Praef.

Carmina per thalamum quamuis festina negare

      Nec uolui genero nec potui socero.

Hic socius, dux ille mihi, nostrique per aulam

      Ordinis hic consors, emicat ille prior.

5

Hunc mihi coniugit studiis communibus aetas;

     Illum praeponit uel senium uel honos.

Carmen amor generi, soceri reuerentia poscit

      Officio uatis, militis obsequio.

 

Forte Venus blando quaesitum frigore somnum

Vitibus intexti gremio successerat antri

Densaque sidereos per gramina fuderat artus

Adclinis florum cumulo; crispatur opaca

5

Pampinus et musto sudantem uentilat uuam.

Ora decet neclecta sopor; fastidit amictum

Aestus et exuto translucent pectore frondes.

Idaliae iuxta famulae triplexque uicissim

Nexa sub ingenti requiescit Gratia quercu.

10

Pennati passim pueri quo quemque uocauit

Vmbra iacent; fluitant arcus ramisque propinquis

Pendentes placido suspirant igne pharetrae.

Pars uigiles ludunt aut per uirgulta uagantur,

Scrutantur nidos auium uel roscida laeti

15

Mala legunt, donum Veneri, flexusque sequuntur

Palmitis et summas pennis librantur in ulmos,

Defendunt alii lucum Dryadasque procaces

Spectandi cupidas et rustica numina pellunt

Siluestresque deos, longeque tuentibus antrum

20

Flammea lasciuis intendunt spicula Faunis,

Cum subito uarius uicina clamor ab urbe

Et fausti iuuenum plausus mixtaeque choreis

Auditae per rura lyrae. Celerina per omnes

Italiae canitur montes omnisque maritum

25

Palladium resonabat ager. peruenit ad aures

Vox iucunda deae strepituque excita resedit

Et reliquum nitido detersit pollice somnum

Vtque fuit, turbata comas, intecta papillas,

Mollibus exurgit stratis interque suarum

30

Agmen et innumeros Hymenaeum quaerit Amores.

(Hunc Musa genitum legit Cytherea ducemque

Praefecit thalamis; nullum iunxisse cubile

Hoc sine nec primas fas est attollere taedas).

Conspicitur tandem. platano namque ille sub alta

35

Fusus inaequales cera texebat auenas

Maenaliosque modos et pastoralia labris

Murmura temptabat relegens orisque recursu

Dissimilem tenui uariabat harundine uentum.

Restitit ut uidit Venerem, digitisque remissis

40

Ad terram tacito defluxit fistula lapsu.

Dulce micant oculi; niueas infecerat igni

Solque pudorque genas; dubiam lanuginis umbram

Caesaries intonsa tegit. prior ipsa silentem

Compellat: "numquamne, puer, dilecta relinques

45

Carmina? maternis numquam satiabere donis,

Dedite Musarum studio nimiumque parentis

Aemule? quid medio tecum modularis in aestu?

Iamne tibi sordent citharae? iam lustra Lycaei

Atque pecus cordi redituraque rupibus echo?

50

Huc ades et tantae nobis edissere causas

Laetitiae, cui pompa uiro tam clara resultet,

Quae noua dotetur uirgo; patriamque genusque

Pande, quibus terris orti, quo semine ducti.

Haud ignarus enim, nec te conubia fallunt

55

Vlla; tuo primae libantur foedere noctes."

Ille refert: "equidem dudum te, diua, morantem

Mirabar, quod adhuc tanti secura maneres

Coniugii. non parua tibi mandatur origo.

Fascibus insignes et legum culmine fultae

60

Conuenere domus et qui lectissimus orbi

Sanguis erat. rubris quae fluctibus insula latrat,

Qui locus Aethiopum, quae sic imperuia famae

Secessit regio, quo non rumore secundo

Palladii penetrauit amor mentisque benigna

65

Temperies doctique sales et grata senectus?

Per cunctos iit ille gradus aulaeque labores

Emensus tenuit summae fastigia sedis

Eoum stabili moderatus iure senatum.

Hic splendor iuueni. cunabula prima puellae

70

Danubius ueteresque Tomi. Mauortia matris

Nobilitas spoliis armisque exultat auitis

Immensamque trahit Celerini robore lucem,

Qui quondam Meroen iussus Nilumque tueri,

Cum sibi post obitus et Parthica fulmina Cari

75

Sceptra daret miles rebusque imponere uellet,

Despexit fremitus et praetulit otia regno.

Respuit ingestum, quod ui, quod poscere ferro

Posthabita pietate solent. tum purpura primum

Inferior uirtute fuit meruitque repulsam

80

Obuia maiestas. doluit Fortuna minorem

Se confessa uiro. magnum delata potestas,

Maiorem contempta probat. cognomina sumpsit

Plena ducum genitor. paulatim uectus ad altum

Princeps militiae, qua non illustrior extat

85

Altera, cunctorum tabulas adsignat honorum,

Regnorum tractat numeros, constringit in unum

Sparsas imperii uires cuneosque recenset

Dispositos: quae Sarmaticis custodia ripis,

Quae saeuis obiecta Getis, quae Saxona frenat

90

Vel Scottum legio, quantae cinxere cohortes

Oceanum, quanto pacatur milite Rhenus.

Casta domus, sincera fides, industria sollers.

Elegit Stilicho; nihil ultra laudibus addi

Iudicioue potest. tali nubente puella

95

Nonne tibi cessare nefas? duc protinus omnes,

Duc age. marcentes cupio quassare coronas

Et uibrare faces et noctem ducere ludo.

Haec quoque non uilem iam fistula commodat usum,

Responsura choris." Vix haec Hymenaeus; at illa

100

Fontibus abluitur gelidis legemque capillo

Reddit et ornatum formae prelisque solutis

Mira Dioneae sumit uelamina telae.

Floribus extruitur currus; iuga floribus halant;

Florea purpureas adnectunt frena columbas.

105

Vndique concurrunt uolucres, quaecumque frementem

Permulcent Athesin cantu, quas Larius audit,

Quas Benacus alit, quas excipit amne quieto

Mincius: ereptis obmutuit unda querellis.

Eridani ripas et raucae stagna Padusae

110

Diffugiens nudauit olor. laetantur Amores

Frenatisque truces auibus per nubila uecti

Ostentant se quisque deae magnoque tumultu

Confligunt pronique manus in uerbera tendunt

Atque inpune cadunt: lapsus meliore uolatu

115

Consequitur uincitque suos auriga iugales.

Vt thalami tetigere fores, tum uere rubentes

Desuper inuertunt calathos largosque rosarum

Imbres et uiolas plenis sparsere pharetris,

Collectas Veneris prato, quibus ipse pepercit

120

Sirius et teneras clementi sidere fouit.

Gemmatis alii per totum balsama tectum

Effudere cadis, duro quae saucius ungue

Niliacus pingui desudat uulnere cortex.

Adgreditur Cytherea nurum flentemque pudico

125

Detraxit matris gremio. matura tumescit

Virginitas superatque niues ac lilia candor

Et patrium flauis testatur crinibus Histrum.

Tum dextram conplexa uiri dextramque puellae

Tradit et his ultro sancit conubia dictis:

130

"Viuite concordes et nostrum discite munus.

Oscula mille sonent; liuescant bracchia nexu;

Labra ligent animas. neu tu uirtute proterua

Confidas, iuuenis: non est terrore domanda,

Sed precibus placanda tibi. concede marito

135

Tu quoque neu Scythicas infensis unguibus iras

Exercere uelis: uinci patiare, rogamus.

Sic uxor, sic mater eris. quid lumina tinguis,

Virgo? crede mihi, quem nunc horrescis amabis."

Dixit et aligera geminos arcuque manuque

140

Praestantes de plebe uocat. puer ilicet Aethon

Et Pyrois rutilas respersi murice plumas

Prosiliunt puroque imbutis melle sagittis

Hic nuptam petit, ille uirum. sonuere reducta

Cornua; certa Notos pariter sulcauit harundo

145

Et pariter fixis haeserunt tela medullis.