumens
Pulsatur omni latere: Phrixeum mare
Scindit Caphereus, seruit hoc Austro latus;
At qua niuosi patitur Aquilonis minas,
Euripus undas flectit instabilis uagas
780
Septemque cursus uoluit et totidem refert,
Dum lassa Titan mergit Oceano iuga.
Hic rupe celsa, nulla quam nubes ferit,
Annosa fulgent templa Cenaei Iouis.
Vt stetit ad aras omne uotiuum pecus
785
Totumque tauris gemuit auratis nemus,
Spolium leonis sordidum tabo exuit
Posuitque clauae pondus et pharetra grauis
Laxauit umeros. ueste tunc fulgens tua,
Cana reuinctus populo horrentem comam,
790
Succendit aras: "accipe has" inquit "focis
Non false messis genitor et largo sacer
Splendescat ignis ture, quod Phoebum colens
Diues Sabaeis colligit truncis Arabs.
Pacata tellus" inquit "et caelum et freta,
795
Feris subactis omnibus uictor redi:
Depone fulmen" - gemitus in medias preces
Stupente et ipso cecidit; hinc caelum horrido
Clamore complet: qualis impressa fugax
Taurus bipenni uolnus et telum ferens
800
Delubra uasto trepida mugitu replet,
Aut quale mundo fulmen emissum tonat,
Sic ille gemitu sidera et pontum ferit,
Et uasta Chalcis sonuit et uoces Cyclas
Excepit omnis; hinc petrae Capherides,
805
Hinc omne uoces reddit Herculeas nemus.
Flentem uidemus. uulgus antiquam putat
Rabiem redisse; tunc fugam famuli petunt.
At ille uoltus ignea torquens face
Vnum inter omnes sequitur et quaerit Lichan.
810
Complexus aras ille tremibunda manu
Mortem metu consumpsit et paruum sui
Poenae reliquit. dumque tremibundum manu
Tenuit cadauer: "hac manu, hac" inquit "ferar,
O fata, uictus? Herculem uicit Lichas?
815
Ecce alia clades: Hercules perimit Lichan.
Facta inquinentur: fiat hic summus labor."
In astra missus fertur et nubes uago
Spargit cruore; talis in caelum exilit
Harundo Getica iussa dimitti manu
820
Aut quam Cydon excussit: inferius tamen
Et tela fugient. truncus in pontum cadit,
In saxa ceruix: unus ambobus iacet.
"Resistite" inquit, "non furor mentem abstulit,
Furore grauius istud atque ira malum est:
825
In me iuuat saeuire." uix pestem indicat
Et saeuit: artus ipse dilacerat suos
Et membra uasta carpit auellens manu.
Exuere amictus quaerit: hoc solum Herculem
Non posse uidi; trahere conatus tamen
830
Et membra traxit: corporis palla horridi
Pars est et ipsa - uestis immiscet cutem.
Nec causa dirae cladis in medio patet,
Sed causa tamen est; uixque sufficiens malo
Nunc ore terram languidus prono premit,
835
Nunc poscit undas - unda non uincit malum;
Fluctisona quaerit litora et pontum occupat:
Famularis illum retinet errantem manus -
O sortem acerbam! fuimus Alcidae pares.
Nunc puppis illum litore Euboico refert
840
Austerque lenis pondus Herculeum rapit;
Destituit animus membra, nox oculos premit.
Quid, anime, cessas? quid stupes? factum est scelus:
Natum reposcit Iuppiter, Iuno aemulum;
843bis
* * * * * * *
Reddendus orbi est - quod potest reddi, exhibe:
845
Eat per artus ensis exactus meos.
Sic, sic agendum est - tam leuis poenas manus
Tantas reposcit? perde fulminibus, socer,
Nurum scelestam. nec leui telo manus
Armetur: illud fulmen exiliat polo,
850
Quo, nisi fuisset genitus Alcides tibi,
Hydram cremasses: pestem ut insolitam feri
Et ut nouerca peius irata malum.
Emitte telum quale in errantem prius
Phaethonta missum est: perdidi in solo Hercule
855
Et ipsa populos. - quid rogas telum deos?
Iam parce socero: coniugem Alcidae necem
Optare pudeat: haec erit uoto manus,
A me petatur; occupa ferrum ocius -
Cur deinde ferrum? quidquid ad mortem trahit
860
Telum est abunde: rupe ab aetheria ferar.
Haec, haec renatum prima quae noscit diem
Oeta eligatur; corpus hinc mitti placet. -
866
Leuis una mors est - leuis, at extendi potest:
863
Abrupta cautes scindat et partem mei
Ferat omne saxum, pendeant lacerae manus
865
Totumque rubeat asperi montis latus. -
867
Eligere nescis, anime, cui telo incubes!
Vtinam esset, utinam fixus in thalamis meis
Herculeus ensis: huic decet ferro inmori. -
870
Vna perire dextera nobis sat est?
Coite, gentes, saxa et immensas faces
Iaculetur orbis, nulla nunc cesset manus,
Corripite tela, uindicem uestrum abstuli:
Impune saeui sceptra iam reges gerent,
875
Impune iam nascetur indomitum malum;
Reddentur arae cernere assuetae hostiam
Similem colenti: sceleribus feci uiam;
Ego uos tyrannis regibus monstris feris
Saeuisque rapto uindice opposui deis. -
880
Cessas, Tonantis socia? non spargis facem
Imitata fratrem et mittis ereptam Ioui
Meque ipsa perdis? laus tibi erepta incluta est,
Ingens triumphus: aemuli, Iuno, tui
Mortem occupaui.
Quid domum impulsam trahis?
885
Erroris istic omne quodcumque est nefas.
Haut est nocens quicumque non sponte est nocens.
De.
Quicumque fato ignoscit et parcit sibi,
Errare meruit: morte damnari placet.
Nut.
Nocens uideri, qui mori quaerit, cupit.
De.
890
Mors innocentes sola deceptos facit.
Nut.
Titana fugies?
De.
Ipse me Titan fugit.
Nut.
Vitam relinques?
De.
Nut.
Superest et auras ille caelestes trahit.
De.
Vinci Hercules cum potuit, hinc coepit mori.
Nut.
895
Natum relinques fataque abrumpes tua?
De.
Quamcumque natus sepelit haec uixit diu.
Nut.
Virum sequeris.
De.
Praegredi castae solent.
Nut.
Si te ipsa damnas, scelere te misera arguis.
De.
Nemo nocens sibi ipse poenas inrogat.
Nut.
900
Multis remissa est uita quorum error nocens,
Non dextra fuerat. fata quis damnat sua?
De.
Quicumque fata iniqua sortitus fuit.
Nut.
Hic ipse Megaram nempe confixam suis
Strauit sagittis atque natorum indolem
905
Lernaea figens tela furibunda manu;
Ter parricida factus ignouit tamen
Sibi, nam furoris fonte Cinyphio scelus
Sub axe Libyco tersit et dextram abluit.
Quo, misera, pergis? cur tuas damnas manus?
De.
910
Damnat meas deuictus Alcides manus:
Placet scelus punire.
Nut.
Si noui Herculem,
Aderit cruenti forsitan uictor mali
Dolorque fractus cedet Alcidae tuo.
De.
Exedit artus uirus, ut fama est, hydrae;
915
Immensa pestis coniugis membra abstulit.
Nut.
Serpentis illi uirus enectae autumas
Haut posse uinci, qui malum uiuum tulit?
Elisit hydram, dente cum fixo stetit
Media palude uictor effuso obrutus
920
Artus ueneno. sanguis hunc Nessi opprimet,
Qui uicit ipsas horridi Nessi manus?
De.
Frustra tenetur ille qui statuit mori:
Proinde lucem fugere decretum est mihi.
Vixit satis quicumque cum Alcide occidit.
925
Per has aniles ecce te supplex comas
Atque ubera ista paene materna obsecro:
Depone tumidas pectoris laesi minas
Mortisque dirae expelle decretum horridum.
De.
Quicumque misero forte dissuadet mori,
930
Crudelis ille est: interim poena est mori,
Sed saepe donum; pluribus uenia obfuit.
Nut.
Defende saltem dexteram, infelix, tuam
Fraudisque facinus esse, non nuptae, sciat.
De.
Defendar illic: inferi absoluent ream,
935
A me ipsa damnor; purget has Pluton manus.
Stabo ante ripas, immemor Lethe, tuas
Et umbra tristis coniugem excipiam meum.
Sed tu, nigrantis regna qui torques poli,
Para laborem (scelera quae quisque ausus est,
940
Hic uincit error: Iuno non ausa Herculem est
Eripere terris), horridam poenam para.
Sisyphia ceruix cesset et nostros lapis
Impellat umeros; me uagus fugiat latex
Meamque fallax unda deludat sitim;
945
Merui manus praebere turbinibus tuis,
Quaecumque regem Thessalum torques rota;
Effodiat auidus hinc et hinc uultur fibras;
Vacat una Danais: has ego explebo uices.
Laxate, manes; recipe me comitem tibi,
950
Phasiaca coniunx: peior haec, peior tuo
Vtroque dextra est scelere, seu mater nocens
Seu dira soror es; adde me comitem tuis,
Threicia coniunx, sceleribus; natam tuam,
Althaea mater, recipe, nunc ueram tui
955
Agnosce prolem - quid tamen tantum manus
Vestrae abstulerunt? claudite Elysium mihi,
Quaecumque fidae coniuges nemoris sacri
Lucos tenetis; si qua respersit manus
Viri cruore nec memor castae facis
960
Stricto cruenta Belias ferro stetit,
In me suas agnoscat et laudet manus:
In hanc abire coniugum turbam libet -
Sed et illa fugiet turba tam diras manus.
Inuicte coniunx, innocens animus mihi,
965
Scelesta manus est. pro nimis mens credula,
Pro Nesse fallax atque semiferi doli!
Auferre cupiens paelici eripui mihi.
Recede, Titan, tuque quae blanda tenes
In luce miseros uita: cariturae Hercule
970
Lux uilis ista est. exigat poenas sibi
Reddamque uitam - fata an extendo mea
Mortemque, coniunx, ad tuas seruo manus?
Virtusne superest aliqua et armatae manus
Intendere arcum tela missurum ualent?
975
An arma cessant teque languenti manu
Non audit arcus? si potes letum dare,
Animosa coniunx dexteram expecto tuam.
Mors differatur: frange ut insontem Lichan,
Alias in urbes sparge et ignotum tibi
980
Inmitte in orbem; perde ut Arcadiae nefas
Et quidquid aliud cessit - at ab illis tamen,
Coniunx, redisti.
Hyllus
Parce iam, mater, precor,
Ignosce fatis; error a culpa uacat.
De.
Si uera pietas, Hylle, quaerenda est tibi,
985
Iam perime matrem - pauida quid tremuit manus?
Quid ora flectis? haec erit pietas scelus.
Ignaue dubitas? Herculem eripui tibi:
Haec, haec peremit dextra, cui debes patri
Auum Tonantem. maius eripui decus,
990
Quam luce tribui. si tibi ignotum est nefas,
A matre disce. seu tibi iugulo placet
Mersisse ferrum siue maternum libet
Inuadere uterum, mater intrepidum tibi
Praebebit animum. non erit tantum scelus
995
A te peractum: dextera sternar tua,
Sed mente nostra. natus Alcidae times?
Ita nulla peragas iussa, nec frangens mala
Erres per orbem, si qua nascetur fera
Referas parentem: dexteram intrepidam para.
1000
Patet ecce plenum pectus aerumnis: feri. -
Scelus remitto, dexterae parcent tuae
Eumenides ipsae: uerberum crepuit sonus.
Quaenam ista torquens angue uibrato comam
Temporibus atras squalidis pinnas quatit?
1005
Quid me flagranti, dira, persequeris face,
Megaera? poenas poscis Alcidae? dabo.
Iamne inferorum, diua, sedere arbitri?
Sed ecce laxas carceris uideo fores.
Quis iste saxum immane detritis gerit
1010
Iam senior umeris? ecce iam uictus lapis
Quaerit relabi. membra quis praebet rotae?
Hic ecce pallens dira Tisiphone stetit,
Causam reposcit; parce uerberibus, precor,
Megaera, parce, sustine Stygias faces:
1015
Scelus est amoris. Sed quid hoc? tellus labat
Et aula tectis crepuit excussis - minax
Vnde iste coetus? totus in uultus meos
Decurrit orbis, hinc et hinc populi fremunt
Totusque poscit uindicem mundus suum.
1020
Iam parcite, urbes. quo fugam praeceps agam?
Mors sola portus dabitur aerumnis meis.
Testor nitentis flammeam Phoebi rotam
Superosque testor: Herculem in terris adhuc
Moritura linquo.
Hy.
Fugit attonita, ei mihi.
1025
Peracta iam pars matris est: statuit mori;
Nunc nostra superest, mortis auferre impetum.
O misera pietas: si mori matrem uetas,
Patri es scelestus; si mori pateris, tamen
In matre peccas - urget hinc illinc scelus.
1030
Inhibenda tamen est: pergam et eripiam neci.
Chorus
Verum est quod cecinit sacer
Thressae sub Rhodopes iugis
Orpheus, Calliopae genus,
1035
Aeternum fieri nihil.
Illius stetit ad modos
Torrentis rapidi fragor,
Oblitusque sequi fugam
Amisit liquor impetum;
1040
Et dum fluminibus mora est,
Defecisse putant Getae
Hebrum Bistones ultimi.
Aduexit uolucrem nemus
Et silua residens uenit;
1045
Aut si qua aera peruolat
Auditis uaga cantibus
Ales deficiens cadit.
Abrumpit scopulos Athos
Centauros obiter ferens
1050
Et iuxta Rhodopen stetit
Laxata niue cantibus;
Et quercum fugiens suam
Ad uatem properat Dryas.
Ad cantus ueniunt tuos
1055
Ipsis cum latebris ferae
Iuxtaque inpauidum pecus
Sedit Marmaricus leo
Nec dammae trepidant lupos
Et serpens latebras fugit
1060
Tunc oblita ueneni.
Quin per Taenarias fores
Manes cum tacitos adit
Maerentem feriens chelyn,
Cantu Tartara flebili
1065
Et tristes Erebi deos
Vicit nec timuit Stygis
Iuratos superis lacus.
Haesit non stabilis rota
Victo languida turbine,
1070
Increuit Tityi iecur,
Dum cantus uolucres tenet;
1075
Tunc primum Phrygius senex
Vndis stantibus immemor
Excussit rabidam sitim
Nec pomis adhibet manus,
1081
Et uinci lapis improbus
Et uatem potuit sequi.
1072
Audis tu quoque, nauita:
Inferni ratis aequoris
Nullo remigio uenit.
1079
1080
Orpheus carmine funditus,
1083
Consumptos iterum deae
Supplent Eurydices colus.
1085
Sed dum respicit immemor
Nec credens sibi redditam
Orpheus Eurydicen sequi,
Cantus praemia perdidit:
Quae nata est iterum perit.
1090
Tunc solamina cantibus
Quaerens flebilibus modis
Haec Orpheus cecinit Getis:
1092bis
" * * * * *
Leges in superos datas
Et qui tempora digerens
1095
Quattuor praecipitis deus
Anni disposuit uices;
Nulli non auidi colus
Parcas stamina nectere:
Quod natum est properat mori."
1100
Vati credere Thracio
Deuictus iubet Hercules.
Iam, iam legibus obrutis
Mundo cum ueniet dies,
Australis polus obruet
1105
Quidquid per Libyam iacet
Et sparsus Garamas tenet;
Arctous polus obruet
Quidquid subiacet axibus
Et siccus Boreas ferit.
1110
Amisso trepidus polo
Titan excutiet diem.
Caeli regia concidens
Ortus atque obitus trahet
Atque omnis pariter deos
1115
Perdet mors aliqua et chaos,
Et mors fata nouissima
In se constituet sibi.
Quis mundum capiet locus?
Discedet uia Tartari,
1120
Fractis ut pateat polis?
An quod diuidit aethera
A terris spatium sat est
Et mundi nimium malis?
Quis tantum capiet nefas
1125
Pontum Tartara sidera
Regna unus capiet tria?
Sed quis non modicus fragor
Aures attonitas mouet?
1130
Est est Herculeus sonus.
Conuerte, Titan clare, anhelantes equos,
Emitte noctem: pereat hic mundo dies
Quo morior, atra nube inhorrescat polus;
Obsta nouercae. nunc, pater, caecum chaos
1135
Reddi decebat, hinc et hinc compagibus
Ruptis uterque debuit frangi polus;
Quid parcis astris? Herculem amittis, pater.
Nunc partem in omnem, Iuppiter, specta poli,
Ne quis Gyges Thessalica iaculetur iuga
1140
Et fiat Othrys pondus Encelado leue.
Laxabit atri carceris iam iam fores
Pluton superbus, uincula excutiet patri
Caelumque reddet. ille qui pro fulmine
Tuisque facibus natus in terris eram,
1145
Ad Styga reuertor: surget Enceladus ferox
Mittetque quo nunc premitur in superos onus.
Regnum omne, genitor, aetheris dubium tibi
Mors nostra faciet - antequam spolium tui
Caelum omne fiat, conde me tota, pater,
1150
Mundi ruina, frange quem perdis polum.
Cho.
Non uana times, gnate Tonantis:
Premet et Pindo congestus Athos
Nemus aetheriis inseret astris;
1155
Vincet scopulos inde Typhoeus
Et Tyrrhenam feret Inarimen;
Feret Aetnaeos inde caminos
Scindetque latus montis aperti
Nondum Enceladus fulmine uictus:
1160
Iam te caeli regna secuntur.
He.
Ego qui relicta morte, contempta Styge,
Per media Lethes stagna cum spolio redi
Quo paene lapsis excidit Titan equis,
Ego quem deorum regna senserunt tria,
1165
Morior nec ullus per meum stridet latus
Transmissus ensis, haut meae telum necis
Saxum est nec instar montis abrupti lapis
Aut totus Othrys, non truci rictu gigas
Pindo cadauer obruit toto meum:
1170
Sine hoste uincor, quodque me torquet magis
(O misera uirtus!) summus Alcidae dies
Nullum malum prosternit; inpendo, ei mihi,
In nulla uitam facta. pro mundi arbiter
Superique quondam dexterae testes meae,
1175
Pro cuncta tellus, Herculis uestri placet
Mortem perire? dirus o nobis pudor,
O turpe fatum: femina Herculeae necis
Auctor feretur! morior Alcides quibus!
Inuicta si me cadere feminea manu
1180
Voluere fata perque tam turpes colus
Mea mors cucurrit, cadere placuisset mihi
Iunonis odio: feminae caderem manu,
Sed caelum habentis. si nimis superis fuit,
Scythico sub axe genita domuisset meas
1185
Vires Amazon - feminae cuius manu
Iunonis hostis uincor! hinc grauior tui,
Nouerca, pudor est. quid diem hunc laetum uocas?
Quid tale tellus genuit iratae tibi?
Mortalis odia femina excessit tua.
1190
Adhuc furebas esse te Alcidae imparem:
Victa es duobus - pudeat irarum deos.
Vtinam meo cruore satiasset suos
Nemeaea rictus pestis aut centum anguibus
Vallatus hydram tabe pauissem mea,
1195
Vtinam fuissem praeda Centauris datus
Aut inter umbras uinctus aeterno miser
Saxo sederem! spolia nunc traxi ultima
Fato stupente, nunc ab inferna Styge
Lucem recepi, Ditis euici moras -
1200
Vbique mors me fugit, ut titulo inclitae
Mortis carerem. pro ferae, uictae ferae!
Non me triformis sole conspecto canis
Ad Styga reuexit, non sub Hesperio polo
Hibera uicit turba pastoris feri,
1205
Non gemina serpens - perdidi mortem, ei mihi,
Totiens honestam: titulus extremus quis est!
Cho.
Viden ut laudis conscia uirtus
Non Lethaeos horreat amnes?
Pudet auctoris, non morte dolet:
1210
Cupit extremum finire diem
Et montiferum Titana pati
Rabidaeue necem debere ferae.
Sed tua causa est, miserande, manus,
1215
Quod nulla fera est nullusque gigas:
Iam quis dignus necis Herculeae
Superest auctor nisi dextra tui?
He.
Eheu quis intus scorpios, quis feruida
Plaga reuulsus cancer infixus meas
1220
Vrit medullas? sanguinis quondam capax
Tumidi uigor pulmonis arentes fibras
Distendit, ardet felle siccato iecur
Totumque lentus sanguinem auexit uapor.
Primam cutem consumpsit, hinc aditum nefas
1225
In membra fecit, abstulit pestis latus,
Exedit artus penitus et totas malum
Hausit medullas: ossibus uacuis sedet;
Nec ossa durant ipsa, sed compagibus
Discussa ruptis mole conlapsa fluunt.
1230
Defecit ingens corpus et pesti satis
Herculea non sunt membra - pro, quantum est malum
Quod esse uastum fateor, o dirum nefas!
En cernite, urbes, cernite ex illo Hercule
Quid iam supersit. Herculem agnoscis, pater?
1235
Hisne ego lacertis colla Nemeaei mali
Elisa pressi? tensus hac arcus manu
Astris ab ipsis detulit Stymphalidas?
His ego citatam gressibus uici feram
Radiante clarum fronte gestantem caput?
1240
His fracta Calpe manibus emisit fretum?
His tot ferae, tot scelera, tot reges iacent?
His mundus umeris sedit? haec moles mei est,
Haecne illa ceruix? has ego opposui manus
Caelo ruenti? quis mea custos manu
1245
Trahetur ultra Stygius? ubi uires prius
Memet sepultae? quid patrem appello Iouem?
Quid per Tonantem uindico caelum mihi?
Iam, iam meus credetur Amphitryon pater.
Quaecumque pestis uiscere in nostro lates,
1250
Procede - quid me uulnere occulto petis?
Quis te sub axe frigido pontus Scythes,
Quae pigra Tethys genuit aut Maurum premens
Hibera Calpe litus? o dirum malum!
Vtrumne serpens squalidum crista caput
1255
Vibrans an aliquod et mihi ignotum malum?
Numquid cruore es genita Lernaeae ferae
An te reliquit Stygius in terris canis?
Omne es malum nullumque - quis uoltus tibi est?
Concede saltem scire quo peream malo;
1260
Quaecumque pestis siue quaecumque es fera,
Palam timere. quis tibi in medias locum
Fecit medullas? ecce direpta cute
Viscera manus detexit; ulterior tamen
Inuenta latebra est - o malum simile Herculi!
1265
Vnde iste fletus? unde in has lacrimae genas?
Inuictus olim uoltus et numquam malis
Lacrimas suis praebere consuetus (pudet)
Iam flere didicit. quis dies fletum Herculis,
Quae terra uidit? siccus aerumnas tuli.
1270
Tibi illa uirtus, quae tot elisit mala,
Tibi cessit uni; prima et ante omnis mihi
Fletum abstulisti: durior saxo horrido
Et chalybe uoltus et uaga Symplegade
Victus minas infregit et lacrimam expulit.
1275
Flentem, gementem, summe pro rector poli,
Me terra uidit, quodque me torquet magis,
Nouerca uidit. - urit ecce iterum fibras,
Incaluit ardor: unde nunc fulmen mihi?
Cho.
Quid non possit superare dolor?
1280
Quondam Getico durior Haemo
Nec Parrhasio lentior axe
Saeuo cessit membra dolori
Fessumque mouens per colla caput
Latus alterno pondere flectit.
1285
Fletum uirtus saepe resorbet:
Sic arctoas laxare niues
Quamuis tepido sidere Titan
Non tamen audet uincitque nefas
Solis adulti glaciale iubar.
He.
1290
Conuerte uoltus ad meas clades, pater:
Numquam ad tuas confugit Alcides manus,
Non cum per artus hydra fecundum meos
Caput explicaret; inter infernos lacus
Possessus atra nocte cum Fato steti
1295
Nec inuocaui; tot feras uici horridas,
Reges, tyrannos, non tamen uoltus meos
In astra torsi: semper haec nobis manus
Votum spopondit; nulla propter me sacro
Micuere caelo fulmina - hic aliquid dies
1300
Optare iussit. primus audierit preces
Idemque summus: unicum fulmen peto;
Giganta crede (non minus caelum mihi
Asserere potui - dum patrem uerum imputo,
Caelo peperci). siue crudelis, pater,
1305
Siue es misericors, commoda nato manum
Properante morte et occupa hanc laudem tibi.
Vel si piget manusque detrectat nefas,
Emitte Siculo uertice ardentes, pater,
Titanas, in me qui manu Pindum ferant
1310
Ossaque qui me monte proiecto opprimant.
Abrumpat Erebi claustra, me stricto petat
Bellona ferro; mitte Gradiuum trucem,
Armetur in me dirus: est frater quidem,
Sed ex nouerca. Tu quoque, Alcidae soror
1315
Tantum ex parente, cuspidem in fratrem tuum
Iaculare, Pallas. Supplices tendo manus
Ad te, nouerca: sparge tu saltem, precor,
Telum: perire feminae possum manu.
Iam fracta, iam satiata quid pascis minas?
1320
Quid quaeris ultra? supplicem Alciden uides,
Et nulla tellus, nulla me uidit fera
Te deprecantem. nunc mihi irata satis
Opus est nouerca - nunc tuus cessat dolor?
Nunc odia ponis? parcis ubi uotum est mori.
1325
O terra et urbes, non facem quisquam Herculi,
Non arma tradet? tela subtrahitis mihi?
Ita nulla saeuas terra concipiat feras
Post me sepultum, nec meas umquam manus
Imploret orbis, si qua nascentur mala
1330
Nascatur alius: undique infelix caput
Mactate saxis, uincite aerumnas meas.
Ingrate cessas orbis? excidimus tibi?
Adhuc malis ferisque suppositus fores,
Ni me tulisses. uindicem uestrum malis
1335
Eripite, populi: tempus hoc uobis datur
Pensare merita - mors erit pretium omnium.
Alcmene
Quas misera terras mater Alcidae petam?
Vbi natus, ubinam est? certa si uisus notat,
Reclinis ecce corde anhelante aestuat;
1340
Gemit: peractum est. membra complecti ultima,
O nate, liceat; spiritus fugiens meo
Legatur ore: bracchia, amplexus cape.
Vbi membra sunt? ubi illa quae mundum tulit
Stelligera ceruix? quis tibi exiguam tui
1345
Partem reliquit?
He.
Herculem spectas quidem,
Mater, sed umbram et uile nescioquid mei.
Agnosce, mater - ora quid flectis retro
Vultumque mergis? Herculem dici tuum
Partum erubescis?
Al.
Quis feram mundus nouam,
1350
Quae terra genuit? quodue tam dirum nefas
De te triumphat? uictor Herculeus quis est?
He.
Nuptae iacentem cernis Alciden dolis.
Al.
Quis tantus est qui uincat Alciden dolus?
He.
Quicumque, mater, feminae iratae sat est.
Al.
1355
Et unde in artus pestis aut ossa incidit?
He.
Aditum uenenis palla femineis dedit.
Al.
Vbinam ista palla est? membra nudata intuor.
He.
Consumpta mecum est.
Al.
Tantane inuenta est lues?
He.
Errare mediis crede uisceribus meis,
1360
O mater, hydram et mille cum Lerna feras.
Quae tanta nubes flamma Sicanias secans,
Quae Lemnos ardens, quae plaga igniferi poli
Vetans flagranti currere in zona diem?
In ipsa me iactate, pro comites, freta
1365
Mediosque in amnes - quis sat est Hister mihi?
Non ipse terris maior Oceanus meos
Franget uapores, omnis in nostris malis
Deficiet umor, omnis arescet latex.
Quid, rector Erebi, me remittebas Ioui?
1370
Decuit tenere: redde me tenebris tuis,
Talem subactis Herculem ostende inferis.
Nil inde ducam, quid times iterum Herculem?
Inuade, mors, non trepida: iam possum mori.
Al.
Compesce lacrimas saltem et aerumnas doma
1375
Malisque tantis Herculem indomitum refer
Mortemque differ: quos soles uince inferos.
He.
Si me catenis horridus uinctum suis
Praeberet auidae Caucasus uolucri dapem,
Scythia gemente flebilis gemitus mihi
1380
Non excidisset; si uagae Symplegades
Vtraque premerent rupe, redeuntis minas
Ferrem ruinae; Pindus incumbat mihi
Atque Haemus et qui Thracios fluctus Athos
Frangit Iouisque fulmen excipiens Mimas:
1385
Non ipse si in me, mater, hic mundus ruat
Superque nostros flagret incensus toros
Phoebeus axis, degener mentem Herculis
Clamor domaret; mille decurrant ferae
Pariterque lacerent, hinc feris clangoribus
1390
Aetheria me Stymphalis, hinc taurus minax
Ceruice tota pulset et quidquid fuit
Solum quoque ingens; surgat hinc illinc nemus
Artusque nostros dirus immittat Sinis:
Sparsus silebo - non ferae excutient mihi,
1395
Non arma gemitus, nil quod impelli potest.
Al.
Non uirus artus, nate, femineum coquit,
Sed dura series operis et longus tibi
Pauit cruentos forsitan morbos labor.
He.
Vbi morbus, ubinam est? estne adhuc aliquid mali
1400
In orbe mecum? ueniat huc - aliquis mihi
Intendat arcus: nuda sufficiet manus.
1402a
Procedat agedum * * * *
1402b
* * *
Al.
Ei mihi, sensus quoque
1403
Excussit illi nimius impulsos dolor.
1407
Dolor iste furor est: Herculem solus domat.
1404
Remouete quaeso tela et infestas, precor,
1405
Rapite hinc sagittas: igne suffuso genae
Scelus minantur. quas petam latebras anus? -
1408
Cur deinde latebras aut fugam uecors petam?
Obire forti meruit Alcmene manu:
1410
Vel scelere pereat, antequam letum mihi
Ignauus aliquis mandat ac turpis manus
De me triumphat. - ecce lassatus malis
Sopore fessas alligat uenas dolor
Grauique anhelum pectus impulsu quatit.
1415
Fauete, superi. si mihi gnatum inclutum
Miserae negastis, uindicem saltem, precor,
Seruate terris. abeat excussus dolor
Corpusque uires reparet Herculeum nouas.
Hyllus
Pro lux acerba, pro capax scelerum dies!
1420
Nurus Tonantis occidit, natus iacet,
Nepos supersum; scelere materno hic perit,
Fraude illa capta est - quis per annorum uices
Totoque in aeuo poterit aerumnas senex
Referre tantas? unus eripuit dies
1425
Parentem utrumque; cetera ut sileam mala
Parcamque fatis, Herculem amitto patrem.
Al.
Compesce uoces, inclutum Alcidae genus
Miseraeque fato similis Alcmenae nepos:
Longus dolorem forsitan uincet sopor.
1430
Sed ecce, lassam deserit mentem quies
Redditque morbo corpus et luctum mihi.
He.
Quid hoc? rigenti cernitur Trachin iugo
An inter astra positus euasi genus
Mortale tandem? quis mihi caelum parat?
1435
Te te, pater, iam uideo, placatam quoque
Specto nouercam. quis sonus nostras ferit
Caelestis aures? Iuno me generum uocat.
Video nitentem regiam clari aetheris
Phoebique tritam flammea zonam rota.
1440
Cubile uideo Noctis; hinc tenebras uocat.
Quid hoc? quis axem cludit et ab ipsis, pater,
Deducit astris? ora Phoebeus modo
Afflabat axis, tam prope a caelo fui -
Trachina uideo; quis mihi terras dedit?
1445
Oete modo infra steterat ac totus fuit
Suppositus orbis; tam bene excideras, dolor!
Cogis fateri - parce et hanc uocem occupa.
Haec, Hylle, dona matris? hoc munus parat?
Vtinam liceret stipite ingesto impiam
1450
Effringere animam quale Amazonium malum
Circa niualis Caucasi domui latus.
O cara Megara, tune cum furerem mihi
Coniunx fuisti? stipitem atque arcus date,
Dextra inquinetur, laudibus maculam imprimam,
1455
Summus legatur femina Herculeus labor.
Hy.
Compesce diras, genitor, irarum minas;
Habet, peractum est, quas petis poenas dedit:
Sua perempta dextera mater iacet.
He.
Cecidit dolose: manibus irati Herculis
1460
Occidere meruit; perdidit comitem Lichas.
Saeuire in ipsum corpus exanime impetus
Atque ira cogit. cur minis nostris caret
Ipsum cadauer? pabulum accipiant ferae.
Hy.
Plus misera laeso doluit, hinc aliquid quoque
1465
Detrahere uelles: occidit dextra sua,
Tuo dolore; plura quam poscis tulit.
Sed non cruentae sceleribus nuptae iaces
Nec fraude matris: Nessus hos struxit dolos
Ictus sagittis qui tuis uitam expulit.
1470
Cruore tincta est palla semiferi, pater,
Nessusque nunc has exigit poenas sibi.
He.
Bene est, peractum est, fata se nostra explicant;
Lux ista summa est: quercus hanc sortem mihi
Fatidica quondam dederat et Parnassio
1475
Cirrhaea quatiens templa mugitu nemus:
"Dextra perempti uictor, Alcide, uiri
Olim iacebis; hic tibi emenso freta
Terrasque et umbras finis extremus datur."
Nil querimur ultra: decuit hunc finem dari,
1480
Ne quis superstes Herculis uictor foret.
Nunc mors legatur clara memoranda incluta,
Me digna prorsus: nobilem hunc faciam diem.
Caedatur omnis silua et Oetaeum nemus
Succumbat: ingens Herculem accipiat rogus,
1485
Sed ante mortem. Tu, genus Poeantium,
Hoc triste nobis, iuuenis, officium appara:
Herculea totum flamma succendat diem.
Ad te preces nunc, Hylle, supremas fero:
Est clara captas inter, in uoltu genus
1490
Regnumque referens, Euryto uirgo edita
Iole: tuis hanc facibus et thalamis para.
Victor cruentus abstuli patriam lares
Nihilque miserae praeter Alciden dedi -
Et ipse rapitur. penset aerumnas suas,
1495
Iouis nepotem foueat et natum Herculis;
Tibi illa pariat quidquid ex nobis habet.
Tuque ipsa planctus pone funereos, precor,
O clara genetrix: uiuet Alcides tibi.
Virtute nostra paelicem feci tuam
1500
Credi nouercam, siue nascenti Herculi
Nox illa certa est siue mortalis meus
Pater est. licet sit falsa progenies mei,
Materna culpa cesset et crimen Iouis,
Merui parentem: contuli caelo decus,
1505
Natura me concepit in laudes Iouis.
Quin ipse, quamquam Iuppiter, credi meus
Pater esse gaudet; parce iam lacrimis, parens:
Superba matres inter Argolicas eris.
Quid tale Iuno genuit aetherium gerens
1510
Sceptrum et Tonanti nupta? mortali tamen
Caelum tenens inuidit, Alciden suum
Dici esse uoluit. Perage nunc, Titan, uices
Solus relictus: ille qui uester comes
Vbique fueram, Tartara et manes peto.
1515
Hanc tamen ad imos perferam laudem inclutam,
Quod nulla pestis fudit Alciden palam
Omnemque pestem uicit Alcides palam.
Chorus
O decus mundi, radiate Titan,
Cuius ad primos Hecate uapores
1520
Lassa nocturnae leuat ora bigae:
Dic sub Aurora positis Sabaeis,
Dic sub occasu positis Hiberis,
Quique feruenti quatiuntur axe,
Quique sub plaustro patiuntur ursae,
1525
Dic ad aeternos properare manes
Herculem et regnum canis inquieti,
Vnde non umquam remeabit ille.
Sume quos nubes radios sequantur,
Pallidus maestas speculare terras
1530
Et caput turpes nebulae pererrent.
Quando, pro Titan, ubi, quo sub axe
Herculem in terris alium sequeris?
Quas manus orbis miser inuocabit,
Si qua sub Lerna numerosa pestis
1535
Sparget in centum rabiem dracones,
Arcadum si quis, populi uetusti,
Fecerit siluas aper inquietas,
Thraciae si quis Rhodopes alumnus
Durior terris Helices niuosae
1540
Sparget humano stabulum cruore?
Quis dabit pacem populo timenti,
Si quid irati superi per urbes
Iusserint nasci? iacet omnibus par,
Quem parem tellus genuit Tonanti.
1545
Planctus immensas resonet per urbes
Et comas nullo cohibente nodo
Femina exertos feriat lacertos,
Solaque obductis foribus deorum
Templa securae pateant nouercae.
1550
Vadis ad Lethen Stygiumque litus,
Vnde te nullae referent carinae;
Vadis ad manes miserandus, unde
Morte deuicta tuleras triumphum;
Vmbra nudatis uenies lacertis
1555
Languido uultu tenuique collo,
Teque non solum feret illa puppis,
1556bis
* * * *
Non tamen uilis eris inter umbras:
Aeacon iuxta geminosque Cretas
Facta discernes feriens tyrannos.
1560
Parcite, o dites, inhibete dextras:
Laudis est purum tenuisse ferrum,
Dumque regnabas, minimum procellis
Sed locum uirtus habet inter astra.
1565
Sedis arctoae spatium tenebis
An grauis Titan ubi promit aestus?
An sub occasu tepido nitebis,
Vnde commisso resonare ponto
Audies Calpen? loca quae sereni
1570
Deprimes caeli? quis erit recepto
Tutus Alcide locus inter astra?
Horrido tantum procul a leone
Det pater sedes calidoque cancro,
Ne tuo uultu tremefacta leges
1575
Astra conturbent trepidetque Titan.
Vere dum flores uenient tepenti
1578
Et comam siluis reuocabit aestas
Pomaque autumno fugiente cedent
1577
Et comam siluis hiemes recident,
1581
Tu comes Phoebo, comes ibis astris.
1580
Nulla te terris rapiet uetustas:
1582
Ante nascetur seges in profundo
Vel fretum dulci resonabit unda,
Ante descendet glacialis ursae
1585
Sidus et ponto uetito fruetur,
Quam tuas laudes populi quiescant.
Te, pater rerum, miseri precamur:
Nulla nascatur fera, nulla pestis,
Non duces saeuos miseranda tellus
1590
Horreat, nulla dominetur aula
Qui putet solum decus esse regni
Semper intensum tenuisse ferrum;
Si quid in terris iterum timetur,
Vindicem terrae petimus relictae.
1595
Heu quid hoc? mundus sonat ecce caecum.
Maeret Alciden pater? an deorum
Clamor, an uox est timidae nouercae
Hercule et uiso fugit astra Iuno?
Passus an pondus titubauit Atlas?
1600
An magis diri tremuere manes
Herculem et uisum canis inferorum
Fugit abruptis trepidus catenis?
Fallimur: laeto uenit ecce uultu
Quem tulit Poeans umerisque tela
1605
Gestat et notas populis pharetras,
Herculis heres.
Effare casus, iuuenis, Herculeos precor
Voltuue quonam tulerit Alcides necem.
Philoctetes
Quo nemo uitam.
Cho.
Laetus adeone ultimos
1610
Inuasit ignes?
Ph.
Esse iam flammas nihil
Ostendit ille. quid sub hoc mundo Hercules
Immune uinci liquit? en domita omnia.
Cho.
Inter uapores quis fuit forti locus?
Ph.
Quod unum in orbe uicerat nondum malum,
1615
Et flamma uicta est; haec quoque accessit feris:
Inter labores ignis Herculeos abit.
Cho.
Edissere agedum, flamma quo uicta est modo?
Ph.
Vt omnis Oeten maesta corripuit manus,
Huic fagus umbras perdit et toto iacet
1620
Succisa trunco, flectit hic pinum ferox
Astris minantem et nube de media uocat:
Ruitura cautem mouit et siluam tulit
Secum minorem. Chaonis quondam loquax
Stat uasta late quercus et Phoebum uetat
1625
Vltraque totos porrigit ramos nemus;
Gemit illa multo uulnere impresso minax
Frangitque cuneos, resilit incussus chalybs
Volnusque ferrum patitur et rigidum est parum.
Commota tandem cum cadens latam sui
1630
Duxit ruinam, protinus radios locus
Admisit omnis: sedibus pulsae suis
Volucres pererrant nemore succiso diem
Quaeruntque lassis garrulae pinnis domus.
Iamque omnis arbor sonuit et sacrae quoque
1635
Sensere quercus horridam ferro manum
Nullique priscum profuit luco nemus.
Aggeritur omnis silua et alternae trabes
In astra tollunt Herculi angustum rogum:
Raptura flammas pinus et robur tenax
1640
Et breuior ilex. summa sed complet rogum
Populea silua, frondis Herculeae nemus.
At ille, ut ingens nemore sub Nasamonio
Aegro reclinis pectore immugit leo,
Fertur - quis illum credat ad flammas rapi?
1645
Voltus petentis astra, non ignes erat.
Vt pressit Oeten ac suis oculis rogum
Lustrauit omnem, fregit impositus trabes.
1647bis
* * * * * * *
Arcumque poscit. "accipe haec" inquit, "sate
Poeante, dona, et munus Alcidae cape.
1650
Has hydra sensit, his iacent Stymphalides
Et quidquid aliud eminus uici manu
Victrice. felix iuuenis has numquam irritas
Mittes in hostem, siue de media uoles
Auferre uolucres nube, descendent aues
1655
Et certa praedae tela de caelo fluent,
Nec fallet umquam dexteram hic arcus tuam:
Librare telum didicit et certam dare
Fugam sagittis, ipsa non fallunt iter
Emissa neruo tela; tu tantum, precor,
1660
Accommoda ignes et facem extremam mihi.
Hic nodus" inquit, "nulla quem cepit manus,
Mecum per ignes flagret; hoc telum Herculem
Tantum sequetur. hoc quoque acciperes" ait
"Si ferre posses. adiuuet domini rogum."
1665
Tum rigida secum spolia Nemeaei mali
Arsura poscit; latuit in spolio rogus.
Ingemuit omnis turba nec lacrimas dolor
Cuiquam remisit. mater in luctum furens
Diduxit auidum pectus atque utero tenus
1670
Exerta uastos ubera in planctus ferit,
Superosque et ipsum uocibus pulsans Iouem
Impleuit omnem uoce feminea locum.
"Deforme letum, mater, Herculeum facis,
Compesce lacrimas" inquit, "introrsus dolor
1675
Femineus abeat; Iuno cur laetum diem
Te flente ducat? paelicis gaudet suae
Spectare lacrimas. comprime infirmum iecur,
Mater: nefas est ubera atque uterum tibi
Laniare, qui me genuit." et dirum fremens,
1680
Qualis per urbes duxit Argolicas canem,
Cum uictor Erebi Dite contempto redit
Tremente fato, talis incubuit rogo.
Quis sic triumphans laetus in curru stetit
Victor? quis illo gentibus uultu dedit
1685
Leges tyrannus? quanta pax habitum tulit!
Haesere lacrimae, cecidit impulsus dolor
Nobis quoque ipsis, nemo periturum ingemit:
Iam flere pudor est; ipsa quam sexus iubet
Maerere, siccis haesit Alcmene genis
1690
Stetitque nato paene iam similis parens.
Cho.
Nullasne in astra misit ad superos preces
Arsurus aut in uota respexit Iouem?
Ph.
Iacuit sui securus et caelum intuens
Quaesiuit oculis, arce an ex aliqua pater
1695
Despiceret illum. tum manus tendens ait:
"Quacumque parte prospicis natum, pater,
Te te precor, cui nocte commissa dies
Quieuit unus, si meas laudes canit
Vtrumque Phoebi litus et Scythiae genus
1700
Et omnis ardens ora quam torret dies,
Si pace tellus plena, si nullae gemunt
Vrbes nec aras impias quisquam inquinat,
Si scelera desunt, spiritum admitte hunc, precor,
In astra. non me noctis infernae locus
1705
Nec maesta nigri regna conterrent Iouis,
Sed ire ad illos umbra, quos uici, deos,
Pater, erubesco. nube discussa diem
Pande, ut deorum coetus ardentem Herculem
Spectet; licet tu sidera et mundum neges
1710
Vltro, pater, cogere: si uoces dolor
Abstulerit ullas, pande tunc Stygios lacus
Et redde fatis; approba natum prius:
Vt dignus astris uidear, hic faciet dies.
Leue est quod actum est; Herculem hic, genitor, dies
1715
Inueniet aut damnabit." Haec postquam edidit,
1717
Flammas poposcit. "hoc age, Alcidae comes,
Non segnis" inquit "corripe Oetaeam facem.
Quid dextra tremuit? num manus pauida impium
1720
Scelus refugit? redde iam pharetras mihi,
Ignaue iners eneruis - en nostros manus
Quae tendat arcus! quid sedet pallor genis?
Animo faces inuade quo Alciden uides
Voltu iacere. respice arsurum, miser:
1716
Nouerca cernat quo feram flammas modo.
1725
Vocat ecce iam me genitor et pandit polos;
Venio, pater" - uultusque non idem fuit.
Tremente pinum dextera ardentem intuli.
Refugit ignis et reluctantur faces
Et membra uitant, sed recedentem Hercules
1730
Insequitur ignem. Caucasum aut Pindum aut Athon
Ardere credas: nullus erumpit sonus,
Tantum ingemiscit ignis. o durum iecur!
Typhon in illo positus immanis rogo
Gemuisset ipse quique conuulsam solo
1735
Imposuit umeris Ossan Enceladus ferox.
At ille medias inter exurgens faces,
Semiustus ac laniatus, intrepidum tuens:
"Nunc es parens Herculea: sic stare ad rogum
Te, mater" inquit, "sic decet fleri Herculem."
1740
Inter uapores positus et flammae minas
Immotus, inconcussus, in neutrum latus
Correpta torquens membra adhortatur, monet,
Gerit aliquid ardens. omnibus fortem addidit
Animum ministris; urere ardentem putes.
1745
Stupet omne uulgus, uix habent flammae fidem:
Tam placida frons est, tanta maiestas uiro.
Nec properat uri; cumque iam forti datum
Leto satis pensauit, igniferas trabes
Hinc inde traxit, minima quas flamma occupat
1750
Totas in ignes uertit et quis plurimus
Exundat ignis repetit intrepidus ferox.
Tunc ora flammis implet: ast illi graues
Luxere barbae; cumque iam uultum minax
Appeteret ignis, lamberent flammae caput,
1755
Non pressit oculos. Sed quid hoc? maestam intuor
Sinu gerentem reliquias magni Herculis,
Crinemque iactans squalidum Alcmene gemit.
Alcmene
Timete, superi, fata: tam paruus cinis
Herculeus, huc huc ille decreuit gigas!
1760
O quanta, Titan, in nihil moles abit;
Anilis, heu me, recipit Alciden sinus,
Hic cumulus ille est: ecce uix totam Hercules
Compleuit urnam; quam leue est pondus mihi,
Cui totus aether pondus incubuit leue!
1765
Ad Tartara olim regnaque, o nate, ultima
Rediturus ibas - quando ab inferna Styge
Remeabis iterum? non ut et spolium trahas
Rursusque Theseus debeat lucem tibi -
Sed quando solus? mundus impositus tuas
1770
Compescet umbras teque Tartareus canis
Inhibere poterit? quando Taenarias fores
Pulsabis? aut quas mater ad fauces agar
Qua mors aditur? uadis ad manes iter
Habiturus unum. quid diem questu tero?
1775
Quid misera duras uita? quid lucem hanc tenes?
Quem parere rursus Herculem possum Ioui?
Quis me parentem natus Alcmenen suam
Tantus uocabit? o nimis felix, nimis,
Thebane coniunx, Tartari intrasti loca
1780
Florente nato teque uenientem inferi
Timuere forsan, quod pater tanti Herculis,
Vel falsus, aderas. Quas petam terras anus,
Inuisa saeuis regibus (si quis tamen
Rex est relictus saeuus)? ei miserae mihi!
1785
Quicumque caesos ingemunt nati patres,
A me petent supplicia, me cuncti obruent:
Si quis minor Busiris aut si quis minor
Antaeus urbes feruidae terret plagae,
Ego praeda ducar; si quis Ismarius greges
1790
Thracis cruenti uindicat, carpent greges
Mea membra diri; forsitan poenas petet
Irata Iuno: totus exurget dolor;
Secura uicto tandem ab Alcide uacat,
Paelex supersum - quanta supplicia expetet
1795
Ne parere possim! fecit hic natus mihi
Vterum timendum. Quae petam Alcmene loca?
Quis me locus, quae regio, quae mundi plaga
Defendet aut quas mater in latebras agar
Vbique per te nota? si patriam petam
1800
Laresque miseros, Argos Eurystheus tenet;
Marita Thebas regna et Ismenon petam
Thalamosque nostros, in quibus quondam Iouem
Dilecta uidi? pro nimis felix, nimis,
Si fulminantem et ipsa sensissem Iouem!
1805
Vtinam meis uisceribus Alcides foret
Exsectus infans! nunc datum est tempus, datum est
Videre natum laude certantem Ioui,
Vt hoc daretur, scire quid fatum mihi
Eripere posset. quis memor uiuit tui,
1810
O nate, populus? omne iam ingratum est genus.
Petam Cleonas? Arcadum an populos petam
Meritisque terram nobilem quaeram tuis?
Hic dira serpens cecidit, hic ales fera,
Hic sus cruentus, hic tua fractus manu
1815
Qui te sepulto possidet caelum leo:
Si grata terra est, populus Alcmenen tuam
Defendat omnis. Thracias gentes petam
Hebrique populos? haec quoque est meritis tuis
Defensa tellus: stabula cum regno iacent.
1820
Hic pax cruento rege prostrato data est:
Vbi enim negata est? Quod tibi infelix anus
Quaeram sepulcrum? de tuis totus rogis
Contendat orbis. reliquias magni Herculis
Quis populus aut quae templa, quae gentes rogant?
1825
Quis, quis petit, quis poscit Alcmenes onus?
Quae tibi sepulcra, nate, quis tumulus sat est?
Hic totus orbis: fama erit titulus tibi.
Quid, anime, trepidas? Herculis cineres tenes;
Complectere ossa: reliquiae auxilium dabunt,
1830
Erunt satis praesidia, terrebunt tuae
Reges uel umbrae.
Debitos nato quidem
Compesce fletus, mater Alcidae incluti.
Non est gemendus nec graui urgendus prece,
Virtute quisquis abstulit fatis iter:
1835
Aeterna uirtus Herculem fleri uetat:
Fortes uetant maerere, degeneres iubent.
Al.
Sedabo questus uindice amisso parens
1838a
Terrae atque pelagi * * * *
1838b
* * * * quaque purpureus dies
1839
Vtrumque clara spectat Oceanum rota?
1840
Quot misera in uno condidi natos parens!
Regno carebam, regna sed poteram dare.
Vna inter omnes terra quas matres gerit
Votis peperci, nil ego a superis peti,
Incolume nato: quid dare Herculeus mihi
1845
Non poterat ardor, quod deus quisquam mihi
Negare poterat? uota in hac fuerant manu:
Quidquid negaret Iuppiter, daret Hercules.
Quid tale genetrix ulla mortalis tulit?
Deriguit aliqua mater, ut toto stetit
1850
Succisa fetu, bisque septenos gregem
Deplanxit una: gregibus aequari meus
Quot ille poterat! matribus miseris adhuc
Exemplar ingens derat: Alcmene dabo.
Cessate, matres, pertinax si quas dolor
1855
Adhuc iubet lugere, quas luctus grauis
In saxa uertit; cedite his cunctae malis.
Agedum senile pectus, o miserae manus,
Pulsate - et una funeri tanto sat est
Grandaeua anus defecta, quod totus breui
1860
Iam quaeret orbis? expedi in planctus tamen
Defessa quamquam bracchia: inuidiam ut deis
Lugendo facias, aduoca in planctus genus.
Flete, Alcmenae magnique Iouis
Plangite natum,
1865
Cui concepto lux una perit
Noctesque duas contulit Eos:
Ipsa quiddam plus luce perit.
Totae pariter plangite gentes,
Quarum saeuos ille tyrannos
1870
Iussit Stygias penetrare domos
Populisque madens ponere ferrum.
Fletum meritis reddite tantis,
Totus, totus personet orbis.
Fleat Alciden caerula Crete,
1875
Magno tellus cara Tonanti:
Centum populi bracchia pulsent.
Nunc Curetes, nunc Corybantes
Arma Idaea quassate manu:
Armis illum lugere decet.
1880
Nunc, nunc funus plangite uerum:
Iacet Alcides non minor ipso,
Creta, Tonante.
Flete Herculeos, Arcades, obitus,
Nondum Phoebe nascente genus:
1885
Iuga Parthenii † Nemeaeque sonent
Feriatque grauis Maenala planctus:
Stratus uestris saetiger agris
Alesque sequi iussa sagittas
1890
Totum pinnis furata diem.
Flete, Argolicae, flete, Cleonae:
Hic terrentem moenia quondam
1892bis
Vestra leonem
Fregit nostri dextera nati.
Date, Bistoniae, uerbera, matres
1895
Gelidusque sonet planctibus Hebrus:
Flete Alciden, quod non stabulis
Nascitur infans
Nec uestra greges uiscera carpunt.
Fleat Antaeo libera tellus
1900
Et rapta fero plaga Geryonae:
Mecum, miserae, plangite, gentes,
Audiat ictus utraque Tethys.
Vos quoque, mundi turba citati,
Flete Herculeos, numina, casus:
1905
Vestrum Alcides ceruice meus
Mundum, superi, caelumque tulit,
Dum stelligeri uector Olympi
Pondere liber spirauit Atlans.
Vbi nunc uestrae, Iuppiter, arces?
1910
Vbi promissi regia mundi?
Nempe Alcides mortalis obit,
Nempe sepultus:
Totiens telis facibusque tuis
1913bis
Ille pepercit,
Quotiens ignis spargendus erat.
1915
In me saltem iaculare facem
Semelenque puta.
Iamne Elysias, o nate, domus,
Iam litus habes,
1920
An post raptum Styx atra canem
Praeclusit iter teque in primo
Limine Ditis fata morantur?
Quis nunc umbras, nate, tumultus
1923bis
Manesque tenet?
Fugit abducta nauita cumba
1925
Et Centauris Thessala motis
Ferit attonitos ungula manes
Anguesque suos hydra sub undas
Territa mergit
Teque labores, o nate, timent?
1930
Fallor, fallor uesana furens,
Nec te manes umbraeque timent,
Non Argolico rapta leoni
Fulua pellis contecta iuba
Laeuos operit dira lacertos
1935
Vallantque feri tempora dentes:
Donum pharetrae cessere tuae
Telaque mittet iam dextra minor.
Vadis inermis, nate, per umbras,
Ad quas semper mansurus eris.
Hercules
1940
Quid me tenentem regna siderei poli
Caeloque tandem redditum planctu iubes
Sentire fatum? parce: iam uirtus mihi
In astra et ipsos fecit ad superos iter.
Al.
Vnde sonus trepidas aures ferit?
1945
Vnde meas inhibet lacrimas fragor?
Agnosco agnosco uictum est chaos.
A Styge, nate, redis iterum mihi
Fractaque non semel est mors horrida?
Vicisti rursus noctis loca
1950
Puppis et infernae uada tristia?
Peruius est Acheron iam languidus
Et remeare licet soli tibi,
Nec te fata tenent post funera?
An tibi praeclusit Pluton iter
1955
Et pauidus regni metuit sibi?
Certe ego te uidi flagrantibus
Impositum siluis, cum plurimus
In caelum fureret flammae metus:
Arsisti certe, cur ultima
1960
Non tenuere tuas umbras loca?
Quid timuere tui manes, precor?
Vmbra quoque es Diti nimis horrida?
He.
Non me gementis stagna Cocyti tenent
Nec puppis umbras furua transuexit meas;
1965
Iam parce, mater, questibus: manes semel
Vmbrasque uidi; quidquid in nobis tui
Mortale fuerat, ignis euictum tulit:
Paterna caelo, pars data est flammis tua.
Proinde planctus pone, quos nato paret
1970
Genetrix inerti; luctus in turpes eat:
Virtus in astra tendit, in mortem timor.
Praesens ab astris, mater, Alcides cano:
Poenas cruentus iam tibi Eurystheus dabit;
Curru superbum uecta transcendes caput.
1975
Me iam decet subire caelestem plagam:
Inferna uici rursus Alcides loca.
Al.
Mane parumper - cessit ex oculis, abit,
In astra fertur. fallor an uultus putat
Vidisse natum? misera mens incredula est.
1980
Es numen et te mundus aeternum tenet:
Credo triumphis. - regna Thebarum petam
Nouumque templis additum numen canam.
Chorus
Numquam Stygias fertur ad umbras
Inclita uirtus: uiuite fortes
1985
Nec Lethaeos saeua per amnes
1985bis
Vos fata trahent,
Sed cum summas exiget horas
Consumpta dies,
Iter ad superos gloria pandet.
Sed tu, domitor magne ferarum
1990
Orbisque simul pacator, ades:
Nunc quoque nostras aspice terras,
Et si qua nouo belua uultu
Quatiet populos terrore graui,
Tu fulminibus frange trisulcis:
1995
Fortius ipso genitore tuo
Fulmina mitte.
contatti: 