Legerat huius Amor titulum nomenque libelli:

      "Bella mihi, uideo, bella parantur" ait.

"Parce tuum uatem sceleris damnare, Cupido,

      Tradita qui toties te duce signa tuli.

5

Non ego Tydides, a quo tua saucia mater

      In liquidum rediit aethera Martis equis.

Saepe tepent alii iuuenes; ego semper amaui,

      Et si, quid faciam nunc quoque, quaeris, amo.

Quin etiam docui qua possis arte parari,

10

      Et, quod nunc ratio est, impetus ante fuit.

Nec te, blande puer, nec nostras prodimus artes,

      Nec noua praeteritum Musa retexit opus.

Si quis amat quod amare iuuat, feliciter ardens

      Gaudeat et uento nauiget ille suo;

15

At si quis male fert indignae regna puellae,

      Ne pereat, nostrae sentiat artis opem.

Cur aliquis laqueo collum nodatus amator

      A trabe sublimi triste pependit onus?

Cur aliquis rigido fodit sua pectora ferro?

20

      Inuidiam caedis pacis amator habes.

Qui, nisi desierit, misero periturus amore est,

      Desinat, et nulli funeris auctor eris.

Et puer es, nec te quicquam nisi ludere oportet:

      Lude; decent annos mollia regna tuos.

25

Nam poteras uti nudis ad bella sagittis,

      Sed tua mortifero sanguine tela carent.

Vitricus et gladiis et acuta dimicet hasta

      Et uictor multa caede cruentus eat;

Tu cole maternas, tuto quibus utimur, artes

30

      Et quarum uitio nulla fit orba parens:

Effice, nocturna frangatur ianua rixa

      Et tegat ornatas multa corona fores;

Fac coeant furtim iuuenes timidaeque puellae

      Verbaque dent cauto qualibet arte uiro,

35

Et modo blanditias rigido, modo iurgia, posti

      Dicat et exclusus flebile cantet amans.

His lacrimis contentus eris sine crimine mortis:

      Non tua fax auidos digna subire rogos."

Haec ego; mouit Amor gemmatas aureus alas

40

      Et mihi "propositum perfice" dixit "opus."

Ad mea, decepti iuuenes, praecepta uenite,

      Quos suus ex omni parte fefellit amor.

Discite sanari per quem didicistis amare;

      Vna manus uobis uulnus opemque feret.

45

Terra salutares herbas eademque nocentes

      Nutrit, et urticae proxima saepe rosa est;

Vulnus in Herculeo quae quondam fecerat hoste,

      Vulneris auxilium Pelias hasta tulit.

Sed quaecumque uiris, uobis quoque dicta, puellae,

50

      Credite: diuersis partibus arma damus.

E quibus ad uestros si quid non pertinet usus,

      At tamen exemplo multa docere potest.

Vtile propositum est saeuas exstinguere flammas

      Nec seruum uitii pectus habere sui.

55

Vixisset Phyllis, si me foret usa magistro,

      Et per quod nouies, saepius isset iter.

Nec moriens Dido summa uidisset ab arce

      Dardanias uento uela dedisse rates,

Nec dolor armasset contra sua uiscera matrem,

60

      Quae socii damno sanguinis ulta uirumst.

Arte mea Tereus, quamuis Philomela placeret,

      Per facinus fieri non meruisset auis.

Da mihi Pasiphaen, iam tauri ponet amorem;

      Da Phaedram, Phaedrae turpis abibit amor.

65

Redde Parin nobis, Helenen Menelaus habebit

      Nec manibus Danais Pergama uicta cadent.

Impia si nostros legisset Scylla libellos,

      Haesisset capiti purpura, Nise, tuo.

Me duce damnosas, homines, compescite curas,

70

      Rectaque cum sociis me duce nauis eat.

Naso legendus erat tum cum didicistis amare;

      Idem nunc uobis Naso legendus erit.

Publicus assertor dominis suppressa leuabo

      Pectora: uindictae quisque fauete suae.

75

Te precor incipiens; adsit tua laurea nobis,

      Carminis et medicae Phoebe repertor opis;

Tu pariter uati, pariter succurre medenti:

      Vtraque tutelae subdita cura tuaest.

Dum licet et modici tangunt praecordia motus,

80

      Si piget, in primo limine siste pedem:

Opprime, dum noua sunt, subiti mala semina morbi

      Et tuus incipiens ire resistat equus.

Nam mora dat uires: teneras mora percoquit uuas

      Et ualidas segetes, quae fuit herba, facit.

85

Quae praebet latas arbor spatiantibus umbras,

      Quo posita est primum tempore, uirga fuit;

Tum poterat manibus summa tellure reuelli;

      Nunc stat in immensum uiribus aucta suis.

Quale sit id quod amas, celeri circumspice mente,

90

      Et tua laesuro subtrahe colla iugo.

Principiis obsta: sero medicina paratur,

      Cum mala per longas conualuere moras.

Sed propera nec te uenturas differ in horas:

      Qui non est hodie, cras minus aptus erit.

95

Verba dat omnis amor reperitque alimenta morando;

      Optima uindictae proxima quaeque dies.

Flumina pauca uides de magnis fontibus orta;

      Plurima collectis multiplicantur aquis.

Si cito sensisses quantum peccare parares,

100

      Non tegeres uultus cortice, Myrrha, tuos.

Vidi ego, quod fuerat primo sanabile, uulnus

      Dilatum longae damna tulisse morae.

Sed, quia delectat Veneris decerpere fructum,

      Dicimus assidue "cras quoque fiet idem."

105

Interea tacitae serpunt in uiscera flammae

      Et mala radices altius arbor agit.

Si tamen auxilii perierunt tempora primi

      Et uetus in capto pectore sedit amor,

Maius opus superest; sed non, quia serior aegro

110

      Aduocor, ille mihi destituendus erit.

Quam laesus fuerat, partem Poeantius heros

      Certa debuerat praesecuisse manu;

Post tamen hic multos sanatus creditur annos

      Supremam bellis imposuisse manum.

115

Qui modo nascentis properabam pellere morbos,

      Admoueo tardam nunc tibi lentus opem.

Aut noua, si possis, sedare incendia temptes

      Aut ubi per uires procubuere suas.

Dum furor in cursu est, currenti cede furori:

120

      Difficiles aditus impetus omnis habet.

Stultus, ab obliquo, qui, cum descendere possit,

      Pugnat in aduersas ire natator aquas.

Impatiens animus nec adhuc tractabilis arte

      Respuit atque odio uerba monentis habet.

125

Aggrediar melius tum cum sua uulnera tangi

      Iam sinet et ueris uocibus aptus erit.

Quis matrem, nisi mentis inops, in funere nati

      Flere uetet? non hoc illa monenda loco est;

Cum dederit lacrimas animumque impleuerit aegrum,

130

      Ille dolor uerbis emoderandus erit.

Temporis ars medicina fere est: data tempore prosunt

      Et data non apto tempore uina nocent.

Quin etiam accendas uitia irritesque uetando,

      Temporibus si non aggrediare suis.

135

Ergo ubi uisus eris nostrae medicabilis arti,

      Fac monitis fugias otia prima meis.

Haec ut ames faciunt; haec, ut fecere, tuentur;

      Haec sunt iucundi causa cibusque mali.

Otia si tollas, periere Cupidinis arcus

140

      Contemptaeque iacent et sine luce faces.

Quam platanus uino gaudet, quam populus unda

      Et quam limosa canna palustris humo,

Tam Venus otia amat: qui finem quaeris amoris,

      (Cedit amor rebus) res age, tutus eris.

145

Languor et immodici sub nullo uindice somni

      Aleaque et multo tempora quassa mero

Eripiunt omnes animo sine uulnere neruos;

      Affluit incautis insidiosus Amor.

Desidiam puer ille sequi solet, odit agentes:

150

      Da uacuae menti, quo teneatur, opus.

Sunt fora, sunt leges, sunt, quos tuearis, amici:

      Vade per urbanae splendida castra togae.

Vel tu sanguinei iuuenalia munera Martis

      Suscipe: deliciae iam tibi terga dabunt.

155

Ecce fugax Parthus, magni noua causa triumphi,

      Iam uidet in campis Caesaris arma suis.

Vince Cupidineas pariter Parthasque sagittas

      Et refer ad patrios bina tropaea deos.

Vt semel Aetola Venus est a cuspide laesa,

160

      Mandat amatori bella gerenda suo.

Quaeritis, Aegisthus quare sit factus adulter?

      In promptu causa est: desidiosus erat.

Pugnabant alii tardis apud Ilion armis;

      Transtulerat uires Graecia tota suas.

165

Siue operam bellis uellet dare, nulla gerebat,

      Siue foro, uacuum litibus Argos erat.

Quod potuit, ne nil illic ageretur, amauit.

      Sic uenit ille puer, sic puer ille manet.

Rura quoque oblectant animos studiumque colendi;

170

      Quaelibet huic curae cedere cura potest.

Colla iube domitos oneri supponere tauros,

      Sauciet ut duram uomer aduncus humum;

Obrue uersata Cerealia semina terra,

      Quae tibi cum multo fenore reddat ager;

175

Aspice curuatos pomorum pondere ramos,

      Vt sua quod peperit uix ferat arbor onus;

Aspice labentes iucundo murmure riuos;

      Aspice tondentes fertile gramen oues.

Ecce, petunt rupes praeruptaque saxa capellae:

180

      Iam referent haedis ubera plena suis.

Pastor inaequali modulatur harundine carmen,

      Nec desunt comites, sedula turba, canes.

Parte sonant alia siluae mugitibus altae

      Et queritur uitulum mater abesse suum.

185

Quid, cum suppositos fugiunt examina fumos,

      Vt releuent dempti uimina curua faui?

Poma dat autumnus; formosa est messibus aestas;

      Ver praebet flores; igne leuatur hiems.

Temporibus certis maturam rusticus uuam

190

      Deligit, et nudo sub pede musta fluunt;

Temporibus certis desectas alligat herbas

      Et tonsam raro pectine uerrit humum.

Ipse potes riguis plantam deponere in hortis;

      Ipse potes riuos ducere lenis aquae.

195

Venerit insitio, fac ramum ramus adoptet

      Stetque peregrinis arbor operta comis.

Cum semel haec animum coepit mulcere uoluptas,

      Debilibus pinnis irritus exit Amor.

Vel tu uenandi studium cole: saepe recessit

200

      Turpiter a Phoebi uicta sorore Venus.

Nunc leporem pronum catulo sectare sagaci,

      Nunc tua frondosis retia tende iugis;

Aut pauidos terre uaria formidine ceruos,

      Aut cadat aduersa cuspide fossus aper.

205

Nocte fatigatum somnus, non cura puellae,

      Excipit et pingui membra quiete leuat.

Lenius est studium, studium tamen, alite capta

      Aut lino aut calamis praemia parua sequi,

Vel, quae piscis edax auido male deuoret ore,

210

      Abdere sub paruis aera recurua cibis.

Aut his aut aliis, donec dediscis amare,

      Ipse tibi furtim decipiendus eris.

Tu tantum, quamuis firmis retinebere uinclis,

      I procul, et longas carpere perge uias.

215

Flebis, et occurret desertae nomen amicae,

      Stabit et in media pes tibi saepe uia.

Sed quanto minus ire uoles, magis ire memento;

      Perfer, et inuitos currere coge pedes.

Nec pluuias opta, nec te peregrina morentur

220

      Sabbata nec damnis Allia nota suis;

Nec quot transieris, sed quot tibi, quaere, supersint

      Milia nec, maneas ut prope, finge moras;

Tempora nec numera nec crebro respice Romam,

      Sed fuge: tutus adhuc Parthus ab hoste fuga est.

225

Dura aliquis praecepta uocet mea; dura fatemur

      Esse, sed ut ualeas multa dolenda feres.

Saepe bibi sucos quamuis inuitus amaros

      Aeger, et oranti mensa negata mihi;

Vt corpus redimas, ferrum patieris et ignes

230

      Arida nec sitiens ora leuabis aqua:

Vt ualeas animo, quicquam tolerare negabis?

      At pretium pars haec corpore maius habet.

Sed tamen est artis tristissima ianua nostrae,

      Et labor est unus tempora prima pati.

235

Aspicis ut prensos urant iuga prima iuuencos

      Et noua uelocem cingula laedat equum?

Forsitan a laribus patriis exire pigebit;

      Sed tamen exibis; deinde redire uoles.

Nec te lar patrius, sed amor reuocabit amicae

240

      Praetendens culpae splendida uerba tuae.

Cum semel exieris, centum solacia curae

      Et rus et comites et uia longa dabit.

Nec satis esse putes discedere; lentus abesto,

      Dum perdat uires sitque sine igne cinis.

245

Quod nisi firmata properaris mente reuerti,

      Inferet arma tibi saeua rebellis Amor,

Quidquid et afueris, auidus sitiensque redibis

      Et spatium damno cesserit omne tuo.

Viderit, Haemoniae si quis mala pabula terrae

250

      Et magicas artes posse iuuare putat.

Ista ueneficii uetus est uia; noster Apollo

      Innocuam sacro carmine monstrat opem.

Me duce non tumulo prodire iubebitur umbra,

      Non anus infami carmine rumpet humum,

255

Non seges ex aliis alios transibit in agros

      Nec subito Phoebi pallidus orbis erit;

Vt solet, aequoreas ibit Tiberinus in undas;

      Vt solet, in niueis Luna uehetur equis.

Nulla recantatas deponent pectora curas,

260

      Nec fugiet uiuo sulphure uictus Amor.

Quid te Phasiacae iuuerunt gramina terrae,

      Cum cuperes patria, Colchi, manere domo?

Quid tibi profuerunt, Circe, Perseides herbae,

      Cum sua Neritias abstulit aura rates?

265

Omnia fecisti, ne callidus hospes abiret:

      Ille dedit certae lintea plena fugae;

Omnia fecisti, ne te ferus ureret ignis:

      Longus et inuito pectore sedit Amor.

Vertere tu poteras homines in mille figuras;

270

      Non poteras animi uertere iura tui.

Diceris his etiam, cum iam discedere uellet,

      Dulichium uerbis detinuisse ducem:

"Non ego, quod primo, memini, sperare solebam,

      Iam precor, ut coniunx tu meus esse uelis.

275

Et tamen, ut coniunx essem tua, digna uidebar,

      Quod dea, quod magni filia Solis eram.

Ne properes, oro: spatium pro munere posco;

      Quid minus optari per mea uota potest?

Et freta mota uides, et debes illa timere:

280

      Vtilior uelis postmodo uentus erit.

Quae tibi causa fugae? non hic noua Troia resurgit,

      Non aliquis socios rursus ad arma uocat.

Hic amor et pax est, in qua male uulneror una,

      Totaque sub regno terra futura tuo est."

285

Illa loquebatur, nauem soluebat Vlixes;

      Irrita cum uelis uerba tulere Noti.

Ardet et assuetas Circe decurrit ad artes;

      Nec tamen est illis attenuatus amor.

Ergo, quisquis opem nostra tibi poscis ab arte,

290

      Deme ueneficiis carminibusque fidem.

Si te causa potens domina retinebit in urbe,

      Accipe consilium quod sit in urbe meum.

Optimus ille sui uindex, laedentia pectus

      Vincula qui rupit dedoluitque semel;

295

Sicui tantum animi est, illum mirabor et ipse

      Et dicam "monitis non eget iste meis."

Tu mihi, qui, quod amas, aegre dediscis amare

      Nec potes et uelles posse, docendus eris.

Saepe refer tecum sceleratae facta puellae

300

      Et pone ante oculos omnia damna tuos:

"Illud et illud habet, nec ea contenta rapina est:

      Sub titulum nostros misit auara lares.

Sic mihi iurauit, sic me iurata fefellit,

      Ante suas quotiens passa iacere fores!

305

Diligit ipsa alios, a me fastidit amari:

      Institor heu noctes, quas mihi non dat, habet."

Haec tibi per totos inacescant omnia sensus,

      Haec refer, hinc odii semina quaere tui.

Atque utinam possis etiam facundus in illis

310

      Esse: dole tantum, sponte disertus eris.

Haeserat in quadam nuper mea cura puella;

      Conueniens animo non erat illa meo.

Curabar propriis aeger Podalirius herbis

      (Et, fateor, medicus turpiter aeger eram):

315

Profuit assidue uitiis insistere amicae,

      Idque mihi factum saepe salubre fuit.

"Quam mala" dicebam "nostrae sunt crura puellae"

      (Nec tamen, ut uere confiteamur, erant);

"Bracchia quam non sunt nostrae formosa puellae"

320

      (Et tamen, ut uere confiteamur, erant);

"Quam breuis est" (nec erat), "quam multum poscit amantem"

      Haec odio uenit maxima causa meo.

Et mala sunt uicina bonis: errore sub illo

      Pro uitio uirtus crimina saepe tulit.

325

Qua potes, in peius dotes deflecte puellae

      Iudiciumque breui limite falle tuum.

"Turgida", si plena est, si fusca est, "nigra" uocetur;

      In gracili "macies" crimen habere potest.

Et poterit dici "petulans", quae rustica non est;

330

      Et poterit dici "rustica", si qua proba est.

Quin etiam, quacumque caret tua femina dote,

      Hanc moueat, blandis usque precare sonis:

Exige uti cantet, si qua est sine uoce puella;

      Fac saltet, nescit si qua mouere manum;

335

Barbara sermone est, fac tecum multa loquatur;

      Non didicit chordas tangere, posce lyram;

Durius incedit, fac inambulet; omne papillae

      Pectus habent, uitium fascia nulla tegat;

Si male dentata est, narra, quod rideat, illi;

340

      Mollibus est oculis, quod fleat illa, refer.

Proderit et subito, cum se non finxerit ulli,

      Ad dominam celeres mane tulisse gradus.

Auferimur cultu; gemmis auroque teguntur

      Omnia; pars minima est ipsa puella sui.

345

Saepe, ubi sit, quod ames, inter tam multa, requiras:

      Decipit hac oculos aegide diues Amor.

Improuisus ades: deprendes tutus inermem;

      Infelix uitiis excidet illa suis.

Non tamen huic nimium praecepto credere tutumst:

350

      Fallit enim multos forma sine arte decens.

Tum quoque, compositis sua cum linit ora uenenis,

      Ad dominae uultus, nec pudor obstet, eas:

Pyxidas inuenies et rerum mille colores

      Et fluere in tepidos oesypa lapsa sinus.

355

Illa tuas redolent, Phineu, medicamina mensas;

      Non semel hinc stomacho nausea facta meo est.

Nunc tibi, quae medio Veneris praestemus in usu,

      Eloquar: ex omni est parte fugandus Amor.

Multa quidem ex illis pudor est mihi dicere, sed tu

360

      Ingenio uerbis concipe plura meis.

Nuper enim nostros quidam carpsere libellos,

      Quorum censura Musa proterua mea est.

Dummodo sic placeam, dum toto canter in orbe,

      Qui uolet, impugnent unus et alter opus.

365

Ingenium magni liuor detractat Homeri;

      Quisquis es, ex illo, Zoile, nomen habes.

Et tua sacrilegae laniarunt carmina linguae,

      Pertulit huc uictos quo duce Troia deos.

Summa petit liuor: perflant altissima uenti,

370

      Summa petunt dextra fulmina missa Iouis.

At tu, quicumque es, quem nostra licentia laedit,

      Si sapis, ad numeros exige quidque suos.

Fortia Maeonio gaudent pede bella referri:

      Deliciis illic quis locus esse potest?

375

Grande sonant tragici: tragicos decet ira cothurnos;

      Vsibus e mediis soccus habendus erit.

Liber in aduersos hostes stringatur iambus,

      Seu celer, extremum seu trahat ille pedem.

Blanda pharetratos Elegia cantet Amores

380

      Et leuis arbitrio ludat amica suo.

Callimachi numeris non est dicendus Achilles;

      Cydippe non est oris, Homere, tui.

Quis ferat Andromaches peragentem Thaida partes?

      Peccet, in Andromache Thaida quisquis agat.

385

Thais in arte mea est: lasciuia libera nostra est;

      Nil mihi cum uitta; Thais in arte mea est.

Si mea materiae respondet Musa iocosae,

      Vicimus, et falsi criminis acta rea est.

Rumpere, Liuor edax: magnum iam nomen habemus;

390

      Maius erit, tantum, quo pede coepit, eat.

Sed nimium properas: uiuam modo, plura dolebis,

      Et capiunt anni carmina multa mei.

Nam iuuat et studium famae mihi creuit honore;

      Principio cliui noster anhelat equus.

395

Tantum se nobis elegi debere fatentur,

      Quantum Vergilio nobile debet epos.

Hactenus inuidiae respondimus: attrahe lora

      Fortius et gyro curre, poeta, tuo.

Ergo, ubi concubitus et opus iuuenale petetur

400

      Et prope promissae tempora noctis erunt,

Gaudia ne dominae, pleno si corpore sumes,

      Te capiant, ineas quamlibet ante uelim;

Quamlibet inuenias, in qua tua prima uoluptas

      Desinat: a prima proxima segnis erit.

405

Sustentata Venus gratissima: frigore soles,

      Sole iuuant umbrae, grata fit unda siti.

Et pudet, et dicam: Venerem quoque iunge figura,

      Qua minime iungi quamque decere putas.

Nec labor efficere est: rarae sibi uera fatentur,

410

      Et nihil est, quod se dedecuisse putent.

Tunc etiam iubeo totas aperire fenestras

      Turpiaque admisso membra notare die.

At simul ad metas uenit finita uoluptas

      Lassaque cum tota corpora mente iacent,

415

Dum piget, ut malles nullam tetigisse puellam

      Tacturusque tibi non uideare diu,

Tunc animo signa, quodcumque in corpore mendumst,

      Luminaque in uitiis illius usque tene.

Forsitan haec aliquis (nam sunt quoque) parua uocabit,

420

      Sed, quae non prosunt singula, multa iuuant.

Parua necat morsu spatiosum uipera taurum;

      A cane non magno saepe tenetur aper.

Tu tantum numero pugna praeceptaque in unum

      Contrahe: de multis grandis aceruus erit.

425

Sed quoniam totidem mores totidemque figurae,

      Non sunt iudiciis omnia danda meis.

Quo tua non possunt offendi pectora facto,

      Forsitan hoc alio iudice crimen erit.

Ille quod obscenas in aperto corpore partes

430

      Viderat, in cursu qui fuit, haesit amor;

Ille quod a Veneris rebus surgente puella

      Vidit in immundo signa pudenda toro.

Luditis, o si quos potuerunt ista mouere:

      Afflarant tepidae pectora uestra faces.

435

Attrahet ille puer contentos fortius arcus,

      Saucia maiorem turba petetis opem.

Quid, qui clam latuit reddente obscena puella

      Et uidit quae mos ipse uidere uetat?

Di melius, quam nos moneamus talia quemquam;

440

      Vt prosint, non sunt expedienda tamen.

Hortor et ut pariter binas habeatis amicas

      (Fortior est, plures si quis habere potest):

Secta bipertito cum mens discurrit utroque,

      Alterius uires subtrahit alter amor.

445

Grandia per multos tenuantur flumina riuos,

      Laesaque diducto stipite flamma perit;

Non satis una tenet ceratas ancora puppes,

      Nec satis est liquidis unicus hamus aquis:

Qui sibi iam pridem solacia bina parauit,

450

      Iam pridem summa uictor in arce fuit.

At tibi, qui fueris dominae male creditus uni,

      Nunc saltem nouus est inueniendus amor.

Pasiphaes Minos in Prognide perdidit ignes:

      Cessit ab Idaea coniuge uicta prior;

455

Amphilochi frater ne Phegida semper amaret,

      Callirhoe fecit parte recepta tori;

Et Parin Oenone summos tenuisset ad annos,

      Si non Oebalia paelice laesa foret;

Coniugis Odrysio placuisset forma tyranno,

460

      Sed melior clausae forma sororis erat.

Quid moror exemplis, quorum me turba fatigat?

      Successore nouo uincitur omnis amor.

Fortius e multis mater desiderat unum

      Quam quem flens clamat "tu mihi solus eras."

465

Et, ne forte putes noua me tibi condere iura

      (Atque utinam inuenti gloria nostra foret!),

Vidit id Atrides: quid enim non ille uideret,

      Cuius in arbitrio Graecia tota fuit?

Marte suo captam Chryseida uictor amabat;

470

      At senior stulte flebat ubique pater.

Quid lacrimas, odiose senex? bene conuenit illis;

      Officio natam laedis inepte tuo.

Quam postquam reddi Calchas ope tutus Achillis

      Iusserat et patria est illa recepta domo,

475

"Est" ait Atrides "illius proxima forma

      Et, si prima sinat syllaba, nomen idem:

Hanc mihi, si sapiat, per se concedat Achilles;

      Si minus, imperium sentiet ille meum.

Quod si quis uestrum factum hoc accusat, Achiui,

480

      Est aliquid ualida sceptra tenere manu.

Nam si rex ego sum, nec mecum dormiat ulla,

      In mea Thersites regna licebit eat."

Dixit et hanc habuit solacia magna prioris,

      Et posita est cura cura repulsa noua.

485

Ergo adsume nouas auctore Agamemnone flammas,

      Vt tuus in biuio distineatur amor.

Quaeris ubi inuenias? artes tu perlege nostras:

      Plena puellarum iam tibi nauis erit.

Quod si quid praecepta ualent mea, si quid Apollo

490

      Vtile mortales perdocet ore meo,

Quamuis infelix media torreberis Aetna,

      Frigidior dominae fac uideare tuae.

Et sanum simula nec, si quid forte dolebis,

      Sentiat, et ride, cum tibi flendus eris.

495

Non ego te iubeo medias abrumpere curas:

      Non sunt imperii tam fera iussa mei.

Quod non es, simula positosque imitare furores:

      Sic facies uere, quod meditatus eris.

Saepe ego, ne biberem, uolui dormire uideri:

500

      Dum uideor, somno lumina uicta dedi.

Deceptum risi, qui se simulabat amare,

      In laqueos auceps decideratque suos.

Intrat amor mentes usu, dediscitur usu:

      Qui poterit sanum fingere, sanus erit.

505

Dixerit ut uenias: pacta tibi nocte uenito;

      Veneris, et fuerit ianua clausa: feres;

Nec dic blanditias nec fac conuicia posti

      Nec latus in duro limine pone tuum;

Postera lux aderit: careant tua uerba querelis

510

      Et nulla in uultu signa dolentis habe.

Iam ponet fastus, cum te languere uidebit

      (Hoc etiam nostra munus ab arte feres).

Te quoque falle tamen, nec sit tibi finis amandi

      Propositus: frenis saepe repugnat equus.

515

Vtilitas lateat; quod non profitebere, fiet:

      Quae nimis apparent retia, uitat auis.

Nec sibi tam placeat nec te contemnere possit:

      Sume animos, animis cedat ut illa tuis.

Ianua forte patet: quamuis reuocabere, transi;

520

      Est data nox: dubita nocte uenire data.

Posse pati facile est, ubi, si patientia desit,

      Protinus ex facili gaudia ferre licet.

Et quisquam praecepta potest mea dura uocare?

      En, etiam partes conciliantis ago.

525

Nam quoniam uariant animi, uariabimus artes;

      Mille mali species, mille salutis erunt.

Corpora uix ferro quaedam sanantur acuto;

      Auxilium multis sucus et herba fuit.

Mollior es neque abire potes uinctusque teneris

530

      Et tua saeuus Amor sub pede colla premit:

Desine luctari; referant tua carbasa uenti,

      Quaque uocant fluctus, hac tibi remus eat.

Explenda est sitis ista tibi, qua perditus ardes:

      Cedimus; e medio iam licet amne bibas.

535

Sed bibe plus etiam quam quod praecordia poscunt;

      Gutture fac pleno sumpta redundet aqua.

I, fruere usque tua nullo prohibente puella;

      Illa tibi noctes auferat, illa dies.

Taedia quaere mali: faciunt et taedia finem;

540

      Iam quoque, cum credes posse carere, mane,

Dum bene te cumules et copia tollat amorem

      Et fastidita non iuuet esse domo.

Fit quoque longus amor quem diffidentia nutrit:

      Hunc tu si quaeres ponere, pone metum.

545

Qui timet ut sua sit, ne quis sibi detrahat illam,

      Ille Machaonia uix ope sanus erit:

Plus amat e natis mater plerumque duobus,

      Pro cuius reditu, quod gerit arma, timet.

Est prope Collinam templum uenerabile portam,

550

      Imposuit templo nomina celsus Eryx.

Est illic Lethaeus Amor, qui pectora sanat

      Inque suas gelidam lampadas addit aquam;

Illic et iuuenes uotis obliuia poscunt

      Et si qua est duro capta puella uiro.

555

Is mihi sic dixit (dubito uerusne Cupido

      An somnus fuerit; sed, puto, somnus erat):

"O qui sollicitos modo das, modo demis amores,

      Adice praeceptis hoc quoque, Naso, tuis.

Ad mala quisque animum referat sua, ponet amorem:

560

      Omnibus illa deus plusue minusue dedit.

Qui Puteal Ianumque timet celeresque Kalendas,

      Torqueat hunc aeris mutua summa sui;

Cui durus pater est, ut uoto cetera cedant,

      Huic pater ante oculos durus habendus erit;

565

Hic male dotata pauper cum coniuge uiuit:

      Vxorem fato credat obesse suo;

Est tibi rure bono generosae fertilis uuae

      Vinea: ne nascens usta sit uua, time;

Ille habet in reditu nauem: mare semper iniquum

570

      Cogitet et damno litora foeda suo;

Filius hunc miles, te filia nubilis angat;

      Et quis non causas mille doloris habet?

Vt posses odisse tuam, Pari, funera fratrum

      Debueras oculis substituisse tuis."

575

Plura loquebatur; placidum puerilis imago

      Destituit somnum, si modo somnus erat.

Quid faciam? media nauem Palinurus in unda

      Deserit: ignotas cogor inire uias.

Quisquis amas, loca sola nocent: loca sola caueto;

580

      Quo fugis? in populo tutior esse potes.

Non tibi secretis (augent secreta furores)

      Est opus; auxilio turba futura tibi est.

Tristis eris, si solus eris, dominaeque relictae

      Ante oculos facies stabit, ut ipsa, tuos.

585

Tristior idcirco nox est quam tempora Phoebi:

      Quae releuet luctus, turba sodalis abest.

Nec fuge colloquium nec sit tibi ianua clausa

      Nec tenebris uultus flebilis abde tuos;

Semper habe Pyladen aliquem, qui curet Oresten:

590

      Hic quoque amicitiae non leuis usus erit.

Quid nisi secretae laeserunt Phyllida siluae?

      Certa necis causa est: incomitata fuit.

Ibat, ut Edono referens trieterica Baccho

      Ire solet fusis barbara turba comis,

595

Et modo, qua poterat, longum spectabat in aequor,

      Nunc in harenosa lassa iacebat humo;

"Perfide Demophoon" surdas clamabat ad undas,

      Ruptaque singultu uerba loquentis erant.

Limes erat tenuis, longa subnubilus umbra,

600

      Qua tulit illa suos ad mare saepe pedes.

Nona terebatur miserae uia; "uiderit" inquit

      Et spectat zonam pallida facta suam,

Aspicit et ramos: dubitat refugitque quod audet,

      Et timet et digitos ad sua colla refert.

605

Sithoni, tum certe uellem non sola fuisses:

      Non flesset positis Phyllida silua comis.

Phyllidis exemplo nimium secreta timete,

      Laese uir a domina, laesa puella uiro.

Praestiterat iuuenis, quidquid mea Musa iubebat,

610

      Inque suae portu paene salutis erat.

Reccidit, ut cupidos inter deuenit amantes

      Et, quae condiderat, tela resumpsit Amor.

Si quis amas nec uis, facito contagia uites:

      Haec etiam pecori saepe nocere solent.

615

Dum spectant laesos oculi, laeduntur et ipsi,

      Multaque corporibus transitione nocent.

In loca nonnumquam siccis arentia glaebis

      De prope currenti flumine manat aqua:

Manat amor tectus, si non ab amante recedas,

620

      Turbaque in hoc omnes ingeniosa sumus.

Alter item iam sanus erat; uicinia laesit:

      Occursum dominae non tulit ille suae.

Vulnus in antiquum rediit male firma cicatrix,

      Successumque artes non habuere meae.

625

Proximus a tectis ignis defenditur aegre:

      Vtile finitimis abstinuisse locis.

Nec, quae ferre solet spatiantem porticus illam,

      Te ferat, officium neue colatur idem.

Quid iuuat admonitu tepidam recalescere mentem?

630

      Alter, si possis, orbis habendus erit.

Non facile esuriens posita retinebere mensa

      Et multam saliens incitat unda sitim;

Non facile est taurum uisa retinere iuuenca;

      Fortis equus uisae semper adhinnit equae.

635

Haec ubi praestiteris, ut tandem litora tangas,

      Non ipsam satis est deseruisse tibi:

Et soror et mater ualeant et conscia nutrix

      Et quisquis dominae pars erit ulla tuae;

Nec ueniat seruus nec flens ancillula fictum

640

      Suppliciter dominae nomine dicat "aue".

Nec si scire uoles, quid agat, tamen, illa, rogabis;

      Perfer: erit lucro lingua retenta tuo.

Tu quoque, qui causam finiti reddis amoris

      Deque tua domina multa querenda refers,

645

Parce queri: melius sic ulciscere tacendo,

      Vt desideriis effluat illa tuis.

Et malim taceas quam te desisse loquaris:

      Qui nimium multis "non amo" dicit, amat.

Sed meliore fide paulatim exstinguitur ignis

650

      Quam subito: lente desine, tutus eris.

Flumine perpetuo torrens solet altior ire,

      Sed tamen haec breuis est, illa perennis aqua.

Fallat et in tenues euanidus exeat auras

      Perque gradus molles emoriatur amor.

655

Sed modo dilectam scelus est odisse puellam;

      Exitus ingeniis conuenit iste feris.

Non curare sat est: odio qui finit amorem,

      Aut amat aut aegre desinet esse miser.

Turpe uir et mulier, iuncti modo, protinus hostes;

660

      Non illas lites Appias ipsa probat.

Saepe reas faciunt et amant: ubi nulla simultas

      Incidit, admonitu liber aberrat Amor.

Forte aderam iuueni; dominam lectica tenebat;

      Horrebant saeuis omnia uerba minis.

665

Iamque uadaturus "lectica prodeat" inquit;

      Prodierat; uisa coniuge mutus erat;

Et manus et manibus duplices cecidere tabellae;

      Venit in amplexus atque ita "uincis" ait.

Tutius est aptumque magis discedere pace

670

      Nec petere a thalamis litigiosa fora.

Munera quae dederas, habeat sine lite iubeto:

      Esse solent magno damna minora bono.

Quod si uos aliquis casus conducet in unum,

      Mente memor tota, quae damus, arma tene.

675

Nunc opus est armis; hic o fortissime pugna:

      Vincenda est telo Penthesilea tuo.

Nunc tibi riualis, nunc durum limen, amanti,

      Nunc subeant mediis irrita uerba deis.

Nec compone comas, quia sis uenturus ad illam,

680

      Nec toga sit laxo conspicienda sinu:

Nulla sit ut placeas alienae cura puellae;

      Iam facito e multis una sit illa tibi.

Sed quid praecipue nostris conatibus obstet,

      Eloquar, exemplo quemque docente suo:

685

Desinimus tarde, quia nos speramus amari;

      Dum sibi quisque placet, credula turba sumus.

At tu nec uoces (quid enim fallacius illis?)

      Crede nec aeternos pondus habere deos.

Neue puellarum lacrimis moueare, caueto:

690

      Vt flerent, oculos erudiere suos.

Artibus innumeris mens oppugnatur amantum,

      Vt lapis aequoreis undique pulsus aquis.

Nec causas aperi quare diuortia malis

      Nec dic quid doleas, clam tamen usque dole;

695

Nec peccata refer, ne diluat: ipse fauebis,

      Vt melior causa causa sit illa tua.

Qui silet, est firmus; qui dicit multa puellae

      Probra, satisfieri postulat ille sibi.

Non ego Dulichio furari more sagittas

700

      Nec raptas ausim tinguere in amne faces,

Nec nos purpureas pueri resecabimus alas,

      Nec sacer arte mea laxior arcus erit.

Consilium est, quodcumque cano: parete canenti,

      Vtque facis, coeptis, Phoebe saluber, ades.

705

Phoebus adest: sonuere lyrae, sonuere pharetrae;

      Signa deum nosco per sua: Phoebus adest.

Confer Amyclaeis medicatum uellus aenis

      Murice cum Tyrio: turpius illud erit.

Vos quoque formosis uestras conferte puellas:

710

      Incipiet dominae quemque pudere suae.

Vtraque formosae Paridi potuere uideri,

      Sed sibi collatam uicit utramque Venus.

Nec solam faciem, mores quoque confer et artem;

      Tantum iudicio ne tuus obsit amor.

715

Exiguum est, quod deinde canam, sed profuit illud

      Exiguum multis, in quibus ipse fui.

Scripta caue relegas blandae seruata puellae:

      Constantis animos scripta relecta mouent.

Omnia pone feros (pones inuitus) in ignes

720

      Et dic "ardoris sit rogus iste mei."

Thestias absentem succendit stipite natum:

      Tu timide flammae perfida uerba dabis?

Si potes, et ceras remoue: quid imagine muta

      Carperis? hoc periit Laodamia modo.

725

Et loca saepe nocent; fugito loca conscia uestri

      Concubitus: causas illa doloris habent.

"Hic fuit, hic cubuit, thalamo dormiuimus illo;

      Hic mihi lasciua gaudia nocte dedit."

Admonitu refricatur amor uulnusque nouatum

730

      Scinditur: infirmis culpa pusilla nocet.

Vt, paene exstinctum cinerem si sulphure tangas,

      Viuet et e minimo maximus ignis erit,

Sic, nisi uitaris quidquid renouabit amorem,

      Flamma redardescet, quae modo nulla fuit.

735

Argolides cuperent fugisse Capherea puppes

      Teque, senex luctus ignibus ulte tuos;

Praeterita cautus Niseide nauita gaudet:

      Tu loca, quae nimium grata fuere, caue.

Haec tibi sint Syrtes, haec Acroceraunia uita;

740

      Hic uomit epotas dira Charybdis aquas.

Sunt quae non possunt aliquo cogente iuberi,

      Saepe tamen casu facta leuare solent.

Perdat opes Phaedra, parces, Neptune, nepoti,

      Nec faciet pauidos taurus auitus equos.

745

Cnosida fecisses inopem, sapienter amasset:

      Diuitiis alitur luxuriosus amor.

Cur nemo est, Hecalen, nulla est, quae ceperit Iron?

      Nempe quod alter egens, altera pauper erat.

Non habet unde suum paupertas pascat amorem;

750

      Non tamen hoc tanti est, pauper ut esse uelis.

At tanti tibi sit non indulgere theatris,

      Dum bene de uacuo pectore cedat amor.

Eneruant animos citharae lotosque lyraeque

      Et uox et numeris bracchia mota suis.

755

Illic assidue ficti saltantur amantes;

      *quid caueas* actor, qua iuuat arte, nocet.

Eloquar inuitus: teneros ne tange poetas;

      Summoueo dotes ipsius ipse meas.

Callimachum fugito, non est inimicus amori;

760

      Et cum Callimacho tu quoque, Coe, noces.

Me certe Sappho meliorem fecit amicae,

      Nec rigidos mores Teia Musa dedit.

Carmina quis potuit tuto legisse Tibulli

      Vel tua, cuius opus Cynthia sola fuit?

765

Quis poterit lecto durus discedere Gallo?

      Et mea nescio quid carmina tale sonant.

Quod nisi dux operis uatem frustratur Apollo,

      Aemulus est nostri maxima causa mali.

At tu riualem noli tibi fingere quemquam

770

      Inque suo solam crede iacere toro.

Acrius Hermionen ideo dilexit Orestes,

      Esse quod alterius coeperat illa uiri.

Quid, Menelae, doles? ibas sine coniuge Creten

      Et poteras nupta lentus abesse tua.

775

Vt Paris hanc rapuit, nunc demum uxore carere

      Non potes: alterius creuit amore tuus.

Hoc et in abducta Briseide flebat Achilles,

      Illam Plisthenio gaudia ferre uiro.

Nec frustra flebat, mihi credite: fecit Atrides,

780

      Quod si non faceret, turpiter esset iners.

Certe ego fecissem, nec sum sapientior illo:

      Inuidiae fructus maximus ille fuit.

Nam sibi quod numquam tactam Briseida iurat

      Per sceptrum, sceptrum non putat esse deos.

785

Di faciant, possis dominae transire relictae

      Limina, proposito sufficiantque pedes.

Et poteris, modo uelle tene; nunc fortiter ire,

      Nunc opus est celeri subdere calcar equo.

Illo Lotophagos, illo Sirenas in antro

790

      Esse puta; remis adice uela tuis.

Hunc quoque, quo quondam nimium riuale dolebas,

      Vellem desineres hostis habere loco.

At certe, quamuis odio remanente, saluta;

      Oscula cum poteris iam dare, sanus eris.

795

Ecce, cibos etiam, medicinae fungar ut omni

      Munere, quos fugias quosque sequare, dabo.

Daunius, an Libycis bulbus tibi missus ab oris,

      An ueniat Megaris, noxius omnis erit;

Nec minus erucas aptum uitare salaces

800

      Et quicquid Veneri corpora nostra parat.

Vtilius sumas acuentis lumina rutas

      Et quidquid Veneri corpora nostra negat.

Quid tibi praecipiam de Bacchi munere, quaeris?

      Spe breuius monitis expediere meis.

805

Vina parant animum Veneri, nisi plurima sumas

      Vt stupeant multo corda sepulta mero.

Nutritur uento, uento restinguitur ignis;

      Lenis alit flammas, grandior aura necat.

Aut nulla ebrietas, aut tanta sit, ut tibi curas

810

      Eripiat: si qua est inter utrumque, nocet.

Hoc opus exegi: fessae date serta carinae;

      Contigimus portus, quo mihi cursus erat.

Postmodo reddetis sacro pia uota poetae,

      Carmine sanati femina uirque meo.