Nondum longus erat nec multa uolumina passus,

      Iure suo poterat longior esse liber:

Taedia continuo timui incessura labori,

      Sumere ne lector iuge paueret opus.

5

Saepe cibis affert serus fastidia finis,

      Gratior est modicis haustibus unda siti:

Interualla uiae fessis praestare uidetur

      Qui notat inscriptus milia crebra lapis.

Partimur trepidum per opuscula bina ruborem,

10

      Quem satius fuerat sustinuisse semel.

Tandem nimbosa maris obsidione solutis

      Pisano portu contigit alta sequi.

Arridet placidum radiis crispantibus aequor

      Et sulcata leui murmurat unda sono.

15

Incipiunt Appennini deuexa uideri,

      Qua fremit aerio monte repulsa Thetis.

Italiam rerum dominam qui cingere uisu

      Et totam pariter cernere mente uelit,

Inueniet quernae similem procedere frondi,

20

      Artatam laterum conueniente sinu.

Milia per longum deciens centena teruntur

      A Ligurum terris ad freta Sicaniae;

In latum uariis damnosa anfractibus intrat

      Tyrrheni rabies Hadriacique sali.

25

Qua tamen est iuncti maris angustissima tellus,

      Triginta et centum milia sola patet.

Diuersas medius mons obliquatur in undas,

      Qua fert atque refert Phoebus uterque diem:

Vrget Dalmaticos eoo uertice fluctus

30

      Caerulaque occiduis frangit Etrusca iugis.

Si factum certa mundum ratione fatemur

      Consiliumque dei machina tanta fuit,

Excubiis Latiis praetexuit Appenninum

      Claustraque montanis uix adeunda uiis.

35

Inuidiam timuit Natura parumque putauit

      Arctois Alpes opposuisse minis,

Sicut uallauit multis uitalia membris

      Nec semel inclusit quae pretiosa tulit:

Iam tum multiplici meruit munimine cingi

40

      Sollicitosque habuit Roma futura deos.

Quo magis est facinus diri Stilichonis acerbum,

      Proditor arcani quod fuit imperii.

Romano generi dum nititur esse superstes,

      Crudelis summis miscuit ima furor;

45

Dumque timet quicquid se fecerat ipse timeri,

      Immisit Latiae barbara tela neci:

Visceribus nudis armatum condidit hostem,

      Illatae cladis liberiore dolo.

Ipsa satellitibus pellitis Roma patebat

50

      Et captiua prius quam caperetur erat.

Nec tantum Geticis grassatus proditor armis:

      Ante Sibyllinae fata cremauit opis.

Odimus Althaeam consumpti funere torris

      Nisaeum crinem flere putatur auis.

55

At Stilicho aeterni fatalia pignora regni

      Et plenas uoluit praecipitare colos.

Omnia Tartarei cessent tormenta Neronis;

      Consumat Stygias tristior umbra faces.

Hic immortalem, mortalem perculit ille;

60

      Hic mundi matrem perculit, ille suam.

Sed deuerticulo fuimus fortasse loquaces:

      Carmine propositum iam repetamus iter.

Aduehimur celeri candentia moenia lapsu

      Nominis est auctor Sole corusca soror.

65

Indigenis superat ridentia lilia saxis,

      Et leui radiat picta nitore silex.

Diues marmoribus tellus, quae luce coloris

      Prouocat intactas luxuriosa niues.