Suscipe conplectens Christo dignissima uirgo,

Alcimus ista tibi quae mittit munera frater

Inque leui calamo causarum respice pondus

Et tenuis fortem commendet cantus amorem.

5

Nam quotiens sanctum compleueris ordine cursum

Alternos recinens dulci modulamine psalmos,

Quos uiuens in corde chelys uirtute canora

Interiore sono castis concentibus aptat:

Tunc licet excusso libeat tibi ludere uersu

10

Atque fatigatam meditando absoluere mentem.

Non hic fallaci tinguetur barbitus unda,

Pegasus unde leues praeuertens motibus auras

Fingitur assumpto pendens hinnisse uolatu,

Dum ferretur equi grauis ungula praepete pinna.

15

Sed nec Pierio ducent hic cantica ludo,

Quas sibi ter ternas mentitur fama sorores.

Dat tibi germanum sed uerax musica plectrum

Et Christum resonans claudetur fistula Phoebo.

Edidit ut quartam genetrix Audentia prolem

20

Teque dedit generi partu fecunda supremo,

Confestim parcam promittit ducere uitam

Ac deinceps paribus castum seruare cubile

Constituit uotis carorum cura parentum.

Et quia principium tam sancti foederis esses,

25

Tu simul offerris Christo, qui protenus ipsis

Accipit in cunis lactantia membra dicatis.

Sic quondam, cum prima nouo splendesceret ortu

Terra nitens pulchrasque darent sua semina fruges,

Viuentem ducens ad sancta altaria fetum

30

Innocuis sonuisse deo balatibus agnum

Insinuante fide iustus cognouerat Abel

Et capite oblato placuit grex totus ab uno.

Ergo ubi uitalis fouit te lympha lauacri

Iamque suum peperit caelestis gratia pignus,

35

Non tibi gemmato posuere monilia collo

Nec te contexit, neto quae fulgurat auro,

Vestis ductilibus concludens fila talentis,

Nec te Sidonium bis cocti muricis ostrum

Induit aut rutilo perlucens purpura fuco,

40

Mollia uel tactu quae mittunt uellera Seres.

Nec tibi transfossis fixerunt auribus aurum,

Quo dependentes ornarent uulnera bacae,

Et pretiosa quidem malas, sed saxa, grauarent.

Latius haec uero sanctus describit Esaias

45

Ornatusque refert uarios, qui membra uenustant,

Quae mox pascendis praebebunt uermibus escas,

Et forsan dum uita manet: nam currere uerbis

Morborum tot saeua potest discrimina nemo,

Ante obitum cuncti quae formidare docemur,

50

Singula uel totis obnoxia mortibus esse,

Omnia dum proprio soluantur corpora fine

Atque unus praestet reliquos desistere casus.

En quid quisque cupit perituro comere cultu,

Interior dum sordet homo ac se crimine turpat.

55

Sed tibi cum geminum tetigerunt tempora lustrum,

Mox stola sincero uelat te candida cultu,

Virginis os habitumque decens, et concipit omnem

Floribus in primis iam mens matura pudorem.

Haut secus exultans sterilis, post damna iuuentae

60

Fecundata nouum cum ferret femina fetum,

Vestem laeta suo paruam texebat alumno,

Disceret ut Samuhel iam tum puer esse sacerdos.

Sic te laeta domus sanctis altaribus aptans

Adsueto docuit dignam concrescere templo:

65

Scriberis in thalamos ac magni foedera regis

Et cupit electam speciem sibi iungere Christus,

Ornatu uario ditat quam gratia pollens.

Haec ubi respirans peruenit gaudia mater

Ac tibi conlatum paruo conspexit in aeuo

70

Grande bonum, teneris dum uirtus creditur annis,

Teque reparturiens melius quam corporis aluo

Spemque metumque inter, quamquam iam libera uoti,

Fert tamen adtonitas sic laeta, quod anxia curas

Insinuans causam lacrimis, tum talia mandat:

75

"Ortu quarta quidem, sacro sed munere prima,

Dulcis nata mihi, caelo quam carne fideque

Bis genui Christoque rudem de uentre dicaui,

Hactenus hoc nostrum fuerat, sed tempore ducto

Iam decet esse tuum: nam quod seruabere uirgo,

80

A me principium, tibi peruenit. omnia posse

Incipies, cum uelle subest. uestigia feruent,

Per quae sectato conscendas tramite caelum.

Nec desunt exempla domi; nam respice quantas

Virginibus florens iam nostrum stemma corona

85

Miserit in caelum, sancto quas dogmate mater

Seueriana leuans et te coniungier optat.

Nec multum senior gaudens Aspidia, quondam

Sacratum uelata caput, tua munia sumpsit

Bis senos iungens sanctis altaribus annos.

90

Quam licet hinc celeri tulerit fors ultima leto,

Nil tamen est subitum semper migrare paratis.

Adspice nunc columen, gemina quod uirgine fulget,

Eximiumque decus, cuius tu iure propinqua

Fuscinam Fuscina refer: nec segnius illam,

95

Quae pietate potens, Graia si uoce sonetur,

Significat propriam sumpto de nomine mentem.

Quis licet emeritum cedant sua saecula culmen

Vitaque sublimi cunctis praepolleat arce,

Eas generosa tamen matres si corde sequaris,

100

Gaudebunt uinci, dum proficis, ac tibi summam

Sponte dabunt palmam superantes uota magistrae".

Haec dicens teneros sancto hortamine sensus

Impulit accendens ad uirginitatis amorem.

Sic mater fecunda utero, fecundior actu

105

Machabaea potens et prolis funere felix,

Orbari gaudens animo uincente senectam,

Edocet hortanti subolem non cedere mundo

Inflammatque pios ad fortia facta furores.

Quid tua nunc repetam, tenero quae fortior aeuo

110

Ante annos animumque gerens responsa dedisti?

Non haec parua tuam suscepit pagina laudem.

Exitus impleto ueniet cum tempore uictor,

Laus melius canitur, cum iam clamante triumpho

Consummata tuis reddentur praemia factis.

115

Nunc decet adtonitos cauta te uoce monere,

Sollicitas tecum partiri ac uoluere curas

Atque iuuare tuos hortantia dicta labores,

Dum pugnat uarius per crebra pericula casus,

Lubrica dum fragili currit sub tramite uita,

120

Dum tua calcatus captat uestigia serpens,

Ascendens dextro quem conterat aggere planta.

Nil non incertum praesentia saecula ducunt

Nec secura datur requies in carne caduca.

Vertuntur nam saepe boni, perit obruta uirtus

125

Partaque transactae decedunt praemia laudis:

At plerumque solet subito succensa calore,

Frigida quae nuper fuerat, mens linquere mundum

Atque repentino restringere crimina freno.

Sic alternantem commutant fata rotatum,

130

Impius ut speret ueniam iustusque timendo

Proficiens cumulum magnis uirtutibus addat.

Nam studium sancti laxet si forte laboris

Pigraque consuetas dissoluant otia curas,

Labitur in praeceps damnosae gloria uitae.

135

Stare nequit meritum: si non adquirit eundo,

Amittit rediens; nitendum est uiribus amplis,

Vt satis angustum seruent uestigia callem.

Nam qui diffusam spatio laxante plateam

Mundanis ludens facili nunc aggere currit,

140

Strictior hunc carcer crudeli sorte ligabit.

Tu modo da ueniam, qui te exhortatur, amori

Currentemque monens, cum uix tamen ipse sequatur,

Suadet ueloci tardus conpendia gressus.

Namque ad doctrinam, canimus quam paupere uersu,

145

Tu melius iam docta uenis, quae iunior ortu,

Religione prior uiuendi iura dicasti

Annorumque sequens meritorum sorte superstas.

Et si consequimur, iam nostrum forte putetur:

Quod sequimur tamen, hoc tuum est: conuersio fratrum

150

Exemplo debenda pio; te respicit auctor

Primitiasque in te sacris de fructibus offert:

Indicit sed sancta fides, ut corde propinquo

Participata leuet fraternum sarcina pondus.

Tu germana, pium quem ducis ab ubere fascem,

155

Non carnis, sed legis habes ceruice fideli

Subdita ferre iugum nec uincla in coniugis ire,

Mundanas odisse uias, percurrere mundas,

Illinc nolle toros, hinc sponsum quaerere Christum,

Sic taedas tempsisse, pio quod amore calere,

160

Pigra uoluptati feruescere corda labori,

Ignorare uirum, fetus tamen edere tales,

Quos numquam tristis possit tibi tollere casus.

Non orbata gemes fecundae pignora uitae

Nec uiduam sponso metues superesse perenni,

165

Expers ipsa mali: nec te sententia tangit,

Qua prolis mortisque parens percellitur Eua,

Occisam pariens subolem uiuente reatu.

Quae subiecta uiro, dominum passura cubilis

Seruit in obsceno tolerans conubia lecto.

170

Sic captiua tori, cum portet nomen inane

Coniugis et uana dicatur imagine consors,

Sola iugo premitur non aequam ducere sortem.

At cum longa decem conplent fastidia menses

Perfectoque grauis fetu distenditur aluus,

175

Semina quae patris fuerant, haec pondera matri

Infligunt duros utero turgente dolores.

Nam cum luctato soluuntur uiscera partu,

Vna luit tanto carnis discrimine pendens,

Quod coiere duo. spes palpat forte dolentem,

180

Editus in lucem si uiuat filius: atqui

Contingit plerumque, gemens ut mortua fundat.

Saepe etiam suboli nec mortis tempore natae

Dant geminum matris commortua membra sepulchrum.

Illud iam leuius quotiens interuenit, ipsa

185

Vt pereat tum sola parens ac pondere fuso

Emittat cum prole animam? quid forte leuatum

Nutritumque diu rapitur si funere pignus,

Vnica quod crebro spes respicit, et perit omne,

Quod sibi conceptis spondebant gaudia uotis?

190

Omnibus his illud grauius, si forte carentem

Caelesti lauacro tenerum mors inuida natum

Praeripiat dura pariendum sorte gehennae.

Quique, genetricis cesset cum filius esse,

Perditionis erit. tristes tunc edita nolint,

195

Quae flammis tantum genuerunt, membra parentes.

Quis memorare queat tanti discrimina casus,

In quos pertrahitur dilectae gloria carnis?

At late longeque tuam discernere sortem

Libertas cum lege potest, qua necteris, ut te

200

Inpia fallentis non stringant uincula mundi.

Tu Mariam sequeris, dono cui contigit alto

Virginis et matris gemina gaudere corona,

Conciperet cum carne deum caelique creator

Intraret clausum reserans mysteria uentrem.

205

A genetrice satus, sed quam formauerat ipse,

Elegit nitidam, de qua procederet, aluum,

Solus qui carnis propriae disponeret ortum

Praesciretque diem longe tempusque uideret,

Quo pariendus erat: praecessit membra uoluntas.

210

Ipse deus uerbum uestitur uiscere sumpto;

Qui cum patre iubet, materno in corpore seruit

Suscipit et famulum, dominus quod iusserat, aeuum;

Tempora per patrem, per matrem semina nescit.

Illa quidem fecunda fuit, quae pondere casto

215

Factorem portare suum dominumque perennem

Edere promeruit; sed nec tibi gloria tanti

Defuerit facti, si Christum credula corde

Concipiens operum parias pia germina caelo.

"Si quis, ait, nostram compleuerit ordine legem,

220

Hic mihi semper erit frater materque sororque".

Adspicis, ut sexu careat caelestis imago,

Interior sortitus homo quam mente retentat?

Praebuit exemplum surgens a morte redemptor,

Femineum maribus cum sic praeponit honorem.

225

Gustabat sumptam nostro pro crimine mortem

In crucis excelso pendens sine crimine Christus

Atque animam, uiuos quae mox remearet in artus,

Fixus adhuc sancto clauis efflauerat ore.

Deseruit populi spectacula talia coetus

230

Signaque ferre nequit, caelum quae triste minatur.

Nam sol obductus uultumque retortus ab orbe

Cesserat iniustas nocturnis luctibus horas

Atque peregrinis aditum dabat ipse tenebris.

Temporibus magno mutatis ordine rerum

235

Nox erat in superis lucemque inferna uidebant.

Intremuit tellus et nisu moenia magno

Concussis celso nutabant uertice cristis.

Senserunt motum priscis discedere saxa

Iussa locis sonitusque nouos conlisa dederunt.

240

Hos inter strepitus cunctis fugientibus illae

Decernunt quamquam trepidae persistere matres,

Peruigil ut sancto sic uiuens cura sepulchro

Seruiat et uoto praesens persoluat honorem.

Pinguia fragranti conponunt illita suco,

245

Quae saluans saluum seruarent lintea corpus.

His amor expensis lugubria dona parabat

Supremum credens semet persoluere munus.

Et cum sic breuiter praeuenerit ista resurgens,

Quod credebatur seruandum poscere funus,

250

Quo non indiguit, placatur munere Christus.

Pro quo respondens confestim gratia praestat,

Angelicos cernant humana ut lumina uultus.

Splendida candebat caelesti in corpore uestis

Et uultum rutilus resperserat undique fulgor,

255

Matribus ut dignis uerbum caeleste sonaret,

Angelus adloquitur sancto quas taliter ore:

"Femineo sexu mentes transite uiriles

Nec trepidate nouo, fortissima corda, tumultu.

Aduersos haec signa petunt; uos nulla timendi

260

Causa manet, quas cura pii confirmat amoris.

Quaeritis, agnosco, pretiosi in sede sepulchri

Sollemni nuper tumulatum funere Iesum;

Sed meminisse decet, quod praescius ore fideli

Dixerit ante obitum duplici non amplius ulla

265

Seruandum se nocte neci: iam tertius hic est,

Qui conplet promissa, dies. patet ecce sepulchrum,

Deseruit uacuum uicta quod morte resurgens".

Taliter excelsus iusso sermone minister

Sparsurus mundo uitalis dona triumphi

270

Has primum gaudere dedit luctuque leuauit.

Ibant inpauidae laeto iam pectore matres

Credula conceptae seruantes corda saluti,

Cum medium Christus sese gradientibus offert

Agnoscique iubet blando et sermone salutat.

275

"Ite, ait, et nostris haec iam mandata referte

Discipulis, norint ut surrexisse magistrum".

Illae conplexis defigunt oscula plantis

Atque ad discipulos alacri cum mente recurrunt

Doctoresque docent et, quae spargenda per orbem,

280

Primum femineis instructi discere uerbis

Agnoscunt animum potius quam uincere sexum.

Communis uirtus igitur, commune periclum

Matribus atque uiris, nulla est distantia cordis;

Rectum uelle subest, si gratia constet, utrisque,

285

Cui tamen adtento desudet uita labore.

Aut quid dona iuuant hominem, si mente soluta

Torpida conlatum disperdant otia munus?

Auxilium conatus amat; quis namque uacantem

Adiuuet aut somno uirtutem iungat inerti?

290

Caelestis rex ille parans discedere terra

Argentum famulis, ut quis uirtute ualebat,

Quinque minas primo, duplicem dat sorte secundo

Atque inpar magnis suscepit tertius unam.

Tunc sic discedens famulos simul instruit omnes:

295

"Nunc ut, quis uestrum deuota mente fidelis,

Experiar, fuerit quaestu noscendus ab ipso,

Qua quis sit uirtute potens, qua praeditus arte:

Thensauros geminate meos usuque polite,

Liuida ne facies pulla rubigine tinguat,

300

Accipitis nitidum pura quod fronte metallum.

Si redeam, meritis reddentur praemia iustis".

Dixit et abscessu caelestia regna petiuit.

Incubuere duo studii certamine uernae.

Faenerat ille citus partem splendentis acerui

305

Pauperibus largo dispensans plurima dono,

Crescit et in cumulos, quidquid confertur egenis.

Exponens alter sacri mysteria uerbi

Vsuras sancto gaudet concrescere lucro

Et cupidus recti uitam, dum praedicat, addit.

310

At solus, minimo qui sumpsit pondere libram,

Defossis scrobibus marsuppia mersa locauit

Degenerique fluens elegit uiuere luxu.

Sed iudex tandem finito tempore mundi

Regreditur, cuiusque moram despexerat, excors

315

Contemnit seruus reditum. tunc omnibus ille,

Vt doceant ratione, iubet, quem tempore tanto

Poscenti reddant operata negotia fructum.

Argentum gemini geminata mole ministri

Promunt et laeto referunt commercia uultu.

320

Tertius ille piger dragmam tellure latentem

Promit, quae iuncti sorbens contagia caeni

Perdiderat proprios incluso lumine uultus.

Illum terribili dominus tunc increpat ore:

"Tantane te nostri tenuere obliuia segnem,

325

Serue piger, reditusque mei sic cura refugit?

Argentum, nitida quod purum luce tulisti,

En taetrum pressumque refers. nam cognita quondam

Delituit nec respondens, ut saepe solebat,

Forma mihi uultusque mei nunc paret imago

330

Adsignata tibi. sed si ferrentur ad usus

Altarisque mei tetigissent credita mensam,

Cresceret inscriptus nostro de nomine nummus.

Nunc igitur famuli uos totum ferte fideles,

Addat et utilibus sors ultima, tollat inerti.

335

Improbus in paucis hic dignus non erit ullis:

Quisque uoluntatem noscens contemnit erilem,

Caeditur hic multis; paucis, qui nescius errat".

Ergo age, succinctis ad fortia proelia lumbis

Armata cum mente ueni nec femina bellum

340

Formides, quod mens peragit. nam gloria dudum

Sexus ista tui nota est tibi saepe legendo.

Nec dubium te nosse reor, cum Debbora quondam

Duceret instructas post fortia classica turmas

Et mulier sumpto praecederet agmina signo

345

Mirantes hortata uiros, quos ipsa ducatu

Exemplo uerboque monens accendit in hostem.

Sed postquam ducens princeps animosa cateruas

Impulit accendens uegetata furoribus arma,

Barbaricae cecidere manus: dissoluitur omnis

350

Hostilis uirtus et, qua se femina monstrat,

Palantes dant terga uiri latebramque petentes,

Si uiuant, uicisse putant. tunc maximus ipse,

Forma giganteae iunxit quem corpore moli

Immensaque leuans produxit uerticis arce,

355

Rex Sisarra fugam telorum fasce reiecto

Incomitatus agit metuens sublime notari

Corpus et excelsa fugitiuum prodere massa.

Sed postquam latuisse putans tectoque receptus

Mollia perpetuo demisit lumina somno,

360

Hunc etiam sternit mulier terraque iacenti

Malleus infixo transfodit tempora clauo.

Femineus sic ille fuit per cuncta triumphus.

At tu uirgo dei, sanctis quam moribus ornant

Hinc pudor, inde fides, internis fortior armis

365

Bella geris, iustis saeuus quae commouet hostis.

Spes tibi fida foret felix in uertice cassis,

Contineat lumbos pretiosi zona pudoris,

Iustitiae lorica tuos constringat amictus,

Pro gladio semper uerbum teneatur acutum.

370

Has uirtutis opes, haec sic solacia belli,

Discribens mentis uarias cum corpore pugnas,

Prudenti quondam cecinit Prudentius arte.

Namque ibi bellatrix et pleno robore pollens

Virginitas armata uenit: quam foeda libido

375

Appetit et casso uocat in certamina nisu.

Sic bellatricem te sentiat aemulus anguis

Cumque lacessitae concedent proelia palmam.

Laeta feras summum calcato ex hoste tropaeum.

Nam quidquid sacrum diuina uolumina uerbis

380

Eloquio sensuque docent, quod praedicat ipse

Antiquus mundi replicans exordia uates,

Seu ille historias texat seu forte figuras,

Quod diuersa retro multorum tempora regum

Post Ruth succiduo gesserunt ordine magnum:

385

Vel quos post reprobum Dauitica regna Saulem

Ter quinquageno scripserunt carmine psalmos,

Pacificus quidquid lata inter sceptra Salomon

Obscurum sensu per clara prouerbia duxit:

Quodque bis octoni post se uidere prophetae,

390

Quod clausum Iob mitis ait cum uulnere aperto:

Hester quid memorem et castae mendacia Iudith,

Ornati cum fraude satraps accenditur oris,

Cum manet inludens obscenum femina lectum

Desectoque feros conpescit uertice uisus?

395

Quod melius cernens caecato in corpore Tobit,

Quae secreta uidens perscripsit conditor Esdras,

Quidquid post priscam succedens gratia legem

Intonat atque noui miracula testamenti

Hinc hominis clamat facies, ast inde leonis

400

Et pernix aquila et fortis certamine taurus.

Inde quater terni puris quod mentibus agni

Egerunt toto spargentes semina mundo:

Bis septena pii quod spargit epistula Pauli,

Quod Petrus Iacobusque docent, quod Iudas et ipse

405

Qui conspecta refert caeli secreta, Iohannes;

Quin et ueridici quae plurima tractatores

Exposuere suis mysteria digna libellis:

Haec tu cuncta tenens animo sitiente bibisti.

Nec, si quid sacrum nostri cecinere poetae,

410

Te latet: agnoscis leges et commata seruas

Atque aliena tuo commendas carmina cantu.

Quid totum replicem? tu sensibus utere doctis

Et quae nota tibi uel quae percursa legendo,

Ad uirtutis opus studio conuerte uirili.

415

Nam nisi doctrinae iungatur uita fidelis,

Agnosci grauius non obseruanda nocebit.

Esuriit quondam dominus, cum forte uianti

Conspicitur diffusa leui ficulnea fronde,

Et iam maturum praedicta ex arbore fructum

420

Carpere tempus erat. quam mox ut repperit ille

Indutam tantum foliis, sed germine nudam:

Prorsus inane uirens ornatus inutilis horret:

Percutitur subito radix adflata calore

Aruit et posito ramorum tegmine truncus.

425

Instruimur tali legem cognoscere signo,

Ne Christi famulum solo sermone fatenti

Nomine conficto uiuens operatio desit.

Nam si Christicolas nosmet sanctosque putemus,

Adgrauat hoc etiam, ni dictum facta sequantur.

430

Sic et uirginitas sacro deuota pudori

Indiget adiunctis uirtutibus et, nisi mentem

Intactam seruans casto cum corpore iungat,

Concumbit uitiis nec castam dicere carnem

Iure potest, animus quam sic corrumpit adulter.

435

Ira, furor, maeror, liuor, discordia, luxus,

Lingua duplex, constricta manus, laxata uoluntas

Moechantur cum corde hominis, tum semine turpi

Fetus mortis alunt. en quo perducitur omnis,

Nomine uirgineo quae se dum iactitat, intus

440

Criminibus grauidam nescit turgescere mentem.

Ecce tibi e multis unum, quo cetera noscas

Exemplo: dominus plebem cum forte doceret

Peruigili cura supremum noscere tempus,

Expectare diem, quo iudex imminet orbi.

445

Virginibus sancto signatos chrismate confert

Hasque decem nobis documenti in uertice monstrat.

Quarum quinque tamen sapientia diues adornat,

Ast aliis stolidum lentauit inertia sensum.

Sopitas pariter requies conplectitur una

450

Atque obitum signans depressit lumina somnus.

Transierat medium uix forte quietis et illud

Tempus noctis erat, quo Christus carne recepta

Fregerat obstructas perrupto cardine leti

Iam portas, inferne, tuas spretoque sepulchro

455

Deuictis laeta remeabat luce tenebris.

Perstrepuit subitus rumpitque silentia clamor:

"Tandem sponsus adest, nocturnus corpore torpor

Cedat et abiecto uegetentur membra cubili"!

Protenus exiliunt omnes stratisque relictis

460

Aptauere suas quaesito lumine flammas.

Tunc sed quinque, quibus cordi sollertia maior,

Quamuis festinent, oleum tamen addere sumptis

Sollicitudo fuit uasis pinguique liquore

Ignibus armatis squalentem rumpere noctem.

465

At quae neglectum liquit pars altera sucum.

Sumens flammigeras nequiquam sustulit hastas.

Emicat exiguus commoti luminis ignis,

Sed uirtute carens languentem lampada feruor

Deserit et siccam percurrit flamma papyrum

470

Atque inter picei nebulosa uolumina fumi

Canescunt pigra crescentes mole fauillae.

Vt sese indignas tali uidere paratu,

Occurrant sponso quae comminus aduenienti.

Tarda mouet lentis pudibundum cura dolorem.

475

Quae prece submissa stultis tum uocibus orant,

Vt porrecta manus torpentes suscitet ignes

Diuidat et proprium sapientia pinguis oliuum.

Respondent pariter tali sermone sorores:

"Est miseranda quidem uestrorum causa malorum,

480

Sed tamen hic oleum non plus, quam sufficit, adfert

Vnusquisque sibi; constat iam copia uasis

Et perfecta suum seruat mensura liquorem.

Nec fas quaesitum partiri aut perdere sucum,

Ne dispersa cauis desint fomenta lucernis,

485

Cumque lucrum uobis dispendia nostra negabunt,

Tota simul fessis torpescant lumina flammis".

Talibus abiectae dictis tristique repulsa

Perlustrant, quocumque loci commercia feruent

Venalesque manus: sed dum disceditur, ecce

490

Introiit sponsus thalamum duxitque paratas

Atque uagas linquens exclusit porta sorores.

Cernis, uirginei pereat quod nomen honoris,

Ni fertur sanctus thalamis caelestibus ignis.

Felix illa manus, largis quae prouida donis

495

Accensum pura fouit pinguedine lumen.

Tantum namque olei uasis diffunditur amplis,

Quantum poscenti miserans porrexit egeno.

Hinc dominus palmis ardentes ferre lucernas

Admonet: hoc opus est, haec clarae gloria uitae.

500

Suppetat ergo tibi pietas, patientia, uirtus,

Sed uirtus animi. fragiles nam carne puellas

Protulit interdum caelo constantia mentis.

Eugeniae dudum toto celeberrima mundo

Fama fuit, dum dat Christi pro nomine uitam.

505

Ante tamen mulier fortes processit in actus,

Cum stipante choro sanctorum fieret abbas

Atque patrem conplens celaret tegmine matrem.

Sed postquam sancto cunctis perclaruit ore

Et meritis annisque graues longaque uerendos

510

Religione senes iuuenali rexit in aeuo:

Inpatiens recti toto qui tempore serpens

Mille nocendi artes stimulis inflammat amaris,

Quod famam uiolare cupit, dedit inde coronam.

Commouet, insano qui fingat amore puellae

515

Accendi Eugeniam motuque ardere uirili.

Turba senum turbata coit, quod crimine tanto

Tam rigidam nuper potuisset soluere uitam

Mens deiecta uiri, uiduataque praesule summo

Nil non posse dolet titubans perfectio carnem.

520

Ducitur ista foro iuuenis saeuumque tribunal

Intrat adhuc monachus. uincit concordia fraudis

Et iam iamque reum secreti ignara tenebat

Publica uis odio tantum flammata sinistro:

Conscia cum sexus proprii cordisque pudici

525

Vincitur, ut uincat iam prodens femina fraudem.

Quamuis exterius carnem conpulsa fateri,

Interiore tamen seruato permanet heros.

Semper tuta fuit casti custodia uoti;

Quamlibet inpugnet miseri fraus callida mundi

530

Extendatque dolis laqueos, mendacia nectat,

Non uenit ad pronam mens culpae ignara ruinam

Quosque fremens hostis fallaci tribulat astu,

Purgandos sancto patientia discutit igni.

Vendiderat quondam iuuenem manus aemula fratrum

535

Et famulum Ioseph tellus Memphitis habebat:

Pertulit ille quidem dominam, cum crimine falso

Confictus uoluisse nefas, quod triste refugit;

Sustinuit tolerans ergastula, uincla, catenas,

Dum spatium replicans geminos sol iungeret annos.

540

Oblitus iam lucis erat, iam crine fluenti

Nutritus macie tangebat terga capillus;

Sed uegetante deo mens nullis clausa tenebris

Praeuidet, arcanum quidquid post exitus implet.

Denique producto certatim gloria fertur,

545

Non tantum uenia: et precibus tunc ipse rogatur,

Vt diadema libens captiuo in uertice sumat,

Exilium regno commutet, principe seruum.

Praemia seruati cordis sic percipit iste.

Susannam post hunc dignis quis laudibus umquam

550

Excolat, infirmis quondam quae uicit in annis

Inproba uota senum coniuratosque furores?

Primum disiuncto quos cepit causa uiritim

Consilio solusque sibi promisit uterque

Spem culpae, sed turpe calens in cordibus ignis

555

Conflauit mentem sceleris fornace duorum.

Conueniunt, nam forte die sic contigit una,

Abscessu ficto diuersa ut parte redirent,

Inque nemus uenere simul; uulgata uicissim

Proditur alterno flagrans in corde uoluptas.

560

Ilicet incautam fallentes fraude puellam

Adpetiere simul: poscunt, consentiat ante,

Dedecoris tantum moueat quam fama rebelli,

Moxque retorquendum facinus, ni cedat, in ipsam.

Confessi ardorem pariter mendacia produnt

565

Disposita et laqueos pandunt, quos nectere uellent.

Anceps illa diu secum luctatur et haerens

Fluctuat, incertae quo uergat pondera mentis:

Lex peccare uetat rursumque infamia terret.

Nunc iterum duros precibus mollire furores

570

Temptat et obscenas lacrimis restinguere flammas.

Sed postquam nullis precibus monitisue remotos

Obstrictosque senes uicit cognata libido:

Femina praeclaro mentem succensa pudore

Decreuit tum casta mori, ne crimine tanto

575

Ambirent miseram carnis commercia uitam.

Caelum teste uocat famamque recusat inanem

Iudicio contenta suo: cum conscia cordi

Commendat se pura fides seruatque futuris.

Maluit ille tamen secreti inspector apertum

580

Examen praestare loco facinusque reclusum

Pandere et obtectas laqueis producere fraudes.

Spectabat uanis commotam fletibus urbem

Iunior ille puer, pueris tribus ipse futurus

Post comes, undanti quos iecit Parthica flammae

585

Contempto imperio flammis feruentior ira.

Arsit contrario pariter crescente calore

Hinc furor, inde fides, sanctis dum mollior ignis

Seruiit et tepido collusit pruna rubore:

Donec miratus cessare incendia satraps

590

Sentiret totus, quantos succenderat ignes.

Hos meritis aequans Danihelis proxima uirtus

Horrida frendentum compescuit ora leonum,

Dum prius accensi stimulis famis atque furoris

Frenatoque simul sternentes corpora rictu

595

Incolumem lambunt inter ieiunia pastum,

Cum sumat tamen iste cibos, quos uertice pendens,

Angelica librante manu per inane citatus,

Subiectas calcans inmotis gressibus auras,

Intulit inlatus fascis cum fasce propheta.

600

Excepit Danihel transmissas desuper escas,

Fercula longinquis mirans feruentia terris

Adseruare suos peregrina in sede sapores.

Hic ergo inpubis Susannam forte uidebat

In tormenta rapi, ueri quam nescius ante

605

Vulgus inauditam damnauerat, et simul omnes

Insontis sontem certabant cernere mortem,

Cum subito in medium iuuenis se proripit agmen,

Accensum tenera castigans uoce tumultum,

Cur tanto ex coetu nullus rem iudicet, ac se

610

Liber ad iniustum clamat non currere letum.

Protenus ad uerbum pueri permota repressit

Turba sequax animos: iudex decernitur ipse

Censetorque senum, per quem uia uera patescat.

Consulit auulsos, quisnam sit criminis ordo:

615

Sed dum discordans responsum praebet uterque,

Coniunctum facinus disiuncta uoce fatentur.

Tunc omnes pariter timor accipit; undique clamor

Tollitur, auctores sceleris plebs obruit omnis

Laudaturque deus, qui numquam uota bonorum

620

Deserit auxiliumque suum pro tempore monstrat.

Et tamen his prior est, quae uirginitate pudica

Intactum perfert uota ad caelestia corpus.

Nam si terrena nubentem lege puellam

Adseruasse toros atque unum nosse cubile

625

Mortali tantum laudatur iudice coetu,

Conice, uirgineis quantum disponitur illic,

Quo Christus uocat hinc, meritis, ubi sede superna

Humanum in partes dirimet genus arbiter orbis,

Agnis dextra leuans, laeuis condemnet ut haedos.

630

Stabunt angelici mirantes facta bonorum

Laudantesque chori, cunctis commune patebit

Decursae carnis meritum: fraus nulla tenebris

Abdere uel notas poterit subducere culpas.

Illic tota tibi substantia, uita petatur,

635

Quo iustus ditat dispensans praemia iudex.

Quondam succincte quod dictum est ore magistri,

Dum uiget officio famulans sollertia Marthae

Adtentamque tenet uerbi uirtute sororem

Cura cibo melior, pastu quia digna perenni.

640

Tunc uacuas domino deponens Martha querellas:

"O doctor, non cernis" ait, "quod sola paratu

Vexor et haec nullum confert germana leuamen"?

Cui Christus sic forte refert: "Sunt plurima, quae te

Obstrictam retinent, melior sed causa quietae

645

Lectaque nec poterit Mariae pars optima tolli".

Sic, germana, suis dum flagrant saecula curis,

Electam seruare tibi non desine partem.

Te meruit primam cognatio tota patronam,

Iam te signiferam sequimur uexillaque Christi

650

Te portante libens sectatur stemma parentum:

Quos licet antiquo mundus donasset honore

Et titulis monstret generoso semper ab ortu:

Plus tamen ornauit diuinum insigne gerentes,

Ordine quod proprio sanctas meruere cathedras.

655

Non et auos tibimet iam nunc proauosque retexam,

Vita sacerdotes quos reddidit inclita dignos:

Pontificem sacris adsumptum respice patrem.

Cumque tibi genitor uel auunculus undique magni

Post fasces placeant populorum sumere fascem,

660

Suscipe, quos humiles patrum ad consortia fratres

Officio simili nectens ecclesia iunxit.

Pro quibus adsiduas Christo persoluere grates

Fundere uel fletus non taedeat: ut tibi nullus

Fratrum de numero desit, dum praemia sumes

665

Factis digna tuis materque effecta parentum

Virgineae uictrix sociabere laeta cateruae.