Tertia iam gelidas Tithonia soluerat umbras
Exueratque polum; Tiphyn placida alta uocabant.
It tectis Argoa manus, simul urbe profusi
Aenidae caris socium digressibus haerent.
5
Dant Cererem lectumque pecus nec palmite Bacchum
Bithyno Phrygioue satum, sed quem sua noto
Colle per angustae Lesbos freta suggerit Helles.
Ipse agit Aesonidae iunctos ad litora gressus
Cyzicus abscessu lacrimans ...,
10
Quas dabat et picto Clite uariauerat auro,
Tum galeam et patriae telum insuperabile dextrae
Addidit. ipse ducis pateras et Thessala contra
Frena capit manibusque datis iunxere penates.
Tu mihi nunc causas infandaque proelia, Clio,
15
Pande uirum; tibi enim superum data, uirgo, facultas
Nosse animos rerumque uias. cur talia passus
Arma, quid hospitiis iunctas concurrere dextras
Iuppiter? unde tubae nocturnaque mouit Erinys?
Dindyma sanguineis famulum bacchata lacertis
20
Dum uolucri quatit asper equo siluasque fatigat
Cyzicus, ingenti praedae deceptus amore
Adsuetum Phrygias dominam uectare per urbes
Oppressit iaculo redeuntem ad frena leonem.
Et nunc ille iubas captiuaque postibus ora
25
Muneribus primas coniunx Percosia uestes
Imposuit, spolium infelix diuaeque pudendum.
Quae postquam Haemoniam tantae non immemor irae
Aerisono de monte ratem praefixaque regum
Scuta uidet, noua monstra uiro, noua funera uoluit
30
Vt socias in nocte manus utque impia bella
Conserat et saeuis erroribus implicet urbem.
Nox erat et leni canebant aequora sulco
Et iam prona leues spargebant sidera somnos.
Aura uehit; religant tonsas ueloque Procneson
35
Et te iam medio flauentem, Rhyndace, ponto
Spumosumque legunt fracta Scylaceon ab unda.
Ipse diem longe solisque cubilia Tiphys
Consulit, ipse ratem uento stellisque ministrat.
Atque illum non ante sopor luctamine tanto
40
Lenit agens diuum imperiis; cadit inscia clauo
Dextera demittitque oculos, solataque puppis
Turbine flectit iter portuque refertur amico.
Vt notis allapsa uadis, dant aethere longo
Signa tubae uox et mediis emissa tenebris
45
"Hostis habet portus, soliti rediere Pelasgi."
Rupta quies; deus ancipitem lymphauerat urbem
Mygdoniae Pan iussa ferens saeuissima Matris,
Pan nemorum bellique potens, quem lucis ab horis
Antra tenent, patet ad medias per deuia noctes
50
Saetigerum latus et toruae coma sibila frontis.
Vox omnes super una tubas, qua conus et enses,
Qua trepidis auriga rotis nocturnaque muris
Claustra cadunt; talesque metus non Martia cassis
Eumenidumque comae, non tristis ab aethere Gorgo
55
Sparserit aut tantis aciem raptauerit umbris.
Ludus et ille deo, pauidum praesepibus aufert
Cum pecus et profugi sternunt dumeta iuuenci.
Ilicet ad regem clamor ruit. exsilit altis
Somnia dira toris simulacraque pallida linquens
60
Cyzicus. ecce super foribus Bellona reclusis
Nuda latus passuque mouens orichalca sonoro
Astitit et triplici pulsans fastigia crista
Inde ciere uirum. sequitur per moenia demens
Ille deam et fatis extrema in proelia tendit,
65
Qualis in Alciden et Thesea Rhoecus iniqui
Nube meri geminam Pholoen maioraque cernens
Antra ruit, qualisue redit uenatibus actis
Lustra pater Triuiamque canens umeroque Learchum
Aduehit, at miserae declinant lumina Thebae.
70
Iamque adeo nec porta ducem nec pone moratur
Excubias sortita manus, quae prima furenti
Aduolat; hinc alii subeunt, ut proxima quaeque
Intremuit domus et motus accepit inanes.
At Minyas anceps fixit pauor; aegra uirorum
75
Corda labant, nec quae regio aut discrimina cernunt,
Cur galeae clipeique micent, num peruigil armis
<>
Donec et hasta uolans immani turbine transtris
Insonuit monuitque ratem rapere obuia caeca
80
Arma manu. princeps galeam constringit Iason
Vociferans "primam hanc nati, pater, accipe pugnam
Vosque, uiri, optatos huc affore credite Colchos."
Bistonas in medios ceu Martius exsilit astris
Currus, ubi ingentes animae clamorque tubaeque
85
Sanguineae iuuere deum, non segnius ille
Occupat arua furens; sequitur uis omnis Achiuum.
Agglomerant latera et densis thoracibus horrens
Stat manus, aegisono quam nec fera pectore uirgo
Dispulerit nec dextra Iouis Terrorque Pauorque,
90
Martis equi. sic contextis umbonibus urgent
Caeruleo ueluti cum Iuppiter agmine nubem
Constituit; certant Zephyri frustaque rigentem
Pulsat utrimque Notus; pendent mortalia longo
Corda metu, quibus illa fretis, quibus incidat aruis.
95
Hinc manus infelix clamore impellere magno
Saxa facesque atras et tortae pondera fundae;
Fert sonitus immota phalanx irasque retentant
Congeries dum prima fluat. stellantia Mopsus
Tegmina et ingentem Corythi notat Eurytus umbram.
100
Restitit ille gradu seseque a lumine ferri
Sustinuit praeceps, subitum ceu pastor ad amnem
Spumantem nimbis fluctuque arbusta ruentem.
At Tydeus "en intentis quem uiribus" inquit
"Opperiar manibusque dari quem comminus optem;
105
Quo steteris moriere loco." subit ilia cuspis
Olenii; dedit ille sonum compressaque mandens
Aequora purpuream singultibus expulit hastam.
Ac uelut in medio rupes latet horrida ponto,
Quam super ignari numquam rexere magistri
110
Praecipites impune rates, sic agmine caeco
Incurrit strictis manus ensibus. occubat Iron
Et Cotys et Pyrno melior genitore Bienor.
At magis interea diuerso turbida motu
Vrbs agitur. Genyso coniunx amouerat arma:
115
Ast illi subitus uentis uiuoque reluxit
Torre focus; telis gaudes, miserande, repertis.
Linquit et undantes mensas infectaque pernox
Sacra Medon; chlamys imbelli circumuenit ostro
Torta manum, strictoque uias praefulgurat ense.
120
Talis in arma ruit, nec uina dapesque remota
Statque loco torus inque omen mansere ministri.
Inde uagi nec tela modis nec casibus isdem
Conseruere manu et longe iacuere perempti.
Ecce grauem nodis pinguique bitumine quassans
125
Lampada turbata Phlegyas decurrit ab urbe.
Ille leues de more manus aciemque Pelasgum
Per noctem remeasse ratus pulsumque requirens
Saepe sibi uano Thamyrum clamore petebat
Arduus et late fumanti nube coruscus:
130
Quantus ubi immenso prospexit ab aethere Typhon
Igne simul uentisque rubens, quem Iuppiter alte
Crine tenet; trepidant diro sub lumine puppes.
Tollitur hinc totusque ruit Tirynthius acri
Pectore, certa regens aduersa spicula flamma;
135
Per piceos accensa globos et pectus harundo
Per medium contenta fugit; ruit ille comanti
Ore facem supra maiorque apparuit ignis.
Ambrosium Peleus, ingentem Ancaeus Echeclum
Sternit et elatae propius succedere dextrae
140
Telecoonta sinit *delicataque* ora securi
Disiecit ceruice tenus; simul aspera uictor
Cingula sublustri uibrantia detrahit umbra.
"Has, precor, exuuias <et> opima cadauera" Nestor
"Linquite" ait; "ferro potius mihi dextera, ferro
145
Nauet opus," prensumque manu detruncat Amastrum
Diuersasque simul socios inuadere turmas
Admonuit. pergunt rupta testudine fusi
Qua tenebrae campique ferunt. grauis inuenit Ochum
Phlias et trepido Pollux impingitur Hebro.
150
Ipse super uultus taboque natantia terga
Dux campi Martisque potens, ut caeca, profundo
Currit hiems, Zelyn et Bronten Abrarinque relinquit
Semineces: Glaucum sequitur Glaucumque ruentem
Occupat et iugulo uulnus molitur aperto.
155
Ille manu contra telum tenet ultima frustra
Verba ciens, fixamque uidet decrescere cornum.
Hinc Halyn, hinc rigido transcurrens demetit ense
Protin et insignem cithara cantuque fluenti
Dorcea, qui dulci festis adsistere mensis
160
Pectine Bistoniae magnum post ausus alumnum.
Nec pharetram aut acres ultra Tirynthius arcus
Exercet, socia sed disicit agmina claua.
Ac ueluti magna iuuenum cum densa securi
Silua labat cuneisque gemit graue robur adactis
165
Iamque abies piceaeque ruunt, sic dura sub ictu
Ossa uirum malaeque sonant sparsusque cerebro
Albet ager. leuis ante pedes subsederat *Hidmon*;
Occupat os barbamque uiri clauamque superne
Irrotat, "occumbes" et "nunc" ait "Herculis armis
170
Donum ingens semperque tuis mirabile fatis."
Horruit ille cadens nomenque agnouit amicum
Primus et ignaris dirum scelus attulit umbris.
Nec tibi Thessalicos tunc profuit, Ornyte, reges
Hospitiis aut mente moras fouisse benigna
175
Et laribus sacrasse diem; procul aduenit Idmon
Oblatumque ferit, galeam cristasque rubentes,
Heu tua dona, gerens. quem te qualemque uidebit
Attonitus, Crenaee, parens! en frigidus orbes
Purpureos iam somnus obit, iam candor et anni
180
Deficiunt uitaque fugit decus omne soluta.
Desere nunc nemus et nympharum durus amores!
At diuersa Sagen turbantem fallere neruo
Tum primum puer ausus Hylas (spes maxima bellis
Pulcher Hylas, si fata sinant, si prospera Iuno),
185
Prostrauitque uirum celeri per pectora telo.
Accessere, nefas, tenebris fallacibus acti
Tyndaridae in sese; Castor prius ibat in ictus
Nescius, ast illos noua lux subitusque diremit
Frontis apex. tum Castor Ityn, qua caerulus ambit
190
Balteus et gemini committunt ora dracones,
Frater Hagen Thapsumque securigerumque Nealcen
Transigit et Canthi pallentem uulnere Cydrum.
Torserat hic totis conisus uiribus hastam
Venatori Erymo, breuis hanc sed fata ferentem
195
Prodidit et piceo comitem miserata refulsit
Luna polo; cessere iubae raptumque per auras
Vulnus et extrema sonuit cita casside cuspis.
Nisaeum Telamon et Ophelten uana sonantem
Per clipei cedentis opus cratemque trilicem,
200
Qua stomachi secreta, ferit laetusque profatur
"Di, precor, hunc regem aut aeque delegerit alta
Fors mihi gente satum, magnusque et flebilis urbi
Conciderit." super addit Aren fratremque Melanthum
Phoceaque Oleniden, Lelegum qui pulsus ab oris
205
Regis amicitiam et famuli propioris honores
(Qua patiens non arte?) tulit. nox alta cadentum
Ingentes *donec* sonitus augetque ruinas.
Vt magis Inarime, magis ut mugitor anhelat
Vesbius, attonitas acer cum suscitat urbes
210
Sic pugnae crebrescit opus; neque enim ignea cedunt
Astra loco, lentis haeret nox conscia bigis.
Perge age Tartareae mecum simul omnia noctis,
Musa, sequi. trepidam Phaethon afflauit ab alto
Tisiphonen grauiorque locos iam luce propinqua
215
Vmbra premit; non signa uirum, non funera cernunt
Et rabie magis ora calent. uos prodite, diuae,
Eumenidum noctisque globos uatique patescat
Armorum fragor et tepidi singultibus agri
Labentum atque acti Minyis per Litora manes.
220
Cyzicus hic aciem uanis discursibus implet
Fata trahens: iam pulsa sibi cessisse Pelasgum
Agmina, iam passim uacuos disiecta per agros
Credit ouans; tales actus, ea gaudia fingit
Ira deum: fundo ueluti cum Coeus in imo
225
Vincla Iouis fractoque trahens adamante catenas
Saturnum Tityumque uocat spemque aetheris amens
Concipit, ast illum fluuiis et nocte remensa
Eumenidum canis et sparsae iuba reppulit Hydrae.
Saeuit acerba fremens tardumque a moenibus agmen
230
Increpitat "nunquamne dolor uirtusue subibit
Nil ausas sine rege manus? at barbara buxus
Si uocet et motis ululantia Dindyma sacris,
Tunc ensis placeatque furor, modo tela sacerdos
Porrigat et iussa sanguis exuberet ulna."
235
Talibus insultans iamdudum numine diuae
Deficit, infracti languescunt frigore cursus,
Corda pauent, audit fremitus irasque leonum
Cornuaque et motas uidet inter nubila turres.
Tunc grauis et certo tendens stridore per umbram
240
Aesonii uenit hasta ducis latumque sub imo
Pectore rumpit iter. quam nunc incognita uellet
Lustra sibi nullosque datos uenatibus annos!
Talia magnanimi diuerso turbine fundunt
Tela uiri sonitusque pedum suspectaque motu
245
Explorant; prensant socios uocemque reposcunt.
Quod si tanta lues seros durasset in ortus,
Exstinctum genus et solas per moenia matres
Vidisset stratamque dies in litore gentem.
Tum pater omnipotens, tempus iam rege perempto
250
Flectere fata ratus miserasque abrumpere pugnas,
Supremam celerauit opem nutuque sereno
Intonuit, quem Nocte satae, quem turbidus horret
Armipotens; tunc porta trucis coit infera belli.
Continuo dant terga metu uersique per agros
255
Diffugiunt, quae sola salus; nec terga ruentum
Mens Minyis conuersa sequi; stetit anxia uirtus.
Ecce *leui* primo iam spargere lumine portus
Orta dies notaeque, nefas, albescere turres
"Di maris" attonito conclamat ab agmine Tiphus,
260
"Vt mea fatali damnastis pectora somno!
Heu socii quantis complerunt litora monstris!"
Illi autem neque adhuc gemitus neque conscia facti
Ora leuant; tenet exsangues rigor horridus artus,
Ceu pauet ad crines et tristia Pentheos ora
265
Thyias, ubi impulsae iam se deus agmine matris
Abstulit et caesi uanescunt cornua tauri.
Nec minus effusi grandaeuum ad Litora uulgus
Vt socias uidere manus dare uersa retrorsus
Terga metu. dextram tendens proclamat Iason
270
"Quos fugitis? uellem hac equidem me strage meosque
Procubuisse magis. deus haec, deus asper utrisque
Implicuit. sumus en Minyae, <sumus> hospita turba."
Cur etiam flammas miserosque moramur honores?
Tum super exsangues confertae caedis aceruos
275
Praecipiti plangore ruunt; agnoscit in alta
Strage uirum sua texta parens, sua munera coniunx.
It gemitus toto sinuosa per aequora caelo.
Pars tenues flatus et adhuc stridentia prensant
Vulnera, pars sera componunt lumina dextra.
280
At uero in mediis exsangui rege reperto
Aggeribus, tristi sileant ceu cetera planctu,
Sic famulum matrumque dolor, sic omnis ad unum
Versa manus. circa lacrimis ac mentibus aegri
Stant Minyae deflentque nefas et cuspidis ictus
285
Aesoniae sortemque ducis solantur acerbam.
Ille ubi concretos pingui iam sanguine crines
Pallentesque genas infractaque pectore caro
Tela neque hesternos agnouit in hospite uultus,
Ingemit atque artus fatur complexus amicos
290
"Te tamen ignarum tanti, miserande, furoris
Nox habet et nullo testantem foedera questu;
At mihi luctificum uenit iubar. heu quibus adsum
Colloquiis, cui me hospitio fortuna reuexit!
Exstinguine mea (fatis id defuit unum)
295
Speraui te posse manu, talisue reliqui
Has ego, amice, domos? quod si iam bella manebant
Et placitum hoc superis, nonne haec mea iustius essent
Funera, meque tuus <melius> nunc plangeret error,
Nec Clarii nunc antra dei quercusque Tonantis
300
Arguerem? talesne acies, talesne triumphos
Sorte dabant? tantumque nefas mens conscia uatum
Conticuit, patriae exitium crudele senectae
Et tot acerba canens? heu diuis uisa sinistris
Regna mihi! quinam reditus? quae me hospita tellus
305
Accipiet? quae non primis prohibebit harenis?
Inuidere dei ne Phasidis arua remoti
Et Scythicas populatus opes haec rursus adirem
Litora neue tuos irem tunc ultor in hostes.
Fas tamen est conferre genas, fas iungere tecum
310
Pectora et exsangues miscere amplexibus artus.
Vos age funereas ad litora uoluite siluas
Et socios lustrate rogos; date debita caesis
Munera, quae nostro misisset Cyzicus igni."
Parte alia Clite laceras super ora mariti
315
Fusa comas misera in planctus uocat agmina matrum
Fatur et haec: "primis coniunx ereptus in annis
Cuncta trahis; necdum suboles nec gaudia de te
Vlla mihi, quis maesta tuos nunc, optime, casus
Perpeterer tenui luctum solamine fallens.
320
Mygdonis arma patrem funestaque proelia nuper
Natales rapuere domos, Triuiaeque potentis
Occidit arcana genetrix absumpta sagitta:
Tu, mihi qui coniunx pariter fraterque parensque
Solus et a prima fueras spes una iuuenta,
325
Deseris heu totamque deus simul impulit urbem.
Ast ego non media te saltem, Cyzice, uidi
Tendentem mihi morte manus aut ulla monentis
Verba tuli; quin te thalamis modo questa morari
Heu talem tantique metus secura recepi."
330
Illam uix gemino maerens cum Castore Pollux
Erigit haerentem compressaque colla trahentem.
Interea innumeras nudatis montibus urgent
Certatim decorantque pyras et corpora maesti
Summa locant; uadit sonipes ceruice remissa
335
Venatrix nec turba canum pecudesque morantur
Funereae, quae cuique manus, quae cura suorum,
Quae fortuna fuit. medio rex aggere longe
Eminet; hunc crebris quatiens singultibus ora
Alleuat Aesonides celsoque reponit in ostro.
340
Dat pictas auro atque ardentes murice uestes
Quas rapuit telis festina uocantibus Austris
Hypsipyle; galeam dilectaque cingula regi
Inicit. ille suam uultus conuersus ad urbem
Sceptra manu ueterum retinet gestamen auorum.
345
Nam quia nec proles alius nec denique sanguis,
Ipse decus regnique refert insigne parenti.
Inde ter armatos Minyis referentibus orbes
Concussi tremuere rogi, ter inhorruit aether
Luctificum clangente tuba; iecere supremo
350
Tum clamore faces; regum labor omnis in auras
Soluitur et celsis collucent aequora flammis.
Scilicet haec illo iuuenem populosque manebant
Tempore, Peliacis caderet cum montibus arbor.
Hoc uolucrumque minae praesagaque fulmina longo
355
Acta mari tulerant. sed quis non prima refellat
Monstra deum longosque sibi non auguret annos?
Iamque solutus honos cineri, iam passibus aegris
Dilapsae cum prole nurus, tandemque quiescunt
Dissona peruigili planctu uada, qualiter Arctos
360
Ad patrias auibus medio iam uere reuectis
Memphis et aprici statio silet annua Nili.
At non inde dies nec quae magis aspera curis
Nox Minyas tanta caesorum ab imagine soluit.
Bis Zephyri iam uela uocant; fiducia maestis
365
Nulla uiris, aegro adsidue mens carpitur aestu,
Necdum omnes lacrimas atque omnia reddita caesis
Iusta putant; patria ex oculis acerque laborum
Pulsus amor segnique iuuat frigescere luctu.
Ipse etiam Aesonides, quamquam tristissima rerum
370
Castiganda duci uultuque premenda sereno,
Dulcibus indulget lacrimis aperitque dolorem.
Tum secreta trahens Phoebeum ad litora Mopsum
"Quaenam" ait "ista lues, aut quae sententia diuum?
Decretusne uenit fato pauor, an sibi nectunt
375
Corda moras? cur immemores famaeque larisque
Angimur, aut pariet quemnam haec ignauia finem?"
"Dicam" ait "ac penitus causas labemque docebo"
Mopsus, et astra tuens "non si mortalia membra
Sortitusque breues et parui tempora fati
380
Perpetimur, socius superi quondam ignis Olympi,
Fas ideo miscere neces ferroque morantes
Exigere hinc animas redituraque semina caelo.
Quippe nec in uentos nec in ultima soluimur ossa;
Ira manet duratque dolor. cum deinde tremendi
385
Ad solium uenere Iouis questuque nefandam
Edocuere necem, patet ollis ianua leti
Atque iterum remeare licet; comes una sororum
Additur et pariter terras atque aequora lustrant.
Quisque suos sontes inimicaque pectora poenis
390
Implicat et uaria meritos formidine pulsant.
At quibus inuito maduerunt sanguine dextrae,
Si fors saeua tulit miseros, sed proxima culpa,
Hos uariis mens ipsa modis agit et sua carpunt
Facta uiros: resides et iam nil amplius ausi
395
In lacrimas humilesque metus aegramque fatiscunt
Segnitiem; quos ecce uides. sed nostra requiret
Cura uiam. memori iam pridem *cognita uate*
Est procul ad Stygiae deuexa silentia noctis
Cimmerium domus et superis incognita tellus
400
Caeruleo tenebrosa situ, quo flammea numquam
Sol iuga sidereos nec mittit Iuppiter annos.
Stant tacitae frondes immotaque silua comanti
Horret querna iugo; specus umbrarumque meatus
Subter et Oceani praeceps fragor aruaque nigro
405
Vasta metu et subitae post longa silentia uoces.
Ensifer hic atraque sedens in ueste Celaeneus
Insontes errore luit culpamque remittens
Carmina turbatos uoluit placantia manes.
Ille mihi quae danda forent lustramina caesis
410
Prodidit, ille uolens Erebum tenebrasque retexit.
Ergo ubi puniceas oriens accenderit undas
Tu socios adhibe sacris armentaque magnis
Bina deis; me iam coetus accedere uestros
Haud fas interea, donec lustralia pernox
415
Vota fero. mouet en gelidos Latonia currus;
Flecte gradum, placitis sileant age litora coeptis."
Iamque sopor mediis tellurem presserat horis
Et circum tacito uolitabant somnia mundo,
Cum uigil arcani speculatus tempora sacri
420
Ampycides petit aduersis Aesepia siluis
Flumina et aequoreas pariter decurrit ad undas.
Hic sale purpureo uiuaque nitentia lympha
Membra nouat seque horrificis accommodat actis.
Tempora tum uittis et supplice castus oliua
425
Implicat et stricto designat litora ferro;
Circum humiles aras ignotaque nomina diuum
Instituit siluaque super contristat opaca:
Vtque metum numenque loco sacramque quietem
Addidit, ardenti nitidum iubar euocat alto.
430
Atque Argoa manus uariis insignis in armis
Ibat agens lectas aurata fronte bidentes.
Delius hic longe candenti ueste sacerdos
Occurrit ramoque uocat, iamque ipse recenti
Stat tumulo placida transmittens agmina lauro.
435
Ducit et ad fluuios ac uincula soluere monstrat
Prima pedum glaucasque comis praetexere frondes
Imperat, hinc alte Phoebi surgentis ad orbem
Ferre manus totisque simul procumbere campis.
Tunc piceae mactantur oues, prosectaque partim
440
Pectora per medios, partim gerit obuius Idmon.
Ter tacitos egere gradus, ter tristia tangens
Arma simul uestesque uirum lustramina ponto
Pone iacit; rapidis adolentur cetera flammis.
Quin etiam truncas nemorum effigiesque uirorum
445
Rite locat quercus simulataque subligat arma.
Huc Stygias transire minas iramque seueri
Agminis, his orat uigiles incumbere curas
Atque ita lustrifico cantu uocat: "ite, perempti,
Ac memores abolete animos; sint otia uobis,
450
Sit Stygiae iam sedis amor; procul agmine nostro
Et procul este mari cunctisque absistite bellis.
Vos ego nec Graias unquam contendere ad urbes
Nec triuiis ululare uelim, pecorique satisque
Nullae ideo pestes nec luctifer ingruat annus,
455
Nec populi nostriue luant ea facta minores."
Dixerat, et summas frondentibus intulit aris
Libauitque dapes, placidi quas protinus angues,
Vmbrarum famuli, linguis rapuere coruscis.
Continuo puppem petere et considere transtris
460
Imperat Ampycides nec uisum uertere terrae;
Exciderint quae gesta manu, quae debita fatis.
Illi alacres pars arma locant, pars ardua **
Insternunt tabulata toris, oriturque trementum
Remorum sonus et laetae concordia uocis.
465
Iuppiter urgentem ceu summa Ceraunia nubem
Cum pepulit mouitque iugis, fulsere repente
Et nemora et scopuli nitidusque reducitur aether,
Sic animi rediere uiris, iamque ipse magister
Nutat ab arce ratis remisque obsistere tendit.
470
Instaurant primi certamina liber amictu
Eurytus et dictis Talai non territus Idas;
Inde alii increpitant atque aequora pectore tollunt.
Par gemitu pulsuque labor uersumque uicissim
Mittitur in puppem remo mare. laetus et ipse
475
Alcides "quisnam hos uocat in certamina fluctus?"
Dixit et intortis adsurgens arduus undis
Percussit subito deceptum fragmine pectus
Atque in terga ruens Talaum fortemque Eriboten
Et longe tantae securum Amphiona molis
480
Obruit inque tuo posuit caput, Iphite, transtro.
Iam summas caeli Phoebus candentior arces
Vicerat et longas medius reuocauerat umbras;
Tardior hinc cessante uiro quae proxima Tiphys
Litora quosque dabat densa trabe Mysia montes
485
Aduehitur. petit excelsas Tirynthius ornos;
Haeret Hylas lateri passusque moratur iniquos.
Illum ubi Iuno poli summo de uertice puppem
Deseruisse uidet, tempus rata diua nocendi
Pallada consortem curis cursusque regentem,
490
Nequa inde inceptis fieret mora, fallere prima
Molitur caroque dolis auertere fratri.
Tum sic alloquitur: "procerum ui pulsus iniqua
Germanique manu (repetis quo crimine) Perses
Barbaricas iam mouit opes Hyrcanaque signa.
495
Aeetes contra thalamis et uirgine pacta
Conciliat reges Scythicos, primusque coacta
Aduehit Albana Styrus gener agmina porta.
Bellum ingens, atque ipse citis Gradiuus habenis
Fundit equos. uiden Arctoo de cardine quanta
500
Tollat se nubes atque aequore pendeat atro?
Corripe prima uias; finem cum Phasidis alti
Transierit Perses aciemque admouerit urbi,
Coepta refer paulumque moras et foedera necte
Consiliis atque arte tua. sponde affore reges
505
Dis genitos, quis arma uolens, quis agmina iungat."
At uirgo, quamquam insidias aestusque nouercae
Sentiat et blandos quaerentem fingere uultus,
Obsequitur tamen et iussas petit ocius oras.
Ingemuit Iuno tandemque silentia rumpit.
510
"En labor, en odiis caput insuperabile nostris!
Quam Nemeen tot fessa minis, quae *belua* Lernae
Experiar? Phrygiis ultro concurrere monstris
Nempe uirum et pulso reserantem Pergama ponto
Vidimus. en ego nunc regum soror, et mihi gentis
515
Vllus honos? iam tum indecores iussaeque dolorum
Primitiae et tenero superati protinus angues.
Debueram nullos iuueni iam quaerere casus
Victa nec <ad> tales forsan descendere pugnas.
Verum animis insiste tuis actumque ***
520
Tende, pudor; mox et Furias Ditemque mouebo."
Haec ait et pariter laeui iuga pinea montis
Respicit ac pulchro uenantes agmine nymphas,
Vndarum nemorumque decus. leuis omnibus arcus
Et manicae uirides et stricta myrtus habena,
525
Summo palla genu, tenui uagus innatat aura
Crinis ad obscurae decurrens cingula mammae.
Ipsa citatarum tellus pede plausa sororum
Personat et teneris summittit gramina plantis.
E quibus Herculeo Dryope percussa fragore
530
Cum fugerent iam tela ferae processerat ultra
Turbatum uisura nemus, fontemque petebat
Rursus et attonitos referebat ab Hercule uultus.
Hanc delapsa polo piceaeque acclinis opacae
Iuno uocat prensaque manu sic blanda profatur:
535
"Quem tibi coniugio tot dedignata dicaui,
Nympha, procos, en Haemonia puer appulit alno,
Carus Hylas, saltusque tuos montesque pererrat.
Vidistis roseis haec per loca Bacchus habenis
Cum domitas acies et eoi fercula regni
540
Duceret, ac rursus thiasos et sacra mouentem.
Hunc tibi uel posito uenantem pectine Phoebum
Crede dari. quae spes nymphis aufertur Achaeis!
Praereptum quanto proles Boebeia questu
Audiet et flaui quam tristis nata Lycormae!"
545
Sic ait et celerem frondosa per auia ceruum
Suscitat ac iuueni sublimem cornibus offert.
Ille animos tardusque fugae longumque resistens
Sollicitat suadetque pari contendere cursu.
Credit Hylas praedaeque ferox ardore propinquae
550
Insequitur; simul Alcides hortatibus urget
Prospiciens: iamque ex oculis aufertur uterque,
Cum puerum instantem quadripes fessaque minantem
Tela manu procul ad nitidi spiracula fontis
Ducit et intactas leuis ipse superfugit undas.
555
Hoc pueri spes lusa modo est, nec tendere certat
Amplius; utque artus et concita pectora sudor
Diluerat, gratos auidus procumbit ad amnes.
Stagna uaga sic luce micant ubi Cynthia caelo
Prospicit aut medii transit rota candida Phoebi,
560
Tale iubar diffundit aquis: nil umbra comaeque
Turbauitque sonus surgentis ad oscula nymphae.
Illa auidas iniecta manus heu sera cientem
Auxilia et magni referentem nomen amici
Detrahit; adiutae prono iam pondere uires.
565
Iam pater umbrosis Tirynthius arcibus ornum
Depulerat magnoque iugis stridore reuulsam
Terga super fului porrexerat horrida monstri
Litora curua petens; alio nam calle reuersum
Credit Hylan captaque dapes auxisse ferina.
570
Sed neque apud socios structasque in litore mensas
Vnanimum uidet aeger Hylan nec longius acrem
Intendens aciem. uarios hinc excitat aestus
Nube mali percussus amor, quibus haeserit oris,
Quis tales impune moras casusue laborue
575
Attulerit. densam interea descendere noctem
Iam maiore metu; tum uero et pallor et amens
Cum piceo sudore rigor. ceu pectora nautis
Congelat hiberni uultus Iouis agricolisue
Cum coit umbra minax, comitis sic afficit error
580
Alciden saeuaeque monet meminisse nouercae.
Continuo, uolucri ceu pectora tactus asilo
Emicuit Calabris taurus per confraga saeptis
Obuia quaeque ruens, tali se concitat ardens
In iuga senta fuga. pauet omnis conscia late
585
Silua, pauent montes, luctu succensus acerbo
Quid struat Alcides tantaque quid apparet ira.
Ille, uelut refugi quem contigit improba Mauri
Lancea sanguineus uasto leo murmure fertur
Frangit et absentem uacuis sub dentibus hostem,
590
Sic furiis accensa gerens Tirynthius ora
Fertur et intento decurrit montibus arcu.
Heu miserae quibus ille feris, quibus incidit usquam
Immeritis per lustra uiris! uolat ordine nullo
Cuncta petens: nunc ad ripas deiectaque saxis
595
Flumina, nunc motas nemorum procurrit ad umbras.
Rursus Hylan et rursus Hylan per longa reclamat
Auia; responsant siluae et uaga certat imago.
At sociis immota fides Austrisque secundis
Certa: morae est nec paruus Hylas, quamquam omnibus aeque
600
Grata rudimenta; Herculeo sub nomine pendent.
Illum omnes lacrimis maestisque reposcere uotis
Incertique metu nunc longas litore uoces
Spargere, nunc seris ostendere noctibus ignes.
Ipse uel excelsi cum densa silentia montis
605
Strata uel oblatis ductor uidet aequora uentis
Stat lacrimans magnoque uiri cunctatur amore.
Illius incessus habilemque ad terga pharetram,
Illum inter proceres maestaeque silentia mensae
Quaerit inops quondam ingenti comprensa trahentem
610
Vina manu et durae referentem monstra nouercae.
Nec minus interea crudelis Iapyga Iuno
Adsidue mouet et primis cum solibus offert.
Iamque morae impatiens cunctantes increpat ausus
Tiphys et oblato monet otia rumpere cursu.
615
Ergo animum flexus dictis instantis Iason
Concedit sociosque simul sic fatur ad omnes:
"O utinam, Scythicis struerem cum funera terris,
Vox mihi mentitas tulerit Parnasia sortes
Agmine de tanto socium qui maximus armis
620
Afforet, hunc Iouis imperiis fatoque teneri
Ante procellosum scopulis errantibus aequor.
Necdum fama uiri nec certior exstitit auctor.
Verum agite et, dubiis uariant quia pectora curis,
Consulite et, motis seu uos uia flatibus urget,
625
Pergite et inceptos mecum reuocate labores;
Seu plures <stat> ferre moras rursusque propinquis
Quaesiuisse iugis, pretium haud leue temporis acti."
Dixerat; at studiis iamdudum freta iuuentus
Orat inire uias: unum tanto afore coetu,
630
Nec minus in sese generis dextrasque potentes
Esse ferunt. tali mentem pars maxima flatu
Erigit et uana gliscunt praecordia lingua:
Saltibus ut mediis tum demum laeta reducit
Cerua gregem, tum gestit aper reboatque superbis
635
Comminus ursa lupis, cum sese Martia tigris
Abstulit aut curuo tacitus leo condidit antro.
At pius ingenti Telamon iam fluctuat ira
Cum fremitu, saeuisque serens fera iurgia dictis
Insequitur magnoque implorat numina questu.
640
Idem orans prensatque uiros demissaque supplex
Haeret ad ora ducis, nil se super Hercule fari,
Sed socio quocumque, gemens; namque aspera fama
Iam loca iamque feras per barbara litora gentes
Non alium contra Alciden, non pectora tanta
645
Posse dari. rursum instimulat ducitque fauentes
Magnanimus Calydone satus, potioribus ille
Deteriora fouens semperque inuersa tueri
Durus et haud ullis unquam superabilis aequis
Rectorumue memor. "non Herculis" inquit "adempti
650
Sed tuus in seros haec nostra silentia questus
Traxit honor, dum iura dares, dum tempora fandi.
Septimus hic celsis descendit montibus Auster
Iamque ratem Scythicis forsan statuisset in oris;
Nos patriae immemores, maneant ceu nulla reuectos
655
Gaudia, sed duro saeuae sub rege Mycenae,
Ad medium cunctamur iter. si finibus ullis
Has tolerare moras et inania tempora possem,
Regna hodie et dulcem sceptris Calydona tenerem
Laetus opum pacisque meae, tutusque manerem
660
Quis genitor materque locis. quid deside terra
Haeremus? uacuos cur lassant aequora uisus?
Tu comitem Alciden ad Phasidis amplius arua
Affore, tu socias ultra tibi rere pharetras?
Non ea fax odiis oblitaue numine fesso
665
Iuno sui. noua Tartareo fors semine monstra
Atque iterum Inachiis iam nuntius urget ab Argis.
Non datur haec magni proles Iouis; at tibi Pollux
Stirpe pares Castorque manent, at cetera diuum
Progenies, nec parua mihi fiducia gentis.
670
En egomet quocumque uoces sequar, agmina ferro
Plura metam; tibi dicta manus, <tibi> quicquid in ipso
Sanguine erit, iamque hinc operum quae maxima posco.
Scilicet in solis profugi stetit Herculis armis
Nostra salus. nempe ora aeque mortalia cuncti
675
Ecce gerunt; ibant aequo nempe ordine remi.
Ille uel insano iamdudum turbidus aestu
Vel parta iam laude tumens consortia famae
Despicit ac nostris ferri comes abnuit actis.
Vos, quibus et uirtus et spes in limine primo,
680
Tendite, dum rerum patiens calor et rude membris
Robur inest; neque enim solis dare funera Colchis
Sit satis et tota pelagus lustrasse iuuenta.
Spes mihi quae tali potuit longissima casu
Esse fuit: quiscumque uirum perquirere siluis
685
Egit amor; loca uociferans non ulla reliqui.
Nunc quoque, dum uario nutat sententia motu,
Cernere deuexis redeuntem montibus opto.
Sat lacrimis comitique datum, quem sortibus aeui
Crede uel in mediae raptum tibi sanguine pugnae."
690
Talibus Oenides urget; simul incita dictis
Heroum manus. ante omnes Argoa iubebat
Vincla rapi Calais. furias miratur ouantum
Aeacides, multusque uiri cunctantia corda
Fert dolor, an sese comitem tam tristibus actis
695
Abneget et celsi maerens petat ardua montis.
Non tamen et gemitus et inanes desinit iras
Fundere. "quis terris, pro Iuppiter," inquit "Achaeis
Iste dies! saeui capient quae gaudia Colchi!
Non hi tum flatus, non ista superbia dictis,
700
Litore cum patrio iam uela petentibus Austris
Cunctus ad Alciden uersus fauor: ipse iuuaret,
Ipse ducis curas meritosque subiret honores.
Iamne animis, iam gente pares? aeque inclita uulgi
Dextera? nulla fides, nulli super Hercule fletus?
705
Nunc Porthaonides, nunc dux mihi Thracia proles?
Aspera nunc pauidos contra ruit agna leones?
Hanc ego magnanimi spolium Didymaonis hastam,
Quae neque iam frondes, uirides nec proferet umbras,
Vt semel est euulsa iugis ac matre perempta
710
Fida ministeria et duras obit horrida pugnas,
Testor et hoc omni, ductor, tibi numine firmo:
Saepe metu, saepe in tenui discrimine rerum
Herculeas iam serus opes spretique uocabis
Arma uiri, nec nos tumida haec tum dicta iuuabunt."
715
Talibus Aeacides socios terroribus urgens
Illacrimat multaque comas deformat harena.
Fata trahunt, raptusque uirum certamine ductor
Ibat et obtenta mulcebat lumina palla.
Hic uero ingenti repetuntur pectora luctu
720
Vt socii sedere locis nullaeque leonis
Exuuiae tantique uacant uestigia transtri.
Fiet pius Aeacides, maerent Poeantia corda,
Ingemit et dulci frater cum Castore Pollux.
Omnis adhuc uocat Alciden fugiente carina,
725
Omnis Hylan, medio pereuntia nomina ponto.
Dat procul interea toto pater aequore signum
Phorcys et immanes intorto murice phocas
Contrahit antra petens; simul et Massylus et una
Lyctius et Calabris redit armentarius aruis.
730
Ilicet extremi nox litore Solis Hiberas
Condidit alta domos et sidera sustulit axis.
Flumina conticuere, iacet cum flatibus aequor.
Amphitryoniades nec quae noua lustra requirat,
Nec quo temptet iter, comitis nec fata parenti
735
Quae referat uidet, aut socios qua mente reuisat.
Vrit amor solisque negat decedere siluis.
Non aliter gemitum quondam lea prolis ademptae
Aegra dedit; sedet inde uiis inclusaque longo
Peruigilant castella metu; dolor attrahit orbes
740
Interea et misero manat iuba sordida luctu.