"Alma, faue", dixi "geminorum mater Amorum";

      Ad uatem uultus rettulit illa suos;

"Quid tibi" ait "mecum? certe maiora canebas.

      Num uetus in molli pectore uulnus habes?"

5

"Scis, dea", respondi "de uulnere." risit, et aether

      Protinus ex illa parte serenus erat.

"Saucius an sanus numquid tua signa reliqui?

      Tu mihi propositum, tu mihi semper opus.

Quae decuit primis sine crimine lusimus annis;

10

      Nunc teritur nostris area maior equis.

Tempora cum causis, annalibus eruta priscis,

      Lapsaque sub terras ortaque signa cano.

Venimus ad quartum, quo tu celeberrima mense:

      Et uatem et mensem scis, Venus, esse tuos."

15

Mota Cytheriaca leuiter mea tempora myrto

      Contigit et "coeptum perfice" dixit "opus".

Sensimus, et causae subito patuere dierum:

      Dum licet et spirant flamina, nauis eat.

Siqua tamen pars te de fastis tangere debet,

20

      Caesar, in Aprili quod tuearis habes:

Hic ad te magna descendit imagine mensis,

      Et fit adoptiua nobilitate tuus.

Hoc pater Iliades, cum longum scriberet annum,

      Vidit et auctores rettulit ipse tuos:

25

Vtque fero Marti primam dedit ordine sortem,

      Quod sibi nascendi proxima causa fuit,

Sic Venerem gradibus multis in gente receptam

      Alterius uoluit mensis habere locum;

Principiumque sui generis reuolutaque quaerens

30

      Saecula, cognatos uenit adusque deos.

Dardanon Electra nesciret Atlantide natum

      Scilicet, Electran concubuisse Ioui?

Huius Ericthonius, Tros est generatus ab illo,

      Assaracon creat hic, Assaracusque Capyn;

35

Proximus Anchises, cum quo commune parentis

      Non dedignata est nomen habere Venus:

Hinc satus Aeneas; pietas spectata per ignes

      Sacra patremque umeris, altera sacra, tulit.

Venimus ad felix aliquando nomen Iuli,

40

      Vnde domus Teucros Iulia tangit auos.

Postumus hinc, qui, quod siluis fuit ortus in altis,

      Siluius in Latia gente uocatus erat.

Isque, Latine, tibi pater est; subit Alba Latinum;

      Proximus est titulis Epytus, Alba, tuis.

45

Ille dedit Capyi repetita uocabula Troiae

      Et tuus est idem, Calpete, factus auus.

Cumque patris regnum post hunc Tiberinus haberet,

      Dicitur in Tuscae gurgite mersus aquae.

Iam tamen Agrippam natum Remulumque nepotem

50

      Viderat; in Remulum fulmina missa ferunt.

Venit Auentinus post hos, locus unde uocatur,

      Mons quoque; post illum tradita regna Procae;

Quem sequitur duri Numitor germanus Amuli;

      Ilia cum Lauso de Numitore sati:

55

Ense cadit patrui Lausus; placet Ilia Marti,

      Teque parit, gemino iuncte Quirine Remo.

Ille suos semper Venerem Martemque parentes

      Dixit, et emeruit uocis habere fidem:

Neue secuturi possent nescire nepotes,

60

      Tempora dis generis continuata dedit.

Sed Veneris mensem Graio sermone notatum

      Auguror; a spumis est dea dicta maris.

Nec tibi sit mirum Graeco rem nomine dici;

      Itala nam tellus Graecia maior erat.

65

Venerat Euander plena cum classe suorum,

      Venerat Alcides, Graius uterque genus

(Hospes Auentinis armentum pauit in herbis

      Clauiger, et tanto est Albula pota deo),

Dux quoque Neritius; testes Laestrygones exstant

70

      Et quod adhuc Circes nomina litus habet;

Et iam Telegoni, iam moenia Tiburis udi

      Stabant, Argolicae quod posuere manus.

Venerat Atridae fatis agitatus Halaesus,

      A quo se dictam terra Falisca putat.

75

Adice Troianae suasorem Antenora pacis,

      Et generum Oeniden, Apule Daune, tuum.

Serus ab Iliacis, et post Antenora, flammis

      Attulit Aeneas in loca nostra deos.

Huius erat Solimus Phrygia comes unus ab Ida,

80

      A quo Sulmonis moenia nomen habent,

Sulmonis gelidi, patriae, Germanice, nostrae.

      Me miserum, Scythico quam procul illa solo est!

Ergo ego tam longe- sed supprime, Musa, querellas:

      Non tibi sunt maesta sacra canenda lyra.

85

Quo non liuor abit? sunt qui tibi mensis honorem

      Eripuisse uelint inuideantque, Venus.

Nam, quia uer aperit tunc omnia densaque cedit

      Frigoris asperitas fetaque terra patet,

Aprilem memorant ab aperto tempore dictum

90

      Quem Venus iniecta uindicat alma manu.

Illa quidem totum dignissima temperat orbem

      Illa tenet nullo regna minora deo,

Iuraque dat caelo, terrae, natalibus undis,

      Perque suos initus continet omne genus.

95

Illa deos omnes (longum est numerare) creauit,

      Illa satis causas arboribusque dedit,

Illa rudes animos hominum contraxit in unum,

      Et docuit iungi cum pare quemque sua.

Quid genus omne creat uolucrum, nisi blanda uoluptas?

100

      Nec coeant pecudes, si leuis absit amor.

Cum mare trux aries cornu decertat, at idem

      Frontem dilectae laedere parcit ouis;

Deposita sequitur taurus feritate iuuencam,

      Quem toti saltus, quem nemus omne tremit;

105

Vis eadem lato quodcumque sub aequore uiuit

      Seruat, et innumeris piscibus implet aquas.

Prima feros habitus homini detraxit: ab illa

      Venerunt cultus mundaque cura sui.

Primus amans carmen uigilatum nocte negata

110

      Dicitur ad clausas concinuisse fores,

Eloquiumque fuit duram exorare puellam,

      Proque sua causa quisque disertus erat.

Mille per hanc artes motae; studioque placendi,

      Quae latuere prius, multa reperta ferunt.

115

Hanc quisquam titulo mensis spoliare secundi

      Audeat? a nobis sit furor iste procul.

Quid quod ubique potens templisque frequentibus aucta,

      Vrbe tamen nostra ius dea maius habet?

Pro Troia, Romane, tua Venus arma ferebat,

120

      Cum gemuit teneram cuspide laesa manum;

Caelestesque duas Troiano iudice uicit

      (Ah nolim uictas hoc meminisse deas),

Assaracique nurus dicta est, ut scilicet olim

      Magnus Iuleos Caesar haberet auos.

125

Nec Veneri tempus, quam uer, erat aptius ullum

      (Vere nitent terrae, uere remissus ager;

Nunc herbae rupta tellure cacumina tollunt,

      Nunc tumido gemmas cortice palmes agit),

Et formosa Venus formoso tempore digna est,

130

      Vtque solet, Marti continuata suo est.

Vere monet curuas materna per aequora puppes

      Ire nec hibernas iam timuisse minas.

Rite deam colitis, Latiae matresque nurusque

      Et uos, quis uittae longaque uestis abest.

135

Aurea marmoreo redimicula demite collo,

      Demite diuitias: tota lauanda dea est.

Aurea siccato redimicula reddite collo:

      Nunc alii flores, nunc noua danda rosa est.

Vos quoque sub uiridi myrto iubet ipsa lauari:

140

      Causaque cur iubeat, discite, certa subest.

Litore siccabat rorantes nuda capillos:

      Viderunt satyri, turba proterua, deam.

Sensit et opposita texit sua corpora myrto:

      Tuta fuit facto, uosque referre iubet.

145

Discite nunc, quare Fortunae tura Virili

      Detis eo, gelida qui locus umet aqua.

Accipit ille locus posito uelamine cunctas

      Et uitium nudi corporis omne uidet;

Vt tegat hoc celetque uiros, Fortuna Virilis

150

      Praestat et hoc paruo ture rogata facit.

Nec pigeat tritum niueo cum lacte papauer

      Sumere et expressis mella liquata fauis:

Cum primum cupido Venus est deducta marito

      Hoc bibit; ex illo tempore nupta fuit.

155

Supplicibus uerbis illam placate: sub illa

      Et forma et mores et bona fama manet.

Roma pudicitia proauorum tempore lapsa est:

      Cumaeam, ueteres, consuluistis anum.

Templa iubet fieri Veneri: quibus ordine factis

160

      Inde Venus uerso nomina corde tenet.

Semper ad Aeneadas placido, pulcherrima, uultu

      Respice, totque tuas, diua, tuere nurus.

Dum loquor, elatae metuendus acumine caudae

      Scorpios in uirides praecipitatur aquas.

165

Nox ubi transierit, caelumque rubescere primo

      Coeperit, et tactae rore querentur aues,

Semustamque facem uigilata nocte uiator

      Ponet, et ad solitum rusticus ibit opus

Pliades incipient umeros releuare paternos,

170

      Quae septem dici, sex tamen esse solent:

Seu quod in amplexum sex hinc uenere deorum

      (Nam Steropen Marti concubuisse ferunt,

Neptuno Alcyonen et te, formosa Celaeno,

      Maian et Electran Taygetenque Ioui),

175

Septima mortali Merope tibi, Sisyphe, nupsit;

      Paenitet, et facti sola pudore latet:

Siue quod Electra Troiae spectare ruinas

      Non tulit, ante oculos opposuitque manum.

Ter sine perpetuo caelum uersetur in axe,

180

      Ter iungat Titan terque resoluat equos,

Protinus inflexo Berecyntia tibia cornu

      Flabit, et Idaeae festa parentis erunt.

Ibunt semimares et inania tympana tundent,

      Aeraque tinnitus aere repulsa dabunt;

185

Ipsa sedens molli comitum ceruice feretur

      Vrbis per medias exululata uias.

Scaena sonat, ludique uocant: spectate, Quirites,

      Et fora Marte suo litigiosa uacent.

Quaerere multa libet, sed me sonus aeris acuti

190

      Terret et horrendo lotos adunca sono.

"Da, dea, quam sciter." doctas Cybeleia neptes

      Vidit et has curae iussit adesse meae.

"Pandite mandati memores, Heliconis alumnae,

      Gaudeat assiduo cur dea Magna sono."

195

Sic ego. sic Erato (mensis Cythereius illi

      Cessit, quod teneri nomen amoris habet):

"Reddita Saturno sors haec erat: - Optime regum,

      A nato sceptris excutiere tuis -.

Ille suam metuens, ut quaeque erat edita, prolem

200

      Deuorat, immersam uisceribusque tenet.

Saepe Rhea questa est totiens fecunda nec umquam

      Mater, et indoluit fertilitate sua.

Iuppiter ortus erat: (pro magno teste uetustas

      Creditur; acceptam parce mouere fidem)

205

Veste latens saxum caelesti gutture sedit:

      Sic genitor fatis decipiendus erat.

Ardua iamdudum resonat tinnitibus Ide,

      Tutus ut infanti uagiat ore puer.

Pars clipeos sudibus, galeas pars tundit inanes:

210

      Hoc Curetes habent, hoc Corybantes opus.

Res latuit, priscique manent imitamina facti:

      Aera deae comites raucaque terga mouent.

Cymbala pro galeis, pro scutis tympana pulsant:

      Tibia dat Phrygios, ut dedit ante, modos."

215

Desierat; coepi: "cur huic genus acre leonum

      Praebent insolitas ad iuga curua iubas?"

Desieram; coepit: "feritas mollita per illam

      Creditur: id curru testificata suo est."

"At cur turrifera caput est onerata corona?

220

      An primis turres urbibus illa dedit?"

Adnuit. "unde uenit" dixi "sua membra secandi

      Impetus?" ut tacui, Pieris orsa loqui:

"Phryx puer in siluis, facie spectabilis, Attis

      Turrigeram casto uinxit amore deam;

225

Hunc sibi seruari uoluit, sua templa tueri,

      Et dixit: Semper fac puer esse uelis -.

Ille fidem iussis dedit, et: Si mentiar - inquit -

      Vltima, qua fallam, sit Venus illa mihi -.

Fallit, et in nympha Sagaritide desinit esse

230

      Quod fuit: hinc poenas exigit ira deae.

Naida uulneribus succidit in arbore factis,

      Illa perit; fatum Naidos arbor erat;

Hic furit, et credens thalami procumbere tectum

      Effugit, et cursu Dindyma summa petit;

235

Et modo - Tolle faces, remoue - modo - uerbera - clamat,

      Saepe *Palaestinas* iurat adesse deas.

Ille etiam saxo corpus laniauit acuto,

      Longaque in immundo puluere tracta coma est,

Voxque fuit Merui: meritas do sanguine poenas.

240

      Ah pereant partes quae nocuere mihi! -

Ah pereant - dicebat adhuc. onus inguinis aufert,

      Nullaque sunt subito signa relicta uiri.

Venit in exemplum furor hic, mollesque ministri

      Caedunt iactatis uilia membra comis."

245

Talibus Aoniae facunda uoce Camenae

      Reddita quaesiti causa furoris erat.

"Hoc quoque, dux operis, moneas precor, unde petita

      Venerit; an nostra semper in urbe fuit?"

"Dindymon et Cybelen et amoenam fontibus Iden

250

      Semper et Iliacas Mater amauit opes:

Cum Troiam Aeneas Italos portaret in agros

      Est dea sacriferas paene secuta rates,

Sed nondum fatis Latio sua numina posci

      Senserat, adsuetis substiteratque locis.

255

Post, ut Roma potens opibus iam saecula quinque

      Vidit et edomito sustulit orbe caput,

Carminis Euboici fatalia uerba sacerdos

      Inspicit; inspectum tale fuisse ferunt:

Mater abest: matrem iubeo, Romane, requiras.

260

      Cum ueniet, casta est accipienda manu.

Obscurae sortis patres ambagibus errant,

      Quaeue parens absit, quoue petenda loco.

Consulitur Paean, diuumque arcessite Matrem,

      Inquit; In Idaeo est inuenienda iugo.

265

Mittuntur proceres. Phrygiae tum sceptra tenebat

      Attalus; Ausoniis rem negat ille uiris.

Mira canam: longo tremuit cum murmure tellus,

      Et sic est adytis diua locuta suis:

Ipsa peti uolui: ne sit mora; mitte uolentem:

270

      Dignus Roma locus quo deus omnis eat.

Ille soni terrore pauens: Proficiscere - dixit;

      Nostra eris: in Phrygios Roma refertur auos.

Protinus innumerae caedunt pineta secures

      Illa, quibus fugiens Phryx pius usus erat.

275

Mille manus coeunt, et picta coloribus ustis

      Caelestum Matrem concaua puppis habet.

Illa sui per aquas fertur tutissima nati,

      Longaque Phrixeae stagna sororis adit,

Rhoeteumque capax Sigeaque litora transit,

280

      Et Tenedum et ueteres Eetionis opes.

Cyclades excipiunt, Lesbo post terga relicta,

      Quaeque Carysteis frangitur unda uadis;

Transit et Icarium, lapsas ubi perdidit alas

      Carus, et uastae nomina fecit aquae.

285

Tum laeua Creten, dextra Pelopeidas undas

      Deserit, et Veneris sacra Cythera petit.

Hinc mare Trinacrium, candens ubi tinguere ferrum

      Brontes et Steropes Acmonidesque solent,

Aequoraque Afra legit, Sardoaque regna sinistris

290

      Respicit a remis, Ausoniamque tenet.

Ostia contigerat, qua se Tiberinus in altum

      Diuidit et campo liberiore natat:

Omnis eques mixtaque grauis cum plebe senatus

      Obuius ad Tusci fluminis ora uenit.

295

Procedunt pariter matres nataeque nurusque

      Quaeque colunt sanctos uirginitate focos.

Sedula fune uiri contento bracchia lassant:

      Vix subit aduersas hospita nauis aquas.

Sicca diu fuerat tellus, sitis usserat herbas:

300

      Sedit limoso pressa carina uado.

Quisquis adest operi, plus quam pro parte laborat,

      Adiuuat et fortes uoce sonante manus:

Illa uelut medio stabilis sedet insula ponto;

      Attoniti monstro stantque pauentque uiri.

305

Claudia Quinta genus Clauso referebat ab alto

      (Nec facies impar nobilitate fuit),

Casta quidem, sed non et credita: rumor iniquus

      Laeserat, et falsi criminis acta rea est.

Cultus et ornatis uarie prodisse capillis

310

      Obfuit ad rigidos promptaque lingua senes.

Conscia mens recti famae mendacia risit

      Sed nos in uitium credula turba sumus.

Haec ubi castarum processit ab agmine matrum

      Et manibus puram fluminis hausit aquam,

315

Ter caput irrorat, ter tollit in aethera palmas

      (Quicumque aspiciunt, mente carere putant),

Summissoque genu uultus in imagine diuae

      Figit, et hos edit crine iacente sonos:

Supplicis, alma, tuae, genetrix fecunda deorum,

320

      Accipe sub certa condicione preces.

Casta negor: si tu damnas, meruisse fatebor;

      Morte luam poenas iudice uicta dea;

Sed si crimen abest, tu nostrae pignora uitae

      Re dabis, et castas casta sequere manus.

325

Dixit, et exiguo funem conamine traxit

      Mira, sed et scaena testificata loquar

Mota dea est, sequiturque ducem laudatque sequendo

      Index laetitiae fertur ad astra sonus.

Fluminis ad flexum ueniunt (Tiberina priores

330

      Atria dixerunt), unde sinister abit.

Nox aderat: querno religant in stipite funem,

      Dantque leui somno corpora functa cibo.

Lux aderat: querno soluunt a stipite funem,

      Ante tamen posito tura dedere foco,

335

Ante coronarunt puppem, sine labe iuuencam

      Mactarunt operum coniugiique rudem.

Est locus, in Tiberim qua lubricus influit Almo

      Et nomen magno perdit in amne minor.

Illic purpurea canus cum ueste sacerdos

340

      Almonis dominam sacraque lauit aquis.

Exululant comites, furiosaque tibia flatur,

      Et feriunt molles taurea terga manus.

Claudia praecedit laeto celeberrima uultu,

      Credita uix tandem teste pudica dea;

345

Ipsa sedens plaustro porta est inuecta Capena:

      Sparguntur iunctae flore recente boues.

Nasica accepit; templi non perstitit auctor:

      Augustus nunc est, ante Metellus erat."

Substitit hic Erato. mora fit, si cetera quaeram.

350

      "Dic" inquam "parua cur stipe quaerat opes."

"Contulit aes populus, de quo delubra Metellus

      Fecit" ait; "dandae mos stipis inde manet."

Cur uicibus factis ineant conuiuia, quaero,

      Tum magis indictas concelebrentque dapes.

355

"Quod bene mutarit sedem Berecyntia", dixit

      "Captant mutatis sedibus omen idem."

Institeram, quare primi Megalesia ludi

      Vrbe forent nostra, cum dea (sensit enim)

"Illa deos" inquit "peperit: cessere parenti,

360

      Principiumque dati Mater honoris habet."

"Cur igitur Gallos qui se excidere uocamus,

      Cum tanto a Phrygia Gallica distet humus?"

"Inter" ait "uiridem Cybelen altasque Celaenas

      Amnis it insana, nomine Gallus, aqua.

365

Qui bibit inde, furit: procul hinc discedite, quis est

      Cura bonae mentis: qui bibit inde, furit."

"Non pudet herbosum" dixi "posuisse moretum

      In dominae mensis: an sua causa subest?"

"Lacte mero ueteres usi narrantur et herbis,

370

      Sponte sua siquas terra ferebat" ait

"Candidus elisae miscetur caseus herbae,

      Cognoscat priscos ut dea prisca cibos."

Postera cum caelo motis Pallantias astris

      Fulserit, et niueos Luna leuarit equos,

375

Qui dicet "quondam sacrata est colle Quirini

      Hac Fortuna die Publica", uerus erit.

Tertia lux (memini) ludis erat, ac mihi quidam

      Spectanti senior continuusque loco

"Haec" ait "illa dies, Libycis qua Caesar in oris

380

      Perfida magnanimi contudit arma Iubae.

Dux mihi Caesar erat, sub quo meruisse tribunus

      Glorior: officio praefuit ille meo.

Hanc ego militia sedem, tu pace parasti,

      Inter bis quinos usus honore uiros."

385

Plura locuturi subito seducimur imbre:

      Pendula caelestes Libra mouebat aquas.

Ante tamen quam summa dies spectacula sistat

      Ensifer Orion aequore mersus erit.

Proxima uictricem cum Romam inspexerit Eos

390

      Et dederit Phoebo stella fugata locum,

Circus erit pompa celeber numeroque deorum,

      Primaque uentosis palma petetur equis.

Hinc Cereris ludi: non est opus indice causae;

      Sponte deae munus promeritumque patet.

395

Panis erat primis uirides mortalibus herbae,

      Quas tellus nullo sollicitante dabat;

Et modo carpebant uiuax e caespite gramen,

      Nunc epulae tenera fronde cacumen erant.

Postmodo glans nota est: bene erat iam glande reperta,

400

      Duraque magnificas quercus habebat opes.

Prima Ceres homine ad meliora alimenta uocato

      Mutauit glandes utiliore cibo.

Illa iugo tauros collum praebere coegit:

      Tum primum soles eruta uidit humus.

405

Aes erat in pretio, Chalybeia massa latebat:

      Eheu, perpetuo debuit illa tegi.

Pace Ceres laeta est; et uos orate, coloni,

      Perpetuam pacem pacificumque ducem.

Farra deae micaeque licet salientis honorem

410

      Detis et in ueteres turea grana focos;

Et, si tura aberunt, unctas accendite taedas:

      Parua bonae Cereri, sint modo casta, placent.

A boue succincti cultros remouete ministri:

      Bos aret; ignauam sacrificate suem.

415

Apta iugo ceruix non est ferienda securi:

      Viuat et in dura saepe laboret humo.

Exigit ipse locus raptus ut uirginis edam:

      Plura recognosces, pauca docendus eris.

Terra tribus scopulis uastum procurrit in aequor

420

      Trinacris, a positu nomen adepta loci,

Grata domus Cereri: multas ea possidet urbes,

      In quibus est culto fertilis Henna solo.

Frigida caelestum matres Arethusa uocarat:

      Venerat ad sacras et dea flaua dapes.

425

Filia, consuetis ut erat comitata puellis,

      Errabat nudo per sua prata pede.

Valle sub umbrosa locus est aspergine multa

      Vuidus ex alto desilientis aquae.

Tot fuerant illic, quot habet natura, colores,

430

      Pictaque dissimili flore nitebat humus.

Quam simul aspexit, "comites, accedite" dixit

      "Et mecum plenos flore referte sinus."

Praeda puellares animos prolectat inanis,

      Et non sentitur sedulitate labor.

435

Haec implet lento calathos e uimine nexos,

      Haec gremium, laxos degrauat illa sinus;

Illa legit calthas, huic sunt uiolaria curae,

      Illa papauereas subsecat ungue comas;

Has, hyacinthe, tenes; illas, amarante, moraris;

440

      Pars thyma, pars rhoean et meliloton amat;

Plurima lecta rosa est, sunt et sine nomine flores:

      Ipsa crocos tenues liliaque alba legit.

Carpendi studio paulatim longius itur,

      Et dominam casu nulla secuta comes.

445

Hanc uidet et uisam patruus uelociter aufert

      Regnaque caeruleis in sua portat equis.

Illa quidem clamabat "io, carissima mater,

      Auferor!", ipsa suos abscideratque sinus:

Panditur interea Diti uia, namque diurnum

450

      Lumen inadsueti uix patiuntur equi.

At, chorus aequalis, cumulatae flore ministrae

      "Persephone", clamant "ad tua dona ueni."

Vt clamata silet, montes ululatibus implent,

      Et feriunt maesta pectora nuda manu.

455

Attonita est plangore Ceres (modo uenerat Hennam)

      Nec mora, "me miseram! filia" dixit "ubi es?"

Mentis inops rapitur, quales audire solemus

      Threicias fusis maenadas ire comis.

Vt uitulo mugit sua mater ab ubere rapto

460

      Et quaerit fetus per nemus omne suos,

Sic dea nec retinet gemitus, et concita cursu

      Fertur, et e campis incipit, Henna, tuis.

Inde puellaris nacta est uestigia plantae

      Et pressam noto pondere uidit humum;

465

Forsitan illa dies erroris summa fuisset,

      Si non turbassent signa reperta sues.

Iamque Leontinos Amenanaque flumina cursu

      Praeterit et ripas, herbifer Aci, tuas:

Praeterit et Cyanen et fontes lenis Anapi

470

      Et te, uerticibus non adeunde Gela.

Liquerat Ortygien Megareaque Pantagienque,

      Quaque Symaetheas accipit aequor aquas.

Antraque Cyclopum positis exusta caminis,

      Quique locus curuae nomina falcis habet,

475

Himeraque et Didymen Acragantaque Tauromenumque,

      Sacrarumque Mylas pascua laeta boum:

Hinc Camerinan adit Thapsonque et Heloria tempe,

      Quaque iacet Zephyro semper apertus Eryx.

Iamque Peloriadem Lilybaeaque, iamque Pachynon

480

      Lustrarat, terrae cornua prima suae:

Quacumque ingreditur, miseris loca cuncta querellis

      Implet, ut amissum cum gemit ales Ityn.

Perque uices modo "Persephone!" modo "filia!" clamat,

      Clamat et alternis nomen utrumque ciet;

485

Sed neque Persephone Cererem nec filia matrem

      Audit, et alternis nomen utrumque perit;

Vnaque, pastorem uidisset an arua colentem

      Vox erat "hac gressus ecqua puella tulit?"

Iam color unus inest rebus tenebrisque teguntur

490

      Omnia, iam uigiles conticuere canes:

Alta iacet uasti super ora Typhoeos Aetne,

      Cuius anhelatis ignibus ardet humus;

Illic accendit geminas pro lampade pinus:

      Hinc Cereris sacris nunc quoque taeda datur.

495

Est specus exesi structura pumicis asper,

      Non homini regio, non adeunda ferae:

Quo simul ac uenit, frenatos curribus angues

      Iungit et aequoreas sicca pererrat aquas.

Effugit et Syrtes et te, Zanclaea Charybdi,

500

      Et uos, Nisei, naufraga monstra, canes,

Hadriacumque patens late bimaremque Corinthum:

      Sic uenit ad portus, Attica terra, tuos.

Hic primum sedit gelido maestissima saxo:

      Illud Cecropidae nunc quoque triste uocant.

505

Sub Ioue durauit multis immota diebus,

      Et lunae patiens et pluuialis aquae.

Sors sua cuique loco est: quod nunc Cerealis Eleusin

      Dicitur, hoc Celei rura fuere senis.

Ille domum glandes excussaque mora rubetis

510

      Portat et arsuris arida ligna focis.

Filia parua duas redigebat monte capellas,

      Et tener in cunis filius aeger erat.

"Mater" ait uirgo (mota est dea nomine matris),

      "Quid facis in solis incomitata locis?"

515

Perstitit et senior, quamuis onus urget, et orat

      Tecta suae subeat quantulacumque casae.

Illa negat (simularat anum mitraque capillos

      Presserat); instanti talia dicta refert:

"Sospes eas semperque parens; mihi filia rapta est.

520

      Heu, melior quanto sors tua sorte mea est!"

Dixit, et ut lacrimae (neque enim lacrimare deorum est)

      Decidit in tepidos lucida gutta sinus.

Flent pariter molles animis uirgoque senexque;

      E quibus haec iusti uerba fuere senis:

525

"Sic tibi, quam raptam quaeris, sit filia sospes;

      Surge, nec exiguae despice tecta casae."

Cui dea "duc" inquit; "scisti qua cogere posses",

      Seque leuat saxo subsequiturque senem.

Dux comiti narrat quam sit sibi filius aeger,

530

      Nec capiat somnos inuigiletque malis.

Illa soporiferum, paruos initura penates,

      Colligit agresti lene papauer humo.

Dum legit, oblito fertur gustasse palato

      Longamque imprudens exsoluisse famem;

535

Quae quia principio posuit ieiunia noctis,

      Tempus habent mystae sidera uisa cibi.

Limen ut intrauit, luctus uidet omnia plena;

      Iam spes in puero nulla salutis erat.

Matre salutata (mater Metanira uocatur)

540

      Iungere dignata est os puerile suo.

Pallor abit, subitasque uident in corpore uires:

      Tantus caelesti uenit ab ore uigor.

Tota domus laeta est, hoc est, materque paterque

      Nataque: tres illi tota fuere domus.

545

Mox epulas ponunt, liquefacta coagula lacte

      Pomaque et in ceris aurea mella suis.

Abstinet alma Ceres, somnique papauera causas

      Dat tibi cum tepido lacte bibenda, puer.

Noctis erat medium placidique silentia somni:

550

      Triptolemum gremio sustulit illa suo,

Terque manu permulsit eum, tria carmina dixit,

      Carmina mortali non referenda sono,

Inque foco corpus pueri uiuente fauilla

      Obruit, humanum purget ut ignis onus.

555

Excutitur somno stulte pia mater, et amens

      "Quid facis?" exclamat, membraque ab igne rapit.

Cui dea "dum non es", dixit "scelerata fuisti:

      Irrita materno sunt mea dona metu.

Iste quidem mortalis erit: sed primus arabit

560

      Et seret et culta praemia tollet humo."

Dixit et egrediens nubem trahit, inque dracones

      Transit et aligero tollitur axe Ceres.

Sunion expositum Piraeaque tuta recessu

      Linquit et in dextrum quae iacet ora latus;

565

Hinc init Aegaeum, quo Cycladas aspicit omnes,

      Ioniumque rapax Icariumque legit,

Perque urbes Asiae longum petit Hellespontum,

      Diuersumque locis alta pererrat iter.

Nam modo turilegos Arabas, modo despicit Indos;

570

      Hinc Libys, hinc Meroe siccaque terra subest;

Nunc adit Hesperios, Rhenum Rhodanumque Padumque

      Teque, future parens, Thybri, potentis aquae.

Quo feror? immensum est erratas dicere terras:

      Praeteritus Cereri nullus in orbe locus.

575

Errat et in caelo, liquidique immunia ponti

      Alloquitur gelido proxima signa polo:

"Parrhasides stellae, namque omnia nosse potestis,

      Aequoreas numquam cum subeatis aquas,

Persephonen natam miserae monstrate parenti."

580

      Dixerat. huic Helice talia uerba refert:

"Crimine nox uacua est; Solem de uirgine rapta

      Consule, qui late facta diurna uidet."

Sol aditus "quam quaeris", ait "ne uana labores,

      Nupta Iouis fratri tertia regna tenet."

585

Questa diu secum, sic est affata Tonantem

      (Maximaque in uultu signa dolentis erant):

"Si memor es de quo mihi sit Proserpina nata

      Dimidium curae debet habere tuae.

Orbe pererrato sola est iniuria facti

590

      Cognita: commissi praemia raptor habet.

At neque Persephone digna est praedone marito,

      Nec gener hoc nobis more parandus erat.

Quid grauius uictore Gyge captiua tulissem

      Quam nunc te caeli sceptra tenente tuli?

595

Verum impune ferat, nos haec patiemur inultae;

      Reddat et emendet facta priora nouis."

Iuppiter hanc lenit, factumque excusat amore,

      Nec gener est nobis ille pudendus ait;

"Non ego nobilior: posita est mihi regia caelo,

600

      Possidet alter aquas, alter inane chaos.

Sed si forte tibi non est mutabile pectus

      Statque semel iuncti rumpere uincla tori,

Hoc quoque temptemus, siquidem ieiuna remansit;

      Si minus, inferni coniugis uxor erit."

605

Tartara iussus adit sumptis Caducifer alis,

      Speque redit citius uisaque certa refert:

"Rapta tribus" dixit "soluit ieiunia granis,

      Punica quae lento cortice poma tegunt."

Non secus indoluit quam si modo rapta fuisset

610

      Maesta parens, longa uixque refecta mora est.

Atque ita "nec nobis caelum est habitabile" dixit;

      "Taenaria recipi me quoque ualle iube."

Et factura fuit, pactus nisi Iuppiter esset

      Bis tribus ut caelo mensibus illa foret.

615

Tum demum uultumque Ceres animumque recepit

      Imposuitque suae spicea serta comae:

Largaque prouenit cessatis messis in aruis,

      Et uix congestas area cepit opes.

Alba decent Cererem: uestes Cerialibus albas

620

      Sumite; nunc pulli uelleris usus abest.

Occupat Apriles Idus cognomine Victor

      Iuppiter: hac illi sunt data templa die.

Hac quoque, ni fallor, populo dignissima nostro

      Atria Libertas coepit habere sua.

625

Luce secutura tutos pete, nauita, portus:

      Ventus ab occasu grandine mixtus erit.

Scilicet ut fuerit, tamen hac Mutinensia Caesar

      Grandine militia perculit arma sua.

Tertia post Veneris cum lux surrexerit Idus,

630

      Pontifices, forda sacra litate boue.

Forda ferens bos est fecundaque dicta ferendo:

      Hinc etiam fetus nomen habere putant.

Nunc grauidum pecus est, grauidae quoque semine terrae:

      Telluri plenae uictima plena datur.

635

Pars cadit arce Iouis, ter denas curia uaccas

      Accipit et largo sparsa cruore madet.

Ast ubi uisceribus uitulos rapuere ministri,

      Sectaque fumosis exta dedere focis,

Igne cremat uitulos quae natu maxima Virgo est,

640

      Luce Palis populos purget ut ille cinis.

Rege Numa, fructu non respondente labori,

      Irrita decepti uota colentis erant.

Nam modo siccus erat gelidis Aquilonibus annus,

      Nunc ager assidua luxuriabat aqua;

645

Saepe Ceres primis dominum fallebat in herbis,

      Et leuis obsesso stabat auena solo,

Et pecus ante diem partus edebat acerbos,

      Agnaque nascendo saepe necabat ouem.

Silua uetus nullaque diu uiolata securi

650

      Stabat, Maenalio sacra relicta deo:

Ille dabat tacitis animo responsa quieto

      Noctibus; hic geminas rex Numa mactat oues.

Prima cadit Fauno, leni cadit altera Somno

      Sternitur in duro uellus utrumque solo.

655

Bis caput intonsum fontana spargitur unda,

      Bis sua faginea tempora fronde premit.

Vsus abest Veneris, nec fas animalia mensis

      Ponere, nec digitis anulus ullus inest;

Veste rudi tectus supra noua uellera corpus

660

      Ponit, adorato per sua uerba deo.

Interea placidam redimita papauere frontem

      Nox uenit, et secum somnia nigra trahit;

Faunus adest, ouiumque premens pede uellera duro

      Edidit a dextro talia uerba toro:

665

"Morte boum tibi, rex, Tellus placanda duarum:

      Det sacris animas una iuuenca duas."

Excutitur terrore quies: Numa uisa reuoluit,

      Et secum ambages caecaque iussa refert.

Expedit errantem nemori gratissima coniunx

670

      Et dixit "grauidae posceris exta bouis."

Exta bouis grauidae dantur; fecundior annus

      Prouenit, et fructum terra pecusque ferunt.

Hanc quondam Cytherea diem properantius ire

      Iussit et admissos praecipitauit equos,

675

Vt titulum imperii cum primum luce sequenti

      Augusto iuueni prospera bella darent.

Sed iam praeteritas quartus tibi Lucifer Idus

      Respicit; hac Hyades Dorida nocte tenent.

Tertia post Hyadas cum lux erit orta remotas,

680

      Carcere partitos Circus habebit equos.

Cur igitur missae uinctis ardentia taedis

      Terga ferant uulpes causa docenda mihi est.

Frigida Carseolis nec oliuis apta ferendis

      Terra, sed ad segetes ingeniosus ager;

685

Hac ego Paelignos, natalia rura, petebam,

      Parua, sed assiduis obuia semper aquis.

Hospitis antiqui solitas intrauimus aedes;

      Dempserat emeritis iam iuga Phoebus equis.

Is mihi multa quidem, sed et haec narrare solebat,

690

      Vnde meum praesens instrueretur opus:

"Hoc" ait "in campo" (campumque ostendit) "habebat

      Rus breue cum duro parca colona uiro.

Ille suam peragebat humum, siue usus aratri,

      Seu curuae falcis, siue bidentis erat;

695

Haec modo uerrebat stantem tibicine uillam,

      Nunc matris plumis oua fouenda dabat,

Aut uirides maluas aut fungos colligit albos

      Aut humilem grato calfacit igne focum;

Et tamen assiduis exercet bracchia telis,

700

      Aduersusque minas frigoris arma parat.

Filius huius erat primo lasciuus in aeuo,

      Addideratque annos ad duo lustra duos.

Is capit extremi uulpem conualle salicti:

      Abstulerat multas illa cohortis aues.

705

Captiuam stipula fenoque inuoluit et ignes

      Admouet: urentes effugit illa manus:

Qua fugit, incendit uestitos messibus agros;

      Damnosis uires ignibus aura dabat.

Factum abiit, monimenta manent: *nam dicere certam*

710

      Nunc quoque lex uulpem Carseolana uetat,

Vtque luat poenas, gens haec Cerialibus ardet,

      Quoque modo segetes perdidit ipsa perit."

Proxima cum ueniet terras uisura patentes

      Memnonis in roseis lutea mater equis,

715

De duce lanigeri pecoris, qui prodidit Hellen,

      Sol abit: egresso uictima maior adest.

Vacca sit an taurus non est cognoscere promptum:

      Pars prior apparet, posteriora latent.

Seu tamen est taurus siue est hoc femina signum,

720

      Iunone inuita munus amoris habet.

Nox abiit, oriturque aurora: Parilia poscor;

      Non poscor frustra, si fauet alma Pales.

Alma Pales, faueas pastoria sacra canenti,

      Prosequor officio si tua festa meo.

725

Certe ego de uitulo cinerem stipulasque fabales

      Saepe tuli plena, februa tosta, manu;

Certe ego transilui positas ter in ordine flammas,

      Vdaque roratas laurea misit aquas.

Mota dea est, operique fauet. naualibus exit

730

      Puppis; habent uentos iam mea uela suos.

I, pete uirginea, populus, suffimen ab ara;

      Vesta dabit, Vestae munere purus eris.

Sanguis equi suffimen erit uitulique fauilla,

      Tertia res durae culmen inane fabae.

735

Pastor, oues saturas ad prima crepuscula lustra:

      Vnda prius spargat, uirgaque uerrat humum;

Frondibus et fixis decorentur ouilia ramis,

      Et tegat ornatas longa corona fores.

Caerulei fiant puro de sulpure fumi,

740

      Tactaque fumanti sulpure balet ouis.

Vre mares oleas taedamque herbasque Sabinas,

      Et crepet in mediis laurus adusta focis;

Libaque de milio milii fiscella sequatur:

      Rustica praecipue est hoc dea laeta cibo.

745

Adde dapes mulctramque suas, dapibusque resectis

      Siluicolam tepido lacte precare Palem.

"Consule" dic "pecori pariter pecorisque magistris:

      Effugiat stabulis noxa repulsa meis.

Siue sacro paui, sediue sub arbore sacra

750

      Pabulaque e bustis inscia carpsit ouis,

Si nemus intraui uetitum, nostrisue fugatae

      Sunt oculis nymphae semicaperque deus;

Si mea falx ramo lucum spoliauit opaco,

      Vnde data est aegrae fiscina frondis oui,

755

Da ueniam culpae: nec, dum degrandinat, obsit

      Agresti fano supposuisse pecus.

Nec noceat turbasse lacus: ignoscite, nymphae,

      Mota quod obscuras ungula fecit aquas.

Tu, dea, pro nobis fontes fontanaque placa

760

      Numina, tu sparsos per nemus omne deos.

Nec dryadas nec nos uideamus labra Dianae

      Nec Faunum, medio cum premit arua die.

Pelle procul morbos; ualeant hominesque gregesque,

      Et ualeant uigiles, prouida turba, canes.

765

Neue minus multos redigam quam mane fuerunt,

      Neue gemam referens uellera rapta lupo.

Absit iniqua fames: herbae frondesque supersint,

      Quaeque lauent artus quaeque bibantur aquae.

Vbera plena premam, referat mihi caseus aera,

770

      Dentque uiam liquido uimina rara sero;

Sitque salax aries, conceptaque semina coniunx

      Reddat, et in stabulo multa sit agna meo;

Lanaque proueniat nullas laesura puellas,

      Mollis et ad teneras quamlibet apta manus.

775

Quae precor, eueniant, et nos faciamus ad annum

      Pastorum dominae grandia liba Pali."

His dea placanda est: haec tu conuersus ad ortus

      Dic quater et uiuo perlue rore manus.

Tum licet apposita, ueluti cratere, camella

780

      Lac niueum potes purpureamque sapam;

Moxque per ardentes stipulae crepitantis aceruos

      Traicias celeri strenua membra pede.

Expositus mos est; moris mihi restat origo:

      Turba facit dubium coeptaque nostra tenet.

785

Omnia purgat edax ignis uitiumque metallis

      Excoquit: idcirco cum duce purgat oues?

An, quia cunctarum contraria semina rerum

      Sunt duo discordes, ignis et unda, dei,

Iunxerunt elementa patres, aptumque putarunt

790

      Ignibus et sparsa tangere corpus aqua?

An, quod in his uitae causa est, haec perdidit exul,

      His noua fit coniunx, haec duo magna putant?

Vix equidem credo: sunt qui Phaethonta referri

      Credant et nimias Deucalionis aquas.

795

Pars quoque, cum saxis pastores saxa feribant,

      Scintillam subito prosiluisse ferunt;

Prima quidem periit, stipulis excepta secunda est:

      Hoc argumentum flamma Parilis habet?

An magis hunc morem pietas Aeneia fecit,

800

      Innocuum uicto cui dedit ignis iter?

Num tamen est uero propius, cum condita Roma est,

      Transferri iussos in noua tecta Lares,

Mutantesque domum tectis agrestibus ignem

      Et cessaturae supposuisse casae,

805

Per flammas saluisse pecus, saluisse colonos?

      Quod fit natali nunc quoque, Roma, tuo.

Ipse locum casus uati facit: Vrbis origo

      Venit; ades factis, magne Quirine, tuis.

Iam luerat poenas frater Numitoris, et omne

810

      Pastorum gemino sub duce uulgus erat;

Contrahere agrestes et moenia ponere utrique

      Conuenit: ambigitur moenia ponat uter.

"Nil opus est" dixit "certamine" Romulus "ullo;

      Magna fides auium est: experiamur aues."

815

Res placet: alter init nemorosi saxa Palati;

      Alter Auentinum mane cacumen init.

Sex Remus, hic uolucres bis sex uidet ordine; pacto

      Statur, et arbitrium Romulus urbis habet.

Apta dies legitur qua moenia signet aratro:

820

      Sacra Palis suberant; inde mouetur opus.

Fossa fit ad solidum, fruges iaciuntur in ima

      Et de uicino terra petita solo;

Fossa repletur humo, plenaeque imponitur ara,

      Et nouus accenso fungitur igne focus.

825

Inde premens stiuam designat moenia sulco;

      Alba iugum niueo cum boue uacca tulit.

Vox fuit haec regis: "condenti, Iuppiter, urbem,

      Et genitor Mauors Vestaque mater, ades,

Quosque pium est adhibere deos, aduertite cuncti:

830

      Auspicibus uobis hoc mihi surgat opus.

Longa sit huic aetas dominaeque potentia terrae,

      Sitque sub hac oriens occiduusque dies."

Ille precabatur, tonitru dedit omina laeuo

      Iuppiter, et laeuo fulmina missa polo.

835

Augurio laeti iaciunt fundamina ciues,

      Et nouus exiguo tempore murus erat.

Hoc Celer urget opus, quem Romulus ipse uocarat,

      "Sint"que, "Celer, curae" dixerat "ista tuae,

Neue quis aut muros aut factam uomere fossam

840

      Transeat; audentem talia dede neci."

Quod Remus ignorans humiles contemnere muros

      Coepit, et "his populus" dicere "tutus erit?"

Nec mora, transiluit: rutro Celer occupat ausum;

      Ille premit duram sanguinulentus humum.

845

Haec ubi rex didicit, lacrimas introrsus obortas

      Deuorat et clausum pectore uulnus habet.

Flere palam non uult exemplaque fortia seruat,

      "Sic"que "meos muros transeat hostis" ait.

Dat tamen exsequias; nec iam suspendere fletum

850

      Sustinet, et pietas dissimulata patet;

Osculaque applicuit posito suprema feretro,

      Atque ait "inuito frater adempte, uale",

Arsurosque artus unxit: fecere, quod ille,

      Faustulus et maestas Acca soluta comas.

855

Tum iuuenem nondum facti fleuere Quirites;

      Vltima plorato subdita flamma rogo est.

Vrbs oritur (quis tunc hoc ulli credere posset?)

      Victorem terris impositura pedem.

Cuncta regas et sis magno sub Caesare semper,

860

      Saepe etiam plures nominis huius habe;

Et, quotiens steteris domito sublimis in orbe,

      Omnia sint umeris inferiora tuis.

Dicta Pales nobis: idem Vinalia dicam.

      Vna tamen media est inter utramque dies.

865

Numina, uulgares, Veneris celebrate, puellae:

      Multa professarum quaestibus apta Venus.

Poscite ture dato formam populique fauorem,

      Poscite blanditias dignaque uerba ioco;

Cumque sua dominae date grata sisymbria myrto

870

      Tectaque composita iuncea uincla rosa.

Templa frequentari Collinae proxima portae

      Nunc decet; a Siculo nomina colle tenent,

Vtque Syracusas Arethusidas abstulit armis

      Claudius et bello te quoque cepit, Eryx,

875

Carmine uiuacis Venus est translata Sibyllae,

      Inque suae stirpis maluit urbe coli.

Cur igitur Veneris festum Vinalia dicant

      Quaeritis, et quare sit Iouis ista dies?

Turnus an Aeneas Latiae gener esset Amatae

880

      Bellum erat: Etruscas Turnus adorat opes.

Clarus erat sumptisque ferox Mezentius armis,

      Et uel equo magnus uel pede maior erat;

Quem Rutuli Turnusque suis asciscere temptat

      Partibus. haec contra dux ita Tuscus ait:

885

"Stat mihi non paruo uirtus mea: uulnera testor

      Armaque, quae sparsi sanguine saepe meo.

Qui petis auxilium, non grandia diuide mecum

      Praemia, de lacubus proxima musta tuis.

Nulla mora est operae: uestrum est dare, uincere nostrum.

890

      Quam uelit Aeneas ista negata mihi!"

Adnuerant Rutuli. Mezentius induit arma,

      Induit Aeneas alloquiturque Iouem:

"Hostica Tyrrheno uota est uindemia regi:

      Iuppiter, e Latio palmite musta feres."

895

Vota ualent meliora: cadit Mezentius ingens

      Atque indignanti pectore plangit humum.

Venerat Autumnus calcatis sordidus uuis:

      Redduntur merito debita uina Ioui.

Dicta dies hinc est Vinalia; Iuppiter illa

900

      Vindicat, et festis gaudet inesse suis.

Sex ubi, quae restant, luces Aprilis habebit,

      In medio cursu tempora ueris erunt,

Et frustra pecudem quaeres Athamantidos Helles,

      Signaque dant imbres, exoriturque Canis.

905

Hac mihi Nomento Romam cum luce redirem,

      Obstitit in media candida turba uia:

Flamen in antiquae lucum Robiginis ibat,

      Exta canis flammis, exta daturus ouis.

Protinus accessi, ritus ne nescius essem;

910

      Edidit haec flamen uerba, Quirine, tuus:

"Aspera Robigo, parcas Cerialibus herbis,

      Et tremat in summa leue cacumen humo.

Tu sata sideribus caeli nutrita secundi

      Crescere, dum fiant falcibus apta, sinas.

915

Vis tua non leuis est: quae tu frumenta notasti,

      Maestus in amissis illa colonus habet;

Nec uenti tantum Cereri nocuere nec imbres,

      Nec sic marmoreo pallet adusta gelu,

Quantum si culmos Titan incalfacit udos:

920

      Tum locus est irae, diua timenda, tuae.

Parce, precor, scabrasque manus a messibus aufer,

      Neue noce cultis; posse nocere sat est.

Nec teneras segetes, sed durum amplectere ferrum,

      Quodque potest alios perdere perde prior.

925

Vtilius gladios et tela nocentia carpes:

      Nil opus est illis; otia mundus agit.

Sarcula nunc durusque bidens et uomer aduncus,

      Ruris opes, niteant; inquinet arma situs,

Conatusque aliquis uagina ducere ferrum

930

      Astrictum longa sentiat esse mora.

At tu ne uiola Cererem, semperque colonus

      Absenti possit soluere uota tibi."

Dixerat; a dextra uillis mantele solutis

      Cumque meri patera turis acerra fuit.

935

Tura focis uinumque dedit fibrasque bidentis

      Turpiaque obscenae (uidimus) exta canis.

Tum mihi "cur detur sacris noua uictima quaeris?"

      (Quaesieram) "causam percipe" flamen ait.

"Est Canis, Icarium dicunt, quo sidere moto

940

      Tosta sitit tellus praecipiturque seges:

Pro cane sidereo canis hic imponitur arae,

      Et quare fiat nil nisi nomen habet."

Cum Phrygis Assaraci Tithonia fratre relicto

      Sustulit immenso ter iubar orbe suum,

945

Mille uenit uariis florum dea nexa coronis;

      Scaena ioci morem liberioris habet.

Exit et in Maias sacrum Florale kalendas:

      Tunc repetam, nunc me grandius urget opus.

Aufer, Vesta, diem: cognati Vesta recepta est

950

      Limine; sic iusti constituere patres.

Phoebus habet partem: Vestae pars altera cessit:

      Quod superest illis, tertius ipse tenet.

State Palatinae laurus, praetextaque quercu

      Stet domus: aeternos tres habet una deos.