Saluere iubeo spectatores optumos,

Fidem qui facitis maxumi, - et uos Fides.

Si uerum dixi, signum clarum date mihi,

Vt uos mi esse aequos iam inde a principio sciam.

5

Qui utuntur uino uetere sapientis puto

Et qui lubenter ueteres spectant fabulas;

Anticua opera et uerba quom uobis placent,

Aequom est placere ante <alias> ueteres fabulas:

Nam nunc nouae quae prodeunt comoediae

10

Multo sunt nequiores quam nummi noui.

Nos postquam populi rumore intelleximus

Studiose expetere uos Plautinas fabulas,

Anticuam eiius edimus comoediam,

Quam uos probastis qui estis in senioribus;

15

Nam iuniorum qui sunt non norunt, scio;

Verum ut cognoscant dabimus operam sedulo.

Haec quom primum acta est, uicit omnis fabulas.

Ea tempestate flos poetarum fuit,

Qui nunc abierunt hinc in communem locum.

20

Sed tamen apsentes prosunt <pro> praesentibus.

Vos omnis opere magno esse oratos uolo

Benigne ut operam detis ad nostrum gregem.

Eicite ex animo curam atque alienum aes *,

Ne quis formidet flagitatorem suom:

25

Ludi sunt, ludus datus est argentariis;

Tranquillum est, Alcedonia sunt circum forum:

Ratione utuntur, ludis poscunt neminem,

Secundum ludos reddunt autem nemini.

Aures uociuae si sunt, animum aduortite:

30

Comoediai nomen dare uobis uolo.

Cleroymenoi uocatur haec comoedia

Graece, latine Sortientes. Diphilus

Hanc graece scripsit, postid rusum denuo

Latine Plautus cum latranti nomine.

35

Senex hic maritus habitat; ei est filius,

Is una cum patre in illisce habitat aedibus.

Est ei quidam seruos qui in morbo cubat,

Immo hercle uero in lecto, ne quid mentiar;

Is seruos, sed abhinc annos factum est sedecim

40

Quom conspicatust primulo crepusculo

Puellam exponi. Adit extemplo ad mulierem

Quae illam exponebat, orat ut eam det sibi:

Exorat, aufert; detulit recta domum,

Dat erae suae, orat ut eam curet, educet.

45

Era fecit, educauit magna industria,

Quasi si esset ex se nata, non multo secus.

Postquam ea adoleuit ad eam aetatem ut uiris

Placere posset, eam puellam hic senex

Amat ecflictim, et item contra filius.

50

Nunc sibi uterque contra legiones parat,

Paterque filiusque, clam alter alterum:

Pater adlegauit uilicum qui posceret

Sibi istanc uxorem: is sperat, si ei sit data,

Sibi fore paratas clam uxorem excubias foris;

55

Filius is autem armigerum adlegauit suom

Qui sibi eam uxorem poscat: scit, si id impetret,

Futurum quod amat intra praesepis suas.

Senis uxor sensit uirum amori operam dare,

Propterea una consentit cum filio.

60

Ille autem postquam filium sensit suom

Eandem illam amare et esse impedimento sibi,

Hinc adulescentem peregre ablegauit pater;

Sciens ei mater dat operam apsenti tamen.

Is, ne exspectetis, hodie in hac comoedia

65

In urbem non redibit: Plautus noluit,

Pontem interrupit, qui erat ei in itinere.

Sunt hic inter se quos nunc credo dicere:

"Quaeso hercle, quid istuc est? seruiles nuptiae?

Seruin uxorem ducent aut poscent sibi?

70

Nouom attulerunt, quod fit nusquam gentium".

At ego aiio id fieri in Graecia et Carthagini,

Et hic in nostra terra in <terra> Apulia;

Maioreque opere ibi seruiles nuptiae

Quam liberales etiam curari solent;

75

Id ni fit, mecum pignus si quis uolt dato

In urnam mulsi, Poenus dum iudex siet

Vel Graecus adeo, uel mea caussa Apulus.

Quid nunc? nihil agitis? sentio, nemo sitit.

Reuortar ad illam puellam expositiciam:

80

Quam serui summa ui sibi uxorem expetunt,

Ea inuenietur et pudica et libera,

Ingenua Atheniensis, neque quicquam stupri

Faciet profecto in hac quidem comoedia.

Mox hercle uero, post transactam fabulam,

85

Argentum si quis dederit, ut ego suspicor,

Vltro ibit nuptum, non manebit auspices.

Tantum est. Valete, bene rem gerite, uincite

Virtute uera, quod fecistis antidhac.

Non mihi licere meam rem me solum, ut uolo,

90

Loqui atque cogitare sine ted arbitro?

Quid tu, malum, me sequere? Quia certum est mihi,

Quasi umbra, quoquo tu ibis, te semper sequi;

Quin edepol etiam si in crucem uis pergere,

Sequi decretumst. Dehinc conicito ceterum,

95

Possisne necne clam me sutelis tuis

Praeripere Casinam uxorem, proinde ut postulas.

Quid tibi negotist mecum? Quid ais, inpudens?

Quid in urbe reptas, uilice hau magni preti?

Lubet. Quin ruri es in praefectura tua?

100

Quin potius quod legatum est tibi negotium,

Id curas atque urbanis rebus te apstines?

Huc mihi uenisti sponsam praereptum meam:

Abi rus, abi dierectus tuam in prouinciam.

Chaline, non sum oblitus officium meum:

105

Praefeci ruri recte qui curet tamen.

Ego huc quod ueni in urbem si impetrauero,

Vxorem ut istam ducam quam tu deperis,

Bellam et tenellam Casinam, conseruam tuam,

Quando ego eam mecum rus uxorem abduxero,

110

Ruri incubabo usque in praefectura mea.

Tun illam ducas? hercle me suspendio

Quam tu eius potior fias satiust mortuom.

Mea praedast illa: proin tu te in laqueum induas.

Ex sterculino ecfosse, tua illaec praeda sit?

115

Scies hoc ita esse. Vae tibi! Quot te modis,

Si uiuo, habebo in nuptiis miserum meis!

Quid tu mihi facies? Egone quid faciam tibi?

Primum omnium huic lucebis nouae nuptae facem;

Postilla ut semper inprobus nihilique sis,

120

Postid locorum quando ad uillam ueneris,

Dabitur tibi amphora una et una semita,

Fons unus, unum ahenum et octo dolia:

Quae nisi erunt semper plena, ego te implebo flagris.

Ita te aggerunda curuom aqua faciam probe

125

Vt postilena possit ex te fieri.

Post autem ruri nisi tu aceruom ederis

Aut quasi lumbricus terram, quod te postules

Gustare quicquam, numquam edepol ieiunium

Ieiunumst aeque atque ego te ruri reddibo.

130

Postid, quom lassus fueris et famelicus,

Noctu ut condigne te cubes curabitur.

Quid facies? Concludere in fenstram firmiter,

Vnde auscultare possis quom ego illam ausculer:

Quom mihi illa dicet, "mi animule, mi Olympio,

135

Mea uita, mea mellilla, mea festiuitas,

Sine tuos ocellos deosculer, uoluptas mea,

Sine amabo ted amari, meus festus dies,

Meus pullus passer, mea columba, mi lepus"

Quom mihi haec dicentur dicta, tum tu, furcifer,

140

Quasi mus, in medio parieti uorsabere.

Nunc ne tu te mihi respondere postules,

Abeo intro. Taedet tui sermonis. - Te sequor.

Hic quidem pol certo nil ages sine med arbitro.

Opsignate cellas, referte anulum ad me:

145

Ego huc transeo in proxumum ad meam uicinam.

Vir si quid uolet me, facite hinc accersatis.

Prandium iusserat senex sibi parari.

St!

150

Tace atque abi; neque paro neque hodie coquetur,

Quando is mi et filio aduorsatur suo

154

Animi amorisque caussa sui,

155

Flagitium illud hominis! ego illum fame, ego illum siti,

Maledictis, malefactis amatorem ulciscar,

Ego pol illum probe incommodis dictis angam,

Faciam uti proinde ut est dignus uitam colat,

Accheruntis pabulum,

160

Flagiti persequentem,

Stabulum nequitiae.

Nunc huc meas fortunas eo questum ad uicinam.

Sed foris concrepuit, atque eapse eccam egreditur!

Non pol per tempus iter huc mi incepi.

166

Sequimini, comites, in proxumum me huc. Heus uos, [ecquis haec quae loquor audit?]

Ego hic ero, uir si aut quispiam quaeret.

169

Nam ubi domi sola sum, sopor manus caluitur.

171

Iussin colum ferri mihi? Myrrhina, salue.

173

Salue mecastor. Sed quid tu es tristis, amabo?

175

Ita solent omnes quae sunt male nuptae:

177

Domi et foris aegre quod siet satis semper est.

Nam ego ibam ad te. Et pol ego isto ad te.

Sed quid est quod tuo nunc animo aegrest?

181

Nam quod tibi est aegre, idem mist diuidiae.

Credo, ecastor, nam uicinam neminem amo merito magis quam te

Nec qua in plura sunt

183a

Mihi quae ego uelim.

Amo te, atque istuc expeto scire quid sit.

186

Pessumis me modis despicatur domi.

Hem, quid est? dic idem (nam pol hau satis meo

Corde accepi querellas tuas), opsecro.

Vir me habet pessumis despicatam modis,

190

Nec mihi ius meum optinendi optio est.

Mira sunt, uera si praedicas, nam uiri

Ius suom ad mulieres optinere hau queunt.

Quin mihi ancillulam ingratiis postulat,

Quae mea est, quae meo educta sumptu siet,

195

Vilico suo se dare,

195a

Sed ipsus eam amat. Opsecro,

Tace, nam hic nunc licet dicere:

198

Nos sumus. Ita est. Vnde ea tibi est?

Nam peculi probam nil habere addecet

200

Clam uirum, et quae habet, partum ei hau commode est,

Quin uiro aut suptrahat aut stupro inuenerit.

Hoc uiri censeo esse omne quidquid tuom est.

Tu quidem aduorsum tuam amicam omnia loqueris. Tace sis,

Stulta, et mi ausculta. Noli

205

Sis tu illic aduorsari,

207

Sine amet, sine quod lubet id faciat, quando tibi nil domi delicuom est.

209

Satin sana es? nam tuquidem aduorsus tuam istaec rem loquere. Insipiens,

212

Semper tu huic uerbo uitato aps tuo uiro. Quoi uerbo? I foras, mulier.

St! tace. Quid est? Em! Quis est, quem uides? Vir eccum it.

Intro abi adpropera, age amabo. Impetras, abeo.

215

Mox magis quom otium <et> mihi et tibi erit,

Igitur tecum loquar. Nunc uale. Valeas.

Omnibus rebus ego amorem credo et nitoribus nitidis

217a

Anteuenire nec potis

Quicquam commemorari<er> quod plus salis plusque lepori hodie

Habeat; coquos equidem nimis demiror, qui utuntur condimentis,

220

Eos eo condimento uno <non> utier, omnibus quod praestat.

Nam ubi amor condimentum inierit, quoiuis placitura <escam> credo;

Neque salsum neque suaue esse potest quicquam, ubi amor non admiscetur:

Fel quod amarumst, id mel faciet, hominem ex tristi lepidum et lenem.

Hanc ego de me coniecturam domi facio magis quam ex auditis;

225

Qui quom amo Casinam, magis niteo, munditiis Munditiam antideo:

Myropolas omnis sollicito, ubiquomque est lepidum unguentum, unguor,

Vt illi placeam; et placeo, ut uideor. Sed uxor me excruciat, quia uiuit.

Tristem astare aspicio. Blande haec mihi mala res appellanda est.

Vxor mea meaque amoenitas, quid tu agis? Abi atque apstine manum.

230

Heia, mea Iuno, non decet esse te tam tristem tuo Ioui.

Quo nunc abis? Mitte me. Mane. Non maneo. At pol ego te sequar.

Opsecro, sanun es? Sanus. Quam ted amo!

Nolo ames. Non potes impetrare. Enicas.

Vera dicas uelim. Credo ego istuc tibi.

235

Respice, o mi lepos. Nempe ita ut tu mihi es.

Vnde hic, amabo, unguenta olent? Oh perii! manufesto miser

Teneor. Cesso caput pallio detergere.

Vt te bonus Mercurius perdat, myropola, quia haec mihi dedisti.

Eho tu nihili, cana culex, uix teneor quin quae decent te dicam,

240

Senectan aetate unguentatus per uias, ignaue, incedis?

Pol ego amico dedi quoidam operam, dum emit unguenta. Vt cito commentust!

Ecquid te pudet? Omnia quae tu uis. Vbi in lustra iacuisti?

Egone in lustra? Scio plus quam tu me arbitrare. Quid id est? quid scis?

Te sene omnium senem <hominem> neminem esse ignauiorem.

245

Vnde is, nihili? ubi fuisti? ubi lustratus? ubi bibisti?

Mades mecastor: uide palliolum ut rugat! Di me et te infelicent,

Si ego in os meum hodie uini guttam indidi.

Immo age ut lubet bibe, es, disperde rem.

250

Ohe, iam satis uxor est; comprime te; nimium tinnis,

Relinque aliquantum orationis, cras quod mecum litiges.

Sed quid ais? iam domuisti animum, potius ut quod uir uelit

Fieri id facias quam aduorsere contra? Qua de re? Rogas?

Super ancilla Casina, ut detur nuptum nostro uilico,

255

Seruo frugi atque ubi illi bene sit ligno, aqua calida, cibo,

Vestimentis, ubique educat pueros quos pariat sibi,

Quam illi seruo nequam des, armigero nili atque inprobo,

Quoi homini hodie peculi nummus non est plumbeus.

Mirum ecastor te senecta aetate officium tuom

260

Non meminisse. Quid iam? Quia, si facias recte aut commode,

Me sinas curare ancillas, quae mea est curatio.

Qui, malum, homini scutigerulo dare lubet? Quia enim filio

Nos oportet opitulari unico. At quamquam unicust,

Nihilo magis ille unicust mihi filius quam ego illi pater:

265

Illum mi aequiust quam me illi quae uolo concedere.

Tu ecastor tibi, homo, malam rem quaeris. Subolet, sentio.

Egone? Tu. nam quid friguttis? quid istuc tam cupide cupis?

Vt enim frugi seruo detur potius quam seruo inprobo.

Quid si ego impetro atque exoro a uilico caussa mea

270

Vt eam illi permittat? Quid si ego autem ab armigero impetro

Eam illi permittat? atque hoc credo impetrassere.

Conuenit. Vis tuis Chalinum huc euocem uerbis foras?

Tu eum orato, ego autem orabo uilicum. Sane uolo.

Iam hic erit. Nunc experiemur nostrum uter sit blandior.

275

Hercules dique istam perdant, quod nunc liceat dicere.

Ego discrucior miser amore, illa autem quasi ob industriam

Mi aduorsatur. Subolet hoc iam uxori quod ego machinor:

Propter eam rem magis armigero dat operam de industria.

Qui illum di omnes deaeque perdant! Te uxor aiebat tua

280

Me uocare. ego enim uocari iussi. Eloquere quid uelis.

Primum ego te porrectiore fronte uolo mecum loqui;

Stultitia est ei te esse tristem quoius potestas plus potest.

Probum et frugi hominem iam pridem esse arbitror. Intellego.

285

Quin, si ita arbitrare, emittis me manu? Quin id uolo.

Sed nihil est me cupere factum, nisi tu factis adiuuas.

Quid uelis modo id uelim me scire. Ausculta, ego loquar.

Casinam ego uxorem promisi uilico nostro dare.

At tua uxor filiusque promiserunt mihi. Scio.

290

Sed utrum nunc tu caelibem te esse mauis liberum

An maritum seruom aetatem degere et gnatos tuos?

Optio haec tua est: utram harum uis condicionem accipe.

Liber si sim, meo periclo uiuam; nunc uiuo tuo.

De Casina certum est concedere homini nato nemini.

295

Intro abi atque actutum uxorem huc euoca ante aedis cito,

Et sitellam huc tecum ecferto cum aqua et sortis. satis placet.

Ego pol istam iam aliquouorsum tragulam decidero.

Nam si sic nihil impetrare potero, saltem sortiar.

Ibi ego te et suffragatores tuos ulciscar. Attamen

300

Mihi optinget sors. Vt quidem pol pereas cruciatu malo.

Mihi illa nubet, machinare quidlubet quouis modo.

Abin hinc ab oculis? Inuitus me uides, uiuam tamen.

Sumne ego miser homo? satin omnes res sunt aduorsae mihi?

Iam metuo ne Olympionem mea uxor exorauerit

305

Ne Casinam ducat: si id factum est, ecce me nullum senem!

Si non impetrauit, etiam specula in sortitust mihi.

Si sors autem decollassit, gladium faciam culcitam

Eumque incumbam. Sed progreditur optume eccum Olympio.

Vna edepol opera in furnum calidum condito

310

Atque ibi torreto me pro pane rubido,

Era, qua istam opera a me impetres, quod postulas.

Saluos sum, salua spes est, ut uerba audio.

Quid tu me tua, era, libertate territas?

Qui si tu nolis filiusque etiam tuos,

315

Vobis inuitis atque amborum ingratiis

Vna libella liber possum fieri.

Quid istuc est? quicum litigas, Olympio?

Cum eadem qua tu semper. Cum uxori mea?

Quam tu mi uxorem? quasi uenator tu quidem es:

320

Dies atque noctes cum cane aetatem exigis.

Quid agit, quid loquitur tecum? Orat, opsecrat

Ne Casinam uxorem ducam. Quid tu postea?

Negaui enim ipsi me concessurum Ioui,

Si is mecum oraret. Di te seruassint mihi!

325

Nunc in fermento totast, ita turget mihi.

Ego edepol illam mediam dirruptam uelim.

Credo edepol esse, siquidem tu frugi bonae es.

Verum edepol tua mihi odiosa est amatio:

Inimica est tua uxor mihi, inimicus filius,

330

Inimici familiares. Quid id refert tua?

Vnus tibi hic dum propitius sit Iuppiter,

Tu istos minutos caue deos flocci feceris.

Nugae sunt istae magnae. Quasi tu nescias

Repente ut emoriantur humani Ioues.

335

Sed tandem si tu Iuppiter sis mortuos,

Quom ad deos minores redierit regnum tuom,

Quis mihi subueniet tergo aut capiti aut cruribus?

Opinione melius res tibi habet tua,

Si hoc impetramus, ut ego cum Casina cubem.

340

Non hercle opinor posse, ita uxor acriter

Tua instat ne mihi detur. At ego sic agam:

Coniciam sortis in sitellam et sortiar

Tibi et Chalino. Ita rem natam intellego:

Necessumst uorsis gladiis depugnarier.

345

Quid si sors aliter quam uoles euenerit?

Benedice. Dis sum fretus, deos sperabimus.

Non ego istuc uerbum empsim tittibilicio;

Nam omnes mortales dis sunt freti, sed tamen

Vidi ego dis fretos saepe multos decipi.

350

St! tace parumper. Quid uis? Eccum exit foras

Chalinus intus cum sitella et sortibus.

Nunc nos conlatis signis depugnabimus.

Face, Chaline, certiorem me quid meus uir me uelit.

Ille edepol uidere ardentem te extra portam mortuam.

355

Credo ecastor uelle. At pol ego hau credo, sed certo scio.

Plus artificum est mihi quam rebar: hariolum hunc habeo domi.

Quid si propius attollamus signa eamusque obuiam?

Sequere. Quid uos agitis? Adsunt quae imperauisti omnia:

Vxor, sortes, situla atque egomet. Te uno adest plus quam ego uolo.

360

Tibi quidem edepol ita uidetur; stimulus ego nunc sum tibi,

Fodico corculum; adsudascis iam ex metu, mastigia.

Tace, Chaline. Comprime istunc. Immo istunc qui didicit dare.

Adpone hic sitellam, sortis cedo mihi. Animum aduortite.

Atqui ego censui aps te posse hoc me impetrare, uxor mea,

365

Casina ut uxor mihi daretur; et nunc etiam censeo.

Tibi daretur illa? Mihi enim - ah, non id uolui dicere:

Dum "mihi" uolui, "huic" dixi, atque adeo mihi dum cupio - perperam

Iam dudum hercle fabulor. Pol tu quidem, atque etiam facis.

Huic - immo hercle mihi - uah! tandem redii uix ueram in uiam.

370

Per pol saepe peccas. Ita fit, ubi quid tanto opere expetas.

Sed te uterque tuo pro iure, ego atque hic, oramus. Quid est?

Dicam enim, mea mulsa: de istac Casina huic nostro uilico

Gratiam facias. At pol ego neque facio neque censeo.

Tum igitur ego sortis utrimque iam <diribeam>. Quis uotat?

375

Optumum atque aequissumum istuc esse iure iudico.

Postremo, <si> illuc quod uolumus eueniet, gaudebimus;

Sin secus, patiemur animis aequis. Tene sortem tibi.

Vide quid scriptumst. Vnum. Iniquomst, quia isti prius quam mihi est.

Accipe hanc sis. Cedo. Mane, unum uenit in mentem modo:

380

Vide ne quae illic insit alia sortis sub aqua. Verbero,

Men te censes esse? Nulla est. Habe quietum animum modo.

Quod bonum atque fortunatum sit mihi - Magnum malum

Tibi quidem edepol credo eueniet; noui pietatem tuam.

Sed manedum: num ista aut populna sors aut abiegnast tua?

385

Quid tu id curas? Quia enim metuo ne in aqua summa natet.

Eugae! caue. Conicite sortis nunciam ambo huc. Eccere!

Vxor, aequa. Noli uxori credere. Habe animum bonum.

Credo hercle, hodie deuotabit sortis si attigerit. Tace.

Taceo. Deos quaeso - Vt quidem tu hodie canem et furcam feras.

390

Mihi ut sortito eueniat - Vt quidem hercle pedibus pendeas.

At tu ut oculos emungare ex capite per nasum tuos.

Quid times? paratum oportet esse iam laqueum tibi.

Periisti. Animum aduortite ambo. Taceo. Nunc tu, Cleustrata,

Ne a me memores malitiose de hac re factum aut suspices,

395

Tibi permitto: tute sorti. Perdis me. Lucrum facit.

Bene facit. Deos quaeso - ut tua sors ex sitella ecfugerit.

Ain tu? quia tute es fugitiuos, omnis te imitari cupis?

Vtinam tua quidem <ista>, sicut Herculei praedicant

Quondam prognatis, in sortiendo sors deliquerit.

400

Tu ut liquescas ipse, actutum uirgis calefactabere.

Hoc age sis, Olympio. Si hic litteratus me sinat.

Quod bonum atque fortunatum mihi sit! Ita uero, et mihi.

Non. Immo hercle. Immo mihi hercle. Hic uincet, tu uiues miser.

Percide os tu illi odio. Age, ecquid fit? caue obiexis manum.

405

Compressan palma an porrecta ferio? Age ut uis. Em tibi!

Quid tibi istunc tactio est? Quia Iuppiter iussit meus.

Feri malam, ut ille, rusum. Perii! pugnis caedor, Iuppiter.

Quid tibi tactio hunc fuit? Quia iussit haec Iuno mea.

Patiundum est, siquidem me uiuo mea uxor imperium exhibet.

410

Tam huic loqui licere oportet quam isti. Qur omen mihi

Vituperat? Malo, Chaline, tibi cauendum censeo.

Temperi, postquam oppugnatum est os. Age, uxor, nunciam

Sorti. Vos aduortite animum. Prae metu ubi sim nescio.

Perii! Cor lienosum, opinor, habeo, iam dudum salit,

415

De labore pectus tundit. Teneo sortem. Ecfer foras.

Iamne mortuos? Ostende. Mea <haec> est. Mala crux east quidem.

Victus es, Chaline. Quom nos di iuuere, Olympio,

Gaudeo. Pietate factum est mea atque maiorum meum.

Intro abi, uxor, atque adorna nuptias. Faciam ut iubes.

420

Scin tu rus hinc esse ad uillam longe quo ducat? Scio.

Intro abi et, quamquam hoc tibi aegre est, tamen fac accures. Licet.

Eamus nos quoque intro, hortemur ut properent. Numquid moror?

Nam praesente hoc plura uerba <fieri> non desidero.

Si nunc me suspendam, meam operam luserim

425

Et praeter operam restim sumpti fecerim

Et meis inimicis uoluptatem creauerim.

Quid opus est, qui sic mortuos? equidem tamen

Sorti sum uictus, Casina nubet uilico.

Atque id non tam aegrest iam, uicisse uilicum,

430

Quam id expetiuisse opere tam magno senem,

Ne ea mihi daretur atque ut illi nuberet.

Vt ille trepidabat, ut festinabat miser!

Vt sussultabat, postquam uicit uilicus!

Attat! concedam huc, audio aperiri fores,

435

Mei beneuolentes atque amici prodeunt.

Hinc ex insidiis hisce ego insidias dabo.

Sine modo rus ueniat: ego remittam ad te uirum

Cum furca in urbem tamquam carbonarium.

Ita fieri oportet. Factum et curatum dabo.

440

Volui Chalinum, si domi esset, mittere

Tecum opsonatum, ut etiam in maerore insuper

Inimico nostro miseriam hanc adiungerem.

Recessim dabo me ad parietem, imitabor nepam;

Captandust horum clanculum sermo mihi.

445

Nam illorum me alter cruciat, alter, macerat.

At candidatus cedit hic mastigia,

Stimulorum loculi. Protollo mortem mihi;

Certum est, hunc Accheruntem praemittam prius.

Vt tibi ego inuentus sum opsequens! quod maxume

450

Cupiebas, eiius copiam feci tibi,

Erit hodie tecum quod amas clam uxorem. Tace.

Ita me di bene ament ut ego uix reprimo labra

Ob istanc rem quin te deosculer, uoluptas mea.

Quid, deosculere? quae res? quae uoluptas tua?

455

Credo hercle ecfodere hic uolt uesicam uilico.

Ecquid amas nunc me? Immo edepol me quam te minus.

Licetne amplecti te? Quid, "amplecti"? Licet.

Vt, quia te tango, mel mihi uideor lingere!

Vltro te, amator, apage te a dorso meo!

460

Illuc est, illuc, quod hic hunc fecit uilicum:

Et idem me pridem, quom ei aduorsum ueneram,

Facere atriensem uoluerat sub ianua.

Vt tibi morigerus hodie, ut uoluptati fui!

Vt tibi, dum uiuam, bene uelim plus quam mihi.

465

Hodie hercle, opinor, hi conturbabunt pedes:

Solet hic barbatos sane sectari senex.

Vt ego hodie Casinam deosculabor, ut mihi

Bona multa faciam <clam> meam uxorem! Attatae!

Nunc pol ego demum in rectam redii semitam.

470

Hic ipsus Casinam deperit. Habeo uiros.

Iam hercle amplexari, iam osculari gestio.

Sine prius deduci. Quid, malum, properas? Amo.

At non opinor fieri hoc posse hodie. Potest,

Siquidem cras censes te posse emitti manu.

475

Enim uero huc aures magis sunt adhibendae mihi:

Iam ego uno in saltu lepide apros capiam duos.

Apud hunc sodalem meum atque uicinum mihi

Locus est paratus: ei ego amorem omnem meum

Concredui; is mihi se locum dixit dare.

480

Quid eiius uxor? ubi erit? Lepide repperi.

Mea uxor uocabit huc eam ad se in nuptias,

Vt hic sit secum, se adiuuet, secum cubet;

Ego iussi, et dixit se facturam uxor mea.

Illa hic cubabit, uir ab<i>erit faxo domo;

485

Tu rus uxorem duces: id rus hoc erit

Tantisper dum ego cum Casina faciam nuptias.

Hinc tu ante lucem rus cras duces postea.

Satin docte? Astute. Age modo, fabricamini,

Malo hercle uostro tam uorsuti uiuitis.

490

Scin quid nunc facias? Loquere. Tene marsuppium,

Abi atque opsona, propera, sed lepide uolo,

Molliculas escas, ut ipsa mollicula est. Licet.

Emito sepiolas, lepadas, lolligunculas,

Hordeias, - Immo triticeias, si sapis.

495

Soleas. Qui quaeso potius quam sculponeas,

Quibus battuatur tibi os, senex nequissume?

Vin lingulacas? Quid opust, quando uxor domi est?

Ea lingulaca est nobis, nam numquam tacet.

In re praesenti ex copia piscaria

500

Consulere quid emam potero. Aequom oras, abi.

Argento parci nolo, opsonato ampliter.

Nam mihi uicino hoc etiam conuento est opus,

Vt quod mandaui curet. Iamne abeo? Volo.

Tribus non conduci possum libertatibus

505

Quin ego illis hodie comparem magnum malum

Quinque hanc omnem rem meae erae iam faciam palam.

Manufesto teneo in noxia inimicos meos.

Sed si nunc facere uolt era officium suom,

Nostra omnis lis est. Pulchre praeuortar uiros.

510

Nostro omine it dies; iam uicti uicimus.

Ibo intro, ut id quod alius condiuit coquos,

Ego nunc uicissim ut alio pacto condiam,

Quo id quoi paratum est ut paratum ne siet

Sietque ei paratum quod paratum non erat.

515

Nunc amici, anne inimici sis imago, Alcesime,

Mihi sciam, nunc specimen specitur, nunc certamen cernitur.

Qur amem me castigare, id ponito ad compendium,

"Cano capite" "aetate aliena" eo addito ad compendium,

"Quoi sit uxor", id quoque illuc ponito ad compendium.

520

Miseriorem ego ex amore quam te uidi neminem.

Fac uacent aedes. Quin edepol seruos, ancillas domo

Certum est omnis mittere ad te. Oh, nimium scite scitus es.

Sed facitodum merula per uorsus quod cantat <tu> colas:

"Cum cibo cum quiqui" facito ut ueniant, quasi eant Sutrium.

525

Meminero. Em, nunc enim tu demum nullo scito scitus es.

Cura, ego ad forum modo ibo: iam hic ero. Bene ambula.

Fac habeant linguam tuae aedes. Quid ita? Quom ueniam, uocent.

Attatae! caedundus tu homo es: nimias delicias facis.

Quid me amare refert, nisi sim doctus <ac> dicaculus?

530

Sed tu caue in quaesitione mihi sis. - Vsque adero domi.

Hoc erat ecastor quod me uir tanto opere orabat meus,

Vt properarem arcessere hanc <huc> ad me uicinam meam,

Liberae aedes ut sibi essent Casinam quo deducerent.

Nunc adeo nequaquam arcessam, <ne illis> ignauissumis

535

Liberi loci potestas sit, uetulis ueruecibus.

Sed eccum egreditur, senati columen, praesidium popli,

Meus uicinus, meo uiro qui liberum praehibet locum.

Non ecastor uilis emptust modius qui uenit salis.

Miror huc iam non arcessi in proxumum uxorem meam,

540

Quae iam dudum, si arcessatur, ornata exspectat domi.

Sed eccam, opino, arcessit. Salue, Cleustrata. Et tu, Alcesime.

Vbi tua uxor? Intus illa te, si se arcessas, manet;

Nam tuos uir me orauit ut eam isto ad te adiutum mitterem.

Vin uocem? Sine eam: te nolo, si occupata est. otium est.

545

Nil moror, molesta ei esse nolo; post conuenero.

Non ornatis isti apud uos nuptias? Orno et paro.

Non ergo opus est adiutrice? Satis domist. Vbi nuptiae

Fuerint, tum istam conuenibo. Nunc uale, atque istanc iube.

Quid ego nunc faciam? Flagitium maxumum feci miser

550

Propter operam illius hirqui inprobi, edentuli,

Qui hoc mihi contraxit; operam uxoris polliceor foras,

Quasi catillatum. Flagitium hominis, qui dixit mihi

Suam uxorem hanc arcessituram esse; ea se eam negat morarier.

Atque edepol mirum ni subolet iam hoc huic uicinae meae.

555

Verum autem altrouorsum quom eam mecum rationem puto,

Si quid eiius esset, esset mecum postulatio.

Ibo intro, ut subducam nauim rusum in puluinaria.

Iam hic est lepide ludificatus. Miseri ut festinant senes!

Nunc ego illum nihili, decrepitum meum uirum ueniat uelim,

560

Vt eum ludificem uicissim, postquam hunc delusi alterum.

Nam ego aliquid contrahere cupio litigi inter eos duos.

Sed eccum incedit. At, quom aspicias tristem, frugi censeas.

Stultitia magna est, mea quidem sententia,

Hominem amatorem ullum ad forum procedere,

565

In eum diem quoi quod amet in mundo siet;

Sicut ego feci stultus: contriui diem,

Dum asto aduocatus quoidam cognato meo;

Quem hercle ego litem adeo perdidisse gaudeo,

Ne me nequiquam sibi hodie aduocauerit.

570

Nam meo quidem animo qui aduocatos aduocet

Rogitare oportet prius et contarier

Adsitne ei animus necne <ei> adsit quem aduocet:

Si neget adesse, exanimatum amittat domum.

Sed uxorem ante aedis eccam. Ei misero mihi!

575

Metuo ne non sit surda atque haec audiuerit.

Audiui ecastor cum malo magno tuo.

Accedam propius. Quid agis, mea festiuitas?

Te ecastor praestolabar. Iamne ornata rest?

Iamne hanc traduxti huc ad nos uicinam tuam

580

Quae te adiutaret? Arcessiui, ut iusseras.

Verum hic sodalis tuos, amicus optumus,

Nescioquid se sufflauit uxori suae:

Negauit posse, quoniam arcesso, mittere.

Vitium tibi istuc maxumum est, blanda es parum.

585

Non matronarum officiumst, sed meretricium,

Viris alienis, mi uir, subblandirier.

I tu atque arcesse illam: ego intus quod factost opus

Volo accurare, mi uir. Propera ergo. Licet.

Iam pol ego huic aliquem in pectus iniciam metum;

590

Miserrumum hodie ego hunc habebo amasium.

Viso huc, amator si a foro rediit domum,

Qui me atque uxorem ludificatust, larua.

Sed eccum ante aedis. Ad te hercle ibam commodum.

Et hercle ego ad te. Quid ais, uir minimi preti?

595

Quid tibi mandaui? Quid tecum oraui? Quid est?

Vt bene uociuas aedis fecisti mihi,

Vt traduxisti huc ad nos uxorem tuam!

Satin propter te pereo ego atque occasio?

Quin tu suspendis te? Nempe tute dixeras

600

Tuam arcessituram esse uxorem uxorem meam.

Ergo arcessiuisse ait sese, et dixisse te

Eam non missurum. Quin eapse ultro mihi

Negauit eiius operam se morarier.

Quin eapse me adlegauit qui istam arcesserem.

605

Quin nihili facio. Quin me perdis. Quin benest,

Quin etiam diu morabor, quin cupio tibi

Quin - Aliquid aegre facere. Quin faciam lubens.

Numquam tibi hodie "quin" erit plus quam mihi.

Quin hercle di te perdant postremo quidem!

610

Quid nunc? missurusne es ad me uxorem tuam?

Ducas, easque in maxumam malam crucem

Cum hac cum istac, cumque amica etiam tua.

Abi et aliud cura, ego iam per hortum iussero

Meam istuc transire uxorem ad uxorem tuam.

615

Nunc tu mi amicus es in germanum modum.

Qua ego hunc amorem mi esse aui dicam datum

Aut quot ego umquam erga Venerem inique fecerim,

Quoi sic tot amanti mi obuiam eueniant morae?

Attat!

620

Quid illuc clamoris, opsecro, in nostrast domo?

Nulla sum, nulla sum, tota, tota occidi,

Cor metu mortuomst, membra miserae tremunt,

Nescio unde auxili, praesidi, perfugi

Mi aut opum copiam comparem aut expetam:

625

Tanta factu modo mira miris modis

Intus uidi, nouam atque integram audaciam.

Caue tibi, Cleustrata, apscede ab ista, opsecro,

Ne quid in te mali faxit ira percita.

Eripite isti gladium, quae suist impos animi.

630

Nam quid est quod haec huc timida atque exanimata exsiliuit?

Pardalisca! Perii! unde meae usurpant aures sonitum?

Respice modo ad me. O ere mi - Quid tibi est? Quid timida es? Perii.

Quid, periisti? Perii! et tu periisti. A, perii? quid ita?

Vae tibi! Immo istuc tibi sit. Ne cadam, amabo, tene me.

636

Quidquid est, eloquere mi cito. Contine pectus,

638

Face uentum, amabo, pallio. Timeo hoc negoti quid siet

640

Nisi haec meraclo se uspiam percussit flore Liberi.

Optine auris, amabo. I in malam a me crucem!

Pectus, auris, caput teque di perduint!

Nam nisi ex te scio, quidquid hoc est, cito, hoc

Iam tibi istuc cerebrum dispercutiam, excetra tu,

645

Ludibrio pessuma adhuc quae me habuisti.

647

Ere mi - Quid uis mea me ancilla? Nimium saeuis. Numero dicis.

Sed hoc quidquid est eloquere, in pauca confer:

Quid intus tumulti fuit? Scibis, audi.

650

Malum pessumumque hic modo intus - apud nos

Tua ancilla hoc pacto exordiri coepit,

Quod haud Atticam condecet disciplinam.

Quid est id? Timor praepedit dicta linguae.

Possum scire ego istuc ex te quid negoti est? Dicam.

655

Tua ancilla, quam tu tuo uilico uis

Dare uxorem, ea intus - Quid intus? quid est?

Imitatur malarum malam disciplinam,

Viro quae suo interminatur: uitam

Quid ergo? Ah - Quid est? Interemere - ait uelle uitam,

660

Gladium - Hem! Gladium - Quid eum gladium?

Habet. Ei misero mihi! Qur eum habet?

Insectatur omnis domi per aedis

Nec quemquam prope ad se sinit adire:

Ita omnes sub arcis, sub lectis latentes

665

Metu mussitant. Occidi atque interii!

Quid illic obiectumst mali tam repente?

Insanit. Scelestissumum me esse credo.

Immo si scias dicta quae dixit hodie.

Istuc expeto scire. Quid dixit? Audi.

670

Per omnis deos et deas deierauit,

Occisurum eum hac nocte quicum cubaret.

Men occidet? An quippiam ad te attinet? Vah!

674

Quid cum ea negoti tibist? Peccaui: illuc dicere, uilicum, uolebam.

675

Sciens de uia in semitam degredere.

Num quid mihi minatur? Tibi infesta solist

Plus quam quoiquam. Quamobrem? Quia se des uxorem Olympioni,

680

Neque se tuam nec suam neque uiri uitam sinere in crastinum protolli: id huc

Missa sum tibi ut dicerem,

683

Ab ea uti caueas tibi. Perii hercle ego miser! Dignus tu.

Neque est neque fuit me senex quisquam amator

685

Adaeque miser. Ludo ego hunc facete;

Nam quae facta dixi omnia huic falsa dixi:

Era atque haec dolum ex proxumo hunc protulerunt,

Ego hunc missa sum ludere. Heus Pardalisca!

Quid est? Est - Quid? Est quod uolo exquirere ex te.

690

Moram offers mihi. At tu mihi offers maerorem.

Sed etiamne habet nunc Casina gladium?

Habet, sed duos. Quid, duos? Altero te

Occisurum ait, altero uilicum hodie.

Occisissumus sum omnium qui uiuont.

695

Loricam induam mi optumum esse opinor.

Quid uxor mea? Non adi atque ademit?

Nemo audet prope accedere. Exoret. Orat:

Negat ponere alio modo ullo profecto,

Nisi se sciat uilico non datum iri.

700

Atqui ingratiis, quia non uolt, nubet hodie.

Nam qur non ego id perpetrem quod coepi,

Vt nubat mihi - illud quidem uolebam,

Nostro uilico? Saepicule peccas.

Timor praepedit uerba. Verum, opsecro te,

705

Dic med uxorem orare ut exoret illam

Gladium ut ponat et redire me intro ut liceat. Nuntiabo.

Et tu orato. Et ego orabo. At blande orato, ut soles. Sed audin?

712

Si ecfexis hoc, soleas tibi dabo et anulum in digito aureum et bona pluruma.

Operam dabo.

Face ut impetres.

715

Eo nunciam,

Nisi quippiam

Remorare me.

Abi et cura.

Redit eccum tandem opsonatu meus adiutor, pompam ducit.

720

Vide, fur, ut sentis sub signis ducas! Qui uero hi sunt sentes?

Quia quod tetigere, ilico rapiunt, si eas ereptum, ilico scindunt:

Ita quoquo adueniunt, ubi ubi sunt, duplici damno dominos multant.

Heia! Attat! cesso magnufice patriceque amicirier atque ita ero meo ire aduorsum.

725

Bone uir, salue. Fateor. Quid fit? Tu amas: ego essurio et sitio.

Lepide excuratus incessisti. Aha, hodie * * *

Mane uero, quamquam fastidis. Fui fui! foetet tuos mihi sermo.

Quae res? Haec res. Etiamne astas? enim uero πράγματά μοι παρέχεις

Dabo tibi

729a

 μέγα κακόν,

730

Vt ego opinor, nisi resistis. Ὦ Ζεῦ,

Potin a me abeas,

Nisi me uis

732a

Vomere hodie?

Mane. Quid est? quis hic est homo?

736

Erus sum. Quis erus? Quoius tu seruos. Seruos ego? Ac meus. \(N^)\Non sum ego liber?

Memento, memento. Mane atque asta. Omitte.

Seruos sum tuos. Optumest. Opsecro te,

Olympisce mi, mi pater, mi patrone. Em,

740

Sapis sane.

740a

Tuos sum equidem.

Quid mi opust seruo tam nequam?

Quid nunc? quam mox recreas me?

Cena modo si sit cocta.

745

Hisce ergo abeant. Propere cito intro ite et cito deproperate.

747

Ego iam intus ero, facite cenam mihi ut ebria sit.

Sed lepide nitideque uolo, nil moror barbarico bliteo.

750

Stasne etiam? I sis, ego hic habeo. Numquid est ceterum quod morae sit?

Gladium Casinam intus habere ait,

Qui me ac te interimat.

Scio. Sic sine habere;

Nugas agunt: noui

754a

Ego illas malas merces.

755

Quin tu i modo mecum

755a

Domum. At pol malum metuo.

I tu modo, perspicito prius

756a

Quid intus agatur.

Tam mihi mea uita

757a

Tua quam tibi carast.

Verum i modo. Si tu iubes,

758a

Em ibitur tecum.

Nec pol ego Nemeae credo neque ego Olympiae

760

Neque usquam ludos tam festiuos fieri

Quam hic intus fiunt ludi ludificabiles

Seni nostro et nostro Olympioni uilico.

Omnes festinant intus totis aedibus,

Senex in culina clamat, hortatur coquos:

765

"Quin agitis hodie? quin datis si quid datis?

Properate, cenam iam esse coctam oportuit".

Vilicus is autem cum corona, candide

Vestitus, lautus exornatusque ambulat.

Illaec autem armigerum ilico exornant duae

770

Quem dent pro Casina nuptum nostro uilico.

Sed nimium lepide dissimulant, quasi nil sciant

Fore huiius quod futurumst; digne autem coqui

Nimis lepide ei rei dant operam, ne cenet senex,

Aulas peruortunt, ignem restinguont aqua:

775

Illarum oratu faciunt; illae autem senem

Cupiunt extrudere incenatum ex aedibus,

Vt ipsae solae uentris distendant suos.

Noui ego illas ambestrices: corbitam cibi

Comesse possunt. Sed aperitur ostium.

780

Si sapitis, uxor, uos tamen cenabitis,

Cena ubi erit cocta; ego ruri cenauero.

Nam nouom maritum et nouam nuptam uolo

Rus prosequi, noui hominum mores maleficos,

Ne quis eam abripiat. Facite uostro animo uolup.

785

Sed properate istum atque istam actutum emittere,

Tandem ut ueniamus luci; ego cras hic ero.

Cras habuero, uxor, ego tamen conuiuium.

Fit quod futurum dixi: incenatum senem

Foras extrudunt mulieres. Quid tu hic agis?

790

Ego eo quo me ipsa misit. Veron? Serio.

Quid hic speculare? Nil equidem speculor. Abi:

Tu hic cunctas, intus alii festinant. Eo.

Abi hinc sis ergo, pessumarum pessuma.

Iamne abiit illaec? dicere hic quiduis licet.

795

Qui amat, tamen hercle, si essurit, nullum essurit.

Sed eccum progreditur cum corona et lampade

Meus socius, compar, commaritus uilicus.

Age tibicen, dum illam educunt huc nouam nuptam foras,

Suaui cantu concelebra omnem hanc plateam hymenaeo mi.

800

Hymen hymenaee o hymen!

Quid agis, mea salus? Essurio hercle, atque adeo hau salubriter.

At ego amo. At ego hercle nihili facio. Tibi amor pro cibost,

Mihi iaiunitate iam dudum intestina murmurant.

Nam quid illaec nunc tam diu intus remorantur remeligines?

805

Quasi ob industriam, quanto ego plus propero, procedit minus.

Quid si etiam †si† offendam hymenaeum, si qui citius prodeant?

Censeo, et ego te adiutabo in nuptiis communibus.

Hymen hymenaee o hymen!

Perii hercle ego miser! dirrumpi cantando hymenaeum licet:

810

Illo morbo quo dirrumpi cupio, non est copiae.

Edepol ne tu, si equos esses, esses indomabilis.

Quo argumento? Nimis tenax es. Num me expertus uspiam?

Di melius faciant! sed crepuit ostium, exitur foras.

Di hercle me cupiunt seruatum. Iam oboluit Casinus procul.

816

Sensim super attolle limen pedes, noua nupta;

Sospes iter incipe hoc, uti uiro tuo

Semper sis superstes,

820

Tuaque ut potior pollentia sit uincasque uirum uictrixque sies,

822

Tua uox superet tuomque imperium: uir te uestiat, uirum despolies.

Noctuque et diu ut uiro subdola sis,

Opsecro, memento.

825

Malo maxumo suo hercle ilico, ubi tantillum peccassit.

Tace. Non taceo. Quae res? Mala malae male monstrat.

Facies tun hanc rem mi ex parata inparatam? id

Quaerunt, id uolunt, haec ut infecta faciant.

Age Olympio, quando uis, uxorem

830

Accipe hanc ab nobis.

Date ergo, daturae si umquam estis hodie uxorem.

Abite intro. Amabo, integrae atque imperitae huic

Impercito. Futurum est.

Valete. Ite iam. Ite. Iam ualete.

835

Iamne apscessit uxor? Domist, ne time. Euax!

Nunc pol demum ego sum liber.

Meum corculum, melculum, uerculum. Heus tu,

Malo, si sapis, cauebis;

Meast haec. Scio, sed meus fructust prior.

840

Tene hanc lampadem. Immo ego hanc tenebo.

Venus multipotens, bona multa mihi

Dedisti, huiius quom copiam mi dedisti. O

Corpusculum malacum!

Mea uxorcula - quae res?

845

Quid est? Institit plantam

Quasi luca bos. Tace sis,

Nebula haud est mollis aeque atque huius †est pectus†.

Edepol papillam bellulam - ei misero mihi!

Quid est? Pectus mi icit non cubito, uerum ariete.

850

Quid tu ergo hanc, quaeso, tractas tam dura manu?

At mihi, qui belle hanc tracto, non bellum facit.

Vah! Quid negotist? Opsecro, ut ualentulast!

Paene exposiuit cubito. Cubitum ergo ire uolt.

Quin imus ergo? I, belle belliatula.

855

Acceptae bene et commode eximus intus

Ludos uisere huc in uiam nuptialis.

Numquam ecastor ullo die risi adaeque,

Neque hoc quod relicuom est plus risuram opinor.

Lubet Chalinum quid agat scire, nouom nuptum cum nouo marito.

860

Nec fallaciam astutiorem ullus fecit

Poeta atque ut haec est fabre facta ab nobis.

Optunso ore nunc peruelim progrediri

Senem, quo senex nequior nullus uiuit.

* * * nisi illum quidem

865

Nequiorem esse arbitrare qui praebet illi locum.

* * * <te> nunc praesidem

Volo hic, Pardalisca, esse, qui hinc exeat

Eum ut * * ludibrio habeas. Lubens fecero

* * et solens.

871

* * spectato hinc omnia: intus quid agant

<Loquere.> Pone med, amabo. Et ibi licet audacius

Quae uelis libere proloqui. Tace,

Nostra foris crepuit.

875

Neque quo fugiam neque ubi lateam neque hoc dedecus quo modo celem

Scio, tantum erus atque ego flagitio superauimus nuptiis nostris,

Ita nunc pudeo atque ita nunc paueo atque ita inridiculo sumus ambo.

Sed, ego insipiens noua nunc facio: pudet quem prius non puditumst umquam.

Operam date, dum mea facta itero: est operae pretium auribus accipere,

880

Ita ridicula auditu, iteratu ea sunt quae ego intus turbaui.

Vbi intro hanc nouam nuptam deduxi, recta uia in conclaue abduxi.

Sed tamen tenebrae ibi erant tamquam in puteo; dum senex abest "decumbe" inquam.

Conloco, fulcio, mollio, blandior,

Vt prior quam senex nuptias perpetrem.

885

Tardus esse ilico coepi, quoniam * * *

Respecto identidem, ne senex * * *

Inlecebram stupri principio eam sauium posco *,

Reppulit mi manum, neque enim dare sibi

888a

Sauium me siuit.

890

Enim iam magis adpropero, magis iam lubet in Casinam inruere *

Cupio illam operam seni surrupere, forem obdo, ne senex me opprimeret.

Agedum, tu adi hunc. Opsecro, ubi tua noua nuptast?

895

Perii hercle ego! manufesta res. Omnem in ordinem

Fateri ergo aequom est. Quid intus agitur? quid agit Casina?

898

Satin morigera est? Pudet dicere. Memora ordine, uti occeperas.

900

Pudet hercle. Age audacter.

Post quam decubuisti, inde uolo. Memora quid est factum?

Flagitium est. Cauebunt qui audierint faciant.

* * * hoc magnumst. <Rem> perdis. Quin tu pergis? Vbi

905

* * * us suptus porro.

Quid? Babae!

906a

Quid? Papae!

* * * est? Oh, erat maxumum.

<Ferrum ne> haberet metui: id quaerere occepi.

Dum gladium quaero ne habeat, arripio capulum.

910

Sed quom cogito, non habuit gladium, nam esset frigidus.

Eloquere. At pudet. Num radix fuit? non fuit. Num cucumis?

Profecto hercle non fuit quicquam holerum,

Nisi, quidquid erat, calamitas profecto attigerat numquam.

Ita, quidquid erat, grande erat.

916

Quid fit denique? edisserta. Ibi appello, "Casina", inquam,

918

"Amabo, mea uxorcula, qur uirum tuom sic me spernis?

Nimis tu quidem hercle inmerito

920

Meo mi haec facis, quia mihi te expetiui".

Illa hau uerbum facit et saepit ueste id qui estis <mulieres>.

Vbi illum saltum uideo opsaeptum, rogo ut altero sinat ire.

Volo, ut obuortam, cubitis im * * *

Vllum muttit e* * *

925

Surgo, ut in eam in * * *

Atque illam in * * *

Perlepide narrat * * *

Sauium * * *

Ita quasi saetis labra mihi compungit barba.

930

Continuo in genua ut astiti, pectus mihi pedibus percutit.

Decido de lecto praecipes: supsilit, optundit os mihi.

Inde foras tacitus profugiens exeo hoc ornatu quo uides,

Vt senex hoc eodem poculo quo ego bibi biberet. Optume est.

Sed ubi est palliolum tuom? Hic intus reliqui.

935

Quid nunc? satin lepide adita est uobis manus? Merito.

Sed concrepuerunt fores. Num illa me nunc sequitur?

Maxumo ego ardeo flagitio

Nec quid agam meis rebus scio,

Nec meam ut uxorem aspiciam

940

Contra oculis, ita disperii;

Omnia palam sunt probra,

Omnibus modis occidi miser.

* * * ita manufesto faucibus teneor

* * * <nec> quibus modis purgem scio me meae uxori

945

* * * <at>que expalliatus sum miser,

* * * <cla>ndestinae nuptiae.

* * * censeo

* * * mihi optumum est.

Intro ad uxorem meam

950

Sufferamque ei meum tergum ob iniuriam.

Sed ecquis est qui homo munus uelit fungier

953

Pro me? quid nunc agam nescio, nisi ut

Improbos famulos imiter ac domo fugiam.

956

Nam salus nulla est scapulis, si domum redeo.

Nugas istic dicere licet? uapulo hercle ego inuitus tamen

Etsi malum merui.

960

Hac dabo protinam et fugiam. Heus! asta ilico, amator.

962

Occidi! reuocor: quasi non audiam, abibo.

Vbi tu es, qui colere mores Massiliensis postulas?

Nunc tu si uis subigitare me, probast occasio.

965

Redi sis in cubiculum; periisti hercle. Age, accede huc modo.

Nunc ego tecum aequom arbitrum extra considium captauero.

Perii! fusti defloccabit iam illic homo lumbos meos.

Hac iter faciundumst, iam illac lumbifragiumst obuiam.

Iubeo te saluere, amator. Ecce autem uxor obuiamst:

970

Nunc ego inter sacrum saxumque sum nec quo fugiam scio.

Hac lupi, hac canes: lupina scaeua fusti rem gerit;

Hercle opinor permutabo ego illuc nunc uerbum uetus:

Hac ibo, caninam scaeuam spero meliorem fore.

Quid agis, dismarite? Mi uir, unde hoc ornatu aduenis?

975

Quid fecisti scipione aut quod habuisti pallium?

In adulterio, dum moechissat Casinam, credo perdidit.

Occidi! Etiamne imus cubitum? Casina sum. I in malam crucem!

Non amas me? Quin responde, tuo quid factum est pallio?

Bacchae hercle, uxor - Bacchae? Bacchae hercle, uxor - Nugatur sciens,

980

Nam ecastor nunc Bacchae nullae ludunt. Oblitus fui,

Sed tamen Bacchae - Quid, Bacchae? Sin id fieri non potest

Times ecastor. Egone? mentire hercle. Nam palles male.

N . . . quid me ue . . . us . . . am me rogas?

* * * male r * * * mihi

985

* * * gratulor.

* * * qu * * * senex

Ho * * * on * * * u

* * * unc Casinust

990

Qui hic * * * lem frus . . . ram . . . dis

Qui etiam me miserum famosum fecit flagitiis suis.

Non taces? Non hercle uero taceo. Nam tu maxumo

Me opsecrauisti opere Casinam ut poscerem uxorem mihi

995

Tui amoris caussa. Ego istuc feci? Immo Hector Ilius

Te quidem oppresset. Feci ego istaec dicta quae uos dicitis?

Rogitas etiam? Si quidem hercle feci, feci nequiter.

Redi modo huc intro: monebo, si qui meministi minus.

Hercle, opinor, potius uobis credam quod uos dicitis.

1000

Sed, uxor, da uiro hanc ueniam <mi>; Myrrhina, ora Cleustratam;

Si umquam posthac aut amasso Casinam alit occepso modo,

Ne ut eam amasso, si ego umquam adeo posthac tale admisero,

Nulla caussast quin pendentem me, uxor, uirgis uerberes.

Censeo ecastor ueniam hanc dandam, Cleustrata. Faciam ut iubes.

1005

Propter eam rem hanc tibi nunc ueniam minus grauate prospero,

Hanc ex longa longiorem ne faciamus fabulam.

Non irata es? Non sum irata. Tuaen fide credo? Meae.

Lepidiorem uxorem nemo quisquam quam ego habeo hanc habet.

Age tu, redde huic scipionem et pallium. Tene, si lubet.

1010

Mihi quidem edepol insignite factast magna iniuria:

Duobus nupsi, neuter fecit quod nouae nuptae solet.

Spectatores, quod futurumst intus, id memorabimus.

Haec Casina huiius reperietur filia esse ex proxumo

Eaque nubet Euthynico nostro erili filio.

1015

Nunc uos aequomst manibus meritis meritam mercedem dare:

Qui faxit, clam uxorem ducet semper scortum quod uolet;

Verum qui non manibus clare quantum poterit plauserit,

Ei pro scorto supponetur hircus unctus nautea.