Dicite "io Paean" et "io" bis dicite "Paean!"

      Decidit in casses praeda petita meos.

Laetus amans donet uiridi mea carmina palma

     Praelata Ascraeo Maeonioque seni.

5

Talis ab armiferis Priameius hospes Amyclis

      Candida cum rapta coniuge uela dedit;

Talis erat qui te curru uictore ferebat,

      Vecta peregrinis Hippodamia rotis.

Quid properas, iuuenis? mediis tua pinus in undis

10

      Nauigat, et longe, quem peto, portus abest.

Non satis est uenisse tibi me uate puellam:

      Arte mea capta est, arte tenenda mea est.

Nec minor est uirtus, quam quaerere, parta tueri:

      Casus inest illic, hoc erit artis opus.

15

Nunc mihi, si quando, puer et Cytherea, fauete,

      Nunc Erato! nam tu nomen Amoris habes.

Magna paro: quas possit Amor remanere per artes,

      Dicere, tam uasto peruagus orbe puer.

Et leuis est et habet geminas, quibus auolet, alas:

20

      Difficile est illis imposuisse modum.

Hospitis effugio praestruxerat omnia Minos:

      Audacem pinnis repperit ille uiam.

Daedalus, ut clausit conceptum crimine matris

     Semibouemque uirum semiuirumque bouem,

25

"Sit modus exilio", dixit "iustissime Minos,

      Accipiat cineres terra paterna meos,

Et, quoniam in patria fatis agitatus iniquis

      Viuere non potui, da mihi posse mori!

Da reditum puero, senis est si gratia uilis:

30

      Si non uis puero parcere, parce seni!"

Dixerat haec, sed et haec et multo plura licebat

     Diceret, egressus non dabat ille uiro.

Quod simul ut sensit, "nunc nunc, o Daedale", dixit

      "Materiam, qua sis ingeniosus, habes.

35

Possidet et terras et possidet aequora Minos:

      Nec tellus nostrae nec patet unda fugae.

Restat iter caeli, caelo temptabimus ire:

      Da ueniam coepto, Iuppiter alte, meo!

Non ego sidereas affecto tangere sedes:

40

      Qua fugiam dominum, nulla, nisi ista, uia est.

Per Styga detur iter, Stygias tranabimus undas:

      Sunt mihi naturae iura nouanda meae."

Ingenium mala saepe mouent: quis crederet umquam

      Aerias hominem carpere posse uias?

45

Remigium uolucrum, disponit in ordine pinnas

      Et leue per lini uincula nectit opus,

Imaque pars ceris astringitur igne solutis,

      Finitusque nouae iam labor artis erat.

Tractabat ceramque puer pinnasque renidens:

50

      Nescius, haec umeris arma parata suis!

Cui pater "his" inquit "patria est adeunda carinis,

      Hac nobis Minos effugiendus ope.

Aera non potuit Minos, alia omnia clausit:

     Qua licet, inuentis aera rumpe meis.

55

Sed tibi non uirgo Tegeaea comesque Bootae,

     Ensiger Orion, aspiciendus erit.

Me pinnis sectare datis, ego praeuius ibo:

      Sit tua cura sequi, me duce tutus eris.

Nam, siue aetherias uicino sole per auras

60

      Ibimus, impatiens cera caloris erit;

Siue humiles propiore freto iactabimus alas,

      Mobilis aequoreis pinna madescet aquis.

Inter utrumque uola! uentos quoque, nate, timeto,

      Quaque ferent aurae, uela secunda dato!"

65

Dum monet, aptat opus puero monstratque moueri,

      Erudit infirmas ut sua mater aues.

Inde sibi factas umeris accommodat alas

      Perque nouum timide corpora librat iter.

Iamque uolaturus paruo dedit oscula nato,

70

      Nec patriae lacrimas continuere genae.

Monte minor collis, campis erat altior aequis:

      Hinc data sunt miserae corpora bina fugae.

Et mouet ipse suas et nati respicit alas

      Daedalus et cursus sustinet usque suos.

75

Iamque nouum delectat iter, positoque timore

      Icarus audaci fortius arte uolat.

Hos aliquis, tremula dum captat harundine pisces,

     Vidit et inceptum dextra reliquit opus.

Iam Samos a laeua - fuerant Naxosque relictae

80

     Et Paros et Clario Delos amata deo -,

Dextra Lebinthos erat siluisque umbrosa Calymne

      Cinctaque piscosis Astypalaea uadis,

Cum puer incautis nimium temerarius annis

     Altius egit iter deseruitque ducem.

85

Vincla labant et cera deo propiore liquescit,

     Nec tenues uentos bracchia mota tenent.

Territus a summo despexit in aequora caelo:

     Nox oculis pauido uenit oborta metu.

Tabuerant cerae: nudos quatit ille lacertos,

90

      Et trepidat nec, quo sustineatur, habet.

Decidit, utque cadens "pater o pater, auferor" inquit,

      Clauserunt uirides ora loquentis aquae.

At pater infelix, nec iam pater, "Icare!" clamat,

      "Icare!" clamat "ubi es? quoque sub axe uolas?

95

Icare!" clamabat, pinnas aspexit in undis:

      Ossa tegit tellus, aequora nomen habent.

Non potuit Minos hominis compescere pinnas,

      Ipse deum uolucrem detinuisse paro!

Fallitur, Haemonias siquis decurrit ad artes

100

      Datque quod a teneri fronte reuellit equi.

Non facient, ut uiuat amor, Medeides herbae

     Mixtaque cum magicis nenia Marsa sonis.

Phasias Aesoniden, Circe tenuisset Vlixem,

      Si modo seruari carmine posset amor.

105

Nec data profuerint pallentia philtra puellis:

      Philtra nocent animis uimque furoris habent.

Sit procul omne nefas! ut ameris, amabilis esto:

      Quod tibi non facies solaue forma dabit.

Sis licet antiquo Nireus adamatus Homero

110

      Naiadumque tener crimine raptus Hylas,

Vt dominam teneas nec te mirere relictum,

      Ingenii dotes corporis adde bonis.

Forma bonum fragile est, quantumque accedit ad annos,

      Fit minor et spatio carpitur ipsa suo.

115

Nec uiolae semper nec hiantia lilia florent,

      Et riget amissa spina relicta rosa;

Et tibi iam cani uenient, formose, capilli,

      Iam uenient rugae, quae tibi corpus arent.

Iam molire animum, qui duret, et astrue formae:

120

      Solus ad extremos permanet ille rogos.

Nec leuis ingenuas pectus coluisse per artes

      Cura sit et linguas edidicisse duas.

Non formosus erat, sed erat facundus Vlixes,

      Et tamen aequoreas torsit amore deas.

125

A quotiens illum doluit properare Calypso

      Remigioque aptas esse negauit aquas!

Haec Troiae casus iterumque iterumque rogabat:

      Ille referre aliter saepe solebat idem.

Litore constiterant: illic quoque pulchra Calypso

130

     Exigit Odrysii fata cruenta ducis.

Ille leui uirga - uirgam nam forte tenebat -,

      Quod rogat, in spisso litore pingit opus.

"Haec" inquit "Troia est" - muros in litore fecit -,

      "Hic tibi sit Simois, haec mea castra puta.

135

Campus erat" - campumque facit -, "quem caede Dolonis

      Sparsimus, Haemonios dum uigil optat equos.

Illic Sithonii fuerant tentoria Rhesi,

     Hac ego sum captis nocte reuectus equis

Pluraque pingebat, subitus cum Pergama fluctus

140

      Abstulit et Rhesi cum duce castra suo.

Tum dea "quas" inquit "fidas tibi credis ituro,

      Perdiderint undae nomina quanta, uides?"

Ergo age, fallaci timide confide figurae,

      Quisquis es, aut aliquid corpore pluris habe!

145

Dextera praecipue capit indulgentia mentes,

     Asperitas odium saeuaque bella mouet.

Odimus accipitrem, quia uiuit semper in armis,

      Et pauidum solitos in pecus ire lupos;

At caret insidiis hominum, quia mitis, hirundo,

150

      Quasque colat turres Chaonis ales habet.

Este procul, lites et amarae proelia linguae!

     Dulcibus est uerbis mollis alendus amor.

Lite fugent nuptaeque uiros nuptasque mariti

      Inque uicem credant res sibi semper agi;

155

Hoc decet uxores, dos est uxoria lites:

      Audiat optatos semper amica sonos.

Non legis iussu lectum uenistis in unum:

      Fungitur in uobis munere legis Amor.

Blanditias molles auremque iuuantia uerba

160

      Affer, ut aduentu laeta sit illa tuo.

Non ego diuitibus uenio praeceptor Amoris;

      Nil opus est illi, qui dabit, arte mea.

Secum habet ingenium qui, cum libet, "accipe" dicit;

     Cedimus: inuentis plus placet ille meis.

165

Pauperibus uates ego sum, quia pauper amaui:

      Cum dare non possem munera, uerba dabam.

Pauper amet caute, timeat maledicere pauper,

      Multaque diuitibus non patienda ferat.

Me memini iratum dominae turbasse capillos:

170

     Haec mihi quam multos abstulit ira dies!

Nec puto nec sensi tunicam laniasse, sed ipsa

      Dixerat, et pretio est illa redempta meo.

At uos, si sapitis, uestri peccata magistri

      Effugite et culpae damna timete meae!

175

Proelia cum Parthis, cum culta pax sit amica

      Et iocus et causas quicquid amoris habet.

Si nec blanda satis nec erit tibi comis amanti,

      Perfer et obdura: postmodo mitis erit.

Flectitur obsequio curuatus ab arbore ramus;

180

      Frangis, si uires experiare tuas.

Obsequio tranantur aquae, nec uincere possis

      Flumina, si contra, quam rapit unda, nates;

Obsequium tigresque domat Numidasque leones:

      Rustica paulatim taurus aratra subit.

185

Quid fuit asperius Nonacrina Atalanta?

      Succubuit meritis trux tamen illa uiri.

Saepe suos casus nec mitia facta puellae

      Flesse sub arboribus Milaniona ferunt;

Saepe tulit iusso fallacia retia collo,

190

      Saepe fera toruos cuspide fixit apros.

Sensit et Hylaei contentum saucius arcum,

      Sed tamen hoc arcu notior alter erat.

Non te Maenalias armatum scandere siluas

     Nec iubeo collo retia ferre tuo,

195

Pectora nec missis iubeo praebere sagittis:

     Artis erunt cautae mollia iussa meae.

Cede repugnanti! cedendo uictor abibis:

     Fac modo, quas partes illa iubebit, agas.

Arguet: arguito; quicquid probat illa, probato;

200

      Quod dicet, dicas; quod negat illa, neges.

Riserit: adride; si flebit, flere memento:

      Imponat leges uultibus illa tuis!

Seu ludet numerosque manu iactabit eburnos,

     Tu male iactato, tu male iacta dato;

205

Seu iacies talos, uictam ne poena sequatur,

      Damnosi facito stent tibi saepe canes;

Siue latrocinii sub imagine calculus ibit,

      Fac pereat uitreo miles ab hoste tuus.

Ipse tene distenta suis umbracula uirgis,

210

      Ipse fac in turba, qua uenit illa, locum.

Nec dubita tereti scamnum producere lecto,

      Et tenero soleam deme uel adde pedi.

Saepe etiam dominae, quamuis horrebis et ipse,

      Algenti manus est calfacienda sinu.

215

Nec tibi turpe puta - quamuis sit turpe, placebit -

      Ingenua speculum sustinuisse manu!

Ille, fatigata praebendo monstra nouerca

      Qui meruit caelum quod prior ipse tulit,

Inter Ioniadas calathum tenuisse puellas

220

      Creditur et lanas excoluisse rudes.

Paruit imperio dominae Tirynthius heros:

      I nunc et dubita ferre quod ille tulit!

Iussus adesse foro iussa maturius hora

     Fac semper uenias nec nisi serus abi.

225

Occurras aliquo tibi dixerit: omnia differ,

      Curre, nec inceptum turba moretur iter.

Nocte domum repetens epulis perfuncta redibit:

      Tunc quoque pro seruo, si uocat illa, ueni.

Rure erit et dicet uenias; Amor odit inertes:

230

      Si rota defuerit, tu pede carpe uiam.

Nec graue te tempus sitiensque Canicula tardet

      Nec uia per iactas candida facta niues.

Militiae species amor est: discedite, segnes!

     Non sunt haec timidis signa tuenda uiris.

235

Nox et hiems longaeque uiae saeuique dolores

      Mollibus his castris et labor omnis inest.

Saepe feres imbrem caelesti nube solutum

      Frigidus et nuda saepe iacebis humo.

Cynthius Admeti uaccas pauisse Pheraei

240

      Fertur et in parua delituisse casa.

Quod Phoebum decuit, quem non decet? exue fastus,

      Curam mansuri quisquis amoris habes!

Si tibi per tutum planumque negabitur ire

     Atque erit opposita ianua fulta sera,

245

At tu per praeceps tecto delabere aperto,

      Det quoque furtiuas alta fenestra uias.

Laeta erit et causam tibi se sciet esse pericli:

      Hoc dominae certi pignus amoris erit.

Saepe tua poteras, Leandre, carere puella:

250

      Transnabas, animum nosset ut illa tuum.

Nec pudor ancillas, ut quaeque erit ordine prima,

      Nec tibi sit seruos demeruisse pudor.

Nomine quemque suo - nulla est iactura - saluta,

      Iunge tuis humiles, ambitiose, manus;

255

Sed tamen et seruo - leuis est impensa - roganti

     Porrige Fortunae munera parua die;

Porrige et ancillae, qua poenas luce pependit

      Lusa maritali Gallica ueste manus.

Fac plebem, mihi crede, tuam: sit semper in illa

260

      Ianitor et thalami qui iacet ante fores.

Nec dominam iubeo pretioso munere dones:

      Parua, sed e paruis callidus apta dato.

Dum bene diues ager, dum rami pondere nutant,

      Afferat in calatho rustica dona puer

265

- rure suburbano poteris tibi dicere missa,

      Illa uel in Sacra sint licet empta Via -;

Afferat aut uuas aut, quas Amaryllis amabat,

      At nunc, castaneas, non amat illa, nuces.

Quin etiam turdoque licet missaque columba

270

      Te memorem dominae testificere tuae.

Turpiter his emitur spes mortis et orba senectus:

      A pereant, per quos munera crimen habent!

Quid tibi praecipiam teneros quoque mittere uersus?

      Ei mihi! non multum carmen honoris habet.

275

Carmina laudantur, sed munera magna petuntur:

      Dummodo sit diues, barbarus ipse placet.

Aurea sunt uere nunc saecula: plurimus auro

      Venit honos, auro conciliatur amor.

Ipse licet uenias Musis comitatus, Homere,

280

      Si nihil attuleris, ibis, Homere, foras.

Sunt tamen et doctae, rarissima turba, puellae,

      Altera non doctae turba, sed esse uolunt.

Vtraque laudetur per carmina, carmina lector

      Commendet dulci qualiacumque sono.

285

His ergo aut illis uigilatum carmen in ipsas

      Forsitan exigui muneris instar erit.

At quod eris per te facturus et utile credis,

      Id tua te facito semper amica roget.

Libertas alicui fuerit promissa tuorum:

290

      Hanc tamen a domina fac petat ille tua.

Si poenam seruo, si uincula saeua remittis,

      Quod facturus eras, debeat illa tibi.

Vtilitas tua sit, titulus donetur amicae:

      Perde nihil, partes illa potentis agat.

295

Sed te, cuicumque est retinendae cura puellae,

      Attonitum forma fac putet esse sua.

Siue erit in Tyriis, Tyrios laudabis amictus;

      Siue erit in Cois, Coa decere puta.

Aurata est: ipso tibi sit pretiosior auro;

300

     Gausapa si sumit, gausapa sumpta proba.

Astiterit tunicata: "moues incendia!" clama,

      Sed timida, caueat frigora, uoce roga.

Compositum discrimen erit: discrimina lauda;

      Torserit igne comam: torte capille, place!

305

Bracchia saltantis, uocem mirare canentis,

      Et, quod desierit, uerba querentis habe.

Ipsos concubitus, ipsum uenerere licebit

     Quod iuuat, et quaedam gaudia uoce nota.

Vt fuerit torua uiolentior illa Medusa,

310

      Fiet amatori lenis et aequa suo.

Tantum, ne pateas uerbis simulator in illis,

     Effice nec uultu destrue dicta tuo.

Si latet ars, prodest: affert deprensa pudorem

      Atque adimit merito tempus in omne fidem.

315

Saepe sub autumnum, cum formosissimus annus

      Plenaque purpureo subrubet uua mero,

Cum modo frigoribus premitur, modo soluitur aestu,

      Aere non certo corpora languor habet.

Illa quidem ualeat! sed si male firma cubarit

320

     Et uitium caeli senserit aegra sui,

Tunc amor et pietas tua sit manifesta puellae,

      Tum sere, quod plena postmodo falce metas.

Nec tibi morosi ueniant fastidia morbi,

      Perque tuas fiant, quae sinet ipsa, manus,

325

Et uideat flentem, nec taedeat oscula ferre,

      Et sicco lacrimas combibat ore tuas.

Multa uoue, sed cuncta palam, quotiensque libebit,

      Quae referas illi, somnia laeta uide.

Et ueniat quae lustret anus lectumque locumque,

330

      Praeferat et tremula sulphur et oua manu.

Omnibus his inerunt gratae uestigia curae:

     In tabulas multis haec uia fecit iter.

Nec tamen officiis odium quaeratur ab aegra:

      Sit suus in blanda sedulitate modus.

335

Neue cibo prohibe nec amari pocula suci

      Porrige: riualis misceat illa tuus.

Sed non, cui dederas a litore carbasa, uento

     Vtendum, medio cum potiere freto.

Dum nouus errat amor, uires sibi colligat usu:

340

      Si bene nutrieris, tempore firmus erit.

Quem taurum metuis, uitulum mulcere solebas:

      Sub qua nunc recubas arbore, uirga fuit.

Nascitur exiguus, sed opes adquirit eundo,

     Quaque uenit, multas accipit amnis aquas.

345

Fac tibi consuescat: nil assuetudine maius,

      Quam tu dum capias, taedia nulla fuge.

Te semper uideat, tibi semper praebeat aures,

      Exhibeat uultus noxque diesque tuos.

Cum tibi maior erit fiducia posse requiri,

350

     Cum procul absenti cura futurus eris,

Da requiem: requietus ager bene credita reddit,

      Terraque caelestes arida sorbet aquas.

Phyllida Demophoon praesens moderatius ussit:

      Exarsit uelis acrius illa datis;

355

Penelopen absens sollers torquebat Vlixes;

     Phylacides aberat, Laodamia, tuus.

Sed mora tuta breuis: lentescunt tempore curae

      Vanescitque absens et nouus intrat amor.

Dum Menelaus abest, Helene, ne sola iaceret,

360

      Hospitis est tepido nocte recepta sinu.

Quis stupor hic, Menelae, fuit? tu solus abibas,

      Isdem sub tectis hospes et uxor erant?

Accipitri timidas credis, furiose, columbas,

      Plenum montano credis ouile lupo.

365

Nil Helene peccat, nihil hic committit adulter:

      Quod tu, quod faceret quilibet, ille facit.

Cogis adulterium dando tempusque locumque;

      Quid, nisi consilio est usa puella tuo?

Quid faciat? uir abest et adest non rusticus hospes

370

      Et timet in uacuo sola cubare toro.

Viderit Atrides: Helenen ego crimine soluo:

      Vsa est humani commoditate uiri.

Sed neque fuluus aper media tam saeuus in ira est,

      Fulmineo rabidos cum rotat ore canes,

375

Nec lea, cum catulis lactentibus ubera praebet,

      Nec breuis ignaro uipera laesa pede,

Femina quam socii deprensa paelice lecti:

      Ardet et in uultu pignora mentis habet.

In ferrum flammasque ruit positoque decore

380

      Fertur, ut Aonii cornibus icta dei.

Coniugis admissum uiolataque iura marita

      Barbara per natos Phasias ulta suos;

Altera dira parens haec est, quam cernis, hirundo:

      Aspice, signatum sanguine pectus habet.

385

Hoc bene compositos, hoc firmos soluit amores;

      Crimina sunt cautis ista timenda uiris.

Nec mea uos uni donat censura puellae:

      Di melius! uix hoc nupta tenere potest.

Ludite, sed furto celetur culpa modesto:

390

      Gloria peccati nulla petenda sui est.

Nec dederis munus, cognosse quod altera possit,

      Nec sint nequitiae tempora certa tuae,

Et, ne te capiat latebris sibi femina notis,

      Non uno est omnis conuenienda loco,

395

Et, quotiens scribes, totas prius ipse tabellas

      Inspice: plus multae, quam sibi missa, legunt.

Laesa Venus iusta arma mouet telumque remittit

      Et, modo quod questa est, ipse querare facit.

Dum fuit Atrides una contentus, et illa

400

      Casta fuit: uitio est improba facta uiri.

Audierat laurumque manu uittasque ferentem

      Pro nata Chrysen non ualuisse sua;

Audierat, Lyrnesi, tuos, abducta, dolores

      Bellaque per turpes longius isse moras;

405

Haec tantum audierat: Priameida uiderat ipsa:

      Victor erat praedae praeda pudenda suae.

Inde Thyestiaden animo thalamoque recepit

      Et male peccantem Tyndaris ulta uirum.

Quae bene celaris, siqua tamen acta patebunt,

410

      Illa licet pateant, tu tamen usque nega!

Tum neque subiectus solito nec blandior esto:

      Haec animi multum signa nocentis habent.

Sed lateri ne parce tuo! pax omnis in uno est:

      Concubitu prior est infitianda Venus.

415

Sunt quae praecipiant herbas, satureia, nocentes

      Sumere - iudiciis ista uenena meis -

Aut piper urticae mordacis semine miscent

      Tritaque in annoso flaua pyrethra mero.

Sed dea non patitur sic ad sua gaudia cogi,

420

      Colle sub umbroso quam tenet altus Eryx.

Candidus, Alcathoi qui mittitur urbe Pelasga,

      Bulbus et, ex horto quae uenit, herba salax

Ouaque sumantur, sumantur Hymettia mella

      Quasque tulit folio pinus acuta nuces.

425

Docta, quid ad magicas, Erato, deuerteris artes?

     Interior curru meta terenda meo est.

Qui modo celabas monitu tua crimina nostro,

      Flecte iter et monitu detege furta meo.

Nec leuitas culpanda mea est: non semper eodem

430

      Impositos uento panda carina uehit.

Nam modo Threicio Borea, modo currimus Euro,

      Saepe tument Zephyro lintea, saepe Noto.

Aspice ut in curru modo det fluitantia rector

      Lora, modo admissos arte retentet equos.

435

Sunt quibus ingrate timida indulgentia seruit

      Et, si nulla subest aemula, languet amor.

Luxuriant animi rebus plerumque secundis,

      Nec facile est aequa commoda mente pati.

Vt leuis absumptis paulatim uiribus ignis

440

     Ipse latet, summo canet in igne cinis,

Sed tamen extinctas admoto sulphure flammas

      Inuenit et lumen, quod fuit ante, redit,

Sic, ubi pigra situ securaque pectora torpent,

     Acribus est stimulis eliciendus amor.

445

Fac timeat de te tepidamque recalface mentem:

      Palleat indicio criminis illa tui.

O quater et quotiens numero comprendere non est

      Felicem, de quo laesa puella dolet!

Quae, simul inuitas crimen peruenit ad aures,

450

      Excidit, et miserae uoxque colorque fugit.

Ille ego sim, cuius laniet furiosa capillos!

      Ille ego sim, teneras cui petat ungue genas,

Quem uideat lacrimans, quem toruis spectet ocellis,

      Quo sine non possit uiuere, posse uelit!

455

Si spatium quaeras, breue sit, quod laesa queratur,

      Ne lenta uires colligat ira mora.

Candida iamdudum cingantur colla lacertis,

      Inque tuos flens est accipienda sinus;

Oscula da flenti, Veneris da gaudia flenti:

460

     Pax erit, hoc uno soluitur ira modo.

Cum bene saeuierit, cum certa uidebitur hostis,

      Tum pete concubitus foedera: mitis erit.

Illic depositis habitat Concordia telis,

      Illo, crede mihi, Gratia nata loco est.

465

Quae modo pugnarunt, iungunt sua rostra columbae,

      Quarum blanditias uerbaque murmur habet.

Prima fuit rerum confusa sine ordine moles

      Vnaque erat facies sidera, terra, fretum.

Mox caelum impositum terris, humus aequore cincta est,

470

      Inque suas partes cessit inane Chaos.

Silua feras, uolucres aer accepit habendas:

      In liquida, pisces, delituistis aqua.

Tum genus humanum solis errabat in agris

      Idque merae uires et rude corpus erat.

475

Silua domus fuerat, cibus herba, cubilia frondes,

      Iamque diu nulli cognitus alter erat.

Blanda truces animos fertur mollisse Voluptas:

      Constiterant uno femina uirque loco.

Quid facerent, ipsi nullo didicere magistro:

480

      Arte Venus nulla dulce peregit opus.

Ales habet, quod amet; cum quo sua gaudia iungat,

      Inuenit in media femina piscis aqua;

Cerua parem sequitur, serpens serpente tenetur,

      Haeret adulterio cum cane nexa canis;

485

Laeta salitur ouis, tauro quoque laeta iuuenca est:

      Sustinet immundum sima capella marem;

In furias agitantur equae spatioque remota

     Per loca diuiduos amne sequuntur equos.

Ergo age et iratae medicamina fortia praebe:

490

      Illa feri requiem sola doloris habent,

Illa Machaonios superant medicamina sucos:

      His, ubi peccaris, restituendus eris.

Haec ego cum canerem, subito manifestus Apollo

      Mouit inauratae pollice fila lyrae.

495

In manibus laurus, sacris induta capillis

     Laurus erat: uates ille uidendus adit.

Is mihi "lasciui" dixit "praeceptor Amoris,

      Duc age discipulos ad mea templa tuos,

Est ubi diuersum fama celebrata per orbem

500

      Littera, cognosci quae sibi quemque iubet.

Qui sibi notus erit, solus sapienter amabit

      Atque opus ad uires exiget omne suas.

Cui faciem natura dedit, spectetur ab illa;

      Cui color est, umero saepe patente cubet;

505

Qui sermone placet, taciturna silentia uitet;

      Qui canit arte, canat; qui bibit arte, bibat.

Sed neque declament medio sermone diserti,

     Nec sua non sanus scripta poeta legat."

Sic monuit Phoebus: Phoebo parete monenti!

510

      Certa dei sacro est huius in ore fides.

Ad propiora uocor: quisquis sapienter amabit,

      Vincet et e nostra, quod petet, arte feret.

Credita non semper sulci cum faenore reddunt,

      Nec semper dubias adiuuat aura rates.

515

Quod iuuat, exiguum, plus est, quod laedat amantes:

      Proponant animo multa ferenda suo.

Quot lepores in Atho, quot apes pascuntur in Hybla,

      Caerula quot bacas Palladis arbor habet,

Litore quot conchae, tot sunt in amore dolores:

520

      Quae patimur, multo spicula felle madent.

Dicta erit isse foras, quam tu fortasse uidebis:

      Isse foras et te falsa uidere puta.

Clausa tibi fuerit promissa ianua nocte:

      Perfer et immunda ponere corpus humo.

525

Forsitan et uultu mendax ancilla superbo

      Dicet "quid nostras obsidet iste fores?"

Postibus et durae supplex blandire puellae

     Et capiti demptas in fore pone rosas.

Cum uolet, accedes; cum te uitabit, abibis:

530

      Dedecet ingenuos taedia ferre sui.

"Effugere hunc non est" quare tibi possit amica

     Dicere? non omni tempore sensus obest.

Nec maledicta puta nec uerbera ferre puellae

      Turpe nec ad teneros oscula ferre pedes.

535

Quid moror in paruis? animus maioribus instat;

      Magna canam: toto pectore, uulgus, ades!

Ardua molimur, sed nulla, nisi ardua, uirtus:

      Difficilis nostra poscitur arte labor.

Riualem patienter habe: uictoria tecum

540

     Stabit, eris magni uictor in Arce Iouis.

Haec tibi non hominem sed quercus crede Pelasgas

      Dicere: nil istis ars mea maius habet.

Innuet illa: feras; scribet: ne tange tabellas;

      Vnde uolet, ueniat, quoque libebit, eat.

545

Hoc in legitima praestant uxore mariti,

      Cum, tener, ad partes tu quoque, Somne, uenis.

Hac ego, confiteor, non sum perfectus in arte;

      Quid faciam? monitis sum minor ipse meis.

Mene palam nostrae det quisquam signa puellae

550

      Et patiar nec me quo libet ira ferat?

Oscula uir dederat, memini, suus; oscula questus

      Sum data: barbaria noster abundat amor.

Non semel hoc uitium nocuit mihi: doctior ille,

      Quo ueniunt alii conciliante uiri.

555

Sed melius nescisse fuit: sine furta tegantur,

     Ne fugiat ficto fassus ab ore pudor.

Quo magis, o iuuenes, deprendere parcite uestras:

      Peccent, peccantes uerba dedisse putent!

Crescit amor prensis: ubi par fortuna duorum est,

560

      In causa damni perstat uterque sui.

Fabula narratur toto notissima caelo:

      Mulciberis capti Marsque Venusque dolis.

Mars pater insano Veneris turbatus amore

      De duce terribili factus amator erat;

565

Nec Venus oranti - neque enim dea mollior ulla est -

      Rustica Gradiuo difficilisque fuit.

A quotiens lasciua pedes risisse mariti

      Dicitur et duras igne uel arte manus!

Marte palam simul est Vulcanum imitata, decebat,

570

      Multaque cum forma gratia mixta fuit.

Sed bene concubitus primo celare solebant:

      Plena uerecundi culpa pudoris erat.

Indicio Solis - quis Solem fallere possit? -

      Cognita Vulcano coniugis acta suae.

575

Quam mala, Sol, exempla moues! pete munus ab ipsa:

      Et tibi, si taceas, quod dare possit, habet.

Mulciber obscuros lectum circaque superque

      Disponit laqueos: lumina fallit opus.

Fingit iter Lemnon, ueniunt ad foedus amantes:

580

      Impliciti laqueis nudus uterque iacent.

Conuocat ille deos, praebent spectacula capti:

      Vix lacrimas Venerem continuisse putant.

Non uultus texisse suos, non denique possunt

      Partibus obscenis opposuisse manus.

585

Hic aliquis ridens "in me, fortissime Mauors,

      Si tibi sunt oneri, uincula transfer" ait.

Vix precibus, Neptune, tuis captiua resoluit

      Corpora: Mars Thracen occupat, illa Paphon.

Hoc tibi perfecto, Vulcane, quod ante tegebant,

590

      Liberius faciunt, et pudor omnis abest.

Saepe tamen demens stulte fecisse fateris,

     Teque ferunt irae paenituisse tuae.

Hoc uetiti uos este! uetat deprensa Dione

     Insidias illas, quas tulit ipsa, dare.

595

Nec uos riuali laqueos disponite nec uos

      Excipite arcana uerba notata manu.

Ista uiri captent, si iam captanda putabunt,

      Quos faciet iustos ignis et unda uiros.

En iterum testor: nihil hic nisi lege remissum

600

      Luditur: in nostris instita nulla iocis.

Quis Cereris ritus ausit uulgare profanis

      Magnaque Threicia sacra reperta Samo?

Exigua est uirtus praestare silentia rebus,

      At contra grauis est culpa tacenda loqui.

605

O bene, quod frustra captatis arbore pomis

      Garrulus in media Tantalus aret aqua!

Praecipue Cytherea iubet sua sacra taceri:

      Admoneo, ueniat ne quis ad illa loquax.

Condita si non sunt Veneris mysteria cistis

610

      Nec caua uesanis ictibus aera sonant,

At tamen inter nos medio uersantur in usu,

     Sed sic, inter nos ut latuisse uelint.

Ipsa Venus pubem, quotiens uelamina ponit,

      Protegitur laeua semireducta manu.

615

In medio passimque coit pecus: hoc quoque uiso

     Auertit uultus saepe puella suos.

Conueniunt thalami furtis et ianua nostris

      Parsque sub iniecta ueste pudenda latet,

Et, si non tenebras, at quiddam nubis opacae

620

      Quaerimus atque aliquid luce patente minus.

Tum quoque, cum solem nondum prohibebat et imbrem

      Tegula sed quercus tecta cibumque dabat,

In nemore atque antris, non sub Ioue, iuncta uoluptas:

      Tanta rudi populo cura pudoris erat!

625

At nunc nocturnis titulos imponimus actis,

      Atque emitur magno nil nisi posse loqui.

Scilicet excuties omnes, ubi quaeque, puellas,

      Cuilibet ut dicas "haec quoque nostra fuit?"

Ne desint, quas tu digitis ostendere possis,

630

      Vt quamque attigeris, fabula turpis erit?

Parua queror: fingunt quidam, quae uera negarent,

      Et nulli non se concubuisse ferunt.

Corpora si nequeunt, quae possunt, nomina tangunt,

      Famaque non tacto corpore crimen habet.

635

I nunc, claude fores, custos odiose puellae,

     Et centum duris postibus obde seras!

Quid tuti superest, cum nominis exstat adulter

      Et credi, quod non contigit esse, cupit?

Nos etiam ueros parce profitemur amores,

640

      Tectaque sunt solida mystica furta fide.

Parcite praecipue uitia exprobrare puellis,

      Vtile quae multis dissimulasse fuit.

Nec suus Andromedae color est obiectus ab illo,

     Mobilis in gemino cui pede pinna fuit;

645

Omnibus Andromache uisa est spatiosior aequo:

      Vnus, qui modicam diceret, Hector erat.

Quod male fers, assuesce, feres bene: multa uetustas

     Lenit, at incipiens omnia sentit amor.

Dum nouus in uiridi coalescit cortice ramus,

650

      Concutiat tenerum quaelibet aura, cadet;

Mox etiam uentis spatio durata resistet

      Firmaque adoptiuas arbor habebit opes.

Eximit ipsa dies omnis e corpore mendas,

      Quodque fuit uitium, desinit esse mora.

655

Ferre nouae nares taurorum terga recusant:

      Assidue domitas tempore fallit odor.

Nominibus mollire licet mala: fusca uocetur,

      Nigrior Illyrica cui pice sanguis erit;

Si straba, sit Veneri similis; si torua, Mineruae;

660

     Sit gracilis, macie quae male uiua sua est;

Dic habilem, quaecumque breuis; quae turgida, plenam:

      Et lateat uitium proximitate boni.

Nec quotus annus eat nec quo sit nata require

      Consule, quae rigidus munera censor habet,

665

Praecipue si flore caret meliusque peractum

     Tempus et albentes iam legit illa comas.

Vtilis, o iuuenes, aut haec aut serior aetas:

      Iste feret segetes, iste serendus ager.

Dum uires annique sinunt, tolerate labores:

670

      Iam ueniet tacito curua senecta pede.

Aut mare remigiis aut uomere findite terras

     Aut fera belligeras addite in arma manus

Aut latus et uires operamque afferte puellis:

     Hoc quoque militia est, hoc quoque quaerit opes.

675

Adde quod est illis operum prudentia maior,

      Solus et artifices qui facit, usus adest.

Illae munditiis annorum damna rependunt

      Et faciunt cura, ne uideantur anus,

Vtque uelis, Venerem iungunt per mille figuras:

680

      Inuenit plures nulla tabella modos.

Illis sentitur non irritata uoluptas:

      Quod iuuat, ex aequo femina uirque ferant.

Odi concubitus, qui non utrumque resoluunt:

      Hoc est, cur pueri tangar amore minus;

685

Odi, quae praebet, quia sit praebere necesse,

     Siccaque de lana cogitat ipsa sua.

Quae datur officio, non est mihi grata uoluptas:

      Officium faciat nulla puella mihi.

Me uoces audire iuuat sua gaudia fassas,

690

     Atque morer meme sustineamque roget.

Aspiciam dominae uictos amentis ocellos:

      Langueat et tangi se uetet illa diu.

Haec bona non primae tribuit natura iuuentae,

      Quae cito post septem lustra uenire solent.

695

Qui properant, noua musta bibant: mihi fundat auitum

      Consulibus priscis condita testa merum.

Nec platanus, nisi sera, potest obsistere Phoebo

      Et laedunt nudos prata nouella pedes.

Scilicet Hermionen Helenae praeponere posses

700

      Et melior Gorge quam sua mater erat!

At Venerem quicumque uoles attingere seram,

      Si modo duraris, praemia digna feres.

Conscius, ecce, duos accepit lectus amantes:

      Ad thalami clausas, Musa, resiste fores.

705

Sponte sua sine te celeberrima uerba loquentur,

      Nec manus in lecto laeua iacebit iners

Inuenient digiti quod agant in partibus illis,

     In quibus occulte spicula figit Amor.

Fecit in Andromache prius hoc fortissimus Hector

710

      Nec solum bellis utilis ille fuit;

Fecit et in capta Lyrneside magnus Achilles,

      Cum premeret mollem lassus ab hoste torum.

Illis te manibus tangi, Brisei, sinebas,

      Imbutae Phrygia quae nece semper erant.

715

An fuit hoc ipsum quod te, lasciua, iuuaret,

      Ad tua uictrices membra uenire manus?

Crede mihi, non est Veneris properanda uoluptas

     Sed sensim tarda prolicienda mora.

Cum loca reppereris, quae tangi femina gaudet,

720

      Non obstet, tangas quominus illa, pudor.

Aspicies oculos tremulo fulgore micantes,

      Vt sol a liquida saepe refulget aqua;

Accedent questus, accedet amabile murmur

     Et dulces gemitus aptaque uerba ioco.

725

Sed neque tu dominam uelis maioribus usus

     Desere, nec cursus anteat illa tuos;

Ad metam properate simul: tum plena uoluptas,

      Cum pariter uicti femina uirque iacent.

Hic tibi seruandus tenor est, cum libera dantur

730

      Otia, furtiuum nec timor urget opus;

Cum mora non tuta est, totis incumbere remis

      Vtile et admisso subdere calcar equo.

Finis adest operi: palmam date, grata iuuentus,

      Sertaque odoratae myrtea ferte comae!

735

Quantus apud Danaos Podalirius arte medendi,

      Aeacides dextra, pectore Nestor erat,

Quantus erat Calchas extis, Telamonius armis,

      Automedon curru, tantus amator ego.

Me uatem celebrate, uiri, mihi dicite laudes!

740

      Cantetur toto nomen in orbe meum.

Arma dedi uobis, dederat Vulcanus Achilli:

      Vincite muneribus, uicit ut ille, datis!

Sed, quicumque meo superarit Amazona ferro,

     Inscribat spoliis "Naso magister erat."

745

Ecce rogant tenerae sibi dem praecepta puellae:

      Vos eritis chartae proxima cura meae.