Maximus Iliacae gentis certamina uates
Et quinquaginta regum regemque patremque
Pectoraque Aeacidae tutamque sub Hectore Troiam,
Erroremque ducis totidem, quot uicerat, annis
5
Instantis bello geminata per agmina ponti,
Vltimaque in patria captisque penatibus arma
Ore sacro cecinit; patriam cui cura petentum,
Dum dabat, eripuit, cuiusque ex ore profusos
Omnis posteritas latices in carmina duxit
10
Amnemque in tenuis ausa est deducere riuos
Vnius fecunda bonis. sed proximus illi
Hesiodus memorat diuos diuumque parentes
Et chaos enixum terras orbemque sub illo
Infantem et primos titubantia sidera cursus
15
Titanasque senes, Iouis et cunabula magni
Et sub fratre uiri nomen, sine matre parentis,
Atque iterum patrio nascentem corpore Bacchum,
23
Siluarumque deos sacrataque numina Nymphas,
18
Omniaque immenso uolitantia lumina mundo.
Quin etiam ruris cultus legesque notauit
20
Militiamque soli, quod colles Bacchus amaret,
Quod fecunda Ceres campos, quod Pallas utrumque,
Atque arbusta uagis essent quod adultera pomis:
24
Pacis opus, magnos naturae condit in usus.
25
Astrorum quidam uarias dixere figuras,
Signaque diffuso passim labentia caelo
In proprium cuiusque genus causasque tulere;
Persea et Andromedan poena matremque dolentem
Soluentemque patrem, raptamque Lycaone natam,
30
Officioque Iouis Cynosuram, lacte Capellam
Et furto Cycnum, pietate ad sidera ductam
Erigonen ictuque Nepam spolioque Leonem
Et morsu Cancrum, Pisces Cythereide uersa,
Lanigerum uicto ducentem sidera pomo,
35
Ceteraque ex uariis pendentia casibus astra
Aethera per summum uoluerunt fixa reuolui.
Quorum carminibus nihil est nisi fabula caelum
Terraque composuit mundum quae pendet ab illo.
Quin etiam ritus pastorum et Pana sonantem
40
In calamos Sicula memorat tellure creatus,
Nec siluis siluestre canit perque horrida motus
Rura serit dulcis Musamque inducit in aulas.
Ecce alius pictas uolucres ac bella ferarum,
Ille uenenatos angues, hic nata per herbas
45
Fata refert, uitamue sua radice ferentis.
Quin etiam tenebris immersum Tartaron atra
In lucem de nocte uocant orbemque reuoluunt
Interius uersum naturae foedere rupto.
Omne genus rerum doctae cecinere sorores,
50
Omnis ad accessus Heliconis semita trita est,
Et iam confusi manant de fontibus amnes
Nec capiunt haustum turbamque ad nota ruentem.
Integra quaeramus rorantis prata per herbas
Vndamque occultis meditantem murmur in antris,
55
Quam neque durato gustarint ore uolucres,
Ipse nec aetherio Phoebus libauerit igni.
Nostra loquar, nulli uatum debebimus ora,
Nec furtum sed opus ueniet, soloque uolamus
In caelum curru, propria rate pellimus undas.
60
Namque canam tacita naturae mente potentem
Infusumque deum caelo terrisque fretoque
Ingentem aequali moderantem foedere molem,
Totumque alterno consensu uiuere mundum
Et rationis agi motu, cum spiritus unus
65
Per cunctas habitet partes atque inriget orbem
Omnia peruolitans corpusque animale figuret.
Quod nisi cognatis membris contexta maneret
Machina et imposito pareret tota magistro
Ac tantum mundi regeret prudentia censum,
70
Non esset statio terris, non ambitus astris,
Erraretque uagus mundus standoue rigeret,
Nec sua dispositos seruarent sidera cursus
Noxque alterna diem fugeret rursumque fugaret,
Non imbres alerent terras, non aethera uenti
75
Nec pontus grauidas nubes nec flumina pontum
Nec pelagus fontes, nec staret summa per omnis
Par semper partes aequo digesta parente,
Vt neque deficerent undae nec sideret orbis
Nec caelum iusto maiusue minusue uolaret.
80
Motus alit, non mutat opus. sic omnia toto
Dispensata manent mundo dominumque sequuntur.
Hic igitur deus et ratio, quae cuncta gubernat,
Ducit ab aetheriis terrena animalia signis,
Quae, quamquam longo, cogit, summota recessu,
85
Sentiri tamen, ut uitas ac fata ministrent
Gentibus ac proprios per singula corpora mores.
Nec nimis est quaerenda fides: sic temperat arua
Caelum, sic uarias fruges redditque rapitque,
Sic pontum mouet ac terris immittit et aufert,
90
Atque haec seditio pelagus nunc sidere lunae
Mota tenet, nunc diuerso stimulata recessu,
Nunc anni spatio Phoebum comitata uolantem;
Sic summersa fretis, concharum et carcere clausa,
Ad lunae motum uariant animalia corpus
95
Et tua damna, tuas imitantur, Delia, uires;
Tu quoque fraternis sic reddis curribus ora
Atque iterum ex isdem repetis, quantumque reliquit
Aut dedit ille, refers et sidus sidere constas;
Denique sic pecudes et muta animalia terris,
100
Cum maneant ignara sui legisque per aeuum,
Natura tamen ad mundum reuocante parentem
Attollunt animos caelumque et sidera seruant
Corporaque ad lunae nascentis cornua lustrant
Venturasque uident hiemes, reditura serena.
105
Quis dubitet post haec hominem coniungere caelo,
Cui uires natura dedit linguamque capaxque
Ingenium uolucremque animum, quem denique in unum
Descendit deus atque habitat seque ipse requirit?
Mitte alias artes, quarum est permissa facultas,
110
Infusas adeo, nec nostri munera census.
[Mitto quod aequali nihil est sub lege tributum,
Quo patet auctoris summam, non corporis, esse;
Mitto quod certum est et ineuitabile fatum
Materiaeque datum est cogi sed cogere mundo]
115
Quis caelum posset nisi caeli munere nosse,
Et reperire deum, nisi qui pars ipse deorum est?
Quisue hanc conuexi molem sine fine patentis
Signorumque choros ac mundi flammea tecta,
Aeternum et stellis aduersus sidera bellum
120
Ac terras caeloque fretum subiectaque utrisque
Cernere et angusto sub pectore claudere posset,
Ni sanctos animis oculos natura dedisset
Cognatamque sibi mentem uertisset ad ipsam
Et tantum dictasset opus, caeloque ueniret
125
Quod uocat in caelum sacra ad commercia rerum
Et priuas quas dant leges nascentibus astra?
Quis neget esse nefas inuitum prendere mundum
Et uelut in semet captum deducere in orbem?
Sed, ne circuitu longo manifesta probentur,
130
Ipsa fides operi faciet pondusque fidemque;
Nam neque decipitur ratio nec decipit umquam.
Rite secunda uia est ac ueris credita causis,
Euentusque datur qualis praedicitur ante.
Quod Fortuna ratum faciat, quis dicere falsum
135
Audeat et tantae suffragia uincere sortis?
Haec ego diuino cupiam cum ad sidera flatu
Ferre, nec in turba nec turbae carmina condam
Sed solus, uacuo ueluti uectatus in orbe
Liber agam currus non occursantibus ullis
140
Nec per iter socios commune gerentibus actus,
Sed caelo noscenda canam, mirantibus astris
Et gaudente sui mundo per carmina uatis,
Vel quibus illa sacros non inuidere meatus
Notitiamque sui, minima est quae turba per orbem.
145
Illa fluit, quae diuitias, quae diligit arua,
Imperia et fasces mollemque per otia luxum
Et blandis diuersa sonis dulcemque per aures
Affectum, ut modico noscenda ad fata labore.
Hoc quoque fatorum est, legem perdiscere fati.
150
Ac primum astrorum uaria est natura notanda
Carminibus per utrumque genus. nam mascula sex sunt,
Diuersi totidem generis sub principe Tauro:
Cernis ut auersus redeundo surgat in arcum.
Alternant genus et uicibus uariantur in orbem.
155
Humanas etiam species in parte uidebis,
Nec mores distant: pecudum pars atque ferarum
Ingenium facient. quaedam signanda sagaci
Singula sunt animo, propria quae sorte feruntur:
Nunc binis insiste; dabunt geminata potentis
160
Per socium effectus. multum comes addit et aufert,
Ambiguisque ualent, quis sunt collegia, fatis
Ad meritum noxamque. duos per sidera Pisces
Et totidem Geminos nudatis aspice membris.
His coniuncta manent alterno bracchia nexu,
165
Dissimile est illis iter in contraria uersis.
Par numerus, sed enim dispar natura notanda est.
Atque haec ex paribus toto gaudentia censu
Signa meant, nihil exterius mirantur in ipsis
Amissumue dolent, quaedam quod, parte recisa
170
Atque ex diuerso commissis corpore membris,
Vt Capricornus et intentum qui derigit arcum
Iunctus equo: pars huic hominis, sed nulla priori.
Hoc quoque seruandum est alta discrimen in arte,
Distat enim gemini duo sint duplicine figura;
175
Quin etiam Erigone binis numeratur in astris:
Nec facie, ratione duplex; nam desinit aestas,
Incipit autumnus media sub Virgine utrimque.
Idcirco tropicis praecedunt omnibus astra
Bina, ut Lanigero, Chelis Cancroque Caproque,
180
Quod duplicis retinent conexo tempore uires.
Vt, quos subsequitur Cancer per sidera fratres,
E Geminis alter florentia tempora ueris
Sufficit, aestatem sitientem prouehit alter;
Nudus uterque tamen, sentit quia uterque calorem,
185
Ille senescentis ueris, subeuntis at ille
Aestatis: par est primae sors ultima parti.
Nec non Arcitenens, qui te, Capricorne, sub ipso
Promittit, duplici formatus imagine fertur:
Mitior autumnus mollis sibi uindicat artus
190
Materiamque hominis, fera tergo membra rigentem
Excipiunt hiemem, mutat quia tempora signum.
Quosque Aries prae se mittit, duo tempora Pisces
Bina dicant: hiemem <hic> claudit, uer incohat alter.
Cum sol aequoreis reuolans decurrit in astris,
195
Hiberni coeunt cum uernis roribus imbres.
Vtraque sors umoris habet fluitantia signa.
Quin tria signa nouem signis coniuncta repugnant
Et quasi seditio caelum tenet. Aspice Taurum
Clunibus et Geminos pedibus, testudine Cancrum
200
Surgere, cum rectis oriantur cetera membris;
Ne mirere moras, cum sol aduersa per astra
Aestiuum tardis attollat mensibus annum.
Nec te praetereat nocturna diurnaque signa
Quae sint perspicere et propria deducere lege,
205
Non tenebris aut luce suam peragentia sortem
(Nam commune foret nullo discrimine nomen,
Omnia quod certis uicibus per tempora fulgent
Et nunc illa dies, nunc noctes illa sequuntur),
Sed quibus illa parens mundi natura sacratas
210
Temporis attribuit partes statione perenni.
Namque Sagittari signum rabidique Leonis
Et sua respiciens aurato uellere terga,
Tum Pisces <et> Cancer et acri Scorpios ictu,
Aut uicina loco, diuisa aut partibus aequis,
215
Omnia dicuntur simili sub sorte diurna.
Cetera, uel numero consortia uel uice sedis,
Interiecta locis totidem, nocturna feruntur.
Quidam etiam sex continuis dixere diurnas
Esse uices castris, quae sunt a principe signo
220
Lanigeri, sex a Libra nocturna uideri.
Sunt quibus esse diurna placet quae mascula surgunt,
Feminea in noctem tutis gaudere tenebris.
Quin non nulla tibi nullo monstrante loquuntur
Neptuno debere genus, scopulosus in undis
225
Cancer et effuso gaudentes aequore Pisces.
At, quae terrena censentur sidera sorte,
Princeps armenti Taurus regnoque superbus
Lanigeri gregis est Aries pestisque duorum
Praedatorque Leo <et> dumosis Scorpios aruis.
230
Sunt etiam mediae legis communia signa,
Ambiguus terris Capricornus, Aquarius undis,
[Parsque marina nitens fundentis semper Aquari]
Vmida terrenis aequali foedere mixta.
Non licet a minimis animum deflectere curis,
235
Nec quicquam rationis eget frustraue creatum.
Fecundum est proprie Cancri genus, acer et ictu
Scorpios, et partu complentes aequora Pisces.
Sed sterilis Virgo est, simili coniuncta Leoni,
Nec capit, aut captos ecfundit, Aquarius ortus.
240
Inter utrumque manet Capricornus corpore mixtus
Et qui Cretaeo fulget Centaurus in arcu,
Communisque Aries aequantem tempora Libram
Et Geminos Taurumque pari sub sorte recenset.
Nec tu nulla putes in eo commenta locasse
245
Naturam rerum, quod sunt currentia quaedam,
Vt Leo et Arcitenens Ariesque in cornua tortus;
Aut quae recta suis librantur stantia membris,
Vt Virgo et Gemini, fundens et Aquarius undas;
Vel quae fessa sedent pigras referentia mentes,
250
Taurus depositis collo sopitus aratris,
Libra sub emerito considens orbe laborum,
Tuque tuo, Capricorne, gelu contractus in astris;
Quaeue iacent, Cancer patulam distentus in aluum,
Scorpios incumbens plano sub pectore terrae,
255
In latus obliqui Pisces semperque iacentes.
Quod si sollerti circumspicis omnia cura,
Fraudata inuenies amissis sidera membris.
Scorpios in Libra consumit bracchia, Taurus
Succidit incuruo claudus pede, lumina Cancro
260
Desunt, Centauro superest et quaeritur unum.
Sic nostros casus solatur mundus in astris
Exemploque docet patienter damna subire,
Omnis cum caelo fortunae pendeat ordo
Ipsaque debilibus formentur sidera membris.
265
Temporibus quoque sunt propriis pollentia signa:
Aestas a Geminis, autumnus Virgine surgit,
Bruma Sagittifero, uer Piscibus incipit esse.
Quattuor in partes scribuntur sidera terna;
Hiberna aestiuis, autumni uerna repugnant.
270
Nec satis est proprias signorum noscere formas;
Consensu quoque fata mouent et foedere gaudent
Atque aliis alia succedunt sorte locoque.
Circulus ut dextro signorum clauditur orbe,
In tris aequalis discurrit linea ductus
275
Inque uicem extremis iungit se finibus ipsa,
Et, quaecumque ferit, dicuntur signa trigona,
In tria partitus quod ter cadit angulus astra
Quae diuisa manent ternis distantia signis.
Laniger ex paribus spatiis duo signa, Leonis
280
Atque Sagittari, diuerso conspicit ortu;
Virginis et Tauri Capricorno consonat astrum;
Cetera sunt simili ratione triangula signa
Per totidem sortes, desunt quae, condita mundo;
Sed discrimen erit dextris laeuisque: sinistra
285
Quae subeunt, quae praecedunt dextra esse feruntur;
Dexter erit Tauro Capricornus, Virgo sinistra.
Hoc satis exemplo est. at, quae diuisa quaternis
Partibus aequali laterum sunt condita ductu
Quorum designat normalis uirgula sedes,
290
Haec quadrata ferunt. Libram Capricornus et illum
Conspicit hinc Aries atque ipsum a partibus aequis
Cancer et hunc laeua subeuntis sidera Librae.
Semper enim <in> dextris censentur signa priora.
Sic licet in totidem partes diducere cuncta
295
Ternaque bis senis quadrata effingere signis,
Quorum proposito reddentur in ordine uires.
Sed siquis contentus erit numerasse quadrata,
Diuisum <ut> signis mundum putet esse quaternis,
Aut tria sub quinis signis ornare trigonum,
300
Vt socias uires et amicos exigat ortus
Foederaque inueniat mundi cognata per astra,
Falsus erit. nam, quina licet sint undique signa,
Qui tamen ex signis, quae quinto quoque feruntur
Astra loco, fuerint nati, sentire trigoni
305
Non poterunt uires: licet illud nomine seruent,
Amisere loco dotes numerisque repugnant.
Nam, cum sint partes orbis per signa trecentae
Et ter uicenae, quas Phoebi circuit ardor,
Tertia pars eius numeri latus efficit unum
310
In tris perducti partes per signa trigoni.
Hanc autem numeri non reddit linea summam,
Si signum a signo, non pars a parte notetur,
Quod, quamuis duo sunt ternis dirimentibus astra,
Si tamen extremam laeui primamque prioris
315
Inter se conferre uoles numerumque notare,
Ter quinquagenas implebunt ordine partes;
Transibit numerus formam finesque sequentis
Consumet ductus. licet ergo signa trigona
Dicantur, partes non seruant illa trigonas.
320
Haec eadem species fallet per signa quadrata
(Quod, cum totius numeri, qui construit orbem,
Ter denae quadrum partes per sidera reddant,
Euenit ut, prima signi de parte prioris
Si partem ad summam ducatur uirga sequentis,
325
Bis sexagenas faciat; sin summa prioris
Et pars confertur subeuntis prima, duorum
Signorum in medio numerum transisque refersque,
Triginta duplicat partes, pars tertia derit);
Et, quamuis quartum a quarto quis computet astrum,
330
Naufragium facient partes unius in ipsis.
Non igitur satis est signis numerasse trigona
Quadratiue fidem quaeri per signa quaterna.
Quadrati si forte uoles effingere formam,
Aut trinis paribus facies cum membra trigoni,
335
Hic poscit quintam partem centesima summa,
Illic amittit decimam. sic conuenit ordo.
Et, quiscumque quater iunctis fauet angulus usque,
Quaeque loca in triplici signarit linea ductu
Cum sinuata uiae linquet dispendia recta,
340
His natura dedit communi foedera lege
Inque uicem affectus et mutua iura fauoris.
Quocirca non omnis habet genitura trigonis
345
Consensum signis, nec, cum sunt forte quadrata,
Continuo inter se seruant commercia rerum.
Distat enim, partes consumat linea iustas
Detractetne modum numeri, quem circulus ambit,
Nunc tris efficiens, nunc quattuor undique ductus,
350
Quos in plura iubet ratio procedere signa
Interdum, quam sunt numeris memorata per orbem.
Sed longe maior uis est per signa trigoni
Quam quibus est titulus sub quarto quoque quadratis.
Altior est horum summoto linea templo,
355
Illa magis uicina meat caeloque recedit
Et propius terras accedit uisus eorum
Aeraque infectum nostras demittit ad auras.
Tenuia quae alternis data sunt commercia signis
Mutua nec magno consensu foedera seruant,
360
Inuita angusto quod linea flectitur orbe.
Nam, cum praelabens formatur singula limes
Sidera et alterno deuertitur angulus astro
Sexque per anfractus curuatur uirgula in orbem,
A Tauro uenit in Cancrum, tum Virgine tacta
365
Scorpion ingreditur, tum te, Capricorne, rigentem
Et geminos a te Pisces auersaque Tauri
Sidera contingens finit, qua coeperat, orbem.
Alterius ductus locus est per transita signa,
Vtque ea praetereas quae sunt mihi singula dicta,
370
Flexibus et totidem similis sit circulus illi.
374
Tertia conuexo conduntur signa recessu;
371
Transuersos igitur fugiunt subeuntia uisus,
Quod nimis inclinata iacent limisque uidentur
Vicinoque latent: ex recto certior ictus.
375
Et, quia succedit conuexo linea caelo,
Singula circuitu quae tantum transeat astra,
Vis eius procul est altoque uagatur Olympo
Et tenuis uires ex longo mittit in orbem.
Sed tamen est illis foedus sub lege propinqua,
380
Quod non diuersum genus est coeuntibus astris,
Mascula sed maribus respondent, cetera sexus
Feminei secum iungunt commercia mundi.
Sic, quamquam alternis, par est natura figuris,
Et cognata iacent generis sub legibus astra.
385
Iam uero nulla est haerentibus addita signis
Gratia; nam consensus, hebet quia uisus, ademptus.
In seducta ferunt animos, quae cernere possunt.
Sunt etiam aduersi generis conexa per orbem
Mascula femineis semperque obsessa uicissim.
390
Disparibus non ulla datur concordia signis.
Sexta quoque in nullas numerantur commoda uires,
Virgula per totum quod par non ducitur orbem
Sed duo signa ferit mediis summota quaternis,
Tertius absumpto ductus non sufficit orbe.
395
At, quae diuersis e partibus astra refulgent
Per medium aduerso mundum pendentia uultu
Et toto diuisa manent contraria caelo
Septima quaeque, loco quamuis summota feruntur,
Ex longo tamen illa ualent uiresque ministrant
400
Vel bello uel pace suas, ut tempora poscunt,
Nunc foedus stellis, nunc et dictantibus iras.
Quod si forte libet, quae sunt contraria, signa
Per titulos celebrare suos sedesque, memento
Solstitium brumae, Capricornum opponere Cancro,
405
Lanigerum Librae (par nox in utroque diesque est),
Piscibus Erigonen, iuuenique urnaeque Leonem;
Scorpios e summo cum fulget, Taurus in imo est,
Et cadit Arcitenens Geminis orientibus orbi.
Hos seruant inter sese contraria cursus.
410
Sed, quamquam aduersis fulgent contraria signis,
Natura tamen interdum sociata feruntur,
Et genere ex simili concordia mutua surgit:
Mascula sic paribus ut, si diuersa, suorum
Respondent generi. Pisces et Virginis astro
415
Aduersi uolitant, sed amant communia iura,
Et uincit natura locum; sed uincitur ipsa
Temporibus, Cancerque tibi, Capricorne, repugnat
Femina femineo, quia brumae dissidet aestas.
Hinc rigor et glacies niuibusque albentia rura,
420
Hinc sitis et sudor nudusque in collibus orbis,
Aestiuosque dies aequat nox frigida brumae.
Sic bellum natura gerit, discordat et annus,
Ne mirere in ea pugnantia sidera parte.
At non Lanigeri signum Libraeque repugnant
425
In totum, quia uer autumno tempore differt
(Fructibus hoc implet maturis, floribus illud)
Sed ratione pari est, aequatis nocte diebus,
Temporaque efficiunt simili concordia textu
Permixtosque dies mediis hiemem inter et aestum
430
Articulis uno seruantia tempore utrumque,
Quo minus infesto decertent sidera bello.
Talis erit ratio diuersis addita signis.
His animaduersis rebus quae proxima cura?
Noscere tutelas adiectaque numina signis
435
Et quae cuique deo rerum natura dicauit,
Cum diuina dedit magnis uirtutibus ora,
Condidit et uarias sacro sub nomine uires,
Pondus uti rebus persona imponere posset.
Lanigerum Pallas, Taurum Cytherea tuetur,
440
Formosos Phoebus Geminos; Cyllenie, Cancrum,
Iuppiter, et cum matre deum regis ipse Leonem;
Spicifera est Virgo Cereris fabricataque Libra
Vulcani; pugnax Mauorti Scorpios haeret;
Venantem Diana uirum, sed partis equinae,
445
Atque Augusta fouet Capricorni sidera Vesta;
E Iouis aduerso Iunonis Aquarius astrum est
Agnoscitque suos Neptunus in aequore Pisces.
Hinc quoque magna tibi uenient momenta futuri,
Cum ratio tua per stellas et sidera curret
450
Argumenta petens omni de parte uiasque
Artis, ut ingenio diuina potentia surgat
Exaequentque fidem caelo mortalia corda.
Accipe diuisas hominis per sidera partes
Singulaque his propriis parentia membra figuris,
455
In quis praecipuas toto de corpore uires
Exercent. Aries caput est ante omnia princeps
Sortitus censusque sui pulcherrima colla
Taurus, et in Geminis aequali bracchia sorte
Scribuntur conexa umeris, pectusque locatum
460
Sub Cancro est, laterum regnum scapulaeque Leonis,
Virginis in propriam descendunt ilia sortem,
Libra regit clunes, et Scorpios inguine gaudet,
Centauro femina accedunt, Capricornus utrisque
Imperitat genibus, crurum fundentis Aquari
465
Arbitrium est, Piscesque pedum sibi iura reposcunt.
Quin etiam propriis inter se legibus astra
Conueniunt, ut certa gerant commercia rerum,
Inque uicem praestant uisus atque auribus haerent
Aut odium foedusue gerunt, conuersaque quaedam
470
In semet proprio ducuntur plena fauore.
Idcirco aduersis non numquam <est> gratia signis,
Et bellum sociata gerunt; alienaque sede
Inter se generant coniunctos omne per aeuum,
At triquetris orti pugnant fugiuntque uicissim;
475
Quod deus, in leges mundum cum conderet omnem,
Affectus quoque diuisit uariantibus astris,
Atque aliorum oculos, aliorum contulit aures,
Iunxit amicitias interdum foedere certo,
Cernere ut inter se possent audireque quaedam,
480
Diligerent alia et noxas bellumque mouerent,
His etiam propriae foret indulgentia sortis,
Vt se diligerent semper sibique ipsa placerent;
Sicut naturas hominum plerasque uidemus
Qui genus ex signis ducunt formantibus ortus.
485
Consilium ipse suum est Aries, ut principe dignum est,
Audit se Libramque uidet, frustratur amando
Taurum; Lanigero qui fraudem nectit et ultra,
Fulgentis uidet, atque audit per sidera, Pisces,
Virgine uisus sic capitur, quod uexerat ante
490
Europam dorso retinentem cornua laeua
Indutusque Ioui. Geminorum ducitur auris
Ad iuuenem aeternas fundentem Piscibus undas
Inque ipsos animus Pisces oculique Leonem.
Cancer et aduerso Capricornus conditus astro
495
In semet uertunt oculos, in mutua tendunt
Auribus, et Cancri captatur Aquarius astro.
At Leo cum Geminis aciem coniungit et aurem
Centauro gemino et Capricorni diligit astrum.
Erigone Taurum spectat sed Scorpion audit
500
Atque Sagittifero conatur nectere fraudem.
Libra suos sequitur sensus solumque uidendo
Lanigerum atque animo complexa est Scorpion infra.
Ille uidet Pisces, audit quae proxima Librae.
Nec non Arcitenens magno parere Leoni
505
Auribus atque oculis sinum fundentis Aquari
Conspicere assueuit solamque ex omnibus astris
Diligit Erigonen. contra Capricornus in ipsum
Conuertit uisus (quid enim mirabitur ille
Maius, in Augusti felix cum fulserit ortum?)
510
Auribus et summi captat fastigia Cancri.
At nudus Geminis intendit Aquarius aurem
Sublimemque colit Cancrum spectatque reducta
Tela Sagittiferi. Pisces ad Scorpion acrem
Derexere aciem cupiuntque attendere Taurum.
515
Has natura uices tribuit, cum sidera fixit.
His orti similis referunt per mutua sensus,
Audire ut cupiant alios aliosque uidere,
Horum odio nunc horum idem ducantur amore,
Illis insidias tendant, captentur ab illis.
520
Quin aduersa meant alterna trigona trigonis,
Alteraque in bellum diuerso limite ducit
Linea. sic ueri per totum consonat ordo.
Namque Aries, Leo et Arcitenens, sociata trigona
Signa, negant Chelis foedus totique trigono
525
Quod Gemini excipiunt tundens et Aquarius undas.
Idque duplex ratio cogit uerum esse fateri,
Quod tria signa tribus signis contraria fulgent,
Quodque aeterna manent hominum bella atque ferarum.
Humana est facies Librae, diuersa Leonis.
530
Idcirco et cedunt pecudes, quod uiribus amplis
Consilium est maius. uictus Leo fulget in astris,
Aurea Lanigero concessit sidera pellis,
Ipse suae parti Centaurus tergore cedit,
Vsque adeo est hominis uirtus. quid mirer ab illis
535
Nascentis Librae superari posse trigono?
Quin etiam breuior ratio est per signa sequenda;
Nam, quaecumque nitent humana condita forma
Astra, manent illis inimica et uicta ferarum.
Sed tamen in proprias secedunt singula mentes
540
Et priuata gerunt secretis hostibus arma.
Lanigero genitis bellum est cum Virgine natis
Et Libra Geminisque et eis quos protulit Vnda.
In partus Tauri sub Cancro nata feruntur
Pectora et in Chelis et quae dant Scorpios acer
545
Et Pisces. at, quos Geminorum sidera formant,
His cum Lanigero bellum est eiusque trigono.
In Cancro genitos Capricorni semina laedunt
Et Librae partus et quos dat Virginis astrum
Quique sub auersi numerantur sidere Tauri.
550
Lanigeri communis erit rabidique Leonis
Hostis, et a totidem bellum subscribitur astris.
Erigone Taurumque timet geminumque sub arcu
Centaurum et Pisces et te, Capricorne, rigentem.
Maxima turba petit Libram, Capricornus et illi
555
Aduersus Cancer, Chelis quod utrumque quadratum est,
Quaeque in Lanigeri numerantur signa trigonum.
Scorpios in totidem fecundus creditur hostes;
Aequoreum Iuuenem, Geminos, Taurum atque Leonem,
Erigonen Libramque fugit metuendus et ipse.
560
Quique Sagittari ueniunt de sidere partus,
Hos Geminis nati Libraque et Virgine et Vrna
Depressisse uolent. naturae lege iubente
Haec eadem, Capricorne, tuis inimica feruntur.
At quos aeternis perfundit Aquarius undis,
565
In pugnam Nemeaeus agit totumque trigonum;
Turba sub unius iuuenis uirtute fugatur.
Piscibus exortos uicinus Aquarius urget
Et gemini fratres et quos dat Virginis astrum
Quique Sagittari descendunt sidere nati.
570
Nec sola est ratio quae dat nascentibus arma
Inque odium generat partus et mutua bella;
Sed plerumque manent inimica tertia quaeque
Lege, in transuersum uultu defixa maligno,
Quodque, manent quaecumque loco contraria signa
575
Aduersosque gerunt inter se septima uisus,
Tertia quaeque illis utriusque trigona feruntur;
Ne sit mirandum si foedus non datur astris
Quae sunt aduersis signis cognata trigona.
Per tot signorum species contraria surgunt
580
Corpora totque modis totiens inimica creantur.
Idcirco nihil ex semet natura creauit
Pectore amicitiae maius nec rarius umquam.
Vnus erat Pylades, unus qui mallet Orestes
Ipse mori; lis una fuit per saecula mortis,
585
Alter quod raperet fatum, non cederet alter.
Et duo, qui potuere sequi: uix noxia poenis,
Optauitque reum sponsor non posse reuerti,
Sponsoremque reus timuit, ne solueret ipsum.
Perque tot aetates hominum, tot tempora et annos,
590
Tot bella et uarios etiam sub pace labores,
Cum Fortuna fidem quaerat, uix inuenit usquam.
At quanta est scelerum moles per saecula cuncta,
Quamque onus inuidiae non excusabile terris!
Venales ad fata patres matrumque sepulcra,
595
Imposuit Phoebus noctem terrasque reliquit.
Quid loquar euersas urbes et prodita templa
Et uarias pacis clades et mixta uenena
Insidiasque fori, caedes in moenibus ipsis
Et sub amicitiae grassantem nomine turbam?
600
In populo scelus est et abundant cuncta furoris.
Et fas atque nefas mixtum, legesque per ipsas
Saeuit nequities; poenas iam noxia uincit.
Scilicet, in multis quoniam discordia signis
Corpora nascuntur, pax est sublata per orbem,
605
Et fidei rarum foedus paucisque tributum,
Vtque sibi caelum sic tellus dissidet ipsa
Atque hominum gentes inimica sorte feruntur.
Si tamen et cognata cupis dinoscere signa,
Quae iungant animos et amica sorte ferantur,
610
Lanigeri partus cum toto iunge trigono.
Simplicior tamen est Aries, meliusque Leone
Prosequitur genitos et te, Centaure, creatos
Quam colitur. namque est natura mitius astrum
Expositumque suae noxae, nec fraudibus ullis,
615
Nec minus ingenio molli quam corpore constans:
Illis est feritas signis praedaeque cupido,
Venalisque animus non numquam excedere cogit
Commoditate fidem, nec longa est gratia facti;
Quin et Lanigeri partus sub utroque trigono
620
Non parcit; sed rara gerit pro tempore bella,
Quod feritas utriusque magis prorumpere cogit.
Plus tamen in duplici numerandum est roboris esse,
Cui commixtus homo est, quam te, Nemeaee, sub uno.
Idcirco et pax est signis et mixta querella.
625
Quin etiam Tauri Capricorno iungitur astrum.
Nec magis illorum coeunt ad foedera mentes;
Virgineos etiam partus, quicumque creantur
Tauro, complecti cupiunt, sed saepe queruntur.
Quos fratresque dabunt Chelaeque et Aquarius ortus
630
Vnum pectus habent fideique immobile uinclum,
632
Magnus et in multos ueniet successus amicos.
Scorpios et Cancer fraterna in nomina ducunt
Ex semet genitos, nec non et Piscibus orti
635
Concordant illis. saepe est et subdolus actus:
Scorpios aspergit noxas sub nomine amici;
At, quibus in lucem Pisces uenientibus adsunt,
His non una manet semper sententia cordi,
Commutant animos interdum et foedera rumpunt
640
Ac repetunt, tectaeque lues sub fronte uagantur.
Sic erit ex signis odium tibi paxque notanda.
In terris geniti tali sub lege creantur.
Nec satis hoc, tantum solis insistere signis:
Contemplare locum caeli sedemque uagarum.
645
Parte genus uariant et uires linea mutat.
Nam sua quadratis ueniunt, sua iura trigonis
Et quae per senos decurrit uirgula tractus
Quaeque secat medium transuerso limite caelum;
651
Distat enim surgatne eadem subeatne cadatne.
649
Hinc modo dat mundus uires, modo deterit idem,
650
Quaeque illic sumunt iras, huc acta reponunt.
652
Crebrius aduersis odium est, cognata quadratis
Corpora censentur signis et amica trigonis.
Nec ratio obscura est; nam quartum quodque locauit
655
Eiusdem generis signum natura per orbem.
Quattuor aequali caelum discrimine signant
In quibus articulos anni deus ipse creauit,
Ver Aries, Cererem Cancer Bacchumque ministrans
Libra, caper brumam genitusque ad frigora piscis.
660
Nec non et duplici quae sunt conexa figura
Quartum quemque locum retinent; duo cernere Pisces
Et geminos iuuenes duplicemque in Virgine formam
Et duo Centauri licet uno corpora textu.
Sic et simplicibus signis stat forma quadrata;
665
Nam neque Taurus habet comitem, nec iungitur ulli
Horrendus Leo, nec metuit sine compare quemquam
Scorpios, atque uno censetur Aquarius astro.
Sic quaecumque manent quadrato condita templo
Signa parem referunt numeris aut tempore sortem
670
Ac ueluti cognata manent sub foedere tali.
Idcirco affines signant gradibusque propinquis
Accedunt unaque tenent sub imagine natos,
Longior in spatium porrecta est linea maius
Quae tribus emensis signis facit astra trigona.
675
Haec ad amicitias imitantis iura gradumque
Sanguinis atque animis haerentia foedera ducunt,
Vtque ipsa ex longo coeunt summota recessu,
Sic nos coniungunt maioribus interuallis.
Haec meliora putant, mentes quae iungere possunt,
680
Quam quae non numquam foedus sub sanguine fallunt.
Proxima uicinis subscribunt, tertia quaeque
Hospitibus. sic astrorum seruabitur ordo,
Quotquot cardinibus propius, uarianda, mouentur;
Quae, quamquam in partes diuisi quattuor orbis
685
Sidera quadrata efficiunt, non lege quadrati
Censentur: minor est numeri quam cardinis usus.
Adde suas partes signis, sua partibus astra;
Nam nihil in totum seruit sibi: mixta feruntur,
Ipsis dant fines astris capiuntque uicissim.
690
Quae mihi mox certo digesta sub ordine surgent.
Omnibus ex istis ratio est repetenda per artem,
Pacata infestis signa ut discernere possis.
Perspice nunc tenuem uisu rem, pondere magnam
Et tantum Graio signari nomine passam,
695
Dodecatemoria, in titulo signantia causas.
Nam, cum tricenas per partes sidera constent,
Rursus bis senis numerus diducitur omnis;
Ipsa igitur ratio binas in partibus esse
Dimidiasque docet partes. his finibus esse
700
Dodecatemorium constat, bis senaque cuncta
Omnibus in signis; quae mundi conditar ille
Attribuit totidem numero fulgentibus astris,
Vt sociata forent alterna sidera sorte,
Et similis sibi mundus, et omnia in omnibus astra,
705
Quorum mixturis regeret concordia corpus
Et tutela foret communi mutua causa.
Idcirco, quamquam signis nascantur eisdem,
Diuersos referunt mores inimicaque uota:
Et saepe in pecudes errat natura, maremque
710
Femina subsequitur: miscentur sidere partus,
Singula diuisis uariant quod partibus astra,
Dodecatemoriis proprias mutantia uires.
Nunc, quod sit cuiusque, canam, quoue ordine constent,
Ne uagus ignotis signorum partibus erres.
715
Ipsa suo retinent primas in corpore partes
Sidera, uicinae subeuntibus attribuuntur,
Cetera pro numero ducunt ex ordine partes.
Vltima et extremis ratio conceditur astris.
Singula sic retinent binas in sidere quoque
720
Dimidiasque sui parres, et summa repletur
Sortibus exactis triginta sidere in omni.
Nec genus est unum, ratio nec prodita simplex,
Pluribus inque modis uerum natura locauit
Diduxitque uias uoluitque per omnia quaeri.
725
Haec quoque comperta est ratio sub nomine eodem.
Quaeumque in parti nascentum tempore Luna
Constiterit, numeris hanc ter dispone quaternis,
Sublimi totidem quia fulgent sidera mundo.
Inde suas illi signo, quo Luna refulsit,
730
Quaeque hinc defuerant partes numerare memento.
Proxima tricenas pariterque sequentia ducunt.
Hic ubi deficiet numerus, tunc summa relicta
In binas sortes adiecta parte locetur
Dimidia, reliquis tribuantur ut ordine signis.
735
In quo destituent, eius tum Luna tenebit
Dodecatemorium signi; post cetera ducet
Ordine quodque suo, sicut stant astra locata.
Haec quoque te ratio ne fallat, percipe paucis
(Maior in effectu minor est in partibus ipsis)
740
Dodecatemorii quid sit quod dicitur esse
Dodecatemorium. namque id per quinque notatur
Partes; nam totidem praefulgent sidera caelo
Quae uaga dicuntur, ducunt et singula sortes
Dimidias, uiresque in eis et iura capessunt.
745
In quo quaeque igitur stellae quandoque locatae
Dodecatemorio fuerint spectare decebit;
Cuius enim stella in fines in sidere quoque
Inciderit, dabit effectus in uiribus eius.
Vndique miscenda est ratio per quam omnia constant.
750
Verum haec posterius proprio cuncta ordine reddam;
Nunc satis est docuisse suos ignota per usus,
Vt, cum perceptis steterit fiducia membris,
Sic totum corpus facili ratione notetur
Et bene de summa ueniat post singula carmen.
755
Vt rudibus pueris monstratur littera primum
Per faciem nomenque suum, tum ponitur usus,
Tum coniuncta suis formatur syllaba nodis,
Hinc uerbi structura uenit per membra legendi,
Tunc terum uires atque artis traditur usus
760
Perque pedes proprios nascenti a carmina surgunt,
Singulaque in summam prodest didicisse priora
(Quae nisi constiterint primis fundata elementis,
764
Ecfluat in uanum rerum praeposterus ordo
763
Versaque quae propere dederint praecepta magistri),
765
Sic mihi, per totum uolitanti carmine mundum,
Erutaque abstrusa penitus caligine fata,
Pieridum numeris etiam modulata, canenti
Quoque deus regnat reuocanti numen in artem,
Per partes ducenda fides et singula rerum
770
Sunt gradibus tradenda suis, ut, cum omnia certa
Notitia steterint, proprios reuocentur ad usus.
Ac, uelut, in nudis cum surgunt montibus urbes,
Conditor et uacuos muris circumdare colles
Destinat, ante manu quam temptet scindere fossas
775
Vertit opus (ruit ecce nemus, saltusque uetusti
Procumbunt solemque nouum, noua sidera cernunt,
Pellitur omne loco uolucrum genus atque ferarum,
Antiquasque domos et nota cubilia linquunt,
Ast alii silicem in muros et marmora templis
780
Rimantur, ferrique rigor per tempora nota
Quaeritur, hinc artes, hinc omnis conuenit usus),
Tum demum consurgit opus, cum cuncta supersunt,
Ne medios rumpat cursus praepostera cura,
Sic mihi cunctanti tantae succedere moli
785
Materies primum rerum, ratione remota,
Tradenda est, ratio sit ne post irrita neue
Argumenta nouis stupeant nascentia rebus.
Ergo age noscendis animum compone sagacem
Cardinibus, qui per mundum sunt quattuor omnes
790
Dispositi semper mutantque uolantia signa:
Vnus ab exortu caeli nascentis in orbem,
Qua primum terras aequali limite cernit,
Alter ab aduersa respondens aetheris ora,
Vnde tugit mundus praecepsque in Tartara tendit;
795
Tertius excelsi signat fastigia caeli,
Quo defessus equis Phoebus subsistit anhelis
Reclinatque diem mediasque examinat umbras;
Ima tenet quartus fundato nobilis orbe,
In quo principium est reditus finisque cadendi
800
Sideribus, pariterque occasus cernit et ortus.
Haec loca praecipuas uires summosque per artem
Fatorum effectus referunt, quod totus in illis
Nititur aeternis ueluti compagibus orbis;
Quae nisi perperuis alterna sorte uolantem
805
Cursibus excipiant nectantque in uincula, bina
Per latera atque imum templi summumque cacumen,
Dissociata fiuat resoluto machina mundo.
Sed diuersa tamen uis est in cardine quoque,
Et pro sorte loci uariant atque ordine distant.
810
Primus erit, summi qui regnat culmine caeli
Et medium tenui partitur limite mundum;
Quem capit excelsa sublimem Gloria sede
(Scilicet haec tutela decet fastigia summa),
Quidquid ut emineat sibi uindicet et decus omne
815
Adserat et uarios tribuendo regnet honores.
Hinc fauor et species atque omnis gratia uulgi,
Reddere iura foro, componere legibus orbem
Foederibusque suis externas iungere gentes
Et pro sorte sua cuiusque extollere nomen.
820
Proximus, est ima quamquam statione locatus,
Sustinet aeternis nixum radicibus orbem,
Effectu minor in specie sed maior in usu.
Fundamenta tenet rerum censusque gubernat,
Quam rata sim fossis, scrutatur, uota metallis
825
Atque ex occulto quantum contingere possit.
Tertius, aequali pollens in parte, nitentem
Qui tenet exortum, qua primum sidera surgunt,
Vnde dies redit et tempus describit in horas,
Hinc inter Graias horoscopos editur urbes,
830
Nec capit externum, proprio quia nomine gaudet.
Hic tenet arbitrium uitae <atque> hic regula morum est,
Fortunamque dabit rebus, ducetque per artes,
Qualiaque excipiant nascentis tempora prima,
Quos capiant cultus, quali sint sede creati,
835
Vtcumque admixtis subscribent uiribus astra.
Vltimus, emenso qui condit sidera mundo
Occasumque tenens summersum despicit orbem,
Pertinet ad rerum summas finemque laborum,
Coniugia atque epulas extremaque tempora uitae
840
Otiaque et coetus hominum cultusque deorum.
Nec contentus eris percepro cardine quoque:
Interualla etiam memori sunt mente notanda
Per maius dimensa suas reddentia uires.
Quidquid ab exortu summum curuatur in orbem,
845
Aetatis primae nascentisque adserit annos.
Quod summo premitur deuexum culmine mundi
Donec ad occasus ueniat, puerilibus annis
Succedit teneramque regit sub sede iuuentam.
Quae pars occasus infra est imumque sub orbem,
850
Descendit, regit haec maturae tempora uitae
Et propria serie uanoque exercita cursu.
At, quae perficitur cursus redeuntis ab imo,
Tarda supinatum lassatis uiribus arcum
Ascendens, seros demum complectitur annos
855
Labentemque diem uitae tremulamque senectam.
Omne quidem signum sub qualicumque figura
Partibus inficitur mundi; locus imperat astris
Et dotes noxamque facit; uertuntur in orbem
Singula et accipiunt uires caeloque remittunt:
860
Ipsa loci natura genus legesque ministrat
Finibus in propriis et praetereuntia cogit
Esse sui moris, uario nunc ditia honore,
Nunc sterilis poenam referentia sidera sedis.
Quae super exortum est a summo tertia caelo,
865
Infelix regio rebusque inimica futuris
Et uitio fecunda nimis; nec sola, sed illi
Par erit, aduerso quae fulget sidere sedes
Iuncta sub occasu. neu praestet, cardine mundi
Vtraque praetenta fertur deiecta ruina.
870
Porta laboris erit: scandendum est atque cadendum.
Nec melior super occasus contraque sub ortu
Sors agitur mundi: praeceps haec, illa supina
Pendens aut metuit uicino cardine finem
Aut fraudata cadet. merito Typhonis habentur
875
Horrendae sedes, quem Tellus saeua profudit,
Cum bellum caelo peperit nec matre minores
Exstiterunt partus. sed fulmine rursus in aluum
Compulsi, montesque super rediere cadentes,
Cessit et in tumulum belli uitaeque Typhoeus.
880
Ipsa tremit mater flagrantem monte sub Aetna.
At, quae fulgentis sequitur fastigia caeli
Proxima, neue ipsi cedat, cui iungitur, astro,
Spe melior, palmamque petens uictrixque priorum
Altius insurgit: summae comes addita finis,
885
In peiusque manent cursus nec uota supersunt.
Quocirca minime mirum, si proxima summo
Atque eadem integrior Forti ueneranda dicatur
Cui titulus Felix. censum sic proxima Graiae
Nostra subit linguae uertitque a nomine nomen.
890
Iuppiter hac habitat: Fortunam crede regenti.
Huic in peruersum similis deiecta sub orbe
Imaque summersi contingens culmina mundi,
Aduersa quae parte nitet, defessa peracta
Militia rursusque nouo deuota labori
895
Cardinis et subitura iugum sortemque potentem
Nondum sentit onus mundi, iam sperat honorem.
Daemonien memorant Grai, Romana per ora
Quaeritur inuersus titulus. sub corde sagaci
Conde locum numenque loci nomenque potentis,
900
Quae tibi posterius magnos reuocentur ad usus.
Hic momenta manent nostrae plerumque salutis
Bellaque morborum caecis pugnantia telis,
Viribus ambiguam geminis casusque deique
Nunc huc nunc illuc sortem mutantis utraque.
905
Sed medium post castra diem curuataque primum
Culmina nutantis summo de uertice mundi
Aethere Phoebus adit; sub quo quae corpora nostra
Concipiunt uitia et fortunam, ex uiribus eius
Decernunt. deus ille locus sub nomine Graio
910
Dicitur. huic aduersa nitens, quae prima resurgit
Sedibus ex imis iterumque reducit Olympum,
Pars mundi fratrumque uices mortisque gubernat;
Et dominam agnoscit Phoeben, fraterna uidentem
Regna per aduersas caeli fulgentia partes
915
Fataque damnosis imitantem finibus oris.
Huic parti Dea nomen erit Romana per ora,
Graecia uoce sua titulum designat eundem.
Arce sed in caeli, qua summa accliuia finem
Inueniunt, qua principium decliuia sumunt,
920
Culminaque insurgunt occasus inter et orrus
Suspenduntque suo libratum examine mundum,
Adserit hanc Cytherea sibi per sidera sedem
Et uelut in facie mundi sua collocat ora,
Per quae humana regit. propria est haec reddita parti
925
Vis, ut conubia et thalamos taedasque gubernet:
Haec tutela decet Venerem, sua tela mouere.
Nomen erit Fortuna loco, quod percipe mente,
Vt breuia in longo compendia carmine praestem.
At, qua subsidit conuerso cardine mundus
930
Fundamenta tenens, auersum et suspicit orbem
Ac media sub nocte iacet, Saturnus in illa
Parte suas agitat uires, deiectus et ipse
Imperio quondam mundi solioque deorum,
Et pater in patrios exercet numina casus
935
Fortunamque senum. priua est tutela duorum,
Illorum atque patrum, quae tali condita parte est.
Asperum erit templum; titulus, quem Graecia fecit,
Daemonium <est> signatque suas pro nomine uires.
Nunc age surgentem primo de cardine mundum
940
Respice, qua solitos nascentia signa recursus
Incipiunt, uiridis gelidis et Phoebus ab undis
Enatat et fuluo paulatim accenditur igni.
Haec tua templa ferunt, Maia Cyllenie nate,
Pro facie signata nota, quod nomen et ipsi
945
Auctores tibi dant artis qua ducis Olympum:
In qua fortunam natorum condidit omnem
Natura, ex illa suspendit uota parentum.
Vnus in occasu locus est super. ille ruentem
Praecipitat mundum terris et sidera mergit,
950
Tergaque prospectat Phoebi, qui uiderat ora;
Ne mirere, nigri si Ditis ianua fertur
Et finem uitae retinet.
Hic etiam ipse dies moritur, tellusque per orbem
Subripit et noctis captum sub carcere claudit.
955
Nec non et fidei tutelam uindicat ipsi
Pectoris et pondus. tanta est in sede potestas
Quae uocat et condit Phoebum tecipitque refertque,
Consummatque diem. tali sub lege notandae
Templorum tibi sunt uires: quae peruolat omnis
960
Astrorum series ducitque et commodat illis
Ipsa suas leges, stellaeque ex ordine certo,
Vt natura sinit, lustrant, uariasque locorum
Efficiunt uires, utcumque aliena capessunt
Regna et in externis subsidunt hospita castris.
965
Haec mihi sub certa stellarum parte canentur;
Nunc satis est caeli partes titulosque notasse
Effectusque loci per se cuiusque deosque.
Cui parti nomen posuit, qui condidit artem,
Octotropos; per quam stellae diuersa uolantes
970
Quos reddant motus, proprio uenit ordine rerum.