Qua protenta iacent uastae diuortia terrae,

Et qua praecipiti uoluuntur prona meatu

Flumina per terras, qua priscis inclita muris

Oppida nituntur, genus hoc procul omne animantum

5

Qua colit, Aonii perget stilus impiger oris.

Ardua res, Musae. deus, en deus intrat Apollo

Pectora, fatidicae quatiens penetralia Cirrhae.

 

Pierides, toto celeres Helicone uenite,

Concinat et Phoebo uester chorus; Oceanumque,

10

Carminis auspicium, primum memorate, Camenae.

Oceani nam terra salo praecingitur omnis,

Parua ut caeruleo caput effert insula ponto;

Nec tamen extremo teres est situs undique in orbem,

Qua colitur populis, qua tellus paret aratro,

15

Sed, matutino qua caelum sole rubescit,

Latior (accisi curuatur caespitis arua),

Cetera protentus. tria sunt confinia terrae

Vnius: est primum Libyae, Europaeque Asiaeque.

Aequore ab Hesperio qua se salis insinuat uis,

20

Terrarumque cauis inlabitur, arduus Atlas

Qua iuga celsa tumet, Libye sese explicat ora:

Finis huic Gades, septenaque gurgite uasto

Ora procul Nili. Phariorum hic glaeba recumbit,

Et Pelusiaci celebrantur templa Canopi.

25

Europaeque dehinc laeuum est latus, at procul ambas

Vna Asia, inclinans geminis se cornibus, urget

Desuper, ac rupti diuortia continet orbis.

Europam atque Asiam Tanais disterminat amnis.

Hic se Sarmaticis euoluens finibus ante

30

Scissus Araxeo prius aequore, iam suus unda

Effluit in Scythiam; procul hinc Maeotida Tethyn

Intrat, et inserto freta pellit uasta fluento,

Ismaricique riget semper flabris aquilonis.

At qua piscosi gurges strepit Hellesponti,

35

Vis obliqua sali tepidum procumbit in austrum,

Terrarumque trium modus est mare, donec in alti

Ora procul Nili late Thetis efflua serpat.

Altera pars orbem telluris limite findit.

Caespes terga iacens Asiae succedit in oras,

40

Immensusque modi protenditur: hic latus artans

Caspia contingit freta desuper, atque tumenti

Proximus Euxino est. Asiam conterminus iste

Europamque secat. tellus sese altera in austrum

Porrigit, insertoque sinus inter iacet agro

45

(Nam sinus hic Arabum, sinus hic Aegyptius unda

Aestuat), et Libycis Asiam discernit ab oris.

 

Sic diuersa fuit sententia, rite quis orbi

Limes haberetur. totum hoc circumlatrat aestus,

Et maris infesti moles ligat. una furenti

50

Natura est pelago, pelagi sed nomina mille,

Aequor ut innumeris terrarum admouerit oris.

Qua se blanda satis intendunt flabra fauoni,

Hesperium Oceano mare terras intrat ab alto.

Axe Lycaoniae rursum facis, atque ubi dura

55

Belligeratores nutrit tellus Arimaspas,

Nomine Saturni late iacet aequoris unda.

Hic densata sali stant marmora, pigraque ponti

Se natura tenet, numquam ruit effluus humor:

Mortuus hic Graio perhibetur gurges in usu

60

Denique, quod lento stupeat plaga salsa profundo,

Vel quod sole carens pars orbis taetra rigescat.

Vix hebes has oras ardor Titanius adflat,

Vix euecta dies inluminat, omneque late

Pingue tenebrosa caelum subtexitur aethra.

65

At qua prima dies rutilo sustollitur ortu,

Aureus et tremulas late rubor inficit undas,

Eoum pelagus: freta dicunt Indica ponti.

Propter Erythraei tenduntur dorsa profundi,

Aethiopumque salum diffunditur. hic notus aethram

70

Vrit, et hic aestu radiorum Phoebus anhelo

Arua coquit: sterilis regio est, et inhospita late

Aret humus, cassaeque solo torrentur harenae.

Oceanus sic cuncta uago complectitur aestu,

Vndique sic unus terras interminus ambit,

75

Innumerosque sinus cauat inlabentibus undis

Desuper: ex multis celebri sub nomine tantum

Quattuor infuso late sale terga dehiscunt.

Primus in orbe sinus uasti maris aequora gignit,

Gurgitis Hesperii: procul hic protentus in oras

80

Faucibus a Libycis aestum trahit, atque ubi laetam

Caespite sub pingui pandit Pamphylia glaebam,

Deficit, et curua sinuatur litoris ora.

Alter item est primo breuior, maiorque duobus.

Hic prolapsus aquas, boreali fusus ab alto,

85

Terga procelloso turgescit Caspia fluctu.

Hyrcanum hoc pelagus pars nominat. hinc duo rursum

Ora patent ponti: geminus sinus aequoris intrat,

Telluremque cauat, qua se notus axe tepenti

Erigit. horum unus uada longe Persica fundit,

90

Caspia conuersus procul in freta; porrigiturque

Quartus Arabs: tumet hic rapido per aperta fluento,

Euxinumque salum uidet eminus. en tibi rursum

Aequoris Hesperii tractus loquar: istius unda

Lambit terga soli, qua se uagus explicat orbis.

95

Nam uel caeruleo loca circumplectitur aestu,

Vel celso demissa iugo confinia radit,

Moenia uel fusi praestringit gurgite ponti.

In zephyrum tellus extenditur, oraque terrae

Vltima proceras subducit in astra columnas.

100

Hic modus est orbis Gadir locus, hic tumet Atlas

Arduus, hic duro torquetur cardine caelum,

Hic circumfusis uestitur nubibus axis.

Et primum ruptas se pontus Hibericus illinc

Inserit in terras: caput autem principiumque

105

Europae et Libyae est. mediis infunditur oris,

Inrepitque salum. scopuli stant ardui utrimque,

Vnus et Europam, Libyam procul adspicit alter.

Sic discreta freto procera cacumina celsis

Emicuere iugis, sic intrant saxa profundum,

110

Sic subeunt nubes, sic caelum uertice fulcit

Maura Abila, et dorso consurgit Hiberica Calpe.

Gallicus hinc aestus prouoluitur. hic super urbem

Massiliam gens Graia colit, Ligurumque tumescit

Aequor, et indomito tellus iacet Itala regno.

115

Ausonis hic regio est; pubi genus ab Ioue summo.

Qua se flabra trucis boreae per inhospita terrae

Eructant caelo, populis caput Aeneadarum,

Alba dehinc cautes est terminus: haec freta propter

Trinacriae summa consurgit litoris ora.

120

Euoluuntur item uada fusi caerula ponti;

Insula qua Cyrnus fluctu madet alludente,

Litoris ostriferi protendens latius undam,

Sardiniamque dehinc moles circumflua cingit

Aequoris, et cano spumant freta concita fluctu.

125

Hinc Tyrrhena sali sunt agmina, qua notus axem

Humidus inclinat: qua lux se rursus eoa

Emergit pelago, Siculi maris aestuat unda,

Obliquumque quatit gurges protentior altum

Vsque in saxosi Pachyni iuga. plurimus inde

130

In Cretam trahitur ponti tumor: hicque procul se

Inclinat rupes, saepe obuia fluctibus altis.

Ingreditur pelagus Gortynia moenia iuxta,

Ac procumbentis sola propter pinguia Phaesti.

Prona mari cautes extenditur, ut ferus ora

135

Est aries, ultroque minans petit obuia fronte;

Denique sic olli nomen prior indidit aetas:

Nec minus Italiam cornu prospectat acuti

Litoris, et rapidi perflatur Iapygis ortu.

Hinc se rursus aquis Hadriatica marmora fundunt

140

In boream, zephyrumque dehinc deflexa parumper

Alta petunt, rauco penitus repentia fluctu:

Hic sinus Ionius curuatur litoris acta,

Caespitis et gemini tellus inrumpitur alto.

Nam qua caeruleis pontus sese inserit undis,

145

Illyris in dextris pandit regionibus agros,

Aemathiamque super sulcat genus acre uirorum:

Ausonidum laeua est. hic longo caespite tellus

Funditur, et uaria populorum pube domantur

Arua soli. trina haec pelagi circumtonat unda.

150

Nam qua se zephyri sustollunt flabra, profundum

Tyrrheni est pelagi; qua se notus erigit aethrae,

Sicanum late fluitat mare; qua procul autem

Spirat ab eois pulcher regionibus eurus,

Ionii sunt terga sali. sic Itala tellus

155

Vt circumfusis latus amplum lambitur undis.

Efflua post Siculi moles euoluitur alti,

Inque notum late uada ponti caerula serpunt,

Donec harenosas attollant aequora Syrtes,

Infidumque rati tenuent mare. languida quippe

160

Aequore iam fesso sese trahit unda per ambas.

Montibus ab Siculis capit autem prona meatum,

Cretaeisque iugis uix Syrtes inter oberrans

Parcior, et tenui praetexens ima fluento.

Rursus ab Idaea Salmonide porrigit aequor

165

Se geminum: nautae Pharium dixere profundum,

Quod procul in Casiae uergit confinia cautis:

Sidoniique dehinc late salis aestuat unda,

Issicus immodico donec sinus ore patescat,

Aequoris et nostri sit terminus; arua ubi late

170

Pinguia proceris Cilicum uersantur aratris.

Curua salo forma est: hinc sese marmora ponti

In zephyrum torquent, ac flexu lubricus errat

Gurges, et exesas inlabitur unda lacunas.

Sic uirosarum prolixa uolumina sese

175

Sponte cerastarum facili sub uiscere curuant;

Sic spiras crebro sinuat draco, seque uel orbe

Colligit inclinans, uel pronis agmina longe

Tractibus absoluit: stridet nemus undique totum,

Pestifero adflatu serpens uagus inquinat aethram.

180

Haud secus inlapso penetrantur litora fluctu,

Et rursum tellus init aequora: iugis ubique

Mugitus pelago est, gemitu loca cuncta resultant.

Imminet hic late Pamphylia, subluit illic

Vnda Chelidonias, inlisum murmurat aequor

185

Saepius, et crebra spumescunt aequora rupe.

Terminus hic cautis Patareidis eminet arcis.

Ac rursum in zephyrum uada semet caerula curuant:

Hic salis Aegaei tractus tonat, inque Bootis

Plaustra dehinc rapidi flectuntur marmora Nerei,

190

Saxosis Sporadum saepe obluctantia ripis.

Non aliud tanta consurgit mole profundum,

Non sic curua Thetis fluctu tumet: extimus olli

In Tenedum cursus, pelagi caput incipit Imbro.

Caespitis hinc proni protendens dorsa Propontis,

195

Flatibus ex boreae tepidum procumbit in austrum,

Immensaeque Asiae populos alit ubere terrae.

Hinc artas inter fauces atque obuia saxa

Thracius angustas discludit Bosphorus oras,

Bosphorus Inachiae subuector uirginis olim.

200

Nam uicina sibi stant litora, terraque parci

Faucibus oris hiat, pronam sinus euomit undam.

Proxima non alibi tantum diuortia cernas

Caespitis: hoc pecoris dorso sternacis in aequor

Inachis inlata est; sic pectus canduit ira

205

Paelicis, et tanto diuam dolor extulit igni.

Illic instabili fama est sale saxa moueri,

Inferrique sibi flabris urgentibus oras;

Hic rigidas errare ferunt per marmora cautes,

Et nunc ora sali uastas praetendere rupes,

210

Nunc aperire sinum. gemit amplo murmure pontus,

Seu quod collisas Thetis indignata per arces

Saeuiat obiectis, seu quod breuis exitus undas

Exserat, et strictis eructet faucibus aequor.

Interius lato pontus se gurgite fundit,

215

Vndarumque procul latus explicat, aurea Phoebi

Qua rota purpureo repetit conuexa sub ortu.

Sic obliqua maris panduntur denique dorsa,

Vt matutinis inclinent aequor habenis,

Longior aut boreae concedat gurges in axem.

220

Pontus enim nostrae sinus est amplissimus undae.

Hic Asia ab laeuis praecingitur Europamque

Excipit, aduersusque dehinc se Thracius artat

Bosphorus et tenui uix panditur oris hiatu.

At qua diducto pontus distenditur aestu,

225

Vt porrecta mari terrae iuga longius intrant

In pelagus, tractuque uago sua litora linquunt,

Caespite Paphlagonum prodit saxosa Carambis.

Altera se cautes similis procul arietis ori,

Dura pruinoso qua torpet Taurica caelo,

230

Exserit, et tenta late premit aequora fronte.

Eminus ista notum uidet, arctos eminus illa.

Porro inter fluctus ac fusi marmora ponti

Proxima celsorum sic sunt sibi dorsa iugorum,

Quamuis uasta sali moles interfluit arces,

235

Vt gemini sit forma maris. sed brachia pontus,

Finibus arctois, eoae lucis in ortum,

Et qua prona dies atris inuoluitur umbris,

Molliter inclinans, Scythici speciem facit arcus;

At tepidi de parte noti derectior ora,

240

Continuumque iacens rigidi sub imagine nerui

Tenditur: excedit confinia sola Carambis

In boream uergens. boreali rursus in arcto

Ore sinus patulo Maeotidis alta paludis

Aequora prorumpunt: Scytha late barbarus oras

245

Incolit, et matrem ponti cognominat undam.

Sola parens ponto, genetrix haec sola fluento:

Hoc se fonte trahunt uaga glauci marmora ponti,

Cimmerio prolapsa sinu; nam Bosphorus illic

Cimmerius fauces aperit: circumque superque

250

Cimmerium gens dura colunt. hic ardua Taurus

In iuga consurgit, caelumque cacumine fulcit

Verticis, et celsis late caput inserit astris.

Huc, mirante salo, quondam sese intulit Argo

Thessala, et innantem stupuerunt aequora cymbam.

255

Sic uasti moles pelagi interfunditur oras,

Sic se forma maris toto procul explicat orbe.

 

Nunc tibi tellurem uersu loquar. incute docto,

Phoebe, chelyn plectro. Musis intermina uita

Permanet, et memori laus semper pullulat aeuo.

260

Indefessa tuae sint mentis acumina, lector,

Sudorisque mei patulo bibe carmina rictu:

Dulcis in his haustus, meritum graue, gratia perpes.

Ergo solum terraeque Libystidis ora per austrum

Tenditur, eoae procul in confinia lucis.

265

Gades principium est. caput huius caespitis autem

Artius angusto conducit litora tractu,

Oceanique salum cuneo subit; istius orae

Terminus immensis Arabum concluditur undis:

At latus hoc terra diffusius explicat agros,

270

Aruaque tenta patent. haec pingui caespite tellus

Aethiopum est nutrix, qui nigros propter Erembas

Extremi Libyae curuo sola uomere sulcant;

Et rursum Aethiopes soli subiecta cadenti

Arua tenent. sic scissa uirum gens ultima terrae

275

Incolit: hos adflant rutilae incunabula lucis,

Hi iam praecipitis terrentur solis habenis.

Propter proceras zephyri regione columnas

Mauri habitant. his fluxa fides et inhospita semper

Corda rigent; trahitur duris uaga uita rapinis.

280

Proxima se late Numidarum pascua tendunt,

Massyliique super populi per aperta locorum

Palantes agitant. certi laris inscia gens est:

Nunc in dumosas erepunt denique rupis,

Nunc quatiunt campos, nunc siluas inter oberrant

285

Coniugibus natisque simul; cibus aspera glando

Omnibus; haud ollis sulcatur caespes aratro,

Non his mugitus pecudum strepit. inclita post hos

Moenia consurgunt Tyriae Carthaginis: illa

Vrbs Phoenissa prius, Libyci nunc ruris alumna,

290

Paci blanda quies, et bello prompta cruento.

Ast hinc in Syrtim praeceps ruit unda minorem,

Vlteriusque dehinc qua lux se reddit Olympo,

Maior uasta sibi late trahit aequora Syrtis,

Infidumque rati pelagus furit: ardua quippe

295

Vndarum moles Tyrrheno cogitur aestu,

Curuatumque salum quatit amplo litora fluctu;

Ecce alias lento prorepit gurgite Nereus,

Vndaque uix tenuis siccas praetexit harenas.

Immemor ergo modi semper natura duabus

300

Syrtibus, et classem sors crebro caeca fatigat.

Ambarum medio procera Neapolis arcem

Subrigit; hanc rursum gens late prisca uirorum

Lotophagi includunt; durosque Nasamonas inde

Accipe, quis quondam populorum examina multa

305

Versauere solum, multo sonuere per agros

Balatu pecudes: nunc lati iugera campi

Et grege nuda iacent, et sunt cultoribus orba.

Ausonis haec duro uastauit dextera bello;

Ausonis inuicti gens roboris una per orbem

310

Arma tulit: pubem Latiam ferus horruit Hister,

Romanas aquilas Rhodanus tremit, Italidum ui

Maesta paludiuagos Germania fleuit alumnos.

Illi caeruleas attingunt aequoris undas;

At qua nauigero tellus discedit ab aestu,

315

Innumerae gentes, populorum examina mille

Arua tenent. hic fata canit uenerabilis Hammon,

Mugit harenosis nemus illic denique lucis.

Adstat Cyrene propter uetus, erigiturque

Vrbs procera arces, et Apolline diues alumno.

320

Marmaridae iuxta; procul hic tamen ultima regni

Aegypto inclinant: tergo Gaetulia glaebam

Porrigit, et patulis Nigretae finibus errant.

Protinus hinc Garamas late confinia tendit,

Trux Garamas, pedibus pernix, et arundinis usu

325

Nobilis. at quantum terrarum interna recedunt,

Vt procul Oceano tellus uicina madescat,

Aethiopum populos alit ampli caespitis ora;

Terminus Aethiopum populos adit ultima Cerne.

Post Blemyes medii succedunt solis habenas,

330

Corpora proceri, nigri cute, uiscera sicci,

Et circumuincti neruis exstantibus artus.

Hi celeri molles currunt pede semper harenas,

Nec tamen impressae linquunt uestigia plantae.

Eminus euoluunt hinc sese pinguia Nili

335

Flumina, et intenti prolabitur aequoris unda.

Hic qua secretis incidit flexibus agros,

Aethiopum lingua Siris ruit: utque Syenen

Caerulus accedens diti loca flumine adulat,

Nomine se claro Nilum trahit, inque iacentem

340

Aegyptum fusus fluctu premit arua marito,

Fecundatque solum. procul illinc agmina cogit

In boream, scissusque uagis anfractibus aequor

Proserit, et ponto septem ferus explicat ora.

Non olli compar quisquam fluit, inclita quamquam

345

Vndique se totis eructent flumina terris.

Nilus et immensos limum dispergit in agros,

Et fouet inuecto sata gurgite; Nilus honorem

Telluri reparat; Nilus freta maxima pellit.

Hic Asiam ab Libya disterminat, axe fauoni

350

Secernens Libyam; redeuntis solis ab ortu

Disiungens Asiae medio confinia fluctu.

Nec procul illa uirum gens incolit, actibus olim

Quae prior humanis leges et iura notauit,

Vomere quae duro, quae longi pondere aratri

355

Sollicitauit humum, quae fetus edere sulcis

Tellurem docuit, quae caedens partibus aethram

Prodidit obliquo solem decurrere caelo.

Istius ergo tibi formam regionis et orae

Expediam uersu. blandus praetenditur aer,

360

Prodigus herbarum caespes iacet, aspera nusquam

Culmina consurgunt, portus cauat ora frequentis;

Quidquid terra dehinc redeuntis sufficit anni

Tempore, prae cunctis stupeas specieque modoque.

Trina loco frons est, sed latior axe Bootis,

365

Luce sub eoa constrictior, usque Syenen

Tenditur, unde pii uoluuntur flumina Nili.

Hic urbs est Thebae, Thebae quae moenibus altis

Praecinxere larem, Memnon ubi Tithoneus

Suspectat roseas Aurorae matris habenas.

370

Pars quae coeaneo discedit ab aequore, septem

Oppida sustentat; notiam pars uergit in oram,

Et modus est olli Serbonidis alta paludis;

Altera pulsatur genitabilis ore fauoni.

Hic urbem posuit Pellaeae dextera gentis;

375

Hic inter celsas late surgentia nubes

Templa Sinopaei Iouis adstant nixa columnis,

Diuite saxorum circumuestita metallo,

Auro fulta graui, niueo radiantia dente.

Nec minus hic speculae uertex subducitur, ex quo

380

Cernere sit longe Pallenidis intima terrae.

At qua surgenti terrae pars conscia Phoebo est,

Aggere murorum Pelusia moenia surgunt.

Gens hic docta sali tumido freta gurgite currunt,

Inque procellosos lembum conuertere fluctus

385

Ludum habet, et rauca uitam producit in unda.

Talis forma iacet Libyae, talique recessu

Ab zephyro eoum tellus incumbit in axem.

Istius extenti sola caespitis undique sulcant

Gentes innumerae, quae sparsae litore longo

390

Oceani australis uada late caerula tangunt,

Et quae multimodis media tellure agitantes

Arua domant, et quae Tritonidis alta paludis

Vt circumfuso populorum examine cingunt.

 

Nunc tibi et Europae fabor latus. haec, ubi terras

395

Intrat Atlantei uis aequoris, accipit ortum.

Vnus utramque sali fluxus secat, et procul unum

Distinet os ambas: eadem insinuatio ponti

Europam et Libyam rapido disterminat aestu.

Sed prior illa tamen tepido perfunditur austro,

400

Haec subit insanos tergum curuata aquilones.

Ambae Asiam rursum simili sub limite tangunt;

Aequus utrimque modus protenditur; at simul ambas

Si conferre sibi quisquam uelit, una parumper

Vt credatur humus, mediique interflua ponti

405

Subtrahat: extemplo, quali nux pinea forma est,

Singula uersanti talis succedet imago

Europae et Libyae. sic nam latus explicat ambas,

Vnum et utrimque caput, similis quoque finis utrimque.

Sed tamen Hesperii qua spectant aequoris undam,

410

Ambae producto coeunt sibi caespite terrae;

Qua matutinis sol istas ignibus adflat,

Latior ambabus species distenditur. unum

Hoc agili sub mente tenens, uelut obuia habebis

Cetera terrarum. tellus Europa columnis

415

Proxima magnanimos alit aequo caespite Hiberos.

Hi super Oceani borealis frigida tangunt

Aequora, et excursu diffusi latius agri

Arua tenent, duris nimium uicina Britannis;

Flauaque caesariem Germania porrigit ora,

420

Dumosa Hercyniae peragrans confinia siluae.

Inde Pyrenaei turgescunt dorsa niualis,

Gallorumque truces populi per inhospita terrae

Vitam agitant. tum caeruleum Padus euomit antro

Flumen, et extento patulos premit aequore campos.

425

Hic prius Heridani propter nemorosa fluenta

Fleuerunt liquidae lapsum Phaethonta sorores,

Mutataeque manus planxerunt pectora ramis.

Nec procul hinc rigidis insurgunt rupibus Alpes,

Nascentemque diem celso iuga uertice cernunt.

430

Porro inter cautes et saxa sonantia Rhenus,

Vertice qua nubes nebulosus fulcit Adulas,

Vrget aquas, glaucoque rapax rotat agmine molem

Gurgitis, Oceani donec borealis in undas

Effluat, et celeri perrumpat marmora fluctu.

435

Quin et Danubium produnt secreta repente

Barbara, sed discors tamen est natura fluento.

Abnoba mons Histro pater est: cadit Abnobae hiatu

Flumen; in eoos autem conuertitur axes,

Euxinoque salo prouoluitur; ora per aequor

440

Quinque uomunt amnem, qua se procul insula Teuce

Exserit: hunc, rigidi qua spirant flabra aquilonis,

Sarmata, Germani, Geta, Basternaeque feroces,

Dacorumque tenent populi, tenet acer Alanus,

Incola Taurisci Scytha litoris; indeque rursum

445

Dira Melanchlaeni gens circumfusa uagatur.

Proxima Neurorum regio est, celeresque Geloni,

Praecinctique sagis semper pictis Agathyrsi.

Inde Borysthenii uis sese fluminis effert

Euxinum in pelagus; tunc aequora Panticapaei

450

Ardiscique tibi caeso de uertice surgunt

Riphaei montis: ibi dura saepe sub arcto

Densa pruinosos eructant nubila nimbos.

Hic dites uenae niueum gignunt crystallum,

Atque hic indomito tellus adamante rigescit

455

Inter Riphaeos et proceros Agathyrsos.

Haec gentes Histrum, qua se plaga dura Bootis

Porrigit, incumbunt. medii de parte diei

Per dumosorum reptantes dorsa iugorum

Gerrae habitant. Gerras attingunt oppida late

460

Norica, et immodicae rursum loca pinguia glaebae

Pannonia exercet. boream subit altior agro

Moesus, et extento post tergum caespite Thracas

Plurimus excedit. tunc ipsi maxima Thraces

Vomere sollicitant curuo loca: denique longo

465

Qua porrecta iacet spatio piscosa Propontis,

Et qua praecipiti fluctu furit Hellespontus,

Aegaeumque dehinc procul in mare, plurima Thraces

Arua tenent. hic mellifluis Pallena sub antris

Lychnitis rutilae flammas alit; hic et iaspis

470

Fulua micat stellis, quantum conuexa per aethrae

Ignea perpetuis ardescunt sidera flammis.

 

Hic rursum occiduis Europam fabor ab oris.

Haec tamquam speculis adsurgens plurima trinis

Spectat Achaemeniae lucis iubar. unus Hiberos

475

Limes habet, limes tenet alter denique Graios,

Ausoniae medius protendit latius arua.

Oceani uicina salo qua glaeba recumbit,

Oceani Hesperii, tumet illic ardua Calpe;

Hic Hispanus ager, tellus ibi diues Hiberum;

480

Tartesusque super sustollitur, indeque Cempsi

Gens agit, in rupis uestigia Pyrenaeae

Protendens populos. medio se limite glaeba

Ausonis effundit. mediam secat Appenninus

Ausoniam: nam qua boreali uertice ad aethram

485

Concrescunt Alpes, surgit caput Appennino,

Et qua Sicanii tellus madet aequoris aestu,

Vt protelatae molis iuga gurgite condit.

Hunc circa multae sola sulcant proxima gentes;

Et tamen has omnes sollers tibi Musa loquetur.

490

Prima uetustorum gens est ibi Tyrrhenorum;

Inde Pelasga manus, Cyllenae finibus olim

Quae petit Hesperii freta gurgitis, arua retentat

Itala. tum multa tenduntur parte Latini,

Per quos flauentis Tybris pater explicat undas,

495

Romanosque lares lapsu praelambit alumno.

Hinc Campanus ager glaebam iacit. hic freta quondam

Parthenopen blando labentem in marmora ponti

Suscepere sinu. tepidum si rursus in austrum

Conuertare, oculis nemorosi maxima cernes

500

Culmina Piceni. coma largi palmitis illic

Tenditur, ac fuso Bacchus tegit arua flagello.

Tunc Lucanorum regio insurgentibus alte

Cautibus horrescit: scrupus sola creber iniqua

Asperat, et denso caecantur stipite siluae.

505

Brittius hinc dumos acer colit inter, et arces

Obsidet infidas, donec Sicana fluenta

Intendant pelagus, displosisque aequora terris

Instabile inclinent semper mare, qua uel eois

Hadrias unda uadis largam procul exspuit algam,

510

Vel qua Tyrrheni praeceps inuoluitur aestus.

Ad zephyro hinc rupes dorsum tumet, inque Bootis

Plaustra patens albo consurgit uertice saxa.

Huc se prisca Locri gens intulit, et sale longo

Eminus inuecti, qua pontum gurgite rumpit

515

Flumen Alex, Graiae rexerunt lintea cymbae.

Hinc Metapontini discurrunt latius arua.

Inde Croton priscis attollit moenia muris:

Aesarus hic amnis salsa conuertitur unda,

Et Iunone calent hic arae praesule semper.

520

Nec minus exciti post fulmina dira Tonantis

Infortunatae Sybaris uicina ruina est;

Samnitaeque truces habitant confinia. post hos

Gens Mareum quondam tenuit loca. tumque Tarentum

Surgit, Amyclaei suboles praedura tyranni.

525

Hinc iacet in patulos proiecta Calabria campos,

Et super arenti tenduntur Iapyges agro.

Huc se praecipiti cogit ferus Hadria ponto.

Hic Aquileia decens celsis caput inserit astris,

Tergestumque dehinc curui salis incubat oram,

530

Extimus Ionii qua se sinus aequoris abdit.

Tot populi Ausoniam circumdant moenibus altis,

Italiam cingunt tot diti caespite gentes.

 

In iubar eoum rursum se peruia flectunt

Aequora, et Assyrium suspectant eminus axem

535

Ionii freta glauca sali, primosque Liburnos

Praestringunt pelago; gens Hylli plurima rursum

Accolit: hic tenui tellus discluditur aestu.

Illyris ora dehinc distenditur; hicque periclis

Saepe carinarum famosa Ceraunia surgunt.

540

Tum prorepentis qua sunt uada turgida Nerei,

Harmoniae et Cadmo sustentat glaeba sepulcrum

Barbara. nam longo iactati saepius orbe,

Postquam liquerunt Hismeni fluminis undam,

Hic in caeruleos mutati membra dracones

545

Absoluere diem, finemque dedere labori.

Nec minus hic aliud monstri genus arbiter aethrae

Edidit: adsistunt scopuli duo, cumque quid atri

Imminet euentus, ut uulgi corda fatiget

Sors rerum, et gentem terat inclementia fati,

550

Et motantur humo, et coeunt sibi uertice saxa.

 

Sed qua mitis item spirat notus, Oriciumque

Pulsant flabra solum, Graiae confinia terrae

Incipiunt aperire latus, prolixaque longis

Iugera producunt spatiis, praecincta duobus

555

Aequoris infusi procursibus. hanc freta quippe

Aegaei lambunt pelagi, citus Hadria rursum

Subluit hanc fluctu: gemino sic gurgite late

Graia madet tellus, sortitaque marmora uentos

Quaeque suos, imo turgescunt mota profundo.

560

Eurus in Aegaeum contorquet flabra, latentis

Parte poli zephyris Hadriatica terga tumescunt.

Insula se rursum Pelopis uisentibus offert,

Insula quae platani folio compar sedet. Isthmi

Quippe caput summum conducitur, artaque uergit

565

In boream tellus, et Graios adiacet agros;

Cetera sub folii specie distenditur arua,

Ac per utrumque latus sinuoso saepe recedit

Caespite. sed tepido qua tellus tunditur austro

Graiorum, Triphylis sterili se porrigit ora.

570

Hic sacer Alpheus flumen trahit, et uagus aequor

Influit Eurotas. Pisanos alter adulat,

Alter Amyclaeas celeri secat agmine terras.

Insula qua curuas inclinat concaua ualles,

Arcades immensum propter degunt Erymanthum.

575

Hic distentus aquas sata lambit pinguia Ladon.

Iuxta Argiuus ager, iuxta sunt culta Laconum:

Illos prima dies, celer istos adspicit auster.

Isthmi terga dehinc geminus circumlatrat aestus,

Parte Ephyres piceas qua nox agit atra tenebras,

580

Et matutinus qua lucem proserit ortus.

Hic usu Graio nomen tenet unda Saronis.

Atticus hanc ultra limes iacet, Attica tellus

Belligeratorum genetrix memoranda uirorum.

Fertilis haec herbas Ilissum subuehit amnem:

585

Ilissi Boreas stagno tulit Orithyiam.

Boeotumque dehinc sese confinia iungunt,

Et Locris, et patuli sulcator Thessalus agri,

Et Macetum praepingue solum; tumet arduus Hemus,

Threiciumque caput subducitur. adiacet Hemum

590

Partibus ab zephyri Dodonae uatis alumnus.

Axe noti rigidas subter rupes Aracynthi

Gens Aetola colit; campis ibi pulcher apertis

Labitur, et uirides sulcans terras Achelous

Inruit Hadriaci tergum maris; hicque frequentes

595

Fluctibus attolluntur Echinades. haud procul inde

Prisca Cephallenae consurgunt oppida terrae.

Delphica quin etiam miscet confinia Phocis,

Lucis in exortum protentior; inque Booten

Thermopylae cedunt. hic se Parnasia rupes

600

Erigit; hic celeri Cephisus uoluitur unda:

Hic quondam Python transactus arundine membra,

Sanguinis et cassus prolixa uolumina soluit.

Illic saepe deum conspeximus adridentem,

Inter turicremas hic Phoebum uidimus aras.

 

605

Nunc ut quaeque uago surrexerit insula ponto,

Ordine quo steterint pelago circumflua saxa,

Expediam. cymbae ducatur cursus ab unda

Gurgitis occidui. precor, adspirate, Camenae,

Inter et oppositas intendite lintea terras.

610

Gadir prima fretum solida supereminet arce,

Attollitque caput geminis inserta columnis.

Haec Cotinussa prius fuerat sub nomine prisco,

Tartesumque dehinc Tyrii dixere coloni,

Barbara quin etiam Gades hanc lingua frequentat:

615

Poenus quippe locum Gadir uocat undique saeptum

Aggere praeducto. Tyrii per inhospita late

Aequora prouecti, tenuere ut caespitis oram,

Constituere domus; dant hi quoque maxima templa

Amphitryoniadae, numenque uerentur alumnum.

620

Insula se propter Gymnesia tollit ab alto,

Ac dilecta uago pecori consurgit Ebusus,

Sardiniaeque arces, et inhorrens Corsica siluis;

Aeolidesque dehinc tumidis se fluctibus edunt

Insulae, et inserto canescunt undique ponto.

625

Has dudum tenuit rex Aeolus: Aeolus illic

Hospita iactatis indulsit litora nautis,

Aeolus imperio summi Iouis arbiter alto

Impositus pelago est, effundere carcere uentos

Et sedare salum. septem sese aequoris aestu

630

Emergunt arces † sese aequoris aestu †

Hic habuit. tunc Ausoniam se pandit in oram

Tellus Trinacria et patulo distenditur agro.

Haec autem trinis laterum procursibus adstat,

Ternaque caeruleis longe iuga porrigit undis.

635

In matutinos Pachynus producitur ortus;

Pars tepet ab zephyro Lilybeia; celsa Peloris

Tota sereniferae pulsatur flatibus ursae.

Hic iter infidum pelagi, miserandaque fata

Inuoluere salo fluctuque hausere uoraci

640

Saepe ratis. urgent angustae marmora fauces,

Artaque praecipitant properum confinia pontum.

Qua se parte dehinc celsae notus erigit aethrae,

Vis late Libyci furit aequoris. una ibi Syrtis;

Ast aliam ulterius freta prolabentia tendunt,

645

Paruaque caeruleo circumsonat aequore Mixam.

Rursus in Hadriacam lembum cogentibus undam,

Et laeuum curua pelagus sulcantibus alno,

Insula se Graii Diomedis gurgite promit,

Italiam spectans et Iapygis arua coloni.

650

Huc illum motae quondam tulit ira Diones,

Postquam per celeres extorrem traxit Hiberos:

Coniugis huc dirae misit furor Aegialeae.

Ionii si quis rate rursum caerula currat

Aequora, et eoos cymbam producat in ortus,

655

Absyrti cautes et crebras protinus arces

Inueniet. Colchos huc quondam cura fidesque

Extulit, insanam sectantes Aeetinen.

Nec procul Ionii per terga Libyrnides adstant.

Inque notum post dura Ceraunia carbasa si quis

660

Torqueat, et tepidos lembum declinet in axes,

Ambraciotarum succedent protinus arces,

Alcinoique domus pandetur Cercyra rursum,

Cercyra compta solum, locupleti Cercyra sulco.

Hanc super est tellus, Ithaci uetus aula tyranni,

665

Exsulis et toto raptati saepe profundo.

Plurima praeterea consurgunt gurgite saxa,

Quae protentus aquas Achelous pulcher oberrat;

Amnisusque dehinc alias circumfluit unda,

Quae tamen in boream uergunt magis; Aegila parua

670

Et procera caput turgescunt pulchra Cythera;

Eminet hic etiam saxosa Calauria iuxta.

Carpathus hic rupes attollitur; haec tamen axem

Respicit occiduum. nutrix hic Creta Tonantis

Multa latus, glaebamque ferax et opima uirentum

675

Erigitur pelago. Cretam super adstitit Ida,

Ida procellosis agitans aquilonibus ornos.

Nec procul Aegyptum Rhodus adiacet, adiacet ora

Suniados, qua se protendit caespes Abantum,

Fertilis Aeginae tellus et opima Salamis.

680

Lucis ab exortu, Pamphylia qua cauat aestum

Prolabentis aquae, Cyprus alta cingitur unda,

Atque Dionaei pulsatur litoris acta.

Inde Chelidoniae tris sese gurgite tollunt,

Qua frons tenta salo Patareidis eminet arcis.

685

Laeta dehinc Aradus Phoenicum praeiacet oram,

Multus ubi exesae sinus est telluris ab alto,

Ac latus omne soli procul in dispendia cedit

Litoris, et curuo praelambitur ora fluento.

 

Mirus at ille dehinc Aegaei gurges habetur,

690

Qui gemina de parte sali uelut ordine fuso

Saxa mari profert circumflua, tenuia sese

Qua freta praecipitant Athamantidis inclita leto,

Sestus ubi atque Abydus paruo sale discernuntur,

Et uicina sibi lambit confinia pontus.

695

Pars procul Europae laeuum latus, altera porro

Ditem Asiam spectat; cunctae tamen ordine facto

Insulae in arctoi procedunt plaustra Bootis.

 

Europam incumbit prolixus limes Abantum.

Scyrus ibi late dorsum tumet, ac Peparethum

700

Protollit pelagus. iuxta Vulcania Lemnos

Erigitur, Cererique Thasus dilecta profundo

Proserit albenti se uertice. prominet Imbrus,

Thressaque consurgit propter Thasus. indeque rursum

Cyclades accedunt Asiam, Delumque coronant.

705

Omnes fatidico curant sollemnia Phoebo.

Nam cum uere nouo tellus se dura relaxat,

Culminibusque cauis blandum strepit ales hirundo,

Gens deuota choros agitat, rituque sacrato

Ludunt festa die, uisit sacra numen alumnum.

 

710

Hinc Sporades crebro producunt caespite sese,

Densa serenato ceu splendent sidera caelo.

Nec minus attolluntur Ionides insulae ab alto.

Hic iuxta Caunus, Samus hic Saturnia iuxta,

Tumque Chius patulae prospectans arua Pelinae.

715

Lesbus item et Tenedus per aperti marmora ponti

Expediunt arces, et culmina nubibus indunt.

Hic se piscosi pandit sinus Hellesponti.

Hic salis arctoi spumas uomit impiger aestus,

Hic protenta quatit late freta glauca Propontis.

720

Si quis laeua dehinc Euxini marmora sulcet,

Ora Borysthenii qua fluminis in mare uergunt,

E regione procul spectabit culmina Leuces.

Leuce cana iugum, Leuce sedes animarum.

Nam post fata uirum semper uersarier illic

725

Insontes aiunt animas, ubi concaua uasto

Cedit in antra sinu rupes, ubi saxa dehiscunt

Molibus exesis, et curuo fornice pendent.

Haec sunt dona piis: sic illos Iuppiter imis

Exemit tenebris, Erebi sic inscia uirtus.

730

Rursum Cimmerius qua Bosphorus ora patescit,

Dexterior ponto subit insula, uastaque late

Excedit moles pelagus: sedet eminus ingens

Phaenagore, et muros attollitur Hermonassa.

Haec maris infusi consurgunt insulae ab alto.

735

Exterior quas unda dehinc, circumfluus in quas

Aestuet Oceanus, quibus illae flatibus omni

Culmine pulsentur, memori date carmine Musae.

 

Propter Atlantei tergum salis Aethiopum gens

Hesperides habitant; dorsum tumet hic Erythia,

740

Hicque Sacrae, sic terga uocat gens ardua, rupes:

Nam protenta iugum tellus trahit. hoc caput amplae

Proditur Europae. genetrix haec ora metalli

Labentis stagni uenas uomit. acer Hiberus

Hic freta ueloci percurrit saepe phaselo.

745

Eminus hic aliae gelidi prope flabra aquilonis

Exsuperant undas et uasta cacumina tollunt.

Hae numero geminae, pinguis sola caespitis amplae,

Conditur occidui qua Rhenus gurgitis unda,

Dira Britannorum sustentant agmina terris.

750

Hic spumosus item ponti liquor explicat aestum,

Et breuis e pelago uertex subit. hic chorus ingens

Feminei coetus pulchri colit orgia Bacchi:

Producit noctem ludus sacer, aera pulsant

Vocibus, et crebris late sola calcibus urgent.

755

Non sic Absynthi prope flumina Thraces et almae

Bistonides; non, qua celeri ruit agmine Ganges,

Indorum populi stata curant festa Lyaeo.

Longa dehinc celeri si quis rate marmora currat,

Inque Lycaonias cymbam procul urgeat arctos,

760

Inueniet uasto surgentem uertice Thylen.

Hic cum plaustra poli tangit Phoebeius ignis,

Nocte sub inlustri rota solis fomite flagrat

Continuo, clarumque diem nox aemula ducit.

Nam sol obliqui torquetur cardine mundi,

765

Derectosque super radios uicinior axi

Occiduo inclinat, donec iuga rursus anhela

Deuexo accipiat caelo notus. inde fluenta

Tenduntur Scythici longe maris in facis ortum

Eoae. tum coeaneis erepit ab undis

770

Insula, quae prisci signatur nominis usu

Aurea, quod fuluo sol hic magis orbe rubescat.

Contemplator item, ceu se mare <flectat> in austrum,

Inque notum Oceanus freta ponti caerula curuet:

Altaque Coliadis mox hic tibi dorsa patescent

775

Rupis, et intenti spectabis caespitis arces.

Pro quibus ingenti consistens mole per undas

Insula Taprobane gignit taetros elephantos,

Et super aestiferi torrentur sidera cancri.

Haec immensa patet, uastisque extenditur oris

780

Vndique per pelagus; latus autem protinus olli

Agmina cetosi pecoris, uaga monstra profundi,

Adludunt. feruent Erythraei marmora ponti

Tota feris: haec, ut rigidi iuga maxima montis,

Nubibus attollunt latus omne et terga tumescunt;

785

Instar in his rupis spinae tenor arduus adstat,

Molibus in celsis scrupus quoque creber inhorret.

A! ne quis rapidi subuectus gurgitis unda

Haec in terga sali lembum contorqueat umquam;

A! ne monstrigenis, hostem licet, inferat aestus

790

Fluctibus: immodici late patet oris hiatus

Quippe feris, antro panduntur guttura uasto;

Protinus haec ipsas absorbent fauce carinas,

Inuoluuntque simul mox monstra uoracia nautas.

Ogyris inde salo promit caput, aspera rupes,

795

Carmanidis qua se pelagi procul inuehit undas.

Regis Erythraei tellus hic nota sepulcro

Tenditur, et nudis iuga tantum cautibus horrent.

Persicus hinc aestus fauces hiat. insula rursum,

Si tamen in boream flectantur carbasa cymbae,

800

Icarus aerio consurgit uertice in auras,

Icarus ignicomo Soli sacra: namque Sabaei

Turis ibi semper uaga fumum nubila uoluunt.

 

Insulae in Oceani procursibus hae tibi tantum

Carmine sunt dignae. multas uehit undique pontus

805

Praeterea, paruas specie famaque carentis.

812

Pars Asiam, Libyam pars adiacet altera ponto,

806

Pars uidet Europam; non has tamen aut modus orae,

Aut interna caui commendat uena metalli.

Harum aliae duris reserant uix litora nautis,

Et scaber in multis scrupus riget; undique iniquus

810

Subrigitur uertex, et inhospita caespitis ora est.

Harum quis ualeat numerosa ut nomina fari?

813

Si uelit hoc ullus, uelit idem scire quot alto

Curuentur fluctus pelago, quot sidera caelo

815

Elucent flammas, quot robora proferat Ida,

Quantus harenarum numerus uerratur ab euro.

 

Carmine nunc Asiam formet stilus. incute doctam,

Phoebe, chelyn; totis Helicon adspiret ab antris.

Maxima pars orbis narrabitur, inclita tellus

820

Prometur Musis. terrarum summa duarum

Vnius est limes; qua caespite protegit ambas

Vastius est Asiae diti caput, indeque sensim

In matutinos oram conducitur axes.

Hic adstare procul Bacchi fert fama columnas,

825

Vltimus Oceani qua terras adluit aestus,

Indica qua rupes tumet extima, qua uaga Ganges

Caespite dorsa trahens in Nysaeum Platamona

Porrigitur. similis nequaquam forma duabus,

Nec modus est compar: secat unus denique pontus

830

Europam et Libyam; multus circumsonat istam

Oceanus, trinoque sinu uagus influit aestus

Vnam Asiae molem. sinus istam Persicus intrat,

Maximus hanc Arabum scindit sinus, et sinus aequor

Inserit Hyrcanus: duo nigri partibus austri

835

Curuantur, rigidam suspectat tertius arcton.

Hic et in Euxini prorepit marmoris undam,

Et zephyrum tergo spectat procul. adiacet ambos

Tellus multa dehinc, et longis tenditur aruis.

Ast Asiam incumbit uasto mons aggere Taurus,

840

Interstatque iugo mediam, Pamphylia campo

Qua iacet incipiens, ac uerticis ardua ducit

Indorum <in> pelagus: nunc autem subrigit idem

Obliquas arces et flexilis aera pulsat,

Nunc derecta solo tentus uestigia figit.

845

Mille dehinc amnes unus uomit, exserit unus

Flumina per terras, uel qua riget ora Bootis,

Vel qua lene notus spirat, qua perstrepit eurus,

Et qua deiecto zephyrus sustollitur axe.

Nec tamen hic uno signatur nomine ubique:

850

Sed dum flectit iter, nouus emicat; utque tumenti

Gens uicina subest, peregrina uocabula mutat.

 

Accipe qui populi circumdent denique Taurum.

Maeotae primi salsam cinxere paludem.

Obuersatur item trux Sarmata, bellica quondam

855

Gentis Amazonidum suboles: nam cum prius illae

Egissent uasti prope flumina Thermodontis

Threicio de Marte satae, iunxere profectae

Concubitus. longas exercet Sarmata siluas,

Ex quibus elapsus Tanais procul arua pererrat

860

Barbara, et in salsam protendit terga paludem.

Hic Asia Europam disterminat. arduus istum

Caucasus eructat; Scythicos hic fusus in agros

Impacatorum nutrit pubem populorum.

Huius utrumque latus quatit amplis bruma procellis,

865

Constrictumque tenent hunc frigora. proxima rursus

Cimmerius Sindique colunt. Cercetia gens est

Atque Oretarum propter genus; indeque Achaei,

Ab Xanthi ripis atque Idaeo Simoente,

Inter cauricrepas et scruposas conuallis,

870

Transuexere larem. iuxta gens aspera degit

Eniochi, Pyzique dehinc, qui regna Pelasgum

Linquentes, quondam tenuerunt proxima ponti.

Impiger hos propter Colchus colit: iste feraci

Exsul ab Aegypto celsae serit aspera rupis.

875

Caucasus Hyrcanae nimium conterminus undae.

Huius ualle procul Phasis gemit, istius antro

Agmina prouoluit, Circaeaque lapsus in arua

Incidit Euxinum. borealis cardine caeli

Rursus in eoae lucis confinia tellus

880

Inclinata iacet, gemino uicina profundo.

Caspia nam late terram super adluit unda,

Euxinique subest tergum salis. asper Hiberus

Hic agit; hic olim Tyrrhenide pulsus ab ora

Caespitis eoi tenuit sola, ceu uaga saepe

885

Fors rapit exactos patria. tenet aequora campi

Gens Macaritarum, qui post certamina Bacchum

Indica, Bassaridum cum duceret agmina uictor,

Accepere casis, mensasque dedere Lyaeo:

Orgia ludentes et nebride pectora cincti

890

Deduxere choros, Nysaei ludicra ritus.

Hos super in fluctus adsurgit Caspia Tethys.

 

Haec dicenda mihi; nec diri gurgitis umquam

Lustraui pinu freta barbara, nec uagus orbem

Vndique reptaui: sic uasti flumina Gangis,

895

Caucaseas arces et dumicolas Arienos

Incentore canam Phoebo, Musisque magistris

Omnia ueridico decurrens carmine pandam.

 

Caspia per teretes Tethys distenditur oras,

Et sinuant curuis hanc totam litora terris.

900

Tantum sed fuso pontus iacet iste profundo,

Vt ter luna prius reparet facis incrementa,

Quam quis caeruleum celeri rate transeat aequor.

Gurgitis Oceanus pater est: namque iste niualis

Axe Helices infert rapidi freta concita ponti,

905

Et sinus inde sibi pelagus trahit. hic uada propter

Caspia uersatur Scytha belliger, hicque feroces

Degunt Albani; trux illic arua Cadusus

Dura tenet, Mardi celeres, Hyrcani Apyrique.

Caespite uicino Mardus fluit, et procul ipsos

910

Accedit Bactros; attingens denique atroces

Agmine Dercebios, medius disterminat ambos,

Hyrcanique salis tumido conuoluitur aestu.

Sed Bactrena soli uaste procul arua recedunt,

Parnassique iugi tegitur gens rupibus illa:

915

Dercebios aliud cohibet latus et uada tangit

Caspia. tum clari pharetris agilique sagitta

Massagetae glauci succedunt flumen Araxis,

Durum ab stirpe genus, placidae mens nescia uitae,

Ignorant flauae Cereris commercia, Bacchi

920

Semper inexpertes animam traxere ferinam.

His cibus et potus simul est, nam sanguinem equinum

Et lac concretum per barbara guttura sorbent.

Nec procul ad boream diri posuere Chorasmi

Hospitia, et iuxta protendit Sugdias agros,

925

Sugdias, ingenti quam flumine dissicit Oxus.

Hic procul Hemodi late ruit aggere montis,

Et per prolixos euectus protinus agros

Caspia propellit fluctu freta. qua patet huius

Fluminis os, diri ripas habitant Iaxartae.

930

Tendere non horum quisquam certauerit arcus:

Ambitus hos etenim multus trahit, et graue curuis

Pondus inest taxis, longo sunt spicula ferro,

Et rigor in neruis uelut obuius. inde cruenti

Sunt Tochari, Phrurique truces, et inhospita Seres

935

Arua habitant. gregibus permixti ouiumque boumque

Vellera per siluas Seres nemoralia carpunt.

Vltima Epetrimos tellus habet, et procul ista

Cassa uirum est, nullis pecorum balatibus agri

Persultant; herbae uiduus iacet undique caespes,

940

Fronde carent; nusquam terras intersecat amnis.

Caspia tot late circumdant aequora gentes.

 

Nunc rursum ab Colchis et glaucis Phasidis undis

Occiduum ad solem populos memorate, Camenae,

Vsque in Threicii fauces maris. aspera primum

945

Byzerum gens est; diri sunt inde Bechiri,

Macrones Philyrique, et pernix Durateum gens.

Inde Tibareni, Chalybes super, arua ubi ferri

Ditia uulnifici crepitant incudibus altis.

Post hos Assyriae tenduntur iugera terrae,

950

Armenioque iugo late surgens Thermodon

Gentis Amazonidum lambit sata. nec minus illic

Erigitur celsa in fastigia prisca Sinope.

Hanc urbem quondam, magni Iouis ardor, Asopis

Virgo, locans saeuae propter confinia terrae,

955

Aulam habuit, plebemque suo de nomine dixit.

Nec procul hinc purus laticem prouoluitur Iris;

Et citus Armeniae rursum conuallibus arcis,

Qua uastum in pelagus uergit saxosa Carambis,

Surgit Halys. tum Paphlagonum sata longa patescunt,

960

Et Mariandynum gens incolit, unde triformis

Ora canis superas quondam produxit in oras

Alcides Erebo. propter Bithynia glaebam

Exserit. hic late Rhebas extenditur amnis,

Rhebas, coeanei qui dissicit aequora ponti,

965

Rhebas, argento similem qui porrigit undam.

 

Hi pontum cingunt populi. nunc illa canetur

Ora Asiae, glaucus pelagi quam subluit aestus,

Axe noti in fauces rapidi procul Hellesponti,

Et freta qua spumant Aegyptia partibus austri,

970

Vsque Arabas et longa Syrae confinia terrae.

Dictum etenim, quantus rigidas Scytha degat ad arctos.

Calchedon tumulus fluctu circumdatus alto

Eminus Europam proceraque moenia Byzae

Adspicit. ab tergo tendit Bebrycia glaebam,

975

Celsaque nubiferae sustollit culmina rupis

Mysus ager; Mysos tacitum diffusus in aequor

Tergaque flauescens sulcat Cius: huius ad undam

Pulcher Hylas nymphis quondam fuit anxia cura.

Hinc in caeruleum cedit sinus Hellespontum,

980

Explicat et Phrygiam tellus incurua Minorem;

Maior Sangario late praestringitur amni.

Haec procul eoos procedit plurima in axes,

Fertilis herbarum; qua caelum rursus in umbras

Inclinat uertex, panduntur terga Minori,

985

Quae iacet immensae late sub rupibus Idae,

Infortunatam pertingens caespite Troiam.

 

Aeolis inde patet uastum super Hellespontum

Aegaei per terga sali. prolixus Ionum

Rursus ager glaebam protenditur. hunc secat ingens

990

Maeander, salsique ruens uada gurgitis intrat.

Comminus hic gelidi qua spirant flabra aquilonis,

Vrbs Ephesus trunco sustollit fana Dianae,

Munus Amazonidum memorabile. nec minus inde

Lydia procedens longum latus explicat euro,

995

In qua uitiferae Tmolus iuga proserit arcis,

Et Pactolus aquas agit auriger, arua canoris

Persultans cygnis: curuas edit undique ripas

Creber olos, laetis adsurgunt gramina campis,

Herbaque luxuria sola semper pinguia uestit.

1000

Sed locuplete magis Maeandria glaeba recumbit

Vbere, nam blandi terram rigat unda Caystri.

Maeonis hic etiam deducit turba choreas:

Aurea subnectunt haec uincula, ritus Iaccho

Luditur, atque sacris feriunt ululatibus aethram,

1005

Virgineusque chorus late strepit, exsilit omnis

Coetus, ut instabiles uaga pendent corpora dammae;

Caurorum quoque flabra deo famulantia ludunt

Ritibus in uulgi: subeunt haec serica saepe

Pallia, et impulsi zephyris agitantur amictus.

1010

Haec linquenda tamen laeto reor omnia Lydo.

 

Qua se Xanthus agit, Lyciorum tenditur ora

Inclinata mari; surgunt tibi culmina Tauri

Pamphyliae in fines: hic idem Cragus habetur

Nomine sub gentis. prope celsam surgit in arcem

1015

Prisca Side: fomes calidis adoletur in aris

Saepe Dionaeae Veneri. stat Corycus alta,

Stat Perge propter, micat ardua tecta Phaselis

Eminus, et Phoebi radiis tremit aemulus ardor.

Inde Lycaoniae tractus iacet. impiger agros

1020

Incola decurrit, sitit atrum dira cruorem

Gens hominum, et saeuo pascuntur pectora bello.

Tum Pisida ferox exercet pinguia culta,

Telmessusque dehinc urbs eminet, <eminet> arcem

Inclita per nubes attollens moenia Lyrbe,

1025

Et Lacedaemoniae surgunt fastigia Selges.

Plurimus hinc terras intrat sinus, undaque longe

Vicina Euxino rupti sola caespitis urget.

Hic diros Cilicas trames tenet, inque diei

Tenditur exortum. sulcant duo flumina terram,

1030

Pyramus hic undas, hic uoluit Pinarus aequor;

Cydnus item mediae discernit moenia Tarsi.

Pegasus hoc olim suspendit caespite sese,

Impressaeque solo liquit uestigia calcis,

Esset ut insigni reuoluta in saecula semper

1035

Nomen humo, clari post ultima Bellorophontis.

Hic caespes late producit Alitius arua,

Horrescitque comis nemorum, per inhospita cuius

Aequora secreto uitam protraxerat agro.

Lyrnessusque dehinc, hic Malus et Anchialia,

1040

Inlustresque Soloe post carmina uatis alumni.

Commagenorum propter diffunditur ora,

Et procul Hesperium curuatur limes in axem,

Donec piniferas Casii prorepat ad arces.

 

Hinc sollers Asiam facili cape carmine totam.

1045

Forma sit huius enim talis tibi: quattuor illam

In latera effusam cordi dato; longior autem

Sit modus his, rutili quae spectant sideris ortum:

Tumque tene, primo quod carmine Musa locuta,

Totam Asiam celsi praecingi uertice Tauri

1050

Extima in Indorum. montis tamen accipe molem

Per latus id duci, quo dat Cynosura pruinas,

Solis ab occasu uastum decurrere Nilum,

Indicum ab eois mare feruere, rursus ab austro

Fluctibus immodicis Rubri salis aequora uolui.

1055

Ora Syrum curui procumbens litoris acta

In notum et eoi confinia tenditur euri.

Haec Coele est Graio sub nomine: namque duobus

Vt conclusa iugis, uallis uice, multa cauatur.

Ab zephyro Casius mons imminet; axe diei

1060

Consurgentis item Libanus premit arduus arua.

Pars procul a pelago terras colit, inque recessu

Gens agitat. salso quidquid pulsatur ab aestu,

Phoenicum regio est. hi Rubro a gurgite quondam

Mutauere domus, primique per aequora uecti

1065

Lustrauere salum, primi docuere carinis

Ferre cauis orbis commercia, sidera primi

Seruauere polis. populis Phoenicibus ergo

Vrbs Iope, sterilisque dehinc habitatur Elais,

Gazaque proceris adsurgens undique muris.

1070

Hic Tyrus est opulens, et Berytus optima, Byblos

Sidoniique lares, ubi labens agmine amoeno

Caespitis inrigui Bostrenus iugera findit.

Nec minus hic Tripolis pingui sola porrigit agro;

Orthosisque dehinc attollitur; hic Marathus stat.

1075

Litoris extremo caput altis turribus effert

Laodice, et glauci praelambitur aequoris unda.

Hic nemorosa uiret Daphne loca, celsa cupressus

Erigitur, ramos innectit laurus odora,

Crine Dionaeo myrtus diffunditur, altae

1080

Consurgunt pinus, et caelum sibila pulsant

Robora, mollicomis tellus insternitur herbis.

Vrbs mediis Apamea dehinc consistit in aruis,

Et qua Phoebeam procul incunabula lucem

Prima fouent, Emesus fastigia celsa renidet.

1085

Nam diffusa solo latus explicat, ac subit auras

Turribus in caelum nitentibus: incola claris

Cor studiis acuit, uitam pius imbuit ordo;

Denique flammicomo deuoti pectora Soli

Vitam agitant; Libanus frondosa cacumina turget,

1090

Et tamen his celsi certant fastigia templi.

Hic scindit iuxta tellurem glaucus Orontes,

Nec procul Antiochi uagus interlabitur urbem,

Praestringens undis Apamenae iugera glaebae.

Fertilis hic caespes protenditur, aruaque amica

1095

Sunt pecori, in saeptis facilis Pomona resurgit,

Et fecunda Ceres campo flauescit aperto.

Si rursus tepidum uia deflectatur in austrum,

Curua sinus Arabi succedent aequora propter.

Namque Arabas Syriaeque solum sinus iste fluento

1100

Diuidit, et tentis procul interfunditur undis:

Et tamen eoos paulum inclinatur in axes

Vsque in belligeri confinia flexus Elani.

Hinc tellus Arabum producit caespite campos,

Et latera ab gemino sale cingitur: adluit aestus

1105

Persicus hanc, Arabumque sinus rigat aequore terras.

His sua flabra polo spirant: nam Persicus euro

Turgescit uento, zephyro sinus aestuat alter.

Pars alia in primos quae semet porrigit ortus,

Et notus insurgit cui nubifer, aequore Rubri

1110

Tangitur oceani; felici terra recumbit

Tota solo. tellus hic semper fragrat odoro

Caespite: prorumpit lacrimoso stipite myrrha,

Myrrha furor quondam Cinyreius. hic ladani uim

Vellera desudant, calami coma pullulat almi,

1115

Gignit humus casiam, concrescunt tura per agros,

Longaque fecundis pinguescit odoribus ora.

Vera fides, illic femori sub imagine partus

Dirrupisse Iouem penetralia, proderet ortus

Vt sacer aetheria fulgentem fronte Lyaeum.

1120

Nascenti Baccho risit pater, undique fulsit

Caelicolum sedes, conuexaque pura tetendit

Festa dies; tellus effudit diues odores,

Villorum subitis tumuit pecus incrementis,

Ver habuere suum noua gramina, flore frequenti

1125

Pinxit terra sinus, ac nymphis unda cucurrit

Largior; internis etiam procul undique ab oris

Ales amica deo largum congessit amomum.

Extemplo Liber subnectit nebride pectus,

Effusasque comas hedera ligat, inde uirentis

1130

Attollit thyrsos, et blandi luminis igne

Os hilarat, totaque celer diffunditur aethra.

 

Sed propter Libanum terram sulcant Nabataei,

Chaulasiique dehinc, Agraei rursus, et inde

Lybdamis est tellus; Macae uicina fluento

1135

Persidis accedunt; Rutili contermina ponti

Minaei Sabataeque tenent; super impiger ampla

Aequora desulcat glaebae ditis Cletabenus.

Plurima praeterea gens circumplectitur illic

Oram Arabum, muta sed degunt agmina fama,

1140

Et numerus cunctis inglorius. inde fauoni

Qua plaga fecundos alit almis flatibus agros,

Barbara montiuagos tellus extendit Erembas.

Hi uitam duris agitant in cautibus omnem,

Intectique artus erepunt ardua semper

1145

Culmina saxorum. non ollis pabula in usum

Terra parit: glaebas abrodunt more ferarum

Ieiunas herbae, nec amicas frugibus ullis.

 

Hinc ultra Libani rursum fastigia celsi,

Lux Hyperionio qua se sustollit ab ortu,

1150

Alterius Syriae limes iacet usque Sinopen

Gurgitis attiguam. mediis hic impigra in aruis

Cappadocum gens est. propter freta turgida rursus

Assyrii iuxta sunt ostia Thermodontis,

Et festina citis euoluitur unda fluentis.

1155

Nec procul, attollit qua se facis ardor eoae,

Plurimus Euphratae manat liquor. iste feroci

Fusus ab Armenia uastum caput exserit antro,

Inque notum primae protenditur agmine molis;

At matutinos iterum conuersus in axes,

1160

Diuidit inserto mediam Babylona fluento;

Inde Teredoniae iuga propter maxima rupis

Persidis in pontum sparso cadit effluus amni.

Hunc super, in septem quantum uia carpitur ortus

Caespitis extenti spatiis, citus aequora Tigris

1165

Prona rotans, et saxa iugis auulsa supremis,

Et totas late celeri trahit agmine siluas.

Quin et uasta palus medio distenditur agro:

Maximus hanc fluctu Tigris secat, intrat aperti

Terga lacus, stupet unda silens tacitaeque recumbunt

1170

Aequora Thosipes; solidarum denique more

Riparum stagni facies incisa quiescit,

Inuectumque sibi cohibens altrinsecus amnem

Stat disclusa palus. sic Elidis incola pontum

Dissicit Alpheus, pelago sic inserit undas

1175

Inlaesum optatae flumen ducens Arethusae.

Ergo per et stagno uehitur celer amnis aperto;

Hoc elapsus item uim proni gurgitis urget.

Non alium tantus rapit impetus; haud ita quisquam

Spumescit fluctus, neque tantos ulla fragores

1180

Vnda ciet. medio quae tellus funditur agro

Hos amnis inter nomen tenet, ut situs illam

Flumine praecinctam gemino per aperta locauit.

Non qui lanatum longo pecus educat agro,

Aut qui cornigeri ductor gregis arua pererrat,

1185

Gramina qui pastor simis petit apta capellis,

Quique cauo sollers committit semina sulco,

Quem Pomona iuuat, quem ramis aesculus altis

Inlicit et pingui dependens subere glando,

Brachia Nysaei qui palmitis ordine iusto

1190

Digerit, aut tectis si quis dolat impiger ornos,

Vel salis in fluctus qui cymbam nauita texit,

Spreuerit hos saltus; nihil indiga subtrahit ora,

Diues humo tellus, diues iacet arbore caespes.

 

Istius in boream quidquid protenditur agri,

1195

Armenii et uitam duri sulcant Matieni.

Qua sunt flabra noti, Babylon subducitur arce

Procera in nubes. hanc prisca Semiramis urbem

Vallauit muris, quos non absumere flammae,

Non aries penetrare queat. stat maxima Beli

1200

Aula quoque argento, domus Indo dente nitescit,

Aurum tecta operit, sola late contegit aurum.

Ipsa dehinc tellus, quae circumplectitur urbem,

Et procerarum fluctu uernat palmarum,

Et splendente procul beryllo ferta renidet.

1205

Hic tamen internis Ophietidis arcis in aruis

Inter gemmiferas excrescit creber harenas.

Hinc Babylona super, geminae pro finibus ursae,

Cossi Massabataeque et Chalonita uagantur.

At rursum Armeniae si quis pede pergat ab arce

1210

Rupis, et eoas gressum producat in oras,

Medica prolixos spectabit regna per agros.

Horum qui gelidi succedunt plaustra Bootis,

Pinguia rura tenent: sunt illic Atropateni,

Sunt Geri et Mardi. tepidum qui rursus ad austrum

1215

Oram habitant, Scythicae deducunt semina gentis.

Nam Medea ferox fuit ollis sanguinis auctor.

Haec cum Pandionis letum componeret aulae,

Attica qua pulchro tellus pinguescit Ilisso,

Proditur inque fugam propere conuertitur exsul.

1220

Has post in terras pinnis subit Aeetine,

Inseditque locos; ueteres accedere Colchos

Nulla inerat menti fiducia. denique ab illa

Medorum suboli magicae furor artis inhaeret.

Pars gentis, rutilos Phoebi quae spectat in ortus,

1225

Saxa habitat, saxis excudit narcissiten.

Qui propter dumos nemorosaque rura uagantur,

In pecus intenti, crebro grege pascua tondent.

Medica se tantos effundit glaeba per agros,

Caspia ut extento contingat caespite claustra.

1230

Haec Asiae dixere fores, hiet ore quod illo

Porta quasi, et longas biuium discedat in oras.

Quippe niuosa poli qua cardine uertitur arctos,

Panditur Hyrcanis hinc ianua; ianua Persis

Hinc patet, imbriferum qua uergit mundus in austrum.

1235

Ecce sub immenso portarum uertice Parthi

Rura tenent, curui nequicquam uomeris usu

Sollicitanda sibi; non ollis cura laborque

Aequora terrarum grauibus componere rastris:

Exercent saeui se semper Martis in arma.

1240

Sica comes lateri est, dextra autem hastilia uibrant,

Demittunt pharetras umeris, et letifer arcus

Semper inest laeuae; neque per compendia diras

Producunt animas, non puppibus aequora sulcant,

Non proni gregibus pecoris fera uita iuuatur.

1245

Sed quatit alipedum sola semper cursus equorum,

Pulsaque terra gemit; discurrunt crebra per auras

Spicula, missilibus late subtexitur aer.

 

Quin coniuratos amor est si discere Persas

Consimilis, sollersque trahit te cura per orbem,

1250

Has quoque Musa tibi formabit carmine terras,

Quae liquidos amnis uia deuehat, utque iugorum

Consurgat uertex, quibus oris arua recumbant

Barbara, famosum qui Persam roboret usus.

Quippe Asianarum primi degunt regionum.

1255

Vita opulens genti, gazas quoque terra ministrat

Omnibus, et largum populis producitur aeuum.

Diues in his mos est iam longi tempora saecli,

Ex quo Maeoniam bello triuere cruento.

Inludunt auro uestes, et cuncta teguntur

1260

Auro membra uiris, auro uestigia condunt:

Tantus Persarum dissoluit pectora luxus.

Ipsa autem tellus inclusa est montibus altis,

Vndique in australem latus inclinatior axem,

Ac boream longe, longe quoque Caspia claustra

1265

Deserit, atque noti placida perfunditur aura.

Istius at spatiis finem dat Persicus aestus,

Incoliturque solum populis tribus: una sub arcto

Pars agit, armigeris nimium contermina Medis;

Altera per mediae telluris terga uagatur;

1270

Porro ad flabra noti, pelagus prope, tertia degit.

Plurima praeterea percurrunt flumina terram

Persidis, et rigidas curuant labentia ripas.

Arua secat Cyrus, perrumpit rura Choaspes,

Indica prouoluens procul aequora, cuius ad undam

1275

Incola flauentem studio sectatur achaten.

Nam cum brumali ceciderunt sidere nimbi,

Imbribus et caelo fusis furit auctior amnis,

Hos lapides late flumen trahit; undique tellus

Circumiecta dehinc laeti uiret ubere campi.

1280

Sed qua caeruleam sinus infert Persicus undam,

Gens Carmanorum late colit. hanc facis ortus

Vrit Phoebeae: tanto quoque funditur agro,

Vt simul et glauci contingat gurgitis aestum,

Et procul internae perreptet iugera terrae.

1285

Hos super at tellus tendit Gedrosia glaebam

Oceani uicina fretis, et flumen ad Indum

Auroraeque latus Scytha miti proximus austro

Accolit; australis certe Scytha dicitur iste,

Namque alii dura pulsantur desuper arcto.

1290

Indus Caucasiae prorumpens rupis ab antro

Aduersum pelago Rubri procul aequoris amnem

Porrigit, inque notum recto fluit agmine aquarum.

Ora dehinc Indo duo sunt, mediumque per agrum

Insula se uasto fundit tergo Patalene.

1295

Innumeras idem dispescit flumine gentes,

Oritas Arabasque et ueloces Arachotas,

Et Sagam infidum, uel qui per inhospita late

Discreti populis, discreti finibus agri

Arua agitant, uno sed nomine sunt Arieni.

1300

Hi quamquam steriles decurrant semper harenas,

Munera nec carpant cerealia, nec noua prelo

Musta premant, fuluo tamen inuenere corallo

Pandere uiuendi commercia, quaerere pulchrae

Sapphiri latebras et praeduros adamantas.

 

1305

Calliope, Indorum populos et regna canamus.

Vltima terrarum tellus aspergitur Indi

Fluctibus Oceani; primam coquit hanc radiis sol,

Sol Hyperionius, sol magni gratia mundi,

Astrorum genitor, lucis sator et uigor aethrae.

1310

Sed genti Indorum taeter color: efflua semper

His coma, liuentes imitantur crine hyacinthos.

Pars subit abrupti sola caespitis, aurea ut illis

Terrarum in latebris excudant caute metalla;

Pars telas statuunt, et uestimenta laborant

1315

Lintea; pars Indi procurat segmina dentis,

Atque ebur inuigilat; multi, qua flumina nimbis

Auget hiems, uastum ut late trahat agmen aquarum

Alueus, et celsas euincant aequora ripas,

Palantes obeunt beryllum, prona fluenta

1320

Quem procul internis a finibus aut adamanta

Detulerint; his glauca dehinc tornatur iaspis.

Nec minus et bacas alii prope marmora curuis

Excudunt conchis; pars rursum diuite cura

Herbosi lapidis uenas fodit; hique rubore

1325

Suffusas blando quaerunt campis amethystos.

Horum diues enim tellus est Indica semper,

Et tali scrupo caespes tumet; amnibus autem

Fertilis inriguis crebro praelambitur ora;

Extendunt celsi uaga late brachia luci,

1330

Et uernat nemorum semper coma. nunc tibi formam

Terrarum expediam, nunc carmine flumina fabor,

Nunc rigidos montes, nunc multae denique gentis

Absoluam populos. latera agris undique in Indis

Quattuor esse tene: coeant tot et anguli ab omni

1335

Parte sibi, obliquae claudentes extima terrae,

Ceu species rhombo est. zephyri de partibus Indus

Gurgitis occursu fit cesae terminus orae,

Axe noti Rubri late salis obiacet unda,

Flumen item Ganges fit limes caespiti eoo,

1340

Atque Lycaonia consurgit Caucasus arcto.

Aequore qua fuso laticem prouoluitur Indus,

Dardanidum gens est, ubi magnus sorbet Hydaspes

Delapsum summa saxorum mole Acesinen.

Tertius amnis item secat agri proxima Cophes,

1345

In medioque Sabae sunt caespite; gens quoque Scodri

Propter agit, populique dehinc uelut ordine facto

Hylleum longas exercent uomere terras.

Gargaridae rursum: gens haec obnoxia Baccho,

Et glaebam sulcant, et ritibus orgia ludunt.

1350

Hic Hypanis lateque trahens uaga terga Cymander,

Magnus utrimque modi dimittitur, Hemodique

Rupe procul fuluum prouoluunt fluctibus aurum;

Nec minus hic campos intrant Gangetidis orae,

Quae per flabra noti fuso distenditur agro,

1355

Vsque in celsa iacens confinia Colidis arcis.

Colis <at> ipsa dehinc cetosi uergit in aequor

Oceani, tantoque iugo subit aetheris auras,

Arceat alituum subducta ut rupe uolatum.

Sed circum Gangis regio est deuota Lyaeo,

1360

Perpetuique sacri talis narratur origo.

Indorum in populos fatalia Liber agebat

Proelia: uipereo late Bellona flagello

Increpat, et magno tremuerunt regna pauore,

Insistente deo. uenit ergo ad flumina Gangis,

1365

Discursuque sacro praeludit proelia Liber.

Maenades extemplo maculosae nebridis usum

Permutant clypeis, uiridique hastilia thyrso

Succedunt; soluunt properantes lintea Bacchae

Vincula, uiroso pectus uinxere dracone;

1370

Pro molli uitta prorepunt crine chelydri,

Excitoque ferus persultat in agmine Mauors.

Dux aquilas in bella rapit, tremit Indica tellus

Pressa pede, et toto tonuerunt classica caelo.

Ergo et Nysaeos dixit gens rite recessus,

1375

Et stata sollicito deducunt orgia ritu.

Ipse dehinc diros ut Liber perculit Indos,

Hemodi uictor conscendit uerticis arces,

Effusamque solo gentem procul adspicit omnem:

Ima iugi exstantis uestigia gurgite canent.

1380

Oceani eoi praetento denique Bacchus

Litore, et extrema terrarum uictor in ora,

Ducit laurigeros post Indica bella triumphos,

Erigit et geminas telluris fine columnas,

Inuisitque dehinc Ismeni fluminis undam.

 

1385

Has tantum gentes commendat fama per orbem:

Vile aliae uulgus, pecorum uice, terga pererrant

Caespitis abiecti. non his aut gloria forti

Parta manu est, aut clara decus peperere metalla

Terrarum uenis: habitant ignota locorum

1390

Semper inexpertes famae, per inhospita degunt

Arua procul, nullis sunt dignae denique Musis.

At tu, Phoebe pater, uos clari turba, Camenae,

Nominis, Aonio famam inspirate labori.