Ausonius Gregorio filio salutem
En umquam uidisti nebulam pictam in pariete . . .? uidisti utique et meministi. Treueris quippe in triclinio Zoili fucata est pictura haec: Cupidinem cruci affigunt mulieres amatrices, non istae de nostro saeculo quae sponte peccant, sed illae heroicae quae sibi ignoscunt et plectunt deum. quarum partem in lugentibus campis Maro noster enumerat. hanc ego imaginem specie et argumento miratus sum. denique mirandi stuporem transtuli ad ineptiam poetandi. mihi praeter lemma nihil placet, sed commendo tibi errorem meum; naeuos nostros et cicatrices amamus nec soli nostro uitio peccasse contenti affectamus ut amentur. uerum quid ego huic eclogae studiose patrocinor? certus sum, quodcumque meum scieris, amabis; quod magis spero quam ut laudes. uale ac dilige parentem.
Aeris in campis, memorat quos Musa Maronis,
Myrteus amentes ubi lucus opacat amantes,
Orgia ducebant heroides et sua quaeque,
Vt quondam occiderant, leti argumenta gerebant,
5
Errantes silua in magna et sub luce maligna
Inter harundineasque comas grauidumque papauer
Et tacitos sine labe lacus, sine murmure riuos;
Quorum per ripas nebuloso lumine marcent
Fleti, olim regum et puerorum nomina, flores,
10
Mirator Narcissus et Oebalides Hyacinthus
Et Crocus auricomans et murice pictus Adonis
Et tragico scriptus gemitu Salaminius Aeas.
Omnia quae lacrimis et amoribus anxia maestis
Exercent memores obita iam morte dolores:
15
Rursus in amissum reuocant heroidas aeuum.
Fulmineos Semele decepta puerpera partus
Deflet et ambustas lacerans per inania cunas
Ventilat ignauum simulati fulguris ignem.
Irrita dona querens, sexu gauisa uirili,
20
Maeret in antiquam Caenis reuocata figuram.
Vulnera siccat adhuc Procris Cephalique cruentam
Diligit et percussa manum. fert fumida testae
Lumina Sestiaca praeceps de turre puella,
Et de nimboso saltum Leucate minatur
25
* * * * *
26
Harmoniae cultus Eriphyle maesta recusat,
Infelix nato nec fortunata marito.
Tota quoque aeriae Minoia fabula Cretae
Picturarum instar tenui sub imagine uibrat:
30
Pasiphae niuei sequitur uestigia tauri,
Licia fert glomerata manu deserta Ariadne,
Respicit abiectas desperans Phaedra tabellas.
Haec laqueum gerit, haec uanae simulacra coronae;
Daedaliae pudet hanc latebras subiisse iuuencae.
35
Praereptas queritur per inania gaudia noctes
Laodamia duas, uiui functique mariti.
Parte truces alia strictis mucronibus omnes
Et Thisbe et Canace et Sidonis horret Elissa:
Coniugis haec, haec patris et haec gerit hospitis ensem.
40
Errat et ipsa, olim qualis per Latmia saxa
Endymioneos solita affectare sopores,
Cum face et astrigero diademate Luna bicornis.
Centum aliae ueterum recolentes uulnera amorum
Dulcibus et maestis refouent tormenta querellis.
45
Quas inter medias furuae caliginis umbram
Dispulit inconsultus Amor stridentibus alis.
Agnouere omnes puerum memorique recursu
Communem sensere reum, quamquam umida circum
Nubila et auratis fulgentia cingula bullis
50
Et pharetram et rutilae fuscarent lampados ignem.
Agnoscunt tamen et uanum uibrare uigorem
Occipiunt hostemque unum loca non sua nactum,
Cum pigros ageret densa sub nocte uolatus,
Facta nube premunt; trepidantem et cassa parantem
55
Suffugia in coetum mediae traxere cateruae.
Eligitur maesto myrtus notissima luco,
Inuidiosa deum poenis. cruciauerat illic
Spreta olim memorem Veneris Proserpina Adonin.
Huius in excelso suspensum stipite Amorem
60
Deuinctum post terga manus substrictaque plantis
Vincula maerentem nullo moderamine poenae
Afficiunt. reus est sine crimine, iudice nullo
Accusatur Amor. se quisque absoluere gestit,
Transferat ut proprias aliena in crimina culpas.
65
Cunctae exprobrantes tolerati insignia leti
Expediunt: haec arma putant, haec ultio dulcis
Vt quo quaeque perit studeat punire dolore.
Haec laqueum tenet, haec speciem mucronis inanem
Ingerit, illa cauos amnes rupemque fragosam
70
Insanique metum pelagi et sine fluctibus aequor.
Nonnullae flammas quatiunt trepidaeque minantur
Stridentes nullo igne faces. rescindit adultum
Myrrha uterum lacrimis lucentibus inque pauentem
Gemmea fletiferi iaculatur sucina trunci.
75
Quaedam ignoscentum specie ludibria tantum
Sola uolunt, stilus ut tenuis sub acumine puncti
Eliciat tenerum, de quo rosa nata, cruorem
Aut pubi admoueant petulantia lumina lychni.
Ipsa etiam simili genetrix obnoxia culpae
80
Alma Venus tantos penetrat secura tumultus.
Nec circumuento properans suffragia nato
Terrorem ingeminat stimulisque accendit amaris
Ancipites furias natique in crimina confert
Dedecus ipsa suum, quod uincula caeca mariti
85
Deprenso Mauorte tulit, quod pube pudenda
Hellespontiaci ridetur forma Priapi,
Quod crudelis Eryx, quod semiuir Hermaphroditus.
Nec satis in uerbis: roseo Venus aurea serto
Maerentem pulsat puerum et grauiora pauentem.
90
Olli purpureum mulcato corpore rorem
Sutilis expressit crebro rosa uerbere, quae iam
Tincta prius traxit rutilum magis ignea fucum.
Inde truces cecidere minae uindictaque maior
Crimine uisa suo, Venerem factura nocentem.
95
Ipsae intercedunt heroides et sua quaeque
Funera crudeli malunt ascribere fato.
Tum grates pia mater agit cessisse dolentes
Et condonatas puero dimittere culpas.
Talia nocturnis olim simulacra figuris
100
Exercent trepidam casso terrore quietem.
Quae postquam multa perpessus nocte Cupido
Effugit, pulsa tandem caligine somni
Euolat ad superos portaque euadit eburna.
Ausonius Gregorio filio salutem
liber Ausonius Gregorio filio s(alutem) d(icit) K Girardini
Ausonius Gregorio filio sal(utem dicit) T
incipit eglogarum Ausonius Gregorio filio L
codices
C = Padova, Biblioteca Capitolare C. 64 (saec. XV)
K = London, British Library, Kings 31 (1475)
L = Firenze, Biblioteca Medicea Laurenziana, Plut. 51.13 (1490-1500)
T = Leiden, Bibliotheek der Rijksuniversiteit, VLQ 107 (saec. XV-XVI)
Z = consensus C K L T