In noua surgentem maioraque uiribus ausum
Nec per inaccessos metuentem uadere saltus
Ducite, Pierides. uestros extendere fines
Conor et aetherios in carmina ducere census.
5
Non ego in excidium caeli nascentia bella,
Fulminis et flammis partus in matre sepultos,
Non coniuratos reges Troiaque cadente
Hectora uenalem cineri Priamumque ferentem,
Colchida nec referam uendentem regna parentis
10
Et lacerum fratrem stupro, segetesque uirorum
Taurorumque trucis flammas uigilemque draconem
Et reduces annos auroque incendia facta
Et male conceptos partus peiusque necatos;
Non annosa canam Messenae bella nocentis,
15
Septenosue duces ereptaque fulmine flammis
Moenia Thebarum et uictam quia uicerat urbem,
Germanosue patris referam matrisque nepotes,
Natorumue epulas conuersaque sidera retro
Ereptumque diem, nec Persica bella profundo
20
Indicta et magna pontum sub classe latentem
Immissumque fretum terris, iter aequoris undis;
Non regis magni spatio maiore canenda
Quam sint acta loquar romanae gentis origo,
Totque duces urbis, tot bella atque otia, et omnis
25
In populi unius leges ut cesserit orbis,
Differtur facile est uentis dare uela secundis
Fecundumque solum uarias agitare per artes
Auroque atque ebori decus addere, cum rudis ipsa
Materies niteat. speciosis condere rebus
30
Carmina uulgatum est, opus et componere simplex.
At mihi per numeros ignotaque nomina rerum
Temporaque et uarios casus momentaque mundi
Signorumque uices partesque in partibus ipsis
Luctandum est. quae posse nimis, quid, dicere quantum est?
35
Carmine quid proprio? Pedibus quid iungere certis?
Huc ades, o quicumque meis aduertere coeptis
Aurem oculosque potes, ueras et percipe uoces.
Impendas animum; nec dulcia carmina quaeras:
Ornari res ipsa negat contenta doceri.
40
Et, si qua externa referentur nomina lingua,
Hoc operis, non uatis erit: non omnia flecti
Possunt, et propria melius sub uoce notantur.
Nunc age subtili rem summam perspice cura,
Quae tibi praecipuos usus monstrata ministret
45
Et certas det in arte uias ad fata uidenda,
Si bene constiterit uigilanti condita sensu.
Principium rerum et custos natura latentum
(Cum tantas strueret moles per moenia mundi
Et circum fusis orbem concluderet astris
50
Vndique pendentem in medium, diuersaque membra
Ordinibus certis sociaret corpus in unum,
Aeraque et terras flammamque undamque natantem
Mutua in alternum praebere alimenta iuberet,
Vt tot pugnantis regeret concordia causas
55
Staretque alterno religatus foedere mundus),
Exceptum a summa ne quid ratione maneret
Et quod erat mundi mundo regeretur ab ipso,
Fata quoque et uitas hominum suspendit ab astris,
Quae summas operum partes, quae lucis honorem,
60
Quae famam adsererent, quae numquam fessa uolarent.
Quae, quasi, per mediam, mundi praecordia, partem
Disposita, obtineant, Phoebum lunamque uagasque
Euincunt stellas nec non uincuntur et ipsa,
His regimen natura dedit, propriasque sacrauit
65
Vnicuique uices sanxitque per omnia summam,
Vndique uti fati ratio traheretur in unum.
Nam, quodcumque genus rerum quotcumque labores
Quaeque opera atque artes, quicumque per omnia casus
Humana in uita poterant contingere, sorte
70
Complexa est, tot et in partes, quot et astra locarat
Disposuit, certasque uices, sua nomina cuique
Attribuit, totumque hominis per sidera censum
Ordine sub certo duxit, pars semper ut eidem
Confinis parti uicinis staret in astris,
75
Horum operum sortes ad singula signa locauit,
Non ut in aeterna caeli statione manerent
Et cunctos hominum pariter traherentur in ortus
Ex isdem repetita locis, sed tempore sedes
Nascentum acciperent proprias signisque migrarent
80
Atque alii sors quaeque <alias> accederet astro,
Vt caperet genitura nouam per sidera formam
Nec tamen incerto confunderet omnia motu.
Sed, cum pars operum quae prima condita sorte est
Accepit propriam nascentis tempore sedem
85
Cetera succedunt signisque sequentibus haerent.
Ordo ducem sequitur donec uenit orbis in orbem.
Has autem facies rerum per signa locatas,
In quibus omnis erit fortunae condita summa,
Vt cursu stellae septem laeduntue iuuantue
90
Cardinibusue mouet diuina potentia mundum,
Sic felix aut triste uenit per singula fatum,
Talis et unius sors est speranda negoti.
Haec mihi sollemni sunt ordine cuncta canenda
Et titulis signanda suis rerumque figuris,
95
Vt pateat positura operum nomenque genusque.
Fortunae sors prima data est. hoc illa per artem
Censetur titulo, quia proxima continet in se
Fundamenta domus domuique haerentia cuncta:
Qui modus in seruis, qui sit concessus in aruis
100
Quamque datum magnas operum componere moles,
Vt uaga fulgentis concordant sidera caeli.
Post hinc militiae locus est, qua quidquid in armis
Quodque peregrinas inter uersantibus urbes
Accidere assueuit titulo comprenditur uno.
105
Tertia ad urbanos statio est numeranda labores
(Hoc quoque militiae genus est, ciuilibus actis
Compositum) fideique tenet parentia uincla;
Format amicitias et saepe cadentia frustra
Officia, et cultus contingant praemia quanta
110
Edocet, adpositis cum mundus consonat astris,
Ludiciorum opus in quarto natura locauit
Fortunamque fori: fundentem uerba patronum
Pendentemque reum lingua rostrisque loquentis,
Consultum et populo nudantem condita iura
115
Atque expensa sua soluentem iurgia fronte,
Cum iudex ueri nihil amplius aduocat ipso.
Quidquid propositas inter facundia leges
Efficit, hoc totum partem concessit in unam
Atque, utcumque regunt dominantia sidera, paret.
120
Quintus coniugio gradus est per signa dicatus
Et socios tenet, et comitantes hospitis una
Iungitur et similis coniungens foedus amicos.
In sexta diues numeratur copia sede
Atque adiuncta salus rerum, quarum altera quanti
125
Contingant usus monet, altera quam diuturni,
Sidera ut inclinant uires et templa gubernant.
Septima censetur saeuis horrenda periclis,
Si male subscribunt stellae per signa locatae.
Nobilitas tenet octauam, qua constat honoris
130
Condicio et famae modus et genus et specioso
Gratia praetexto. nonus locus occupat omnem
Gnatorum sortem dubiam patriosque timores
Omniaque infantum mixta nutricia turba.
Huic uicinus erit, uitae qui continet actum,
135
In quo sortimur mores, et qualibus omnis
Formetur domus exemplis, quamque ordine certo
Ad sua compositi discedant munera serui.
Praecipua undecima pars est in sorte locata,
Quae summam nostri semper uiresque gubernat.
140
Quaque ualetudo constat, nunc libera morbis,
Nunc oppressa, mouent ut mundum sidera cumque.
Non alia (est) sedes, tempusue genusue medendi
Quae sibi deposcat uel cuius tempore praestet
Auxilium et uitae sucos miscere salubris.
145
Vltimus et totam concludens ordine summam
Rebus apiscendis labor est, qui continet omnis
Votorum effectus, et, quae sibi quisque suisque
Proponit studia atque artes, haec inrita ne sint.
Seu ferat officium nutus blanditus in omnis,
150
Aspera siue foro per litem iurgia temptet,
Fortunamue petat pelago uentisque sequatur,
Seu Cererem plena uincentem credita messe
Aut repetat Bacchum per pinguia musta fluentem,
Hac in parte dies atque hac momenta dabuntur,
155
Si bene conuenient stellae per signa sequentes;
Quarum ego posterius uires in utrumque ualentis
Ordine sub certo reddam, cum pandere earum
Incipiam effectus. nunc, ne permixta legentem
Confundant, nudis satis est insistere membris.
160
Et, quoniam certo digestos orbe labores
Nominaque in numerum uiresque exegimus omnis
(Athla uocant Grai, quae cuncta negotia rerum
In genera et partes bis sex diuisa coercent),
Nunc, quibus accedant signis quandoque, canendum est.
165
Perpetuas neque enim cedes eademue per omnis
Sidera nascentis retinent, sed tempore mutant,
Nunc huc nunc illuc signorum mota per orbem,
Incolumis tamen ut maneat qui conditus ordo est.
Ergo age, ne falsa uariet genitura figura.
170
Si sua quemque uoles reuocare ad signa laborem,
Fortunae conquire locum per sidera cuncta,
Quae primum pars est onerosis dicta sub athlis.
Qui tibi cum fuerit certa ratione repertus,
Cetera praedicto subeuntibus ordine signis
175
Coniunges, teneant proprias ut singula cedes.
Et, ne forte uagus Fortunae quaerere sedem
Incipias, duplici certam ratione capesse.
Cum tibi, nascentis percepto tempore, forma
Constiterit caeli, stellis ad signa locatis,
180
Transuerso Phoebus si cardine celsior ibit
Qui tenet exortum uel qui demergit in undas,
Per tempus licet adfirmes natum esse diei.
At, si subiectis senis fulgebit in astris
Inferior dextra laeuaque tenentibus orbem
185
Cardinibus, noctis fuerit per tempora natus.
Haec tibi cum fuerint certo discrimine nota,
Tunc, si forte dies nascentem exceperit alma,
A sole ad lunam numerabis in ordine partes
Signorum, ortiuo totidem de cardine duces,
190
Quem bene partitis memorant horoscopon astris.
In quodcumque igitur numerus peruenerit astrum
Hoc da Fortunae. iunges tum cetera signis
Athla suis, certo subeuntibus ordine cunctis.
At, cum obducta nigris nox orbem texerit alis,
195
Siquis erit qui tum materna excesserit aluo,
Verte uias, sicut naturae uertitur ordo.
Console tum Phoehen imitantem lumina fratris
Semper et in proprio regnantem tempore noctis;
Quotque ab ea Phoebus partes et signa recedit,
200
Tot numerare iubet fulgens horoscopos a se.
Hunc Fortuna locum teneat subeuntibus athlis,
Ordine naturae sicut sunt cuncta locata.
Forsitan et quaeras, agili rem corde notandam,
Qua ratione queas, natalis tempore, nati
205
Exprimere immerso surgentem horoscopon orbe.
Quod nisi subtili uisum ratione tenetur,
Fundamenta ruunt artis nec consonat ordo;
Cardinibus quoniam falsis, qui cuncta gubernant,
Mentitur faciem mundus nec constat origo
210
Flexaque momento uariantur sidera templi.
Sed, quanta effectu, res est tam plena laboris
Cursibus aeternis mundum per signa uolantem,
Vt totum lustret curuatis arcubus orbem,
Exprimere et uultus eius componere certos
215
Ac tantae molis minimum deprendere punctum:
Quae pars exortum uel quae fastigia mundi
Adserat occasusue aut imo sederit orbe.
Nec me uulgatae rationis praeterit ordo,
Quae binas tribuit signis orientibus horas
220
Et paribus spatiis aequalia digerit astra,
Vt parte ex illa, qua Phoebi coeperit orbis,
Discedat numerus summamque accommodet astris,
Donec perueniat nascentis tempus ad ipsum,
Atque, ubi substiterit, signum dicatur oriri.
225
Sed facet obliquo signorum circulus orbe,
Atque alia inflexis oriuntur sidera membris,
Astillis magis est rectus surgentibus ordo,
Vt propius nobis aliquod uel longius astrum est.
Vix finit luces Cancer, uix bruma reducit,
230
Quam breuis ille iacet, tam longus circulus hic est;
Libra Ariesque parem reddunt noctemque diemque.
Sic media extremis pugnant atque ultima summis.
Nec nocturna minus uariant quam tempora lucis,
Sed tantum aduersis idem stat mensibus orlo.
235
In tam dissimili spatio uariisque dierum
Vmbrarumque modis quis possit credere in auras
Omnia signa pari mundi sub lege meare?
Adde quod incerta est horae mensura neque ullam
Altera par sequitur, sed, sicut summa dierum
240
Vertitur, et partes surgunt rursusque recedunt;
Cum tamen, in quocumque dies deducitur astro,
Sex habeat supra terras, sex signa sub illis.
Quo fit ut in binas non possint omnia nasci,
Cum spatium non sit tantum pugnantibus horis,
245
Si modo bis senae seruantur luce sub omni,
Quem numerum debet ratio sed non capit usus.
Nec tibi constabunt aliter uestigia ueri,
Ni, lucem noctemque paris dimensus in horas,
In quantum uario pateant sub tempore noris,
250
Regulaque exacta primum formetur in hora
Quae signetque diem semper perpendat et umbras.
Haec erit, in Libra cum lucem uincere noctes
Incipiunt uel cum medio concedere uere.
Tunc etenim solum bis senas tempora in horas
255
Aequa patent, medio quod currit Phoebus Olympo.
Is cum per gelidas hiemes summotus in austros
Fulget in octaua Capricorni parte biformis,
Tunc angusta dies uernalis fertur in horas
Dimidiam atque nouem, sed nox oblita diei
260
Bis septem apposita, numerus ne claudicet, hora
Dimidia. sic in duodenas exit utrimque
Et redit in solidum natura condita summa.
Inde cadunt noctes surguntque in tempora luces,
268
Nunc huc nunc illuc gradibus per sidera certis
Impulsae, quorum ratio manifesta per artem
270
Collecta est uenietque suo per carmina textu,
264
Donec ad ardentis pugnarunt sidera Cancri;
265
Atque ibi conuersis uicibus mutantur in horas
Brumalis, noctemque dies lucemque tenebrae
Hibernam referunt, alternaque tempora uincunt.
271
Atque haec est illas demum mensura per oras
Quas rigat aestiuis grauidus torrentibus amnis
Nilus et erumpens imitatur sidera mundi
Per septem fauces atque ora fugantia pontum.
275
Nunc age, quot stadiis et quanto tempore surgant
Sidera, quotque cadant, animo cognosce sagaci,
Ne magna in breuibus lateant compendia dictis.
Nobile Lanigeri sidus, quod cuncta sequuntur,
Dena quater stadia exoriens duplicataque ducit
280
Cum cadit, atque horam surgens eiusque trientem
Occupat, occiduus geminat. tum cetera signa
Octonis crescunt stadiis orientia in orbem
Et totidem amittunt gelidas uergentia in umbras.
Hora nouo crescit per singula signa quadrante
285
Tertiaque e quinta sic parte inducitur eius.
Haec sunt ad Librae sidus surgentibus astris
Incrementa: pad momento damna trahuntur
Cum subeunt orbem. rursusque a sidere Librae
Ordine mutato paribus per tempora uersa
290
Momentis redeunt. nam, per quot creuerat astrum
Lanigeri stadia aut horas, tot Libra recedit;
Occiduusque Aries spatium tempusque cadendi
Quod tenet, in tantum Chelae consurgere perstant.
Eius in exemplum se signa sequentia uersant.
295
Haec ubi constiterint uigilanti condita mente
Iam facile est sic, quod quandoque horoscopet astrum,
Noscere, cum liceat certis surgentia signa
Ducere temporibus propriasque ascribere in horas,
Partibus ut ratio signis ducatur ab illis,
300
In quis Phoebus erit, quarum mihi reddita summa est.
Sed neque per terras omnis mensura dierum
Vmbrarumque eadem est, simili nec tempora summa
Mutantur: modus est uarius ratione sub una.
Nam, qua Phrixei ducuntur uellera signi
305
Chelarumque fides iustaeque examina Librae,
Omnia consurgunt binas ibi signa per horas,
Quod medius recto praecingitur ordine mundus
Aequalisque super transuersum uertitur axem,
Illi perpetua iunguntur pace diebus
310
Obscurae noctes; aequo stat foedere tempus;
Nec manifesta patet falsi fallacia mundi,
Sed similis simili toto nox redditur aeuo;
Omnibus autumnus signis, uer omnibus unum,
Vna quod aequali lustratur linea Phoebo.
315
Nec refert tum quo Phoebus decurrat in astro,
Litoreumne coquat Cancrum contrane feratur,
[Sideribus mediis an quae sint quattuor inter]
Quod, quamquam per tris signorum circulus arcus
Obliquus iaceat, recto tamen ordine zonae
320
Consurgunt supraque caput subterque feruntur
Et paribus spatiis per singula lustra resurgunt,
Ac bene diuiso mundus latet orbe patetque.
At, simul ex illa terrarum parte recedas,
Quidquid ad extremos temet prouexerit axes
325
Per conuexa gradus gressum fastigia terrae,
Quam tereti natura solo decircinat orbem
In tumidum et mediam mundo suspendit ab omni,
Ergo ubi conscendes orbem scandensque rotundum
Degrediere simul, fugiet pars altera terrae,
330
Altera reddetur. sed, quantum inflexeris orbem,
Tantum inclinabit caeli positura uolantis,
Et modo quae fuerant surgentia limite recto
Sidera curuato ducentur in aethera tractu,
Atque erit obliquo signorum balteus orbe
335
Qui transuersus erat, statio quando illius una est,
Nostrae mutantur sedes. ergo ipsa moueri
Tempora iam ratio cogit uariosque referre
Sub tali regione dies, cum sidera flexo
Ordine conficiant cursus obliqua malignos,
340
Longius atque aliis aliud propiusue recumbat.
Pro spatio mora magna datur: quae proxima nobis
Consurgunt, longos caeli uisuntur in orbes;
Vltima quae fulgent, celeris merguntur in umbras.
Et, quanto ad gelidas propius quis uenerit Arctos,
345
Tam magis effugiunt oculos brumalia signa,
Vixque ortis occasus erit. si longius inde
Procedat, totis condentur singula membris
Tricenasque trahent conexo tempore noctes
Et totidem luces adiment. sic parua dierum
350
Efficitur mora et attritis consumitur horis
Paulatimque et pro spatio fulgentibus astris.
Pluraque, per partes subrepto tempore, signa
Quaerentur medio terrae celata tumore
Abducentque simul Phoebum texentque tenebras
355
Mensibus ereptis donee sit debilis annus.
Si uero natura sinat sub uertice caeli,
Quem gelidus rigidis fulcit compagibus axis,
Aeternas super ire niues orbemque rigentem
Prona Lycaoniae spectantem membra puellae,
360
Stantis erit caeli species, laterumque meatu
Turbinis in morem recta uertigine curret.
Inde tibi obliquo sex tantum signa patebunt
Circuitu, nullos umquam fugientia uisus
Sed teretem ac dium mundum comitantia semper.
365
Hic erit una dies per senos undique menses
Dimidiumque trahens contextis lucibus annum,
Numquam erit occiduus quod tanto tempore Phoebus,
Dum bis terna suis perlustrat cursibus astra,
Sed circum uolitans recto uersabitur orbe.
370
At, simul e medio praeceps descenderit orbe
Inferiora petens deiecto sidera curru
Et dabit in pronum laxas effusus habenas,
Per totidem menses iunget nox una tenebras
Vertice sub caeli. nam quisquis spectat ab axe,
375
Dimidium e toto mundi uidet orbe rotundi,
Pars latet inferior; neque enim circumuenit illum
Recta acies, mediaque tenus distinguitur aluo.
Effugit ergo oculos summo spectantis ab orbe
Dum sex submersis uectatur Phoebus in astris,
380
Abducitque simul luces tenebrasque relinquit
Sideribus, donec totidem, quot mensibus actis
Cesserat, inde redit geminasque ascendit ad Arctos.
Hic locus in binas annum noctesque diesque
Per duo partitae dirimit diuortia terrae.
385
Et, quoniam quanto uarientur tempora motu
Et quibus e causis dictum est, nunc accipe, signa
Quot surgant in quoque loco cedantque per horas,
Partibus ut prendi possint orientia certis,
Ne falsus dubia ratione horoscopos erret.
390
Atque hoc in totum certa sub lege sequendum est,
Singula quod nequeunt, per tot distantia motus,
Temporibus numerisque suis exacta referri.
A me sumat iter positum, sibi quisque sequatur
Perque suos tendat gressus, mihi debeat artem.
395
Quacumque hoc parti terrarum quisque requiret,
Deducat proprias noctemque diemque per horas
Maxima sub Cancro minimis quae cingitur umbris;
Et sextam summae, fuerit quae forte, diurnae
Vicino tribuat post Cancri templa Leoni;
400
At quae nocturnis fuerit mensura tenebris
In totidem partes simili ratione secanda est,
Vt, quantum una ferat, tantum tribuatur ad ortus
Temporis auerso nascenti sidere Tauro.
Has inter quasque accipiet Nemeeius horas
405
Quod discrimen erit, per tris id diuide partes,
Tertia ut accedat Geminis, quae tempora Tauri
Vinciat, atque eadem Cancro similisque Leoni,
Sic erit ad summam ratio perducta priorem
Quam modo diuisis Nemeaeus duxerit horis.
410
Inde pan Virgo procedat temporis auctu,
Sed certa sub lege: prioris sidera ut astri
Incolumem seruent summam crescantque nouando.
His usque ad Chelas horarum partibus auctis,
Per totidem e Libra decrescent sidera partes
415
Et, quantis in utrumque modis tollentur ad ortus,
Diuersam in sortem tantis mergentur ad umbras.
Illa erit horarum ratio ducenda per orbem,
Haec <et> quot stadiis oriantur quaeque cadantque.
Quae cum ter centum <atque quater> uicenaque constent,
420
Detrahitur summae tota pars, quota demitur usque
Omnibus ex horis aestiuae nomine noctis,
Solstitium summo peragit cum Phoebus Olympo.
Quodque his exsuperat demptis id ducito in aequas
Sex partes, sextamque ardenti trade Leoni.
425
Rursus qui steterit numerus sub nomine noctis
Eius erit signo Tauri pars illa dicanda.
Quodque, haec, exsuperat, pars cum superatur ab illa,
Distinguitque duas medio discrimine summas,
Tertia pars eius, numero super addita Tauri,
430
Tradetur Geminis. simili tum cetera lucro
Procedent numeros semper tutata priores
Augebuntque nouo uicinas munere summas,
Donec perueniant ad iustae sidera Librae:
Ex illa totidem per partes sic breuiantur
435
Lanigeri ad fines; conuersaque omnia lege
Accipiunt perduntque paris cedentia sortes.
Haec uia monstrabit stadiorum ponere summas
Et numerare suos ortus per sidera cuncta.
Quod bene cum propriis simul acceptaueris horis,
440
In nulla fallet regione horoscopos umquam,
Cum poterunt certis numerari singula signa
Temporibus parte ex fila quam Phoebus habebit.
Nunc, quibus hiberni momentis surgere menses
Incipiant (neque enim paribus per sidera cuncta
445
Procedunt gradibus, niuei dum uellera signi
Contingant aequum luces cogentia et umbras
Ferre iugum), magna est ratio breuiterque docenda.
Principio capienda tibi est mensura diei
Quam minimam Capricornus agit, noctisque per horas
450
Quam summam; quodque a iusto superauerit umbris,
Et dederint luces, eius pars tertia signo
Tradenda est medio semper, qua sorte retenta
Dimidio uincat primum, uincatur et ipsum
Extremo: totum in partes ita digere tempus.
455
His opibus tria signa ualent; sed summa prioris
Accedet numeri, coniuncta sequentibus astris
Cesserit, ut, senis fuerit si longior horis
Brumali nox forte die, Capricornus in horam
Dimidiam attollat luces, et Aquarius horam
460
Ipse suam proprie ducat summaeque priori
Adiungat, Pisces tantum sibi temporis ipsi
Constituant, quantum accipiant de sorte prioris,
Et tribus expletis horis noctemque diemque
Lanigero tradant aequandam tempore ueris.
465
Incipit a sexta tempus procedere parte
Diuiduum; triplicant uires haerentia signa
Vltimaque acceptas duplicant. Ita summa diebus
473
Redditur, aequatae soluuntur faenore noctes
Rursus et incipiunt propria de sorte diebus
468
Cedere diuersa labentia tempora lege.
Namque Aries totidem deducit noctibus horas
470
Quot prius abstulerant proprio sub nomine Pisces,
Hora datur Tauro, cumuletque ut damna priora
Dimidiam adiungunt Gemini. sic ultima primis
Respondent, pariterque illis quae proxima fulgent;
Et media aequatis censentur uiribus astra
475
Praecipuosque gerunt uarianda ad tempora motes.
Hac uice descendunt noctes a sidere brumae
Tollunturque dies, annique inuertitur orbis,
480
Solstitium tardi dum fit sub sidere Cancri;
Tumque diem brumae nox aequat, tempora noctes
Longa dies, similique redit, quo creuerat, actu.
Illa etiam poterit nascens uia ducere ad astrum
Quod quandoque uadis emissum redditur orbi.
485
Nam quota sit lucis, si luce requiritur, hora
Aspicies, atque hunc numerum reuocabis in ipsum
Multiplicans decies, adiectis insuper eidem
Quinque tamen summis, quia qualicumque sub hora
Ter quinas mundi se extollunt sidera partes.
490
Hic ubi constiterit numerus, coniungere et illas,
Quae superent Phoebo partes per signa, memento.
Ex hac tricenas summa per sidera partes
Distribues, primamque uicem, quo Phoebus in astro
Fulserit, inde aliis, solem quaecumque sequentur.
495
Tum quo subsistet numerus consumptus in astro
Quaue in parte suam summam nomenque relinquet
Haec erit exoriens. et par sit norma per ignes,
Cum teneas partes. ubi summam feceris unam,
Tricenas dabis ex illa per singola signa,
500
Donec deficiat numerus; quaque ille sub astri
Parte cadet, credas illam cum corpore natam
Esse hominis pariterque orbem uidisse per ignes.
Sic erit ipse tibi rapidis quaerendus in astris
Natalis mundi certoque horoscopos ortu,
505
Vt, cum exacta fides steterit sub cardine primo,
Fallere non possint summi fastigia caeli,
Non errent obitus, stent fundamenta sub imo,
[Stent ueri stellarum ortus uerique subortus]
Sideraque in proprias uires sortesque recedant.
510
Nunc sua reddentur generatim tempora signis,
Quae diuisa etiam proprios ducuntur in annos
Et menses lucesque suas horasque dierum,
Per quae praecipuas ostendunt singula uires.
Primus erit signi, quo Sol effulserit, annus,
515
Annua quod lustrans consumit tempora mundum;
Proximus atque alii subeuntia signa sequuntur.
Luna dabit menses, peragit quod menstrua cursum.
Tutelaeque suae primas horoscopos horas
Adserit atque dies, traditque sequentibus astris.
520
Sic annum mensesque suos natura diesque
Atque ipsas uoluit numerari signa per horas,
Omnia ut omne foret diuisum tempus in astra
Perque alterna suos uariaret sidera motus,
Vt cuiusque uices ageret redeuntis in orbem.
525
Idcirco tanta est rerum discordia in aeuo
Et subtexta malis bona sunt lacrimaeque sequuntur
Vota nec in cunctos seruat fortuna tenorem;
Vsque adeo permixta fluit nec permanet usquam,
Amisitque fidem uariando cuncta per omnis.
530
Non annis anni nec menses mensibus usquam
Conueniunt, seque ipsa dies alia usque requirit
Horaque non ulli similis producitur horae,
Tempora quod distant, propriis parentia signis,
Per numeros omnis aeui diuisa uolantis,
535
Talisque efficiunt mores casusue animantum,
Qualia sunt, quorum uicibus tum uertimur, astra.
Sunt quibus et caeli placeat nascentis ab orae
Sidere, quem memorant horoscopon inuentores,
Parte quod ex illa describitur hora diebus,
540
Omne genus rationis agi per tempora et astra
Et capite ex uno menses annosque diesque
Incipere atque horas tradique sequentibus astris;
Et, quamquam socia nascantur origine cuncta,
Diuersas tamen esse uices, quod tardius illa,
545
Haec citius peragant orbem. semel omnia ad astra
Hora die, bis mense dies uenit, unus in anno
Mensis et exactis bis sex iam solibus annus.
Difficile est in idem tempus concurrere cuncta,
Vnius ut signi pariter sint. sortis et annus
550
Asperioris aget mensem; si mensis in astrum
Laetius inciderit, signum sit triste diei;
Si fortuna diem foueat, sit durior hora.
Idcirco nihil in totum sibi credere fas est,
Non annos signis, menses uertentibus annis,
555
Mensibus aut luces, aut omnis lucibus horas,
Quod nunc illa nimis properant, nunc illa morantur,
Et modo dest aliis, modo adest, uicibusque recedit
Aut redit atque alio mutatur tempore tempus
Interpellatum uariata sorte dierum.
560
Et, quoniam docui, per singula tempora, uitae
Quod quandoque genus ueniat, cuiusque sit astri
Quisque annus, cuius mensis, simul hora diesque,
Altera nunc ratio, quae summam continet aeui,
Reddenda est, quot quaeque annos dare signa ferantur.
565
Quae tibi, cum finem uitae per sidera quaeris,
Respicienda manet ratio numerisque notanda.
Bis quinos annos Aries unumque triente
Fraudatum dabit. adpositis tu, Taure, duobus
Vincis, sed totidem Geminorum uinceris astro,
570
Tuque bis octonos, Cancer, binosque trientes,
Bisque nouem, Nemeaee, dabis bessemque sub illis.
Erigone geminatque decem geminatque trientem,
Nec plures fuerint Librae quam Virginis anni.
Scorpios aequabit tribuentem dona Leonem.
575
Centauri fuerint eadem quae munera Cancri.
Ter quinos, Capricorne, dares, si quattuor essent
Adpositi menses. triplicabit Aquarius annos
Quattuor et menses uitam producet in octo.
Piscibus est Aries et sorte et finibus haerens:
580
Lustra decem tribuent solis cum mensibus octo.
Nec satis est annos signorum noscere certos
Ne Tateat ratio finem quaerentibus aeui:
Templa quoque et partes caeli sua munera norunt
Et proprias tribuunt certo discrimine summas,
585
Cum bene constiterit stellarum conditus ordo.
Sed mihi templorum tantum nunc iura canentur,
Mox ueniet mixtura suis cum uiribus omnis;
Cum bene materies steterit percognita rerum
Non interpositis turbabitur undique membris.
590
Si bene constiterit primo sub cardine Luna,
Qua redit in terras mundus, nascensque tenebit
Exortum, octonos decies ducetur in annos
Si duo decedant. at, cum sub culmine summo
Consistet, tribus hic numerus fraudabitur annis.
595
Bis quadragenos occasus diues in actus
Solis erat, numero nisi desset olympias una.
Imaque tricenos bis fundamenta per annos
Censentur bis sex adiectis messibus aeuo.
Quodque prius natum fuerit dextrumque trigonum
600
Hoc sexagenos tribuit duplicatque quaternos.
Quod fuerit laeuum praelataque signa sequetur
Tricenos annos duplicat, tris insuper addit.
Quaeque super signum nascens a cardine primum
Tertia forma est et summo iam proxima caelo
605
Haec ter uicenos geminat, tris abstrahit annos.
Quaeque infra ueniet spatio diuisa sub aequo
Per quinquagenas complet sua munera brumas.
Quemque locum superat nascens horoscopos, ille
Dena quater reuocat uertentis tempora solis
610
Adcumulatque duos cursus iuuenemque relinquit.
614
Quod super occasus templum est bis dena remittit
615
Annorum spatia atque decem tribus applicar auctis.
611
At quod praecedit surgentis cardinis oram
Vicenos ternosque dabit nascentibus annos
Vix degustatam rapiens sub flore iuuentam;
616
Vlterius puerum interimet, bis sexque peracti
Immatura trahent natales corpora morti.
Sed tamen in primis memori sunt mente notanda
Partibus aduersis quae surgunt condita signa
620
Diuisumque tenent aequo discrimine caelum;
Quae tropica appellant, quod in illis quattuor anni
Tempora uertuntur signis nodosque resoluunt
Totumque emutant conuersum cardine mundum
Inducuntque nouas operum rerumque figuras.
625
Cancer ad aestiuae fulget fastigia zonae
Extenditque diem summum paruoque recessu
Destruit et, quanto fraudauit tempore luces,
In tantum noctes auget: stat summa per omnis.
Tum Cererem fragili properant destringere culmo,
630
Campus et in uarias constringit membra palaestras,
Et tepidas pelagus iactatum languet in undas.
Tunc et bella fero tractantur Marte cruenta
Nec Scythiam defendit hiems; Germania sicca
Iam tellure fugit Nilusque tumescit in arua.
635
Hic rerum status est, Cancri cum sidere Phoebus
Solstitium facit et summo uersatur Olympo.
Parte ex aduersa brumam Capricornus inertem
Per minimas cogit luces et maxima noctis
Tempora, producitque diem tenebrasque resoluit,
640
Inque uicem nunc damna gerit, nunc tempora supplet.
Tunc riget omnis ager, clausum mare, condita castra,
Nec tolerant medias hiemes sudantia saxa,
Statque uno natura loco paulumque quiescit.
Proxima in effectum et similis referentia motus
645
Esse ferunt noctes aequantia signa diebus
Namque Aries Phoebum repetentem sidera Cancri
Inter principium reditus finemque coercet
Tempora diuiso iungens concordia mundo,
Conuertitque uices uictumque a sidere brumae
650
Exsuperare diem iubet et succumbere noctes,
Aestiui donec ueniant ad sidera Cancri.
Turn primum miti pelagus consternitur unda
Et uarios audet fibres emittere tellus;
Tum pecudum uolucrumque genus per pabula laeta
655
In Venerem partumque ruit, totumque canora
Voce nemus loquitur frondemque uirescit in omnem.
Viribus in tantum signi natura mouetur.
Huic ex aduerso simili cum sorte refulget
Libra diem noctemque pari cum foedere ducens,
660
Tantum quod uictas usque ad se uincere noctes
Ex ipsa iubet, ad brumae dum tempora currant.
Tum Liber grauida descendit plenus ab ulmo
Pinguiaque impressis despumant musta racemis;
Mandant et sulcis Cererem, dum terra tepore
665
Autumni resoluta patet, dum semina ducit.
Quattuor haec et in arte ualent, ut tempora uertunt
Sic hos aut illos rerum flectentia casus
Nec quicquam in prima patientia sede manere.
Sed non per totas aequa est uersura figuras,
670
Omnia nec plenis flectuntur tempora signis.
Vna dies sub utroque aequat sibi tempore noctem,
Dum Libra atque Aries autumnum uerque figurant;
Vna dies toto Cancri longissima signo,
Cui nox aequalis Capricorni sidere fertur:
675
Cetera nunc urgent uicibus, nunc tempora cedunt.
Vna ergo in tropicis pars est cernenda figuris,
Quae moueat mundum, quae rerum tempora mutet,
Facta nouet, consulta alios declinet in usus,
Omnia in auersum flectat contraque reuoluat.
680
Has quidam uires octaua in parte reponunt;
Sunt quibus esse placet decimam; nec defuit auctor
Qui primae momenta daret frenosque dierum.