Fraternas acies alternaque regna profanis

Decertata odiis sontesque euoluere Thebas

Pierius menti calor incidit. unde iubetis

Ire, deae? gentisne canam primordia dirae,

5

Sidonios raptus et inexorabile pactum

Legis Agenoreae scrutantemque aequora Cadmum?

Longa retro series, trepidum si Martis operti

Agricolam infandis condentem proelia sulcis

Expediam penitusque sequar, quo carmine muris

10

Iusserit Amphion Tyriis accedere montes,

Vnde graues irae cognata in moenia Baccho,

Quod saeuae Iunonis opus, cui sumpserit arcus

Infelix Athamas, cur non expauerit ingens

Ionium socio casura Palaemone mater.

15

Atque adeo iam nunc gemitus et prospera Cadmi

Praeteriisse sinam: limes mihi carminis esto

Oedipodae confusa domus, quando Itala nondum

Signa nec Arctoos ausim spirare triumphos

Bisque iugo Rhenum, bis adactum legibus Histrum

20

Et coniurato deiectos uertice Dacos

Aut defensa prius uix pubescentibus annis

Bella Iouis. tuque, o Latiae decus addite famae

Quem noua maturi subeuntem exorsa parentis

Aeternum sibi Roma cupit (licet artior omnes

25

Limes agat stellas et te plaga lucida caeli,

Pliadum Boreaeque et hiulci fulminis expers,

Sollicitet, licet ignipedum frenator equorum

Ipse tuis alte radiantem crinibus arcum

Imprimat aut magni cedat tibi Iuppiter aequa

30

Parte poli), maneas hominum contentus habenis,

Vndarum terraeque potens, et sidera dones.

Tempus erit, cum Pierio tua fortior oestro

Facta canam: nunc tendo chelyn; satis arma referre

Aonia et geminis sceptrum exitiale tyrannis

35

Nec furiis post fata modum flammasque rebelles

Seditione rogi tumulisque carentia regum

Funera et egestas alternis mortibus urbes,

Caerula cum rubuit Lernaeo sanguine Dirce

Et Thetis arentes adsuetum stringere ripas

40

Horruit ingenti uenientem Ismenon aceruo.

Quem prius heroum, Clio, dabis? inmodicum irae

Tydea? laurigeri subitos an uatis hiatus?

Vrguet et hostilem propellens caedibus amnem

Turbidus Hippomedon, plorandaque bella proterui

45

Arcados atque alio Capaneus horrore canendus.

Impia iam merita scrutatus lumina dextra

Merserat aeterna damnatum nocte pudorem

Oedipodes longaque animam sub morte trahebat.

Illum indulgentem tenebris imaeque recessu

50

Sedis inaspectos caelo radiisque penates

Seruantem tamen adsiduis circumuolat alis

Saeua dies animi, scelerumque in pectore Dirae.

Tunc uacuos orbes, crudum ac miserabile uitae

Supplicium, ostentat caelo manibusque cruentis

55

Pulsat inane solum saeuaque ita uoce precatur:

'Di, sontes animas angustaque Tartara poenis

Qui regitis, tuque umbrifero Styx liuida fundo,

Quam uideo, multumque mihi consueta uocari

Adnue, Tisiphone, peruersaque uota secunda:

60

Si bene quid merui, si me de matre cadentem

Fouisti gremio et traiectum uulnere plantas

Firmasti, si stagna peti Cirrhaea bicorni

Interfusa iugo, possem cum degere falso

Contentus Polybo, trifidaeque in Phocidos arto

65

Longaeuum implicui regem secuique trementis

Ora senis, dum quaero patrem, si Sphingos iniquae

Callidus ambages te praemonstrante resolui,

Si dulces furias et lamentabile matris

Conubium gauisus ini noctemque nefandam

70

Saepe tuli natosque tibi, scis ipsa, paraui,

Mox auidus poenae digitis caedentibus ultro

Incubui miseraque oculos in matre reliqui:

Exaudi, si digna precor quaeque ipsa furenti

Subiceres. orbum uisu regnisque carentem

75

Non regere aut dictis maerentem flectere adorti,

Quos genui quocumque toro; quin ecce superbi

- pro dolor! - et nostro iamdudum funere reges

Insultant tenebris gemitusque odere paternos.

Hisne etiam funestus ego? et uidet ista deorum

80

Ignauus genitor? tu saltem debita uindex

Huc ades et totos in poenam ordire nepotes.

Indue quod madidum tabo diadema cruentis

Vnguibus abripui, uotisque instincta paternis

I media in fratres, generis consortia ferro

85

Dissiliant. da, Tartarei regina barathri,

Quod cupiam uidisse nefas, nec tarda sequetur

Mens iuuenum: modo digna ueni, mea pignora nosces.'

Talia dicenti crudelis diua seueros

Aduertit uultus. inamoenum forte sedebat

90

Cocyton iuxta, resolutaque uertice crines

Lambere sulphureas permiserat anguibus undas.

Ilicet igne Iouis lapsisque citatior astris

Tristibus exiluit ripis: discedit inane

Vulgus et occursus dominae pauet. illa per umbras

95

Et caligantes animarum examine campos

Taenariae limen petit inremeabile portae.

Sensit adesse Dies, piceo Nox obuia nimbo

Lucentes turbauit equos; procul arduus Atlans

Horruit et dubia caelum ceruice remisit.

100

Arripit extemplo Maleae de ualle resurgens

Notum iter ad Thebas; neque enim uelocior ullas

Itque reditque uias cognataue Tartara mauult.

Centum illi stantes umbrabant ora cerastae,

Turba minor diri capitis; sedet intus abactis

105

Ferrea lux oculis, qualis per nubila Phoebes

Atracia rubet arte labor; suffusa ueneno

Tenditur ac sanie gliscit cutis; igneus atro

Ore uapor, quo longa sitis morbique famesque

Et populis mors una uenit; riget horrida tergo

110

Palla, et caerulei redeunt in pectora nodi:

Atropos hos atque ipsa nouat Proserpina cultus.

Tum geminas quatit ira manus: haec igne rogali

Fulgurat, haec uiuo manus aera uerberat hydro.

Vt stetit, abrupta qua plurimus arce Cithaeron

115

Occurrit caelo, fera sibila crine uirenti

Congeminat, signum terris, unde omnis Achaei

Ora maris late Pelopeaque regna resultant.

Audiit et medius caeli Parnasos et asper

Eurotas, dubiamque iugo fragor impulit Oeten

120

In latus, et geminis uix fluctibus obstitit Isthmos.

Ipsa suum genetrix curuo delphine uagantem

Abripuit frenis gremioque Palaemona pressit.

Atque ea Cadmeo praeceps ubi culmine primum

Constitit adsuetaque infecit nube penates,

125

Protinus attoniti fratrum sub pectore motus,

Gentilisque animos subiit furor aegraque laetis

Inuidia atque parens odii metus, inde regendi

Saeuus amor, ruptaeque uices iurisque secundi

Ambitus impatiens, et summo dulcius unum

130

Stare loco, sociisque comes discordia regnis.

Sic ubi delectos per torua armenta iuuencos

Agricola imposito sociare adfectat aratro,

Illi indignantes, quis nondum uomere multo

Ardua nodosos ceruix descendit in armos,

135

In diuersa trahunt atque aequis uincula laxant

Viribus et uario confundunt limite sulcos:

Haud secus indomitos praeceps discordia fratres

Asperat. alterni placuit sub legibus anni

Exilio mutare ducem. sic iure maligno

140

Fortunam transire iubent, ut sceptra tenentem

Foedere praecipiti semper nouus angeret heres.

Haec inter fratres pietas erat, haec mora pugnae

Sola nec in regem perduratura secundum.

Et nondum crasso laquearia fulua metallo,

145

Montibus aut alte Grais effulta nitebant

Atria, congestos satis explicitura clientes;

Non impacatis regum aduigilantia somnis

Pila, nec alterna ferri statione gementes

Excubiae, nec cura mero committere gemmas

150

Atque aurum uiolare cibis: sed nuda potestas

Armauit fratres, pugna est de paupere regno.

Dumque uter angustae squalentia iugera Dirces

Verteret aut Tyrii solio non altus ouaret

Exulis ambigitur, periit ius fasque bonumque

155

Et uitae mortisque pudor. quo tenditis iras,

A, miseri? quid si peteretur crimine tanto

Limes uterque poli, quem Sol emissus Eoo

Cardine, quem porta uergens prospectat Hibera,

Quasque procul terras obliquo sidere tangit

160

Auius aut Borea gelidas madidiue tepentes

Igne Noti? quid si Phrygiae Tyriaeque sub unum

Conuectentur opes? loca dira arcesque nefandae

Suffecere odio, furiisque inmanibus emptum

Oedipodae sedisse loco. iam sorte carebat

165

Dilatus Polynicis honos. quis tunc tibi, saeue,

Quis fuit ille dies, uacua cum solus in aula

Respiceres ius omne tuum cunctosque minores,

Et nusquam par stare caput! iam murmura serpunt

Plebis Echioniae, tacitumque a principe uulgus

170

Dissidet, et, qui mos populis, uenturus amatur.

Atque aliquis, cui mens humili laesisse ueneno

Summa nec impositos umquam ceruice uolenti

Ferre duces, 'hancne Ogygiis,' ait, 'aspera rebus

Fata tulere uicem, totiens mutare timendos

175

Alternoque iugo dubitantia subdere colla?

Partiti uersant populorum fata manuque

Fortunam fecere leuem. semperne uicissim

Exulibus seruire dabor? tibi, summe deorum

Terrarumque sator, sociis hanc addere mentem

180

Sedit? an inde uetus Thebis extenditur omen,

Ex quo Sidonii nequiquam blanda iuuenci

Pondera Carpathio iussus sale quaerere Cadmus

Exul Hyanteos inuenit regna per agros,

Fraternasque acies fetae telluris hiatu

185

Augurium seros dimisit ad usque nepotes?

Cernis ut erectum torua sub fronte minetur

Saeuior adsurgens dempto consorte potestas.

Quas gerit ore minas, quanto premit omnia fastu!

Hicne umquam priuatus erit? tamen ille precanti

190

Mitis et adfatu bonus et patientior aequi.

Quid mirum? non solus erat. nos uilis in omnes

Prompta manus casus, domino cuicumque parati.

Qualiter hinc gelidus Boreas, hinc nubifer Eurus

Vela trahunt, nutat mediae fortuna carinae,

195

(Heu dubio suspensa metu tolerandaque nullis

Aspera sors populis!) hic imperat, ille minatur.'

At Iouis imperiis rapidi super atria caeli

Lectus concilio diuum conuenerat ordo

Interiore polo. spatiis hinc omnia iuxta,

200

Primaeque occiduaeque domus et fusa sub omni

Terra atque unda die. mediis sese arduus infert

Ipse deis, placido quatiens tamen omnia uultu,

Stellantique locat solio; nec protinus ausi

Caelicolae, ueniam donec pater ipse sedendi

205

Tranquilla iubet esse manu. mox turba uagorum

Semideum et summis cognati nubibus Amnes

Et compressa metu seruantes murmura Venti

Aurea tecta replent. mixta conuexa deorum

Maiestate tremunt, radiant maiore sereno

210

Culmina et arcano florentes lumine postes.

Postquam iussa quies siluitque exterritus orbis,

Incipit ex alto (graue et inmutabile sanctis

Pondus adest uerbis, et uocem fata sequuntur):

'Terrarum delicta nec exaturabile Diris

215

Ingenium mortale queror. quonam usque nocentum

Exigar in poenas? taedet saeuire corusco

Fulmine, iam pridem Cyclopum operosa fatiscunt

Bracchia et Aeoliis desunt incudibus ignes.

Atque adeo tuleram falso rectore solutos

220

Solis equos, caelumque rotis errantibus uri,

Et Phaethontea mundum squalere fauilla.

Nil actum, neque tu ualida quod cuspide late

Ire per inlicitum pelago, germane, dedisti.

Nunc geminas punire domos, quis sanguinis auctor

225

Ipse ego, descendo. Perseos alter in Argos

Scinditur, Aonias fluit hic ab origine Thebas.

Mens cunctis imposta manet: quis funera Cadmi

Nesciat et totiens excitam a sedibus imis

Eumenidum bellasse aciem, mala gaudia matrum

230

Erroresque feros nemorum et reticenda deorum

Crimina? uix lucis spatio, uix noctis abactae

Enumerare queam mores gentemque profanam.

Scandere quin etiam thalamos hic impius heres

Patris et inmeritae gremium incestare parentis

235

Appetiit, proprios (monstrum!) reuolutus in ortus.

Ille tamen superis aeterna piacula soluit

Proiecitque diem, nec iam amplius aethere nostro

Vescitur; at nati (facinus sine more!) cadentes

Calcauere oculos. iam iam rata uota tulisti,

240

Dire senex. meruere tuae, meruere tenebrae

Vltorem sperare Iouem. noua sontibus arma

Iniciam regnis, totumque a stirpe reuellam

Exitiale genus. belli mihi semina sunto

Adrastus socer et superis adiuncta sinistris

245

Conubia. hanc etiam poenis incessere gentem

Decretum; neque enim arcano de pectore fallax

Tantalus et saeuae periit iniuria mensae.'

Sic pater omnipotens. ast illi saucia dictis

Flammato uersans inopinum corde dolorem

250

Talia Iuno refert: 'mene, o iustissime diuum,

Me bello certare iubes? scis, semper ut arces

Cyclopum magnique Phoroneos incluta fama

Sceptra uiris opibusque iuuem, licet improbus illic

Custodem Phariae somno letoque iuuencae

255

Extinguas, saeptis et turribus aureus intres.

Mentitis ignosco toris: illam odimus urbem

Quam uultu confessus adis, ubi conscia magni

Signa tori tonitrus agis et mea fulmina torques.

Facta luant Thebae: cur hostes eligis Argos?

260

Quin age, si tanta est thalami discordia sancti,

Et Samon et ueteres armis excinde Mycenas,

Verte solo Sparten. cur usquam sanguine festo

Coniugis ara tuae, cumulo cur turis Eoi

Laeta calet? melius uotis Mareotica fumat

265

Coptos et aerisoni lugentia flumina Nili.

Quod si prisca luunt auctorum crimina gentes

Subuenitque tuis sera haec sententia curis,

Percensere aeui senium, quo tempore tandem

Terrarum furias abolere et saecula retro

270

Emendare sat est? iamdudum ab sedibus illis

Incipe, fluctiuaga qua praeterlabitur unda

Sicanios longe relegens Alpheos amores:

Arcades hic tua (nec pudor est) delubra nefastis

Imposuere locis, illic Mauortius axis

275

Oenomai Geticoque pecus stabulare sub Haemo

Dignius, abruptis etiamnum inhumata procorum

Reliquiis trunca ora rigent; tamen hic tibi templi

Gratus honos; placet Ida nocens mentitaque manes

Creta tuos. me Tantaleis consistere tectis

280

Quae tandem inuidia est? belli deflecte tumultus

Et generis miseresce tui. sunt impia late

Regna tibi, melius generos passura nocentes.'

Finierat precibus miscens conuicia Iuno.

At non ille grauis dictis, quamquam aspera motu,

285

Reddidit haec: 'equidem haud rebar te mente secunda

Laturam, quodcumque tuos, licet aequus, in Argos

Consulerem, neque me, detur si copia, fallit

Multa super Thebis Bacchum ausuramque Dionen

Dicere, sed nostri reuerentia ponderis obstat.

290

Horrendos etenim latices, Stygia aequora fratris,

Obtestor, mansurum et non reuocabile uerbum,

Nil fore quod dictis flectar. quare impiger alis

Portantes praecede Notos, Cyllenia proles,

Aera per liquidum regnisque inlapsus opacis

295

Dic patruo: superas senior se attollat ad auras

Laius, extinctum nati quem uulnere nondum

Vlterior Lethes accepit ripa profundi

Lege Erebi; ferat hic diro mea iussa nepoti:

Germanum exilio fretum Argolicisque tumentem

300

Hospitiis, quod sponte cupit, procul impius aula

Arceat, alternum regni infitiatus honorem.

Hinc causae irarum, certo reliqua ordine ducam.'

Paret Atlantiades dictis genitoris et inde

Summa pedum propere plantaribus inligat alis

305

Obnubitque comas et temperat astra galero.

Tum dextrae uirgam inseruit, qua pellere dulces

Aut suadere iterum somnos, qua nigra subire

Tartara et exangues animare adsueuerat umbras.

Desiluit, tenuique exceptus inhorruit aura.

310

Nec mora, sublimes raptim per inane uolatus

Carpit et ingenti designat nubila gyro.

Interea patriis olim uagus exul ab oris

Oedipodionides furto deserta pererrat

Aoniae. iam iamque animis male debita regna

315

Concipit, et longum signis cunctantibus annum

Stare gemit. tenet una dies noctesque recursans

Cura uirum, si quando humilem decedere regno

Germanum et semet Thebis opibusque potitum

Cerneret; hac aeuum cupiat pro luce pacisci.

320

Nunc queritur ceu tarda fugae dispendia, sed mox

Attollit flatus ducis et sedisse superbus

Deiecto iam fratre putat: spes anxia mentem

Extrahit et longo consumit gaudia uoto.

Tunc sedet Inachias urbes Danaeiaque arua

325

Et caligantes abrupto sole Mycenas

Ferre iter impauidum, seu praeuia ducit Erinys,

Seu fors illa uiae, siue hac inmota uocabat

Atropos. Ogygiis ululata furoribus antra

Deserit et pingues Baccheo sanguine colles.

330

Inde plagam, qua molle sedens in plana Cithaeron

Porrigitur lassumque inclinat ad aequora montem,

Praeterit. hinc arte scopuloso in limite pendens

Infames Scirone petras Scyllaeaque rura

Purpureo regnata seni mitemque Corinthon

335

Linquit et in mediis audit duo litora campis.

Iamque per emeriti surgens confinia Phoebi

Titanis late mundo subuecta silenti

Rorifera gelidum tenuauerat aera biga;

Iam pecudes uolucresque tacent, iam Somnus auaris

340

Inrepsit curis pronusque ex aethere nutat,

Grata laboratae referens obliuia uitae.

Sed nec puniceo rediturum nubila caelo

Promisere iubar, nec rarescentibus umbris

Longa repercusso nituere crepuscula Phoebo:

345

Densior a terris et nulli peruia flammae

Subtexit nox atra polos. iam claustra rigentis

Aeoliae percussa sonant, uenturaque rauco

Ore minatur hiems, uenti transuersa frementes

Confligunt axemque emoto cardine uellunt,

350

Dum caelum sibi quisque rapit; sed plurimus Auster

Inglomerat noctem, tenebrosa uolumina torquens,

Defunditque imbres sicco quos asper hiatu

Praesolidat Boreas; nec non abrupta tremescunt

Fulgura, et attritus subita face rumpitur aether.

355

Iam Nemea, iam Taenariis contermina lucis

Arcadiae capita alta madent; ruit agmine magno

Inachus et gelidas surgens Erasinus in undas.

Puluerulenta prius calcandaque flumina nullae

Aggeribus tenuere morae, stagnoque refusa est

360

Funditus et ueteri spumauit Lerna ueneno.

Frangitur omne nemus, rapiunt antiqua procellae

Bracchia siluarum, nullisque aspecta per aeuum

Solibus umbrosi patuere aestiua Lycaei.

Ille tamen, modo saxa iugis fugientia ruptis

365

Miratus, modo nubigenas e montibus amnes

Aure pauens passimque insano turbine raptas

Pastorum pecorumque domos, non segnius amens

Incertusque uiae per nigra silentia uastum

Haurit iter; pulsat metus undique et undique frater.

370

Ac uelut hiberno deprensus nauita ponto,

Cui neque Temo piger neque amico sidere monstrat

Luna uias, medio caeli pelagique tumultu

Stat rationis inops, iam iamque aut saxa malignis

Expectat summersa uadis aut uertice acuto

375

Spumantes scopulos erectae incurrere prorae:

Talis opaca legens nemorum Cadmeius heros

Accelerat, uasto metuenda umbone ferarum

Excutiens stabula, et prono uirgulta refringit

Pectore (dat stimulos animo uis maesta timoris)

380

Donec ab Inachiis uicta caligine tectis

Emicuit lucem deuexa in moenia fundens

Larisaeus apex. illo spe concitus omni

Euolat, hinc celsae Iunonia templa Prosymnae

Laeuus habens, hinc Herculeo signata uapore

385

Lernaei stagna atra uadi, tandemque reclusis

Infertur portis. actutum regia cernit

Vestibula; hic artus imbri uentoque rigentes

Proicit ignotaeque adclinis postibus aulae

Inuitat tenues ad dura cubilia somnos.

390

Rex ibi, tranquillae medio de limite uitae

In senium uergens, populos Adrastus habebat,

Diues auis et utroque Iouem de sanguine ducens.

Hic sexus melioris inops sed prole uirebat

Feminea, gemino natarum pignore fultus.

395

Cui Phoebus generos (monstrum exitiabile dictu!

Mox adaperta fides) fato ducente canebat

Saetigerumque suem et fuluum aduentare leonem.

Id uoluens non ipse pater, non docte futuri

Amphiarae uides, etenim uetat auctor Apollo.

400

Tantum in corde sedens aegrescit cura parenti.

Ecce autem antiquam fato Calydona relinquens

Olenius Tydeus (fraterni sanguinis illum

Conscius horror agit) eadem, sub nocte sopora,

Lustra terit, similesque Notos dequestus et imbres,

405

Infusam tergo glaciem et liquentia nimbis

Ora comasque gerens subit uno tegmine, cuius

Fusus humo gelida partem prior hospes habebat.

Hic uero ambobus rabiem fortuna cruentam

Attulit: haud passi sociis defendere noctem

410

Culminibus; paulum alternis in uerba minasque

Cunctantur, mox ut iactis sermonibus irae

Intumuere satis, tum uero erectus uterque

Exertare umeros nudamque lacessere pugnam.

Celsior ille gradu procera in membra simulque

415

Integer annorum; sed non et uiribus infra

Tydea fert animus, totosque infusa per artus

Maior in exiguo regnabat corpore uirtus.

Iam crebros ictus ora et caua tempora circum

Obnixi ingeminant, telorum aut grandinis instar

420

Rhipaeae, flexoque genu uacua ilia tundunt.

Non aliter quam Pisaeo sua lustra Tonanti

Cum redeunt crudisque uirum sudoribus ardet

Puluis; at hinc teneros caueae dissensus ephebos

Concitat, exclusaeque expectant praemia matres:

425

Sic alacres odio nullaque cupidine laudis

Accensi incurrunt, scrutatur et intima uultus

Vnca manus penitusque oculis cedentibus intrat.

Forsan et accinctos lateri (sic ira ferebat)

Nudassent enses, meliusque hostilibus armis

430

Lugendus fratri, iuuenis Thebane, iaceres,

Ni rex insolitum clamorem et pectore ab alto

Stridentes gemitus noctis miratus in umbris,

Mouisset gressus, magnis cui sobria curis

Pendebat somno iam deteriore senectus.

435

Isque ubi progrediens numerosa luce per alta

Atria dimotis aduerso limine claustris

Terribilem dictu faciem, lacera ora putresque

Sanguineo uidet imbre genas: 'quae causa furoris,

Externi iuuenes (neque enim meus audeat istas

440

Ciuis in usque manus), quisnam implacabilis ardor

Exturbare odiis tranquilla silentia noctis?

Vsque adeone angusta dies, et triste parumper

Pacem animo somnumque pati? sed prodite tandem

Vnde orti, quo fertis iter, quae iurgia? nam uos

445

Haud humiles tanta ira docet, generisque superbi

Magna per effusum clarescunt signa cruorem.'

Vix ea, cum mixto clamore obliqua tuentes

Incipiunt una: 'rex o mitissime Achiuum,

Quid uerbis opus? ipse undantes sanguine uultus

450

Aspicis.' haec passim turbatis uocis amarae

Confudere sonis; inde orsus in ordine Tydeus

Continuat: 'maesti cupiens solacia casus

Monstriferae Calydonis opes Acheloiaque arua

Deserui; uestris haec me ecce in finibus ingens

455

Nox operit. tecto caelum prohibere quis iste

Arcuit? an quoniam prior haec ad limina forte

Molitus gressus? pariter stabulare bimembres

Centauros unaque ferunt Cyclopas in Aetna

Compositos. sunt et rabidis iura insita monstris

460

Fasque suum: nobis sociare cubilia terrae -

Sed quid ego? aut hodie spoliis gauisus abibis,

Quisquis es, his, aut me, si non effetus oborto

Sanguis hebet luctu, magni de stirpe creatum

Oeneos et Marti non degenerare paterno

465

Accipies.' 'nec nos animi nec stirpis egentes - '

Ille refert contra, sed mens sibi conscia fati

Cunctatur proferre patrem. tunc mitis Adrastus:

'Immo agite, et positis, quas nox inopinaque suasit

Aut uirtus aut ira, minis succedite tecto.

470

Iam pariter coeant animorum in pignora dextrae.

Non haec incassum diuisque absentibus acta;

Forsan et has uenturus amor praemiserit iras,

Vt meminisse iuuet.' nec uana uoce locutus

Fata senex, siquidem hanc perhibent post uulnera iunctis

475

Esse fidem, quanta partitum extrema proteruo

Thesea Pirithoo, uel inanem mentis Oresten

Opposito rabidam Pylade uitasse Megaeram.

Tunc quoque mulcentem dictis corda aspera regem

Iam faciles (uentis ut decertata residunt

480

Aequora, laxatisque diu tamen aura superstes

Inmoritur uelis) passi, subiere penates.

Hic primum lustrare oculis cultusque uirorum

Telaque magna uacat: tergo uidet huius inanem

Impexis utrimque iubis horrere leonem,

485

Illius in speciem quem per Teumesia tempe

Amphitryoniades fractum iuuenalibus annis

Ante Cleonaei uestitus proelia monstri.

Terribiles contra saetis ac dente recuruo

Tydea per latos umeros ambire laborant

490

Exuuiae, Calydonis honos. stupet omine tanto

Defixus senior, diuina oracula Phoebi

Agnoscens monitusque datos uocalibus antris.

Obtutu gelida ora premit, laetusque per artus

Horror iit; sensit manifesto numine ductos

495

Adfore, quos nexis ambagibus augur Apollo

Portendi generos, uultu fallente ferarum,

Ediderat. tunc sic tendens ad sidera palmas:

'Nox, quae terrarum caelique amplexa labores

Ignea multiuago transmittis sidera lapsu,

500

Indulgens reparare animum dum proximus aegris

Infundat Titan agiles animantibus ortus,

Tu mihi perplexis quaesitam erroribus ultro

Aduehis alma fidem ueterisque exordia fati

Detegis: adsistas operi tuaque omina firmes.

505

Semper honoratam dimensis orbibus anni

Te domus ista colet; nigri tibi, diua, litabunt

Electa ceruice greges, lustraliaque exta

Lacte nouo perfusus edet Volcanius ignis.

Salue prisca fides tripodum obscurique recessus.

510

Deprendi, Fortuna, deos.' sic fatus, et ambos

Innectens manibus tecta interioris ad aulae

Progreditur. canis etiamnum altaribus ignes

Sopitum cinerem et tepidi libamina sacri

Seruabant; adolere focos epulasque recentes

515

Instaurare iubet. dictis parere ministri

Certatim accelerant; uario strepit icta tumultu

Regia: pars ostro tenues auroque sonantes

Emunire toros alteque inferre tapetas,

Pars teretes leuare manu ac disponere mensas.

520

Ast alii tenebras et opacam uincere noctem

Adgressi tendunt auratis uincula lychnis.

His labor inserto torrere exanguia ferro

Viscera caesarum pecudum, his cumulare canistris

Perdomitam saxo Cererem. laetatur Adrastus

525

Obsequio feruere domum, iamque ipse superbis

Fulgebat stratis solioque effultus eburno.

Parte alia iuuenes siccati uulnera lymphis

Discumbunt, simul ora notis foedata tuentur

Inque uicem ignoscunt. tunc rex longaeuus Acasten

530

(Natarum haec altrix eadem et fidissima custos

Lecta sacrum iustae Veneri occultare pudorem)

Imperat acciri tacitaque inmurmurat aure.

Nec mora praeceptis, cum protinus utraque uirgo

Arcano egressae thalamo: mirabile uisu,

535

Pallados armisonae pharetrataeque ora Dianae

Aequa ferunt, terrore minus. noua deinde pudori

Visa uirum facies: pariter pallorque ruborque

Purpureas hausere genas, oculique uerentes

Ad sanctum rediere patrem. postquam ordine mensae

540

Victa fames, signis perfectam auroque nitentem

Iasides pateram famulos ex more poposcit,

Qua Danaus libare deis seniorque Phoroneus

Adsueti. tenet haec operum caelata figuras:

Aureus anguicomam praesecto Gorgona collo

545

Ales habet, iam iamque uagas (ita uisus) in auras

Exilit; illa graues oculos languentiaque ora

Paene mouet uiuoque etiam pallescit in auro.

Hinc Phrygius fuluis uenator tollitur alis,

Gargara desidunt surgenti et Troia recedit,

550

Stant maesti comites frustraque sonantia lassant

Ora canes umbramque petunt et nubila latrant.

Hanc undante mero fundens uocat ordine cunctos

Caelicolas, Phoebum ante alios, Phoebum omnis ad aras

Laude ciet comitum famulumque euincta pudica

555

Fronde manus, cui festa dies largoque refecti

Ture uaporatis lucent altaribus ignes.

'Forsitan, o iuuenes, quae sint ea sacra quibusque

Praecipuum causis Phoebi obtestemur honorem,'

Rex ait, 'exquirant animi. non inscia suasit

560

Religio, magnis exercita cladibus olim

Plebs Argiua litat; animos aduertite, pandam.

Postquam caerulei sinuosa uolumina monstri,

Terrigenam Pythona, deus, septem orbibus atris

Amplexum Delphos squamisque annosa terentem

565

Robora, Castaliis dum fontibus ore trisulco

Fusus hiat nigro sitiens alimenta ueneno,

Perculit, absumptis numerosa in uulnera telis,

Cirrhaeique dedit centum per iugera campi

Vix tandem explicitum, noua deinde piacula caedis

570

Perquirens nostri tecta haud opulenta Crotopi

Attigit. huic primis et pubem ineuntibus annis

Mira decore pios seruabat nata penates

Intemerata toris. felix, si Delia numquam

Furta nec occultum Phoebo sociasset amorem!

575

Namque ut passa deum Nemeaei ad fluminis undam,

Bis quinos plena cum fronte resumeret orbes

Cynthia, sidereum Latonae feta nepotem

Edidit; ac poenae metuens (neque enim ille coactis

Donasset thalamis ueniam pater) auia rura

580

Eligit ac natum saepta inter ouilia furtim

Montiuago pecoris custodi mandat alendum.

Non tibi digna, puer, generis cunabula tanti

Gramineos dedit herba toros et uimine querno

Texta domus; clausa arbutei sub cortice libri

585

Membra tepent, suadetque leues caua fistula somnos,

Et pecori commune solum. sed fata nec illum

Concessere larem; uiridi nam caespite terrae

Proiectum temere et patulo caelum ore trahentem

Dira canum rabies morsu depasta cruento

590

Disicit. hic uero attonitas ut nuntius aures

Matris adit, pulsi ex animo genitorque pudorque

Et metus; ipsa ultro saeuis plangoribus amens

Tecta replet, uacuumque ferens uelamine pectus

Occurrit confessa patri; nec motus et atro

595

Imperat (infandum!) cupientem occumbere leto.

Sero memor thalami maestae solacia morti,

Phoebe, paras monstrum infandis Acheronte sub imo

Conceptum Eumenidum thalamis, cui uirginis ora

Pectoraque; aeternum stridens a uertice surgit

600

Et ferrugineam frontem discriminat anguis.

Haec tum dira lues nocturno squalida passu

Inlabi thalamis, animasque a stirpe recentes

Abripere altricum gremiis morsuque cruento

Deuesci et multum patrio pinguescere luctu.

605

Haud tulit armorum praestans animique Coroebus

Seque ultro lectis iuuenum, qui robore primi

Famam posthabita faciles extendere uita,

Obtulit. illa nouos ibat populata penates

Portarum in biuio; lateri duo corpora paruum

610

Dependent, et iam unca manus uitalibus haeret

Ferratique ungues tenero sub corde tepescunt:

Obuius huic, latus omne uirum stipante corona,

Fit iuuenis, ferrumque ingens sub pectore duro

Condidit, atque imas animae mucrone corusco

615

Scrutatus latebras tandem sua monstra profunda

Reddit habere Ioui. iuuat ire et uisere iuxta

Liuentes in morte oculos uterique nefandam

Proluuiem et crasso squalentia pectora tabo,

Qua nostrae cecidere animae. stupet Inacha pubes

620

Magnaque post lacrimas etiamnum gaudia pallent.

Hi trabibus duris (solacia uana dolori)

Proterere exanimos artus asprosque molares

Deculcare genis; nequit iram explere potestas.

Illam et nocturno circum stridore uolantes

625

Impastae fugistis aues, rabidamque canum uim

Oraque sicca ferunt trepidorum inhiasse luporum.

Saeuior in miseros fatis ultricis ademptae

Delius insurgit, summaque biuerticis umbra

Parnasi residens arcu crudelis iniquo

630

Pestifera arma iacit, camposque et celsa Cyclopum

Tecta superiecto nebularum incendit amictu.

Labuntur dulces animae, Mors fila Sororum

Ense metit captamque tenens fert manibus urbem.

Quaerenti quae causa duci, quis ab aethere laeuus

635

Ignis et in totum regnaret Sirius annum,

Idem auctor Paean rursus iubet ire cruento

Inferias monstro iuuenes, qui caede potiti.

Fortunate animi longumque in saecula digne

Promeriture diem! non tu pia degener arma

640

Occulis aut certae trepidas occurrere morti.

Comminus ora ferens Cirrhaei in limine templi

Constitit et sacras ita uocibus asperat iras:

"Non missus, Thymbraee, tuos supplexue penates

Aduenio: mea me pietas et conscia uirtus

645

Has egere uias. ego sum qui caede subegi,

Phoebe, tuum mortale nefas, quem nubibus atris

Et squalente die, nigra quem tabe sinistri

Quaeris, inique, poli. quod si monstra effera magnis

Cara adeo superis, iacturaque uilior orbi

650

Mors hominum, et saeuo tanta inclementia caelo est,

Quid meruere Argi? me, me, diuum optime, solum

Obiecisse caput fatis praestabat. an illud

Lene magis cordi quod desolata domorum

Tecta uides, ignique datis cultoribus omnis

655

Lucet ager? sed quid fando tua tela manusque

Demoror? expectant matres, supremaque fiunt

Vota mihi. satis est: merui ne parcere uelles.

Proinde moue pharetras arcusque intende sonoros

Insignemque animam leto demitte; sed illum,

660

Pallidus Inachiis qui desuper inminet Argis,

Dum morior, dispelle globum." sors aequa merentes

Respicit. ardentem tenuit reuerentia caedis

Letoiden, tristemque uiro summissus honorem

Largitur uitae; nostro mala nubila caelo

665

Diffugiunt, at tu stupefacti a limine Phoebi

Exoratus abis. inde haec stata sacra quotannis

Sollemnes recolunt epulae, Phoebeaque placat

Templa nouatus honos. has forte inuisitis aras

Vos quae progenies? quamquam Calydonius Oeneus

670

Et Porthaoniae, si dudum certus ad aures

Clamor iit, tibi iura domus. tu pande quis Argos

Aduenias, quando haec uariis sermonibus hora est.'

Deiecit maestos extemplo Ismenius heros

In terram uultus, taciteque ad Tydea laeuum

675

Obliquare oculos; tum longa silentia mouit:

'Non super hos diuum tibi sum quaerendus honores,

Vnde genus, quae terra mihi, quis defluat ordo

Sanguinis antiqui: piget inter sacra fateri.

Sed si praecipitant miserum cognoscere curae,

680

Cadmus origo patrum, tellus Mauortia Thebe,

Est genetrix Iocasta mihi.' tum motus Adrastus

Hospitiis (agnouit enim): 'quid nota recondis?

Scimus' ait 'nec sic auersum fama Mycenis

Voluit iter. regnum et furias oculosque pudentes

685

Nouit et Arctois si quis de solibus horret

Quique bibit Gangen aut nigrum occasibus intrat

Oceanum et si quos incerto litore Syrtes

Destituunt. ne perge queri casusque priorum

Adnumerare tibi: nostro quoque sanguine multum

690

Errauit pietas, nec culpa nepotibus obstat.

Tu modo dissimilis rebus mereare secundis

Excusare tuos. sed iam temone supino

Languet Hyperboreae glacialis portitor Vrsae.

Fundite uina focis, seruatoremque parentum

695

Letoiden uotis iterumque iterumque canamus.

Phoebe parens, seu te Lyciae Pataraea niuosis

Exercent dumeta iugis, seu rore pudico

Castaliae flauos amor est tibi mergere crines,

Seu Troiam Thymbraeus habes, ubi fama uolentem

700

Ingratis Phrygios umeris subiisse molares,

Seu iuuat Aegaeum feriens Latonius umbra

Cynthus et adsiduam pelago non quaerere Delon:

Tela tibi longeque feros lentandus in hostes

Arcus et aetherii dono cessere parentis

705

Aeternum florere genas; tu doctus iniquas

Parcarum praenosse manus fatumque quod ultra est

Et summo placitura Ioui, quis letifer annus,

Bella quibus populis, quae mutent sceptra cometae;

Tu Phryga summittis citharae, tu matris honori

710

Terrigenam Tityon Stygiis extendis harenis;

Te uiridis Python Thebanaque mater ouantem

Horruit in pharetris, ultrix tibi torua Megaera

Ieiunum Phlegyan subter caua saxa iacentem

Aeterno premit accubitu dapibusque profanis

715

Instimulat, sed mixta famem fastidia uincunt:

Adsis o memor hospitii, Iunoniaque arua

Dexter ames, seu te roseum Titana uocari

Gentis Achaemeniae ritu, seu praestat Osirim

Frugiferum, seu Persei sub rupibus antri

720

Indignata sequi torquentem cornua Mithram.'