Has inter uirtutis opes iam proxima paschae

Coeperat esse dies, Domini cum gloria uellet

Ponere mortalem uiuamque resumere carnem,

Non aliam, sed rursus eam, quam munere plenam

5

Lucis ab infernis releuans ad sidera duxit.

Exclamansque palam "pater istac memet ab hora

Saluifica, sed in hanc ideo ueni tamen horam;

Clarifica" dicit "nomen tuum". magnaque caelo

Vox resonans uenit per nubila: clarificaui,

10

Clarificemque iterum. quid apertius est Patre teste,

Caelo assertore? ac nec sic agnoscere Christum

Gens uoluit Iudaea Deum; pars esse ferebat

Hoc tonitruum, pars angelicam crepuisse loquellam.

O gens caeca oculis, o gens durissima corde!

15

Num tonitruus potuit Christum, seu angelus ullus

Auctorem generasse suum, qui nomine Patris

Audito responsa daret, sed ab ore Tonantis

Natum agnoscentis, populus quo crederet astans,

Vox omissa suo respondit consona uerbo.

20

Annua tunc sacrae celebrans per munera cenae

Paschales ex more dapes humilemque magistrum

Se faciens et grata suis exempla relinquens

Assurgit famulisque libens famulatus et omnem

Linteolo accinctus tantum inclinauit honorem,

25

Discipulis ut sponte lauans uestigia cunctis

Nec Iudam exciperet, quem proditionis iniquae

Nouerat auctorem. sed nil tibi gloria, saeue

Traditor, illa dabat pedibus consistere mundis,

Qui sensu pollutus eras uelut omne sepulchrum

30

Exteriora gerens albae uelamina formae,

Sordibus interius foedoque cadauere plenum.

Nec Dominum latuere doli, scelerisque futuri

Prodidit auctorem, panem cui tradidit ipse

Qui panis tradendus erat: nam corporis atque

35

Sanguinis ille sui postquam duo munera sanxit

Atque cibum potumque dedit, quo perpete numquam

Esuriant sitiantque animae sine labe fideles:

Protinus in Iudam, sedes ubi liuor habebat,

Spiritus intrauit taeterrimus armaque sumens

40

In Dominum seruile dedit consurgere bellum,

Pactus grande nefas quauis mercede: neque illi

Culpa datur pretio, sed inhaerent crimina facto.

Tantundem sceleris ter dena nomismata sumens

Argenti paruo caecatus munere gessit,

45

Quantum cuncta simul terrarum regna marisque

Diuitias omnemque uagis cum nubibus aethram

Si caperet, gesturus erat: neque enim bona mundi

Sufficerent magni fuso pro sanguine Christi,

Qui pater est mundi, qui fecerat hunc quoque nasci.

50

Atque utinam sterili damnatus uentre nequisset

Natalem sentire diem, nec luminis huius

Hausisset placidas flabris uitalibus auras

Aeterno torpore latens, miseroque fuisset

Sors melior nescire datam quam perdere uitam:

55

Aut male fusus humo confestim munera lucis

Perderet ut puluis, quem uentus proicit ingens

A facie terrae rapidisque uolatibus actus

Spargitur in uacuas nebulis obscurior umbras.

Tune cruente, ferox, audax, insane, rebellis,

60

Perfide, crudelis, fallax, uenalis, inique,

Traditor immitis, fere proditor, impie latro,

Praeuius horribiles comitaris signifer enses?

Sacrilegamque aciem, gladiis sudibusque minacem

Cum moueas, ori ora premis mellique uenenum

65

Inseris et blanda Dominum sub imagine prodis?

Quid socium simulas et amica fraude salutas?

Numquam terribiles aut pax coniurat in enses,

Aut truculenta pio lupus oscula porrigit agno.

Traditus ergo uiris operator sanctus iniquis

70

Consuetam non linquit opem pueroque reuulsam

Ense Petri, ne qua pius a pietate uacaret,

Reddidit auriculam. nec enim uindicta Tonanti

Conueniens humana fuit, qui milia Patrem

Angelicas sibimet legiones poscere posset

75

Plus duodena dari, si mallet sumere poenas

De meritis quam sponte suas ignoscere plagas.

Tunc parci mucrone iubet, quia uenerat ipse

Ponere pro cunctis animam, non tollere cuiquam.

Namque Petro clara iamdudum uoce fatenti

80

Cum Domino se uelle mori "Prius aliger" inquit

"Quam gallus cantet, hac me ter nocte negabis",

Non reprobando fidem, sed praedicendo timorem.

Continuo ad tristes Caiphae deducitur aedes.

Ille sacerdotum fuerat tunc denique princeps

85

Et princeps scelerum; namque hoc residente cathedra

Pestifera falsis agitatum testibus ardet

Concilium, iam iamque uolant mendacia mille

In Dominum, uanis hominum conflata fauillis,

Et pereunt leuitate sui, uelut ignis oberrans

90

Arentes stipulas, uires cui summa cremandi

Materies infirma rapit, uictoque furore

Labitur inualidae deformis gloria flammae.

Postquam nulla dolis patuit uia, brachia tolli

Armat in insontem saeuus furor. heu mihi quantis

95

Impedior lacrimis rabidum memorare tumultum

Sacrilegas mouisse manus! non denique passim

Vel colaphis pulsare caput, uel caedere palmis,

Aut spuere in faciem plebs execranda quieuit.

Ille tamen patiens subiecto corpore totum

100

Sustinuit nostraeque dedit sua membra saluti.

Namque per hos colaphos caput est sanabile nostrum,

Haec sputa per Dominum nostram lauere figuram,

His alapis nobis libertas maxima plausit.

At senior, cui cuncta potens praedixerat auctor

105

Quae uentura forent (quoniam transire nequiuit

Infectum quod Christus ait), se prorsus adesse

Ipsius ex sociis semel ac bis terque negauit.

Et gallus cecinit; completa est sanctio Christi,

Et sensus rediere Petri: memor ille malorum

110

Immemoris damnauit opus, gemituque sequente

Culpa fugit, cedunt lacrimis delicta profusis,

Et dulcem ueniam, fletus, generastis, amari.

Iamque dies aderat, nocturna maestior umbra,

Flagitium uisura nouum, tenebrisque remotis

115

Pandebat populis Iudaeae crimina gentis.

Mox igitur Dominum Pilati ad moenia duci

Nexibus astrictum Iudas ut uidit iniquus,

Deriguit scelerisque sui commercia reddens

Incassum, facti pretium, non facta reliquit.

120

Quidnam etenim prodeest, illic trepidare timore,

Nullus ubi timor est? aut quae confessio taetro

Lucet in inferno, cum iam demersa securis

Arboris infandae radicibus, exitialem

Quae peperit fructum, feralia germina uertat

125

Funditus et dignis pereant mala robora flammis?

Continuoque trucis correptus mente furoris

Se quoque morte petit, quamquam tunc sanior esset,

Cum scelus ulcisci procurreret, ipsaque dirae

Guttura uocis iter, cuncti quae uendere mundi

130

Ausa redemptorem, nodatis faucibus angens

Infelicem animam laqueo suspendit ab alto.

Lenior ira quidem tanto pro crimine culpae,

Cunctorum cui nulla foret par poena malorum.

Exitus hic mortis tamen et sublime cadauer

135

Ostendit populis, quanto de culmine lapsus

Pridem discipulus qui nunc reus, alta relinquens

Sidera tartareum discenderit usque profundum;

Tunc uir apostolicus, nunc uilis apostata factus.

At Dominus patiens cum praesidis ante tribunal

140

Staret, ut ad iugulum ductus mitissimus agnus,

Nil inimica cohors insontis sanguine dignum

Repperiens, regem quod se rex dixerit esse

Obicit et uerum mendax pro crimine ducit.

Nec mirum si iura Dei gens perfida uitet

145

Imperiumque neget, lucos quae semper amauit,

Idola dilexit; simili nam more furentes

Tunc coluere Baal, nunc elegere Barabban.

Damnatoque pio conseruatoque proteruo

Mutauit per utrumque uiam sententia iustam:

150

Auctor mortis erat iussus qui sumere lucem,

Auctor lucis erat iussus qui sumere mortem.

Credite iam Christum, pro cunctis credite passum.

Quid dubitatis adhuc? en sectus terga flagellis,

Subditus obprobriis, poenas amplectitur omnes,

155

Ne dignus sentire necem uel latro periret.

Heu falx torua patrum, segitem caesura nepotum,

Heu facinus, Pilate, tuum! quot gesseris uno

Crimina iudicio, uigili si mente notares,

Non solas lauisse manus, sed corpore toto

160

Debueras sacrum ueniae sperare lauacrum.

Corripis insontem, sistis sub praeside regem,

Praeponis humana Deo; qua morte teneris,

Quod Dominum numerosa cruci per uulnera figis?

Cumque datus saeuis ad poenam Sanctus abiret

165

Militibus, uilem rubri sub tegmine cocci

Vestitur clamidem, species ut cuncta cruenta

Mortis imago foret; spinis circumdedit amplum

Nexa corona caput, quoniam spineta benignus

Omnia nostrorum susceperat ille malorum;

170

Implet arundo manum, sceptrum quia mobile terrae,

Inualidum, fragile est, uacuum, leue, moxque alienos

Deponens habitus, proprium suscepit amictum,

Scilicet humanae positurus tegmina carnis

Et sumpturus item, nil iam ut mutabile ferret

175

Post mortem propria cum maiestate resurgens.

[Humano ponens mortalem tegmine carnem.]

Nec sine diuino constat moderamine gestum

Quod uinum cum felle datum tristemque saporem

Suscipiens tetigit labiis et ab ore remouit,

180

Quippe necem paruo degustaturus amaram

Tempore, quam reduci contemnere carne pararet.

Protinus in patuli suspensus culmine ligni,

Religione pia mutans discriminis iram,

Pax crucis ipse fuit, uiolentaque robora membris

185

Illustrans propriis poenam uestiuit honore,

Suppliciumque dedit signum magis esse salutis,

Ipsaque sanctificans in se tormenta beauit.

Neue quis ignoret speciem crucis esse colendam,

Quae Dominum portauit ouans, ratione potenti

190

Quattuor inde plagas quadrati colligat orbis.

Splendidus auctoris de uertice fulget Eous,

Occiduo sacrae lambuntur sidere plantae,

Arcton dextra tenet, medium laeua erigit axem,

Cunctaque de membris uiuit natura creantis,

195

Et cruce complexum Christus regit undique mundum.

Scribitur et titulus: Hic est rex Iudaeorum,

Quo nihil a deitate uacet; nam caelitus actum

Hoc Hebraea refert, hoc Graeca Latinaque lingua;

Hoc docet una fides unum ter dicere regem.

200

Huius in exuuiis sors mittitur, ut sacra uestis

Intemerata manens a Christo schisma uetaret.

Quin etiam insonti latere ex utroque cruentos

Constituere uiros, meritum licet omnibus unum

Non faciat similis quamuis sententia; namque

205

Inter carnifices sancto pendente latrones

Par est poena trium, sed dispar causa duorum.

Hi mundo sunt quippe rei pro crimine multo,

Huic reus est mundus, saluatus sanguine iusto.

Suppliciisque tamen rerum dominator in ipsis

210

Iura potestatis non perdidit: aequus utrumque

Iudex namque tuens hunc eligit, hunc reprobauit,

Amborum merita praecelso examine pensans.

Vnus enim, quem uita ferox nec morte reliquit,

In Dominum scelerata mouens conuicia dictis

215

Mordebat propriis et tamquam saetiger hircus

Ore uenenoso uitem lacerabat amoenam:

Alter adorato per uerba precantia Christo

Saucia deiectus nectebat lumina, tantum

Lumina, nam geminas arcebant uulnera palmas.

220

Quem Dominus ceu pastor ouem deserta per arua

Colligit errantem secumque abducere gaudet

In campos, paradise, tuos, ubi flore perenni

Gramineus blanditur ager, nemorumque uoluptas

Irriguis nutritur aquis, interque benigne

225

Conspicuos pomis non decipientibus hortos

Ingemit antiquum serpens habitare colonum.

Ambo igitur uarium diuerso calle latrones

Aggressi facinus uiolentum grande patrarunt.

Infernas adit ille fores, adit iste supernas;

230

Ille profunda sequens penetrauit claustra gehennae,

Abstulit iste suis caelorum regna rapinis.

Interea horrendae subito uenere tenebrae

Et totum tenuere polum maestisque nigrantem

Exequiis texere diem; sol nube coruscos

235

Abscondens radios, taetro uelatus amictu,

Delituit tristemque infecit luctibus orbem.

Hunc elementa sibi meruerunt cernere uultum,

Auxiliis orbata patris, laetata per ortum,

Maesta per occasum. nam lux ut tempore fulsit

240

Nascentis Domini, sic hoc moriente recessit,

Non absens mansura diu, sed mystica signans

Per spatium secreta suum; quippe ut tribus horis

Caeca tenebrosi latuerunt sidera caeli,

Sic Dominus clausi triduo tulit antra sepulchri.

245

Nec tellus sine clade fuit, quae talia cernens

Funditus intremuit, dubioque in fine supremum

Expauit natura modum, ne cogeret omnem

Summus apex inferna petens succumbere molem,

Auctoremque sequens per tartara mundus abiret.

250

Sed pietas immensa uagas properabat ad umbras,

Perdita restituens, non consistentia perdens.

Nulla tamen tanti metuerunt signa pericli

Qui Dominum fixere cruci, quin insuper haustum

Cum peteret sitiens, unus de plebe nefanda

255

Peniculo infusum calamo porrexit acetum.

Manzeribus populis in deteriora uolutis

Conueniens liquor ille fuit; nam dulcia uina

Sicut in horrendum cum conuertuntur acetum,

A mensis proiecta iacent: ita tempore prisco

260

Gens accepta Deo, nunc est odiosa propago.

Ergo ubi cuncta boni completa est passio Christi,

Ipse animam proprio dimisit corpore sanctam,

Ipse iterum sumpturus eam, quia mortuus idem,

Idem uiuus erat membris obeuntibus in se,

265

Non obeunte Deo, cuius uirtute retrorsum

Infernae patuere uiae, ruptaeque fatiscunt

Diuisa compage petrae, rediuiua iacentum

Corpora sanctorum fractis abiere sepulchris,

In cineres animata suos; subitoque fragore

270

Illud ouans templum, maioris culmina templi

Procubuisse uidens, ritu plangentis alumni

Saucia discisso nudauit pectora uelo,

Interiora sui populis arcana futuris

Iam reseranda docens, quia lex uelamine Moyse

275

Tecta diu Christo uobis ueniente patescit.

Dic ubi nunc tristis uictoria, die ubi nunc sit

Mors stimulus horrenda tuus, quae semper opimis

Insaturata malis cunctas inuadere gentes

Poenali dicione soles? en pessima, non tu

280

Peruenis ad Christum, sed Christus peruenit ad te,

Cui licuit sine morte mori quique omnia gignens,

Omnia constituens te non formauit ut esses:

Semine uipereo culpa genetrice crearis

Et uenia regnante peris. iam spiritus artus

285

Liquerat ad tempus, patulo iam frigida ligno

Viscera pendebant, et adhuc furor arma ministrat:

Cuspide perfossum uiolat latus, eque patenti

Vulnere purpureus cruor et simul unda cucurrit.

Haec sunt quippe sacrae pro religionis honore:

290

Corpus sanguis aqua tria uitae munera nostrae.

Fonte renascentes, membris et sanguine Christi

Vescimur atque ideo templum deitatis habemur,

Quod seruare Deus nos annuat immaculatum,

Et faciat tenues tanto mansore capaces.

295

Ergo ubi depositi thesaurum corporis amplum

Nobilis accepit Domino locus ille iacente,

Nobilior surgente tamen, generatio fallax

Augebat sub corde nefas, quod nocte silenti

Discipuli Christum raperent et abisse referrent

300

Ter redeunte die, sicut praedixerat ipse.

Quo stimulante metu uigilum munimina poscunt

Plura dari saeuaque locum obsidione teneri.

Si nondum post uincla crucis, post uulnera ferri,

Post obitum mortis numerosa caede cruentum,

305

Carnifices, implestis opus nec creditis illum,

Qui totiens imis animas produxit ab umbris,

Posse suam reuocare magis: peioribus aptos

Consiliis armate dolos, signate sepulchrum,

Ponite custodes, monumento aduoluite saxum.

310

Quis poterit seruare Deum, cui cardine rerum

Cuncta patent? undis habitat, per tartara regnat,

Et caeli de nube tonat. quid, saeue tumultus,

Excubiis deperdis opus? quid niteris illam

Explorare fidem, cui non uis credulus esse?

315

Coeperat interea post tristia sabbata felix

Irradiare dies, culmen qui nominis alti

A Domino dominante trahit primusque uidere

Promeruit nasci mundum atque resurgere Christum.

Septima nam Genesis cum dicit sabbata, claret

320

Hunc orbis caput esse diem, quem gloria regis

Nunc etiam proprii donans fulgore tropaei

Primatum retinere dedit. hoc luminis ortu

Virgo parens aliaeque simul cum munere matres

Messis aromaticae notum uenere gementes

325

Ad tumulum uacuumque uident iam corpore factum,

Sed plenum uirtute locum. nam missus ab astris

Angelus amoti residebat uertice saxi,

Flammeus aspectu, niueo praeclarus amictu.

Qui gemina specie terrorem et gaudia portans

330

Cunctaque dispensans, custodibus igne minaci

Venerat in forma, Christum quaerentibus alba.

Illae igitur Dominum calcata uiuere morte

Angelica didicere fide. perterritus autem

Miles in ancipiti retinet discrimine uitam,

335

Deserta statione fugax testisque timoris

Vera refert gratis; postquam data munera, fallit

Discipulumque globum placidi sub tempore somni

Clam sibi nocturna Christum abstraxisse rapina

Compositus simulator ait. fare, improbe custos,

340

Responde, scelerata cohors, si Christus, ut audes

Dicere, concluso furtim productus ab antro

Sopitos latuit, cuius iacet intus amictus?

Cuius ad exuuias sedet angelus? anne beati

Corporis ablator uelocius esse putauit

345

Soluere contectum quam deuectare ligatum?

Cum mora sit furtis contraria, cautius ergo

Cum Domino potuere magis sua lintea tolli.

Mentita est uox uana tibi. tamen ista figuram

Res habet egregiam: Iudaeis constat ademptum

350

Quem nos deuoto portamus pectore Christum.

Plange sacerdotes perituros, plange ministros

Et populum, Iudaea, tuum pro talibus ausis.

Non tuba, non unctus, non iam tua uictima grata est.

Quaenam bella tibi clanget tuba, rege perempto?

355

Qui tuus unctus erit, quae uerum amiseris unctum?

Victima quas dabitur, cum uictima pastor habetur?

Discedat synagoga suo fuscata colore,

Ecclesiam Christus pulchro sibi iunxit amore.

Haec est conspicuo radians in honore Mariae,

360

Quae cum clarifico semper sit nomine mater,

Semper uirgo manet; huius se uisibus astans

Luce palam Dominus prius obtulit, ut bona mater

Grandia diuulgans miracula, quae fuit olim

Aduenientis iter, haec sit redeuntis et index.

365

Mox aliis conuiua potens in fragmine panis

Agnitus enituit, quia uerus panis apertis

Semper adest oculis, fidei quos gratia claros

Efficit, ut Dominum uiuentem cernere possint.

Saepe dehinc proprios diuersi temporis horis

370

Discipulos manifestus adit uescentibus illis

Extemplo nunc ora ferens, nunc piscis obusti

Atque faui mandens epulas, quo rite doceret

Corporeas res esse dapes seseque uideri

In membris, quibus ante fuit. formidine rursus

375

Plebis apostaticae, Dominum quae caeca negasset,

Cum foribus clausis resideret turba fidelis,

Pace salutantis sese intulit atque foratas

Expediens palmas nudat latus. ast ibi Thomas,

Cui Didymo cognomen erat, cum fratribus una

380

Non fuerat dubiamque fidem sub corde gerebat,

Donec rursus eo pariter residente ueniret

Qui numquam subtractus erat. Tunc limine clauso

Constitit in medio, non indignatus apertum

Discipulo monstrare latus tactuque probari

385

Vulneris et mentem patienter ferre labantis:

Agnitus hinc potius, quod sit dubitantis amicus.

Quisquis enim artifices caeca sub imagine fraudes

Instruit et uanas cupit exercere figuras,

Non uult agnosci, non uult sua facta requiri,

390

Vt lateat sub nube doli, nebulaque recludens

Omnia sollicitos odit simulator amicos.

Gnarus item Dominus Petro piscante per aequor

Cum sociis captum esse nihil dimittere lina

In dextras hortatur aquas. mox gurgite clauso

395

Pendula fluctiuagam traxerunt retia praedam,

Per typicam noscenda uiam: nam retia dignis

Lucida sunt praecepta Dei, quibus omnis in illa

Dextra parte manens concluditur ac simul ulnis

Fertur apostolicis Domini ad uestigia Christi.

400

Nec piscis prunaeque uacant et panis in uno

Discipulis inuenta loco. quisnam ambigat unam

His rebus constare fidem, quippe est aqua piscis,

Christus adest panis, sanctusque Spiritus ignis.

Hinc etenim abluimur, hoc pascimur, inde sacramur.

405

Tunc epulis praeceptor eos inuitat edendis

Alloquiis de more piis, mensamque petentes

Vnanimes nota Domini bonitate fruuntur

Et Christum sensere suum. modicoque paratu

Postquam uicta fames et surrexere relictis

410

Rite toris, an corde Petrus se diligat alto,

Explorat Dominus; Petrus annuit. ergo nitentes

Pastor amans augere greges operario in omni

Parte bono commendat oues, commendat et agnos.

Haec terno sermone monens, ut terna negantis

415

Culpa recens parili numero purgata maneret.

Inde sequenda docens, Pacem omnes, inquit, habete,

Pacem ferte meam, pacem portate quietam,

Pacem per populos monitis dispergite sanctis

Et mundum uacuate malis: gentesque uocari

420

Finibus e cunctis, latus qua tenditur orbis,

Iussis mando meis omnesque in fonte lauari.

Haec ubi dicta pio Dominus sermone peregit,

Bethaniae mox arua petit: coramque beatis

Qui tantum meruere uiris spectare triumphum,

425

Aetherias euectus abit sublimis in oras.

Et dextra sedet ipse Patris totumque gubernat

Iure suo, qui cuncta tenens excelsa uel ima,

Tartara post caelum penetrat, post tartara caelum.

Illi autem laetis cernentes uultibus altas

430

Ire super nubes Dominum tractusque coruscos

Vestigiis calcare suis ueneranter adorant

Sidereasque uias alacri sub corde reportant,

Quas cunctos doceant: testes nam iure fideles

Diuinae uirtutis erant, qui plura uidentes

435

Innumerabilium scripserunt pauca bonorum.

Nam si cuncta sacris uoluissent tradere chartis

Facta redemptoris, nec totus cingere mundus

Sufficeret densos per tanta uolumina libros.