Publilius Syrus *sententiae, appendix


A morte semper tantundem homines absumus.

Ab alio iratus poenas petit, ab se exigit.

Ab usu agilia membra sunt cursoribus.

Aberit a periclo populus, ferre dum frenos sciet.

5

Abominandum morbus remedii est genus.

Ad suspicionem tiro cito pallescit uulneris.

Ad teli iactum lacerti militares plus ualent.

Adsiduitas pericli contemptum facit.

Adulter est uxorem qui amat ardentius.

10

Aeger est, non sapiens animus, quem alienae urunt miseriae.

Ames iudicio, non amore iudices.

† Amici mores noueris, non oderis.

Amicum amicus aut parem accipit aut facit.

Amicum laedit etiam qui laedit ioco.

15

Amicum moneas secreto, laudes palam.

Amicum perdere maximum damnum omnium est.

Amicus non est, nisi fortunae est particeps.

Amicus semper prodest, nocet interdum amor.

Amicus, ubi nil absit, hoc desit magis.

20

Amor misceri cum timore non potest.

Amoris unicum est coagulum fides.

An diues omnes quaerimus, nemo an bonus.

Angusta capitur tutior mensa cibus.

Animus magnam aeque magnus fortunam decet.

25

Arcus uelut intentus, animus sic remissus frangitur.

† Audendo uirtus crescit, tardando timor.

Audire male res bene gerentem est regium.

Aut sese princeps ipse aut alium uindicat.

Aut tibi ipse sis necesse est uilis aut pecunia.

30

Auarus animus nullo satiatur lucro.

Auidissimus quisque est egeno proximus.

Bello homines gladius, pace luxus uulnerat.

Bellum furor est principum, non ciuium crudelitas.

Beneficii est pars bonitatis uerba reddere.

35

Beneficium egenti bis dat, qui dat celeriter.

Beneficium qui dat homini, homo imitatur deum.

Beneficium est carere iam quod inuitus possederis.

Bonis necesse est noceat, qui parcit malis.

Bonis probatur, quisquis displicuit malis.

40

Bonitas est nulla meliorem esse pessimis.

Bonitatis magna pars uelle est fieri bonum.

Bonum est duabus fundari nauem ancoris.

Bonus animus in mala re dimidium est mali.

Bonus esse in alios non potest, qui in se est malus.

45

Calamitas est uirtutis saepe occasio.

Cautum se timidus, sordidus parcum uocat.

Caue amici inuidias inimici insidiis magis.

Caue hominum quisquam te oderit merito tuo.

Caue quod turpe est facere, credas esse honestum dicere.

50

Caue semper hominem, qui tibi imposuit semel.

Cito nemo locuples factus est, qui est uir bonus.

Clemens est superior lenis qui inferiorem ulciscitur.

Caeli sereni facies moderati imperii est.

Cogit rogando, cum rogat potentior.

55

Commune exitium naufragis solacio est.

Conscientiae quam famae potius est intendere.

Consilium luce, nocte agas conuiuium.

Consuetudinem peccandi fecit uis peccantium.

Conterunt plebeia celsum saepe dicta uerticem.

60

Crebro si iacias, iacias alia aliud uice.

Criminibus felix nemo fuit unquam diu.

Crudelis est, non clemens, qui desaeuiit.

Cui conuenit bene cum pauperie, diues est.

Cuique hominum mores fingunt fortunam sui.

65

Cuius telum elusum opposita est ueste, non minus est latro.

Cuiuis artifici in arte credendum est sua.

Cum ad duo festinas, neutrum perficias bene.

Cum camelus cuperet cornua, aures etiam perdidit.

Cum hominibus pacem, bellum cum uitiis agas.

70

Cum pari certamen anceps, furor aut turpe est cum impari.

Cum uniuerso ipsum rapi ingens mortis est solacium.

Custodias quid dicas, non quid cogites.

Damnat, non odit improbum iudex bonus.

† Damnum nisi ex abundanti raro euenit.

75

Dari bonum quod potuit auferri potest.

Datur maiorum nulla meritis gloria.

Decet omnium regem esse clementissimum.

Dedit unus spiritum, unus eripiet tibi.

Deformis simiorum est formosissimus.

80

Delicatior est, cui alieno condoluit nisu latus.

Demens est, si quis praestat errori fidem.

Deo fauente nauiges uel uimine.

Deo sic lubitum est similem ad similem ducere.

Despicias melius uitam, quam custodias.

85

Deum ut deus, naturam natura opprimit.

Dies habetur nunc nouerca, nunc parens.

Difficile amicos re probare est prospera.

Difficile est, quae tecum uitia creuerunt, recidere.

Difficilius regere imperio est, quam quod nocet excludere.

90

Discas oportet, quamdiu est quod nescias.

Diu non uixit, annis qui multis fuit.

† Diu quod tractas, habeas pro rectissimo.

Docentis uita pluris, quam scientia est.

Docuere fallere multi, dum falli timent.

95

Domi manere fortunatum hominem decet.

Eo quidque animo, quo das, debetur datum.

Eodem inclinat, quo fortuna, hominum fauor.

Et cicatricis post uulnus dux honestae curam agat.

† Et non pollicitam uir bonus seruat fidem.

100

Et oculi et aures uulgi testes sunt mali.

Etiam de pulchra pulchrum est suspendi arbore.

Etiam tyranno imperium est uix precarium.

Excutias, quicquid audias: credas proba.

Ex lite alterius abs te redeat gratia.

105

Facilius crescit incohata dignitas.

Facilius priuato ignoscitur ulto pertinaciter.

Fames stat paruo, plurimo fastidium.

Felicitas est nutrix iracundiae.

Felicitas infelici innocentia est.

110

Felicitatem spernere est felicitas.

Felix uidetur, qui mala ignorat sua.

Foris saepe aliis seruit, qui saeuit domi.

Fortior est, qui cupiditatem uincit, quam qui hostem domat.

Fortuna dat mancupio nil, multa usui.

115

Fortuna ius in hominis mores non habet.

Fortuna magna domino magna est seruitus.

Fortuna multis nimium dat, nulli satis.

Fortuna nil, quod non dedit, cuiquam eripit.

Fortuna regum casus praecipites rotat.

120

Fortuna uincit, nisi nos totam uincimus.

Fortunae inuidia est, si quis immerito est miser.

Fuit olim uitium, nunc mos adsentatio est.

† Geminat peccatum, quem delicti non pudet.

Gemitus dolores indicat, non uindicat.

125

Gerunt cum timidis etiam bellum insomnia.

Gladiator ipsa arena consilium capit.

Gratius datum beneficium dandi celeritas facit.

Grauiora quaedam sunt periclis remedia.

Grauissima ira est, diis quae tradit, quod dolet.

130

Grauius est binis amicis, quam inimicis esse arbitrum.

Haec utinam sit lex cum telo ut ira frangatur suo!

Hominum excusare uitia damnare est deos.

Homo qui tacere nescit, nescit dicere.

Honesta fama praeterit pecuniam.

135

Honesta lex est temporis necessitas.

Iacente quercu quiuis lignatum uenit.

Id agas, ne quis aut contemnere aut uereri te uelit.

Idem amat, qui amicus est, non idem amicus est, qui amat.

Idem amico praestes, tibi quod praestari uelis.

140

Ignauus omnis omni cessat tempore.

Igni probatur aurum, uirtus miseria.

Ignoscas semper alteri, nunquam tibi.

Illaesa non ullum ictum fert felicitas.

Imago est animi sermo, uitae oratio.

145

Imbecilli ad alienam oculi lippitudinem fluunt.

Imperare, non seruire conuenit pecuniae.

Impolitam caue relinquas quam aedificaueris, domum.

Improbis parcendum est ciuibus, ut membris languentibus.

In aliis rebus alius est praestantior.

150

In fortuna sese efferre fortunae est succumbere.

In recessu habeas seuerum, in procinctu clementiam.

Ingenita cuique caritas nostrum est sui.

Inhoneste uincit, armis qui uincit suos.

Iniquitati proxima est seueritas.

155

Inopia est turpis, quae uenit de copia.

In partem quod est perceptum, non in totum fallitur.

Intellegas, ut facias, ecquae sint bona.

Inuidia semper aduersa est felicibus.

Ipsa inquieta exagitat se felicitas.

160

Ira premetur, qui non iram presserit.

Irae exitus fit paenitentiae initium.

Irae remedium maximum est dilatio.

Irritat auidum, non explet pecunia.

Ita agas alienum, ut tuum non neglegas negotium.

165

† Ita amico prosis, ut ne quid noceas tibi.

It per alta uirtus, sequitur humilis tuta inertia.

Labor imperantis militum est securitas.

Latius terrent potentum, ut fulmina, poenae, quam nocent.

Laudatur, qui etiam seruis moderate imperat.

170

Leue debitorem facit aes, inimicum graue.

Lite amicorum religio comprobatur iudicis.

Magis animi ulceribus quam medendum est corporis.

Magis libenter, quam loquaris, audias.

Magnopere quid sis, nil quid habeare interest.

175

Magnus superne iniuriam animus despicit.

Male habet uir medicus, hominum male cum nemo habet.

Male qui dicunt aliis, faciunt ipsi sibi conuicium.

Male uiuet, bene quicumque nesciet mori.

Malim accepisse, quam intulisse iniuriam.

180

Malo bonoque uirtus sublato perit.

Malo humilis uinci, quam superbus uincere.

Malo quaerendus cuneus est nodo malus.

† Malum alienum caue gaudium facias tuum.

Malum consilium consultori pessimum est.

185

Malus aeque est, qui miscetur aequo animo malis.

† Malus auctor etiam rem bonam turpem facit.

Manet cicatrix etiam cum uulnus coit.

Me quam adulando placere ueris malim offendere.

Meliorem mala quem carpit lingua iudicat.

190

Mens incorrupta miseria corrumpitur.

Minimum malum fit contemnendo maximum.

Miser esse non pote uir bonus, dici pote.

Miserarum rerum portus est patientia.

Miseriae atque misericordiae est quaedam uicinitas.

195

Miserum qui nunquam fuerit esse iudico.

Moderatur sua difficilius irae, quam aliena ultio.

Monstrum senilis auiditas pecuniae est.

Morbus est ad oscitantes ipsum etiam os diducere.

Mores iudicans unius cogites de publicis.

200

Mori optabilius, quam torqueri est saucio.

Mortalis nemo est, quem non attingat dolor.

Muliebre est furere in ira et bacchari uirum.

Multa cui hominis, illi amici cuncta sunt communia.

Ne una quidem lucrum hora auarus neglegit.

205

Necesse est multos timeat, quem multi timent.

Necesse est rumpat, qui funem intendit nimis.

† Necessitatum parcitas est remedium.

Negata est magnis sceleribus semper fides.

Nemo imperat, nisi qui seruire potuerit.

210

Nemo prudens, quia peccatum est, ne peccetur, uindicat.

Nemo unquam sapiens proditori credidit.

Nequitia est sibi ipsa poena, felix innocentia est.

Nequitia exseritur opere, non opere incipit.

Neutrum capit, qui lepores uenatur duo.

215

Nil refert animo quo facias, quod fecisse est improbum:

Nulli unquam hominis cernitur animus, cernuntur facta omnibus.

Nil operis de aratro ad arma fugiunt translatae manus.

Nil esse honestum pote, quod non est liberum.

Nil plus luxuria nutrit iracundiam.

220

Nil posse est esse mortuum, non uiuere.

Nil rationis est, adfectus ubi quid inductum est semel.

Nil refert quantum habeas: illud multo est plus quod non habes.

Nil sapiendo homini transitur uita optime.

Nil ubi est a rege tutum, tutus nunquam est rex diu.

225

Nocens fit, hominis ubi succubuerit fides.

† Nocere nescit, qui se uelle prodidit.

Noli hominum quemquam nosse, nedum omnes uelis.

Nolle peccare ubi potueris, pretium est innocentiae.

Non aberres a fortuna: semper sua quemque obsidet.

230

Non aliis risum, qui ex se cepit, praebuit.

Non cui parum est, sed qui cupit plus, pauper est.

† Non est beatus, esse qui se non putat.

Non est pusillum, quicquid minus est maximo.

Non est tuum, fortuna quod fecit tuum.

235

Non est ulla tam bona uxor, de qua nil possis queri.

Non ex uno omnes sunt modulo calceandi hominum pedes.

Non liber est, qui imperio seruit corporis.

Non pote diuitias animus infirmus pati.

Non refert quam multis placeas, quam bonis placeas, uide.

240

Non scelere oportet uindicare unquam scelus.

Non solet spectare causam, sed fortunam misericors.

Non uitium est, cui non sit patrocinium suum.

Non uiuit, qui nil cogitat nisi uiuere.

Nondum est beatus, turba quem non riserit.

245

Nulla maior quam iram amico condonare est gloria.

† Nulli imponas, quod ipse non possis pati.

Nullum homine in terris animal est morosius.

Nullum sine auctoramento est aliquo malum.

Nunc sunt auloedi, qui fieri citharoedi non potuerunt.

250

Nunquam accepti, dati obliuiscaris cito.

Nunquam non aliquid superest diligentiae.

Nunquam non timere mortem, quam mori est crudelius.

Nunquam uenit liquidum aut sincerum ex turbido.

Odi puerulos praecoqui sapientia.

255

Omne tranquillum ubi uidetur, non deest nociturum tibi.

Omnem laborem spes solatur praemi.

Omnes differentes uitam mors incerta praeuenit.

Omnes sunt securi, ubi positum est ius supra omnem iniuriam.

Omnia consulenda, sed non omnia sunt ab omnibus.

260

Omnibus plus in suo pote gallus sterquilinio.

Omnis tanquam uitae extremus est componendus dies.

Optimum ciuilis belli praesidium est obliuio.

Parant amicos lautae res, dubiae probant.

† Parere scire par imperio est gloria.

265

Pati necesse est multa mortales mala.

Pati, non facere iniuriam scit uir bonus.

Peccandi facit ipsa pudorem principis clementia.

Peccat uoluntas, etsi nullo est crimine.

Pedarii caput elingue est sententia.

270

Perdenda sunt multa, ut semel ponas bene.

Perit uoluptas, denegat uirtus mori.

Pestifera uis est ad nocendum quae ualet.

Plurimi famam uerentur, pauci conscientiam.

Plus accipit, qui dat, quam qui datum accipit.

275

Plus prodest cum amico occidi quam cum inimico uiuere.

Possunt mala pusilla euadere: itur contra grandibus.

Pote fictam nemo ferre personam diu.

Praeceptum, ut uiuunt, uolunt, non ut praeceptum est, uiuere.

Praeter deos timere nil tutissimum est.

280

Principis, quodcumque adierit, temperat clementia.

Priuata studia publicum euertunt bonum.

Probantium turba argumentum est pessimi.

Prope est inique ut multet, qui multat nimis.

Prope est libens ut damnet, qui damnat cito.

285

Pudet sordidius nasci, uiuere non pudet.

Pupillus est auarus aetatis breuis.

Puras deus, non adspicit plenas manus.

Quam domum cumque intrat, praestat felicem clementia.

Quam magnum est nolle, ubi dignus sis, laudarier.

290

Quam miser est, cui necesse est esse iam malo!

Quam saepe ueniam qui negauit appetit!

Quam scripseris tibi ipse legem, pareas.

Quam tempus reuocat, illa praecox est fuga.

† Quanti corpus est sine anima, tanti est sine amicis homo.

295

Quem saepe transit casus, aliquando inuenit.

Qui cito laudauit, laudatum accusat cito.

Qui facit inuitus, non qui iussus, est miser.

Qui hostis est suorum, inimicus est communis omnium.

Qui insanit ipse, furere credit ceteros.

300

Qui nummo Venerique immoritur, non uisit causa sua.

Qui pipere abundat, oleribus miscet piper.

Qui potest, non uult ulcisci, iure clementem uoces.

Qui se fugere credit, media solet in fata incurrere.

Quicquam agas caue quod non debes aut quod debes neglegas.

305

Quicquid datur spei improbae, nunquam est satis.

Quicquid plus aequo est futurum, in mitius praeponderet.

Quicquid sibi imperauit, animus obtinet.

Quid est iusiurandum? alieni emplastrum aeris est.

Quid queas ab hoc sperare, quem esse docueris malum?

310

Quid quisque posset, nisi temptando nesciit.

Quod nescias, damnare summa est temeritas.

Quod uis sileri, cuiquam noli dicere.

† Quod uult, habet, qui uelle quod satis est potest.

Quot serui, totidem multis sunt hostes domi.

315

Rapienda, non capienda agendi occasio est.

Rationi te subicias, si omnia uis tibi.

Recti magister metus est infidelior.

Refert bonorum exemplis puniri improbos.

Refert quam bene, non refert quam uiuas diu.

320

Rege saluo una est mens omnibus, amisso cassa est fides.

Regi tyrannus re distat, non nomine.

Regibus est ex mansuetudine certior securitas.

Religiosum odio est nocentis perdere innocentiam.

Reprimit paucorum omnium odium uindicta irritat frequens.

325

Rex, cui se irascendo exaequat, non multum supereminet.

Rixa amicorum animos soluit, confirmat sapientia.

Rosam praeteritam nequiquam est requirere.

Saepe dissimulare satius, quam uelle ulcisci fuit.

Saepe fortuna innocentem, nunquam spes bona deserit.

330

Saepe qui uicit post sanguinem, audax spectat sanguinem.

Saeua ex animaduersione nulla regi est gloria.

Sani animi feruntur motus nostro arbitrio, non suo.

Sapienti amicus magnae est uirtutis locus.

† Sapienti praestat tacere pro se, quam contra loqui.

335

Sapit nequiquam, qui sibi ipse non sapit.

Satis poenarum potuisse est punirier.

Scelus tutum esse pote, securum non pote.

Scit bonus iudex non tam quid, quam qua damnet cernere.

Securus moritur, arti qui immoritur suae.

340

Semper facit a magnis improba ad maiora spes gradum.

Semper redundat ipsum in auctorem timor.

Seueritate adsidua perit auctoritas.

Simulator etiam uultu amicum decipit.

Si qua ueniunt casu ad effectum, ars uocari non potest.

345

Sibi amicum, amicus nisi cui ipse est, nemo putet.

Sibi imperare quemque imperium est maximum.

Sibi placent boni manentque mores: leuis est malitia.

Sine arbitro caue credas esse ullum locum.

Socia est et consors mortis uita ingloria.

350

Stultum est aliis imperare uelle, qui nescit sibi.

Stultum est formidare numerum, qua transire unus potest.

Stultum est timere, quod uitari non potest.

Stultus est, bonis malisque qui ignoscit promiscue.

Sua affluit uirtute, qui alienas amat.

355

Sua ipsius nequitia poena est maxima.

Suam cito in naturam fictum recidit.

Suauis laborum est praeteritorum memoria.

Subinde bos alienus prospectat foras.

Suspecta sunt ipsa ornamenta ementibus.

360

Tacere nunquam, saepe paenituit loqui.

Tam omni quam nulli ignoscere est crudelitas.

Tam sunt mali ministri adfectus quam duces.

Tam turpe nil est, quam uitam incipiens senex.

Tam turpes sunt principi, quam medico multorum neces.

365

† Tarda etiam est ipsa cupiditati celeritas.

Telum fuit grauissimum patribus fides.

Torquere corpus contra naturam est suum.

Tranquillo quiuis est gubernator mari.

Turpe tibi uni dictum rides, indignaris pluribus.

370

Vbi aurum loquitur, nil potest oratio.

Vbi cesses facere, nil prodest bene discere.

Vbi maxime laeteris, metuas maxime.

Vbi peccat solitum remedium, temptatur contrarium.

Vbi sis maritimus, terra caue mutes mare.

375

Vbicumque quisque est, patria est, ubicumque est bene.

Vltro ad bonorum cenas accedunt boni.

Vnde ueneris, reuerti, si sapias, nil est graue.

Vt amere, ames! amoris poculum optimum est.

Vt Charybdis implacata est hominis iracundia.

380

Vt fidas, cum amico multos simul edas modios salis.

Vtrumque uitium est nulli et credere omnibus.

† Velox consilium sequitur paenitentia.

Venia, non clementia poenae est debitae remissio.

Verbosa lingua est argumentum malitiae.

385

Vile nil decet sonare maximorum in laudibus.

Virtutem acerrimam extundit necessitas.

Virtutis nunquam mollis est probatio.

Vitae pessima est iactura, quae fit neglegentia.

Viuit nemo hominum tam pauper quam natus est.

390

Voluptas modica laxat animum et temperat.