Esto nunc Sol testis et haec mihi Terra precanti
Et Dirae ultrices et tu, Saturnia Iuno:
Ad te confugio, nam te dare iura loquuntur,
Conubiis. si quid pietas antiqua labores
5
Respicit humanos, nostro succurre labori,
Alma Venus, aut quicumque oculis haec aspicis aequis.
Accipite haec meritumque malis aduertite numen.
Quid primum deserta querar? conubia nostra
Reppulit et sparsos fraterna caede penates.
10
Quid Syrtes aut Scylla mihi, quid uasta Charybdis
Profuerit mediosque fugam tenuisse per hostis?
Improbe Amor, quid non mortalia <pectora> cogis?
Iussa aliena pati iterumque reuoluere casus,
Ire iterum in lacrimas: sed nullis ille mouetur
15
Fletibus; infixum stridit sub pectore uulnus.
Exstinctus pudor atque inmitis rupta tyranni
Foedera et oblitus famae melioris amantis
Oblitusue suae est; lacrimae uoluuntur inanes.
Nusquam tuta fides, uana spe lusit amantem,
20
Crudelis! quid, si non arua aliena domosque
Ignotas peteret? haec pro uirginitate reponit?
Heu pietas, heu prisca fides! [et haec] captiua uidebo
Reginam thalamo cunctantem ostroque superbo,
Haut impune quidem, si quid mea carmina possunt!
25
30
Triuiis ululata per urbes,
35
Per tot discrimina rerum
Nequiquam erepte periclis?
40
Quam forti pectore et armis,
Quaesitas sanguine dotes.
Nescis, heu perdita, necdum
45
Hoc ignes araeque parabant?
50
CREON - MEDEA
Femina, quae nostris errans in finibus hostis,
Flecte uiam uelis; neque enim nescimus et urbem
Et genus inuisum et non innoxia uerba;
55
Hostilis facies occurrat et omina turbet.
MED.
Nullae hic insidiae nec tanta superbia uictis,
Non ea uis animo nec sic ad proelia ueni.
Non ut rere meas effugit nuntius auris
Vnde genus ducis uarium et mutabile semper:
60
Tu potes unanimes armare in proelia fratres
Funereasque inferre faces et cingere flamma;
Pacem orare manu et uertere sidera retro
Atque odiis uersare domos. tibi nomina mille,
Mille nocendi artes fecundaque poenis
65
Viscera notumque furens quid femina possit.
Cede locis pelagoque uolans da uela patenti!
MED.
Rex, genus egregium, liceat te uoce moneri.
Pauca tibi e multis, quoniam est oblata facultas,
Dicam equidem, licet arma mihi mortemque mineris:
70
Ne pete conubiis natam! meminisse iuuabit,
Dissice compositam pacem, miserere tuorum!
CR.
Ne tantos mihi finge metus nec omine tanto
Prosequere! causas nequiquam nectis inanes.
Stat sua cuique dies; non ipsi excindere ferro
75
Caelicolae ualeant, fati quod lege tenetur,
Nec mea iam mutata loco sententia cedit.
MED.
Non equidem inuideo genero dignisque hymenaeis,
Non iam coniugium antiquum quod prodidit oro:
Tempus inane peto, liceat subducere classem,
80
Extremam hanc oro ueniam. succurre relictae,
Dum pelago desaeuit hiems; miserere parentis,
O genitor! et nos aliquod nomenque decusque
Gessimus: scis ipse neque est te fallere quicquam.
Nunc uicti, tristes (quoniam fors omnia uersat),
85
Submissi petimus terram litusque rogamus
Innocuum: neque te ullius uiolentia uincat.
CR.
Quid causas petis in me exitiumque meorum?
Quicquid id est, timeo uatum praedicta priorum.
Eia, age, rumpe moras: quo me decet usque teneri?
MED.
90
Quem sequimur quoue ire iubes, ubi ponere sedes?
CR.
Ire ad conspectum cari genitoris et ora,
Dum curae ambiguae, dum spes incerta futuri.
MED.
Nunc scio quid sit amor! hospitio prohibemur harenae,
Nec spes ulla fugae, nulla hinc exire potestas
95
Quassataeque rates geminique sub ubere nati
Et glacialis hiems aquilonibus asperat undas.
Si te nulla mouet tantae pietatis imago,
Indulge hospitio noctem non amplius unam,
Hanc sine me spem ferre tui: audentior ibo.
CR.
100
Desine iam tandem: tota quod mente petisti,
Largior et repetens iterumque iterumque monebo:
Si te his adtigerit terris Aurora morantem,
Vnum pro multis dabitur caput.
VOX DEINTVS - CHORVS
VOX
O digno coniuncta uiro, dotabere, uirgo!
105
Ferte facis propere, thalamo deducere adorti,
Ore fauete omnes et cingite tempora ramis.
Velamus fronde per urbem
110
Spe multum captus inani,
115
Fibrae apparere minaces,
120
Thalamis neu crede paratis!
Funus crudele uidebis.
125
Tristis denuntiat iras.
Velati tempora ramis?
Thalamo deducere adorti,
130
Vocat in certamina diuos:
135
Phoebum superare canendo?
Raptim secat aera pinnis
140
Vitamque relinquit in auras.
145
Vocat agmina saeua sororum:
Iuuenem sparsere per agros.
MEDEA - NVTRIX
MED.
En, quid ago? uulgi quae uox peruenit ad aures?
Obstipui, magnoque irarum fluctuat aestu
150
Durus amor; taedet caeli conuexa tueri.
Quae potui, infelix! quae meme in omnia uerti,
Cui pecudum fibrae, caeli cui sidera parent,
Heu, Furiis, incensa feror! stat gratia facti:
Illum ego per flammas et mille sequentia tela
155
Per uarios casus, per tot discrimina rerum,
Eripui leto; fateor me, arma impia sumpsi.
Sed quid ego haec autem nequiquam ingrata reuoluo?
Quid loquor aut ubi sum? ictum iam foedus et omnes
Compositae leges. credo, mea uulnera restant.
NVTR.
160
Non hoc ista sibi tempus spectacula poscit,
Sed cape dicta memor, duri solacia casus,
Sensibus hic imis nostram nunc accipe mentem:
Heu, fuge crudelis terras, fuge litus auarum!
MED.
Cara mihi nutrix, claudit nos obice pontus,
165
Deest iam terra fugae, rerum pars altera adempta est.
Hac gener atque socer patriaque excedere suadet.
NVTR.
Tu ne cede malis, sed contra audentior ito
Et quocumque modo fugias<que> ferasque laborem,
Tu modo posce deos ueniam, tu munera supplex
170
Tende petens pacem causasque innecte morandi
Carminibus: forsan miseros meliora sequuntur.
MED.
Nunc oblita mihi tot carmina, uox faucibus haesit;
Mens immota manet et caeco carpitur igni.
Carmina uel caelo possunt deducere lunam,
175
Sistere aquam fluuiis, deducere montibus ornos.
Has herbas atque haec Ponto mihi lecta uenena
Ipse dedit [mihi]: nihil ille deos, nil carmina curat.
NVTR.
Quid struis? aut qua spe inimica in gente moraris?
MED.
Aut pugnam aut aliquid iam dudum inuadere magnum,
180
Seu uersare dolos seu certae occumbere morti.
IAS.
Quod uotis optastis, adest: timor omnis abesto.
Hic domus, hic patria est, nullum maris aequor arandum;
Soluite corde metum tandem tellure potiti
Per uarios casus. bene gestis corpora rebus
185
Procurate, uiri; iuuat indulgere choreis.
SAT.
Vnde tremor terris? qua ui maria alta tumescunt?
Quid tantum Oceano properant se tingere soles?
Nescio quid certum est: in nubem cogitur aer.
Aspice conuexo nutantem pondere mundum,
190
Et fratris radiis obnoxia surgere Luna.
IAS.
Media fert tristis sucos, nigrisque infecta uenenis,
Quo thalamum eripiat atque ossibus implicet ignem.
Fare age, quid uenias, iam <i>stinc et comprime gressum.
MED.
Ad te confugio, precibusque inflectere nostris,
195
O dulcis coniunx, non haec sine numine diuum
195a
Tanta meae si te ceperunt taedia laudis,
Hos cape fatorum comites, his moenia quaere!
IAS.
Non fugis hinc praeceps, dum praecipitare potestas,
Iam propiore die? nescis, heu perdita, nescis
200
Nec quae te circumstent deinde pericula cernis!
MED.
Hanc quoque deserimus sedem; tibi ducitur uxor.
Cui, pater et coniunx, quondam tua dicta relinquor?
Et sedet hoc animo, dotalis regia cordi est
205
Mene fugis? hoc sum terraque marique secuta?
Hic labor extremus, longarum haec meta uiarum,
Hi nostri reditus exspectatique triumphi?
Quid tua sancta fides? iterum crudelia retro
Fata uocant. tantis nequiquam erepte periclis,
210
Mene fugis? per ego has lacrimas, per siquis amatae
Tangit honos animum, per inceptos hymenaeos,
Per conubia nostra et mensas quas aduena adisti
Te precor: miserere animi non digna ferentis.
Namque aliud quid sit, quod iam implorare queamus?
215
Ipse mihi nuper Libycis tu testis in undis,
Dum rauca adsiduo longe sale saxa sonabant,
†infixure† mari tantis surgentibus undis,
Luctantis uentos tempestatisque sonoras
Compressi et rabiem tantam caelique marisque.
220
Vnius in miseri exitium proque omnibus unum
Obieci caput, id sperans fore munus amanti.
Sed quid ego ambages et iussa exorsa reuoluo?
Nil super imperio moueor; sperauimus ista
Tempore, quo primum fortes ad aratra iuuencos
225
Semine ab aetherio spirantis naribus ignem
Obieci: satis immanis dentibus hydri
Erupit legio et campo stetit agmen aperto,
Telorum seges et iaculis increuit acutis,
Ferrea progenies duris caput extulit aruis.
230
Illi inter sese magna ui uulnera miscent
Confixique suis telis et pectora duro
Transfossi ligno animasque in uulnera ponunt.
Aurum in gens coluber seruabat in arbore ramos,
Nec uisu facilis nec dictu effabilis ulli.
235
Ille manu patiens immania terga resoluit.
Vt me conspexit, flammantia lumina torquens
Ceruicem inflexam posuit somnosque petiuit.
Si te nulla mouet tantarum gloria rerum,
Sin absumpta salus nec habet fortuna regressum,
240
Si nulla est regio, miseris quam det tua coniunx,
I, decus, i, nostrum! faciat te prole parentem
Egregia interea coniunx melioribus, opto,
Auspiciis. possem hinc asportare Creusam!
Spero <e>quidem mediis, si quid pia numina possunt,
245
Supplicia hausurum scopulis: dabis, improbe, poenas,
Quod minime reris, rebus iam rite paratis.
IAS.
Desine meque tuis incendere teque querellis;
Nam mihi parta quies, nullum maris aequor arandum,
Nec ueni, nisi fata locum sedemque dedissent.
250
Heu tot incassum fusos patiere labores,
Nec uenit in mentem fumans sub uomere taurus,
Iam grauior Pelias et aena undantia flammis
Squamosusque draco et quaesita<e> sanguine dotes?
In regnis hoc ausa tuis:
255
Haec loca non tauri spirante<s> naribus ignem
Nec galea densisque uirum seges horruit hastis,
Nec uim tela ferunt: mitte hanc de pectore curam.
Nam quis te, iuuenum confidentissime, nostras
Iussit adire domos? pelagine erroribus actus
260
An fratris miseri letum ut crudele uideres?
IAS.
Siue errore uiae seu tempestatibus acti,
Quis deus in fraudem, quae <te> dementia cepit
Commaculare manus, fraterna caede penates?
Aut ego tela dedi aut uitam committere uentis
265
Hortati sumus? quae dura potentia nostra?
MED.
Nil nostri miserere nihil mea carmina curas?
Efficiam posthac ne quemquam uoce lacessas,
Nec dulcis natos Veneris nec praemia noris.
IAS.
Quid causas petis et inrita iurgia iactas?
270
Iamque uale, melior quoniam pars acta diei est.
MED.
Vtere sorte tua, susceptum perfice munus.
IAS.
Nunc iter ad regem nobis; quod te adloquor hoc est.
MED.
Num fletu ingemuit nostro aut miseratus amanti?
Et dubitamus adhuc? lacrimantem et multa uolentem
275
Dicere deseruit rapidusque intecta recessit.
Quid labor aut benefacta iuuant? mea tristia facta
Fessa iacent. ubi nunc nobis deus ille magister
Et Furiis agitatus amor et conscia uirtus?
Nam quid dissimulo aut quid me ad maiora reseruo?
280
Stat casus renouare omnis, [et] dare lintea retro,
Rursus et casus abies uisura marinos
Te sine, frater, erit. quod si mea numina non sunt,
Flectere si nequeo superos, Acheronta mouebo!
CHORVS
CHOR.
285
290
Tractu se colligit anguis,
Tumidum quem bruma tegebat:
Caput altum in proelia tollit,
Linguis micat ore trisulcis;
293a
295
Patri<a>s<que> obtruncat ad aras;
Furit ululata per urbem
Qualis trieterica Baccho
300
305
307a
310
Anima fugiente uocabat,
NVNT.
Quo feror? unde abii? <rumpit> pauor, ossaque et artus
Perfudit toto proruptus corpore sudor,
315
Genua labant, <gelidus> oculos stupor urget inertis
Arrectaeque horrore comae et uox faucibus haesit.
Quo res summa loco? unde haec tam clara repente
Tempestas sine more furit? maria omnia caelo
Miscuit, ingeminant a ruptis nubibus ignes.
320
Fare mihi atque haec edissere uera roganti.
NVNT.
Aedibus in mediis quaeque ipse miserrima uidi
(Horresco referens): palla subcincta cruenta
In medioque focos, nocturnas inchoat aras
Intenditque locum sertis et fronde coronat
325
Funerea, crinem uittis innexa cruentis,
Vnum exuta pedem uinclis, in ueste recincta,
Spargens umida mella soporiferumque papauer;
Sparserat et latices simulatos fontis Auerni,
Sanguineam uoluens aciem manibusque cruentis
330
Pro molli uiola casiaque crocoque rubenti
Vrit odoratam nocturno in lumine cedrum
Scillamque elleborosque grauis et sulpura uiua
Obscuris uera inuoluens lacrimisque coactis
Voce uocans Hecaten et non memorabile numen
335
Ferro accincta uocat.
Haec effata silet, oculis micat acribus ignem
Exspectans quae signa ferant, haud ignara futuri.
Eripiunt subito nubes caelumque diemque
Et tremefacta solo tellus, micat ignibus aether.
340
Continuo auditae uoces uagitus et ingens;
Visus adesse pedum sonitus et saeua sonare
Verbera; uisaeque canes ululare per umbras
Aduentante dea, refluit<que> exterritus amnis
Et pauidae matres pressere ad pectora natos.
345
Exhinc Gorgoneis Allecto infecta uenenis
Exsurgitque facem adtollens atque intonat ore:
"Respice ad haec; adsum dirarum ab sede sororum,
Talia †cernentem tandem† sic orsa uicissim:
350
"Venisti tandem, mecum partire laborem,
Tu, dea, tu praesens animis inlabere nostris.
Dissice compositam pacem, sere crimina belli
(Namque potes), colui uestros si semper honores."
Talibus Allecto dictis exarsit in iram
355
Horrendum stridens rabidoque haec addidit ore:
"O germana mihi, mitte hanc de pectore curam,
Nunc si bellare paras, et luctu miscere hymenaeos
Funereasque inferre faces et cingere flamma,
Quicquid in arte mea possum, meminisse necesse est
360
Quantum ignes animaeque ualent; absiste precando."
Dixerat: adtollens stridentis anguibus alas,
Ardentis dare uisa faces super ardua linquens.
Illa dolos operi flammisque sequacibus iras
Iungebat, et duplicem gemmis auroque coronam
365
Consertam squamis serpentum; flamma uolantem
Implicat inuoluitque domum caligine caeca,
Prospectum eripiens oculis; mihi frigidus horror
Membra quatit gelidusque coit formidine sanguis:
Improuisum aspris ueluti qui sentibus anguem
370
Aut uidet aut uidisse putat, metuensque pericli
Incipit effari nec uox aut uerba sequuntur.
Idque audire sat est; quo me decet usque teneri?
Vadite et haec regi[na] memores mandata referte.
NVTRIX - MEDEA
NVTR.
Hoc habet, haec melior magnis data uictima diuis.
375
Talia coniugia et talis celebrent hymenaeos!
MED.
Tu secreta pyram, natorum maxima nutrix,
Erige tuque ipsa pia tege tempora uitta,
Verbenasque adole pinguis nigrumque bitumen.
Sacra Ioui Stygio, quae rite incepta paraui,
380
Perficere est animus finemque imponere curis.
NVTR.
Discessere omnes medii spatiumque dedere.
MED.
Heu stirpem inuisam et fatis contraria nostris!
Huc ades, o formose puer, qui spiritus illi!
Sic oculos, sic ille manus, sic ora ferebat!
385
Perfidus! et cuperem ipse parens spectator adesset.
FIL.
Parce pias scelerare manus! aut quo tibi nostri
Pulsus amor? si iuris materni cura remordet,
Natis parce tuis aut nos rape in omnia tecum!
Quo res cumque cadunt, unum et commune periclum.
390
Aspice nos! adsum dirarum ab sede sororum,
Infelix simulacrum, laniatum corpore toto:
Quid dubitas? audendum dextra, nunc ipsa uocat res.
Auctor ego audendi, fecundum concute pectus.
Si concessa peto, si poenas ore reposco,
395
Nullum in caede nefas: amor non talia curat.
Hostis amare, quid increpitas mea tristia fata?
MED.
Suggere tela mihi finemque impone labori!
FIL.
Nec te noster amor pietas nec mitigat ulla,
400
Nec uenit in mentem natorum sanguine matrem
Commaculare manus? nostri tibi cura recessit
Et matri praereptus amor?
MED.
Crimen amor uestrum spretaeque iniuria formae
His mersere malis. fratrem ne desere frater.
405
Poenarum exhaustum satis est, uia facta per hostis
Et genus inuisum dextra sub Tartara misi.
Iamiam nulla mora est currus agitare uolantis.
IASON - NVNTIVS - MEDEA EX ALTO
IAS.
Ei mihi, quid tanto turbantur moenia luctu?
Quaecumque est fortuna, mea est; quid denique restat?
410
Dic age, namque mihi fallax haut ante repertus.
NVNT.
En perfecta tibi promissa coniugis arte
Munera! ingentem luctum ne quaere tuorum.
Sed si tantus amor menti, si tanta cupido est,
Expediam dictis et te tua fata docebo.
415
Conspectu in medio, cum dona imponeret aris,
(Ah, uirgo infelix!) oculos deiecta decoros,
Vndique conueniunt per limina laeta frequentes
Matres atque uiri cumulantque altaria donis.
Religione patrum biforem dat tibia cantum,
420
Cum subito dictuque oritur mirabile monstrum.
Ecce leuis summo descendere corpore pestis
Incipit ac totis Vulcanum spargere tectis,
Regalisque accensa comas, accensa coronam;
Membra sequebantur, artus sacer ignis edebat.
425
Diffugiunt comites, et quae sibi quisque timebat,
Tecta metu petiere et sicubi concaua furtim
Saxa petunt, furit immissis Vulcanus habenis.
Nec uires heroum infusaque flumina prosunt
Quaesitaeque nocent artes, miserabile dictu!
430
Illa autem per populos aditumque per auia quaerit
Arte noua speculata locum paribusque reuinxit
Serpentum spiris uentosasque addidit alas,
Ense leuis nudo, perfusos sanguine currus.
IAS.
Quo sequar? aut quid iam misero mihi denique restat?
435
Me, me, adsum qui feci, in me omnia tela
Conicite, hanc animam quocumque absumite leto!
Funeris heu tibi causa fui; dux femina facti!
MED.
Huc geminas nunc flecte acies et conde sepulchro
Corpora natorum, cape dona extrema tuorum.
440
Et tumulum facite et tumulo super addite carmen:
Saeuus amor docuit natorum sanguine matrem
Commaculare manus, et luctu[m] miscere hymenaeos.
Te super aetherias errare licentius auras,
Crudelis mater! tanton me crimine dignum
445
Duxisti et patrios foedasti funere uultus?
Arma, uiri, ferte arma, date tela, ascendite muros!
MED.
Quo moriture ruis? thalamos ne desere pactos!
Hortator scelerum, nostram nunc accipe mentem:
Siue animo siue arte uales, [opta ardua pinnis
450
Astra sequi] et si adeo dotalis regia cordi est
****** nostrasne euadere, demens,
Sperasti te posse manus? opta ardua pinnis
Astra sequi clausumque caua te condere terra
Et famam exstingui ueterum sic posse malorum.
455
Haec uia sola fuit, haec nos suprema manebat
Sat fatis Venerique datum est: feror exul in altum
Germanum fugiens et non felicia tela
Vltra anni solisque uias. quid denique restat?
460
Et longum, formose, uale, et quisquis amores
Aut metuet dulces aut experietur amaros.
HOSIDII GETAE
Hosidii Getae addiderunt edd. Tertull. de praescript. haer. c. 39 coll. ( Bu. adn. p. 149)