Interea gelidis Maia satus aliger umbris

Iussa gerens magni remeat Iouis; undique pigrae

Ire uetant nubes et turbidus implicat aer,

Nec Zephyri rapuere gradum, sed foeda silentis

5

Aura poli. Styx inde nouem circumflua campis,

Hinc obiecta uias torrentum incendia claudunt.

Pone senex trepida succedit Laius umbra

Vulnere tardus adhuc; capulo nam largius illi

Transabiit animam cognatis ictibus ensis

10

Impius et primas Furiarum pertulit iras;

It tamen et medica firmat uestigia uirga.

Tum steriles luci possessaque manibus arua

Et ferrugineum nemus astupet, ipsaque Tellus

Miratur patuisse retro, nec liuida tabes

15

Inuidiae functis quamquam et iam lumine cassis

Defuit. unus ibi ante alios, cui laeua uoluntas

Semper et ad superos (hinc et grauis exitus aeui)

Insultare malis rebusque aegrescere laetis,

'Vade' ait 'o felix, quoscumque uocaris in usus,

20

Seu Iouis imperio, seu maior adegit Erinys

Ire diem contra, seu te furiata sacerdos

Thessalis arcano iubet emigrare sepulcro,

Heu dulces uisure polos solemque relictum

Et uirides terras et puros fontibus amnes,

25

Tristior has iterum tamen intrature tenebras.'

Illos ut caeco recubans in limine sensit

Cerberus, atque omnes capitum subrexit hiatus;

Saeuus et intranti populo, iam nigra tumebat

Colla minax, iam sparsa solo turbauerat ossa,

30

Ni deus horrentem Lethaeo uimine mulcens

Ferrea tergemino domuisset lumina somno.

Est locus (Inachiae dixerunt Taenara gentes)

Qua formidatum Maleae spumantis in auras

It caput et nullos admittit culmine uisus.

35

Stat sublimis apex uentosque imbresque serenus

Despicit et tantum fessis insiditur astris.

[Illic exhausti posuere cubilia uenti,

Fulminibusque iter est; medium caua nubila montis

Insumpsere latus, summos nec praepetis alae

40

Plausus adit colles, nec rauca tonitrua pulsant.]

Ast ubi prona dies, longos super aequora fines

Exigit atque ingens medio natat umbra profundo.

Interiore sinu frangentia litora curuat

Taenaros, expositos non audax scandere fluctus.

45

Illic Aegaeo Neptunus gurgite fessos

In portum deducit equos, prior haurit harenas

Vngula, postremi soluuntur in aequora pisces.

Hoc, ut fama, loco pallentes deuius umbras

Trames agit nigrique Iouis uacua atria ditat

50

Mortibus. Arcadii perhibent si uera coloni,

Stridor ibi et gemitus poenarum, atroque tumultu

Feruet ager; saepe Eumenidum uocesque manusque

In medium sonuere diem, Letique triformis

Ianitor agricolas campis auditus abegit.

55

Hac et tunc fusca uolucer deus obsitus umbra

Exilit ad superos, infernaque nubila uultu

Discutit et uiuis adflatibus ora serenat.

Inde per Arcturum mediaeque silentia Lunae

Arua super populosque meat. Sopor obuius illi

60

Noctis agebat equos, trepidusque adsurgit honori

Numinis et recto decedit limite caeli.

Inferior uolat umbra deo, praereptaque noscit

Sidera principiumque sui; iamque ardua Cirrhae

Pollutamque suo despectat Phocida busto.

65

Ventum erat ad Thebas; gemuit prope limina nati

Laius et notos cunctatus inire penates.

Vt uero et celsis suamet iuga nixa columnis

Vidit et infectos etiamnum sanguine currus,

Paene retro turbatus abit: nec summa Tonantis

70

Iussa nec Arcadiae retinent spiramina uirgae.

Et tunc forte dies noto signata Tonantis

Fulmine, praerepti cum te, tener Euhie, partus

Transmisere patri. Tyriis ea causa colonis

Insomnem ludo certatim educere noctem

75

Suaserat; effusi passim per tecta, per agros,

Serta inter uacuosque mero crateras anhelum

Proflabant sub luce deum; tunc plurima buxus

Aeraque taurinos sonitu uincentia pulsus;

Ipse etiam gaudens nemorosa per auia sanas

80

Impulerat matres Baccho meliore Cithaeron:

Qualia per Rhodopen rabido conuiuia coetu

Bistones aut mediae ponunt conuallibus Ossae;

Illis semianimum pecus excussaeque leonum

Ore dapes et lacte nouo domuisse cruorem

85

Luxus; at Ogygii si quando adflauit Iacchi

Saeuus odor, tunc saxa manu, tunc pocula pulchrum

Spargere et inmerito sociorum sanguine fuso

Instaurare diem festasque reponere mensas.

Nox ea cum tacita uolucer Cyllenius aura

90

Regis Echionii stratis adlapsus, ubi ingens

Fuderat Assyriis extructa tapetibus alto

Membra toro. pro gnara nihil mortalia fati

Corda sui! capit ille dapes, habet ille soporem.

Tunc senior quae iussus agit; neu falsa uideri

95

Noctis imago queat, longaeui uatis opacos

Tiresiae uultus uocemque et uellera nota

Induitur. mansere comae propexaque mento

Canities pallorque suus, sed falsa cucurrit

Infula per crines, glaucaeque innexus oliuae

100

Vittarum prouenit honos; dehinc tangere ramo

Pectora et has uisus fatorum expromere uoces:

'Non somni tibi tempus, iners qui nocte sub alta

Germani secure iaces, ingentia dudum

Acta uocant rerumque graues, ignaue, paratus.

105

Tu, ueluti magnum si iam tollentibus Austris

Ionium nigra iaceat sub nube magister

Inmemor armorum uersantisque aequora claui,

Cunctaris. iamque ille nouis (scit Fama) superbit

Conubiis uiresque parat, quis regna capessat,

110

Quis neget, inque tua senium sibi destinat aula.

Dant animos socer augurio fatalis Adrastus

Dotalesque Argi, nec non in foedera uitae

Pollutus placuit fraterno sanguine Tydeus.

Hinc tumor, et longus fratri promitteris exul.

115

Ipse deum genitor tibi me miseratus ab alto

Mittit: habe Thebas, caecumque cupidine regni,

Ausurumque eadem, germanum expelle, nec ultra

Fraternos inhiantem obitus sine fidere coeptis

Fraudibus aut Cadmo dominas inferre Mycenas.'

120

Dixit, et abscedens (etenim iam pallida turbant

Sidera lucis equi) ramos ac uellera fronti

Deripuit, confessus auum, dirique nepotis

Incubuit stratis; iugulum mox caede patentem

Nudat et undanti perfundit uulnere somnum.

125

Illi rupta quies, attollit membra toroque

Erigitur plenus monstris, uanumque cruorem

Excutiens simul horret auum fratremque requirit.

Qualis ubi audito uenantum murmure tigris

Horruit in maculas somnosque excussit inertes,

130

Bella cupit laxatque genas et temperat ungues,

Mox ruit in turmas natisque alimenta cruentis

Spirantem fert ore uirum: sic excitus ira

Ductor in absentem consumit proelia fratrem.

Et iam Mygdoniis elata cubilibus alto

135

Impulerat caelo gelidas Aurora tenebras,

Rorantes excussa comas multumque sequenti

Sole rubens; illi roseus per nubila seras

Aduertit flammas alienumque aethera tardo

Lucifer exit equo, donec pater igneus orbem

140

Impleat atque ipsi radios uetet esse sorori,

Cum senior Talaionides nec longa morati

Dircaeusque gradum pariterque Acheloius heros

Corripuere toris. illos post uerbera fessos

Exceptamque hiemem cornu perfuderat omni

145

Somnus; at Inachio tenuis sub pectore regi

Tracta quies, dum mente deos inceptaque uersat

Hospitia, et quae sint generis ascita repertis

Fata mouet. postquam mediis in sedibus aulae

Congressi inque uicem dextras iunxere locumque,

150

Quo serere arcanas aptum atque euoluere curas,

Insidunt, prior his dubios compellat Adrastus:

'Egregii iuuenum, quos non sine numine regnis

Inuexit nox atra meis, quibus ipse per imbres

Fulminibus mixtos intempestumque Tonantem

155

Has meus usque domos uestigia fecit Apollo,

Non equidem obscurum uobis plebique Pelasgae

Esse rear, quantis conubia nostra procorum

Turba petant studiis; geminae mihi namque, nepotum

Laeta fides, aequo pubescunt sidere natae.

160

Quantus honos, quantusque pudor (ne credite patri)

Et super hesternas licuit cognoscere mensas.

Has tumidi solio et late dominantibus armis

Optauere uiri (longum enumerare Pharaeos

Oebaliosque duces) et Achaea per oppida matres

165

Spem generis, nec plura tuus despexerat Oeneus

Foedera Pisaeisque socer metuendus habenis.

Sed mihi nec Sparta genitos nec ab Elide missos

Iungere fas generos: uobis hic sanguis et aulae

Cura meae longo promittitur ordine fati.

170

Di bene, quod tales stirpemque animosque uenitis

Vt responsa iuuent: hic durae tempore noctis

Partus honos, haec illa uenit post uerbera merces.'

Audierant, fixosque oculos per mutua paulum

Ora tenent, uisique inter sese ordine fandi

175

Cedere. sed cunctis Tydeus audentior actis

Incipit: 'o quam te parcum in praeconia famae

Mens agitat matura tuae, quantumque ferentem

Fortunam uirtute domas! cui cedat Adrastus

Imperiis? quis te solio Sicyonis auitae

180

Excitum infrenos componere legibus Argos

Nesciat? atque utinam his manibus permittere gentes,

Iuppiter aeque, uelis, quas Doricus adligat undis

Isthmos et alterno quas margine summouet infra.

Non fugeret diras lux intercisa Mycenas,

185

Saeua nec Eleae gemerent certamina ualles,

† Eumenidesque aliis aliae sub regibus, † et quae

Tu potior, Thebane, queri: nos uero uolentes

Expositique animis.' sic interfatus, et alter

Subicit: 'anne aliquis soceros accedere tales

190

Abnuat? exulibus quamquam patriaque fugatis

Nondum laeta Venus, tamen omnis corde resedit

Tristitia, adfixique animo cessere dolores.

Nec minus haec laeti trahimus solacia, quam si

Praecipiti conuulsa Noto prospectet amicam

195

Puppis humum. iuuat ingressos felicia regni

Omina quod superest fati uitaeque laborum

Fortuna transire tua.' nec plura morati

Consurgunt, dictis impensius aggerat omne

Promissum Inachius pater, auxilioque futurum

200

Et patriis spondet reduces inducere regnis.

Ergo alacres Argi, fuso rumore per urbem

Aduenisse duci generos primisque hymenaeis

Egregiam Argian nec formae laude secundam

Deipylen tumida iam uirginitate iugari,

205

Gaudia mente parant. socias it Fama per urbes

Finitimisque agitatur agris procul usque Lycaeos

Partheniosque super saltus Ephyraeaque rura,

Nec minus Ogygias eadem dea turbida Thebas

Insilit: haec totis perfundit moenia pennis

210

Labdaciumque ducem praemissae consona nocti

Territat; hospitia et thalamos et foedera regni

Permixtumque genus (quae tanta licentia monstro,

Quis furor?) et iam bella canit.

diffuderat Argos

Expectata dies: laeto regalia coetu

215

Atria complentur, species est cernere auorum

Comminus et uiuis certantia uultibus aera.

Tantum ausae perferre manus! pater ipse bicornis

In laeuum prona nixus sedet Inachus urna;

Hunc tegit Iasiusque senex placidusque Phoroneus

220

Et bellator Abas indignatusque Tonantem

Acrisius nodoque ferens caput ense Coroebus

Toruaque iam Danai facinus meditantis imago;

Exin mille duces. foribus cum inmissa superbis

Vnda fremit uulgi, procerum manus omnis et alto

225

Quis propior de rege gradus stant ordine primi.

Interior sacris calet et sonat aula tumultu

Femineo; casta matrem cinxere corona

Argolides, pars uirginibus circum undique fusae

Foedera conciliant noua solanturque timorem.

230

Ibant insignes uultuque habituque uerendo

Candida purpureum fusae super ora pudorem

Deiectaeque genas; tacite subit ille supremus

Virginitatis amor, primaeque modestia culpae

Confundit uultus; tunc ora rigantur honestis

235

Imbribus, et teneros lacrimae iuuere parentes.

Non secus ac supero pariter si cardine lapsae

Pallas et asperior Phoebi soror, utraque telis,

Vtraque torua genis flauoque in uertice nodo,

Illa suas Cyntho comites agat, haec Aracyntho;

240

Tunc, si fas oculis, non umquam longa tuendo

Expedias, cui maior honos, cui gratior, aut plus

De Ioue; mutatosque uelint transumere cultus,

Et Pallas deceat pharetras et Delia cristas.

Certant laetitia superosque in uota fatigant

245

Inachidae, quae cuique domus sacrique facultas.

Hi fibris animaque litant, hi caespite nudo,

Nec minus auditi, si mens accepta, merentur

Ture deos, fractisque obtendunt limina siluis.

Ecce metu subito (Lachesis sic dura iubebat)

250

Impulsae mentes, excussaque gaudia patri,

Et turbata dies. innuptam limine adibant

Pallada, Monychiis cui non Argiua per urbes

Posthabita est Larisa iugis; hic more parentum

Iasides, thalamis ubi casta adolesceret aetas,

255

Virgineas libare comas primosque solebant

Excussare toros. celsam subeuntibus arcem

In gradibus summi delapsus culmine templi,

Arcados Euhippi spolium, cadit aereus orbis,

Praemissasque faces, festum nubentibus ignem,

260

Obruit, eque adytis simul exaudita remotis

Nondum ausos firmare gradum tuba terruit ingens.

In regem conuersi omnes formidine prima,

Mox audisse negant; cunctos tamen omina rerum

Dira mouent, uariisque metum sermonibus augent.

265

Nec mirum: nam tu infaustos donante marito

Ornatus, Argia, geris dirumque monile

Harmoniae. longa est series, sed nota malorum

Persequar, unde nouis tam saeua potentia donis.

Lemnius haec, ut prisca fides, Mauortia longum

270

Furta dolens, capto postquam nil obstat amori

Poena nec ultrices castigauere catenae,

Harmoniae dotale decus sub luce iugali

Struxerat. hoc, docti quamquam maiora, laborant

Cyclopes, notique operum Telchines amica

275

Certatim iuuere manu; sed plurimus ipsi

Sudor. ibi arcano florentes igne zmaragdos

Cingit et infaustas percussum adamanta figuras

Gorgoneosque orbes Siculaque incude relictos

Fulminis extremi cineres uiridumque draconum

280

Lucentes a fronte iubas; hic flebile germen

Hesperidum et dirum Phrixei uelleris aurum;

Tum uarias pestes raptumque interplicat atro

Tisiphones de crine ducem, et quae pessima ceston

Vis probat; haec circum spumis lunaribus unguit

285

Callidus atque hilari perfundit cuncta ueneno.

Non hoc Pasithea blandarum prima sororum,

Non Decor Idaliusque puer, sed Luctus et Irae

Et Dolor et tota pressit Discordia dextra.

Prima fides operi, Cadmum comitata iacentem

290

Harmonia uersis in sibila dira querelis

Illyricos longo sulcauit pectore campos.

Improba mox Semele uix dona nocentia collo

Induit, et fallax intrauit limina Iuno.

Teque etiam, infelix, perhibent, Iocasta, decorum

295

Possedisse nefas; uultus hac laude colebas,

Heu quibus, heu, placitura toris! post longior ordo.

Tunc donis Argia nitet uilesque sororis

Ornatus sacro praeculta superuenit auro.

Viderat hoc coniunx perituri uatis, et aras

300

Ante omnes epulasque trucem secreta coquebat

Inuidiam, saeuis detur si quando potiri

Cultibus, heu nihil auguriis adiuta propinquis.

Quos optat gemitus, quantas cupit impia clades!

Digna quidem: sed quid miseri decepta mariti

305

Arma, quid insontes nati meruere furores?

Postquam regales epulas et gaudia uulgi

Bisseni clausere dies, Ismenius heros

Respicere ad Thebas iamque et sua quaerere regna.

Quippe animum subit illa dies, qua, sorte benigna

310

Fratris, Echionia steterat priuatus in aula,

Respiciens descisse deos trepidoque tumultu

Dilapsos comites - nudum latus omne fugamque

Fortunae. namque una soror producere tristes

Exulis ausa uias; etiam hanc in limine primo

315

Liquerat et magna lacrimas incluserat ira.

Tunc quos excedens hilares (quis cultus iniqui

Praecipuus ducis) et profugo quos ipse notarat

Ingemuisse sibi per noctem ac luce sub omni

Digerit; exedere animum dolor iraque demens

320

Et, qua non grauior mortalibus addita curis,

Spes, ubi longa uenit. talem sub pectore nubem

Consilii uoluens Dircen Cadmique negatas

Apparat ire domos. ueluti dux taurus amata

Valle carens, pulsum solito quem gramine uictor

325

Iussit ab erepta longe mugire iuuenca,

Cum profugo placuere tori ceruixque recepto

Sanguine magna redit fractaeque in pectora quercus,

Bella cupit pastusque et capta armenta reposcit

Iam pede, iam cornu melior (pauet ipse reuersum

330

Victor, et attoniti uix agnouere magistri):

Non alias tacita iuuenis Teumesius iras

Mente acuit. sed fida uias arcanaque coniunx

Senserat; utque toris primo complexa iacebat

Aurorae pallore uirum, 'quos, callide, motus

335

Quamue fugam moliris?' ait 'nil transit amantes.

Sentio, peruigiles acuunt suspiria questus,

Numquam in pace sopor. quotiens haec ora natare

Fletibus et magnas latrantia pectora curas

Admota deprendo manu! nil foedere rupto

340

Conubiisue super moueor uiduaque iuuenta,

Etsi crudus amor necdum post flammea toti

Intepuere tori: tua me, properabo fateri,

Angit, amate, salus. tune incomitatus, inermis

Regna petes? poterisque tuis decedere Thebis,

345

Si neget? atque illum sollers deprendere semper

Fama duces tumidum narrat raptoque superbum

Difficilemque tibi: necdum consumpserat annum.

Me quoque nunc uates, nunc exta minantia diuos

Aut auium lapsus aut turbida noctis imago

350

Terret et (a, memini!) numquam mihi falsa per umbras

Iuno uenit. quo tendis iter? ni conscius ardor

Ducit et ad Thebas melior socer.' hic breue tandem

Risit Echionius iuuenis tenerumque dolorem

Coniugis amplexu solatus et oscula maestis

355

Tempestiua genis posuit lacrimasque repressit:

'Solue metus animo, dabitur, mihi crede, merentum

Consiliis tranquilla dies; te fortior annis

Nondum cura decet. sciat haec Saturnius olim

Fata parens, oculosque polo demittere si quos

360

Iustitia et rectum terris defendere curat.

Fors aderit lux illa tibi, qua moenia cernes

Coniugis et geminas ibis regina per urbes.'

Sic ait, et caro raptim se limine profert.

Tydea iam socium coeptis, iam pectore fido

365

Aequantem curas (tantus post iurgia mentes

Vinxit amor) socerumque adfatur tristis Adrastum.

Fit mora consilio, cum multa mouentibus una

Iam potior cunctis sedit sententia, fratris

Pertemptare fidem tutosque in regna precando

370

Explorare aditus. audax ea munera Tydeus

Sponte subit; nec non et te, fortissime gentis

Aetolum, multum lacrimis conata morari

Deipyle, sed iussa patris tutique regressus

Legato iustaeque preces uicere sororis.

375

Iamque emensus iter siluis ac litore durum,

Qua Lernaea palus, ambustaque sontibus alte

Intepet hydra uadis, et qua uix carmine raro

Longa sonat Nemea nondum pastoribus ausis,

Qua latus Eoos Ephyres quod uergit ad Euros

380

Sisyphiique sedent portus irataque terrae

Curua Palaemonio secluditur unda Lechaeo.

Hinc praeteruectus Nisum et te, mitis Eleusin,

Laeuus abit, iamque arua gradu Teumesia et arces

Intrat Agenoreas; ibi durum Eteoclea cernit

385

Sublimem solio saeptumque horrentibus armis.

Iura ferus populo trans legem ac tempora regni

Iam fratris de parte dabat; sedet omne paratus

In facinus queriturque fidem tam sero reposci.

Constitit in mediis (ramus manifestat oliuae

390

Legatum) causasque uiae nomenque rogatus

Edidit; utque rudis fandi pronusque calori

Semper erat, iustis miscens tamen aspera coepit:

'Si tibi plana fides et dicti cura maneret

Foederis, ad fratrem completo iustius anno

395

Legatos hinc ire fuit teque ordine certo

Fortunam exuere et laetum descendere regno,

Vt uagus ille diu passusque haud digna per urbes

Ignotas pactae tandem succederet aulae.

Sed quia dulcis amor regni blandumque potestas,

400

Posceris: astriferum iam uelox circulus orbem

Torsit et amissae redierunt montibus umbrae,

Ex quo frater inops ignota per oppida tristes

Exul agit casus; et te iam tempus aperto

Sub Ioue ferre dies terrenaque frigora membris

405

Ducere et externos summissum ambire penates.

Pone modum laetis; satis ostro diues et auro

Conspicuus tenuem germani pauperis annum

Risisti; moneo, regnorum gaudia temet

Dedoceas patiensque fugae mereare reuerti.'

410

Dixerat. ast illi tacito sub pectore dudum

Ignea corda fremunt, iacto uelut aspera saxo

Comminus erigitur serpens, cui subter inanes

Longa sitis latebras totumque agitata per artus

Conuocat in fauces et squamea colla uenenum:

415

'Cognita si dubiis fratris mihi iurgia signis

Ante forent nec clara odiorum arcana paterent,

Sufficeret uel sola fides, qua toruus et illum

Mente gerens (ceu saepta nouus iam moenia laxet

Fossor et hostiles inimicent classica turmas)

420

Praefuris. in medios si comminus orsa tulisses

Bistonas aut refugo pallentes sole Gelonos,

Parcior eloquio et medii reuerentior aequi

Inciperes. neque te furibundae crimine mentis

Arguerim: mandata refers. nunc omnia quando

425

Plena minis, nec sceptra fide nec pace sequestra

Poscitis, et propior capulo manus, haec mea regi

Argolico, nondum aequa tuis, uice dicta reporta:

Quae sors iusta mihi, quae non indebitus annis

Sceptra dicauit honos, teneo longumque tenebo:

430

Te penes Inachiae dotalis regia dono

Coniugis, et Danaae (quid enim maioribus actis

Inuideam?) cumulentur opes. felicibus Argos

Auspiciis Lernamque regas: nos horrida Dirces

Pascua et Euboicis artatas fluctibus oras,

435

Non indignati miserum dixisse parentem

Oedipoden: tibi larga (Pelops et Tantalus auctor!)

Nobilitas, propiorque fluat de sanguine iuncto

Iuppiter. anne feret luxu consueta paterno

Hunc regina larem? nostrae cui iure sorores

440

Anxia pensa trahant, longo quam sordida luctu

Mater et ex imis auditus forte tenebris

Offendat sacer ille senex. iam pectora uulgi

Adsueuere iugo: pudet heu plebisque patrumque:

Ne totiens incerta ferant mutentque gementes

445

Imperia et dubio pigeat parere tyranno.

Non parcit populis regnum breue; respice quantus

Horror et attoniti nostro in discrimine ciues.

Hosne ego, quis certa est sub te duce poena, relinquam?

Iratus, germane, uenis. fac uelle: nec ipsi,

450

Si modo notus amor meritique est gratia, patres

Reddere regna sinent.' non ultra passus et orsa

Iniecit mediis sermonibus obuia: 'reddes,'

Ingeminat 'reddes; non si te ferreus agger

Ambiat aut triplices alio tibi carmine muros

455

Amphion auditus agat, nil tela nec ignes

Obstiterint, quin ausa luas nostrisque sub armis

Captiuo moribundus humum diademate pulses.

Tu merito; ast horum miseret, quos sanguine uiles

Coniugibus natisque infanda ad proelia raptos

460

Proicis excidio, bone rex. o quanta Cithaeron

Funera sanguineusque uadis, Ismene, rotabis!

Haec pietas, haec magna fides! nec crimina gentis

Mira equidem duco: sic primus sanguinis auctor

Incestique patrum thalami; sed fallit origo:

465

Oedipodis tu solus eras, haec praemia morum

Ac sceleris, uiolente, feres! nos poscimus annum!

Sed moror.' haec audax etiamnum in limine retro

Vociferans, iam tunc impulsa per agmina praeceps,

Euolat. Oeneae uindex sic ille Dianae

470

Erectus saetis et aduncae fulmine malae,

Cum premeret Pelopea phalanx, saxa obuia uoluens

Fractaque perfossis arbusta Acheloia ripis,

Iam Telamona solo, iam stratum Ixiona linquens

Te, Meleagre, subit: ibi demum cuspide lata

475

Haesit et obnixo ferrum laxauit in armo.

Talis adhuc trepidum linquit Calydonius heros

Concilium infrendens, ipsi ceu regna negentur,

Festinatque uias ramumque precantis oliuae

Abicit. attonitae tectorum e limine summo

480

Aspectant matres, saeuoque infanda precantur

Oenidae tacitoque simul sub pectore regi.

Nec piger ingenio scelerum fraudisque nefandae

Rector eget. iuuenum fidos, lectissima bello

Corpora, nunc pretio, nunc ille hortantibus ardens

485

Sollicitat dictis, nocturnaque proelia saeuus

Instruit, et (sanctum populis per saecula nomen)

Legatum insidiis tacitoque inuadere ferro

(Quid regnis non uile?) cupit. quas quaereret artes

Si fratrem, Fortuna, dares? o caeca nocentum

490

Consilia! o semper timidum scelus! exit in unum

Plebs ferro iurata caput: ceu castra subire

Apparet aut celsum crebris impulsibus urbis

Inclinare latus, densi sic agmine facto

Quinquaginta altis funduntur in ordine portis.

495

Macte animi, tantis dignus qui crederis armis!

Fert uia per dumos propior, qua calle latenti

Praecelerant densaeque legunt compendia siluae.

Lecta dolis sedes: gemini procul urbe malignis

Faucibus urguentur colles, quos umbra superni

500

Montis et incuruis claudunt iuga frondea siluis

(Insidias natura loco caecamque latendi

Struxit opem), mediasque arte secat aspera rupes

Semita, quam subter campi deuexaque latis

Arua iacent spatiis. contra importuna crepido,

505

Oedipodioniae domus alitis; hic fera quondam

Pallentes erecta genas suffusaque tabo

Lumina, concretis infando sanguine plumis

Reliquias amplexa uirum semesaque nudis

Pectoribus stetit ossa premens uisuque trementi

510

Conlustrat campos, si quis concurrere dictis

Hospes inexplicitis aut comminus ire uiator

Audeat et dirae commercia iungere linguae;

Nec mora, quin acuens exertos protinus ungues

Liuentesque manus fractosque in uulnere dentes

515

Terribili applausu circum hospita surgeret ora;

Et latuere doli, donec de rupe cruenta

(Heu simili deprensa uiro!) cessantibus alis

Tristis inexpletam scopulis adfligeret aluum.

Monstrat silua nefas: horrent uicina iuuenci

520

Gramina, damnatis auidum pecus abstinet herbis.

Non Dryadum placet umbra choris non commoda sacris

Faunorum, diraeque etiam fugere uolucres

Prodigiale nemus. tacitis huc gressibus acti

Deueniunt peritura cohors, hostemque superbum

525

Adnixi iaculis et humi posita arma tenentes

Expectant, densaque nemus statione coronant.

Coeperat umenti Phoebum subtexere palla

Nox et caeruleam terris infuderat umbram.

Ille propinquabat siluis et ab aggere celso

530

Scuta uirum galeasque uidet rutilare comantes,

Qua laxant rami nemus aduersaque sub umbra

Flammeus aeratis lunae tremor errat in armis.

Obstipuit uisis, ibat tamen, horrida tantum

Spicula et inclusum capulo tenus admouet ensem,

535

Ac prior 'unde, uiri, quidue occultatis in armis?'

Non humili terrore rogat. nec reddita contra

Vox, fidamque negant suspecta silentia pacem.

Ecce autem uasto Cthonii contorta lacerto,

Quo duce freta cohors, fuscas interuolat auras

540

Hasta; sed audenti deus et fortuna recessit.

Per tamen Olenii tegimen suis atraque saetis

Terga super laeuos umeros uicina cruori

Effugit et uiduo iugulum ferit inrita ligno.

Tunc horrere comae sanguisque in corda gelari.

545

Huc ferus atque illuc animum pallentiaque ira

Ora ferens (nec tanta putat sibi bella parari):

'Ferte gradum contra campoque erumpite aperto!

Quis timor audendi, quae tanta ignauia? solus,

Solus in arma uoco.' neque in his mora; quos ubi plures,

550

Quam ratus, innumeris uidet excursare latebris,

Hos deire iugis, illos e uallibus imis

Crescere, nec paucos campo, totumque sub armis

Conlucere iter (ut clausas indagine profert

In medium uox prima feras), quae sola medendi

555

Turbata ratione uia est, petit ardua dirae

Sphingos et abscisis infringens cautibus uncas

Exuperat iuga dura manus, scopuloque potitus,

Vnde procul tergo metus et uia prona nocendi,

Saxum ingens, quod uix plena ceruice gementes

560

Vertere humo et muris ualeant inferre iuuenci,

Rupibus auellit; dein toto sanguine nixus

Sustinet, inmanem quaerens librare ruinam,

Qualis in aduersos Lapithas erexit inanem

Magnanimus cratera Pholus. stupet obuia leto

565

Turba superstantem atque emissi turbine montis

Obruitur; simul ora uirum, simul arma manusque

Fractaque commixto sederunt pectora ferro.

Quattuor hic adeo disiecti mole sub una

Congemuere, fuga tremefactum protinus agmen

570

Excutitur coeptis. neque enim temnenda iacebant

Funera: fulmineus Dorylas, quem regibus ardens

Aequabat uirtus, Martisque e semine Theron

Terrigenas confisus auos, nec uertere cuiquam

Frena secundus Halys, sed tunc pedes occubat aruis,

575

Pentheumque trahens nondum te Phaedimus aequo,

Bacche, genus. quorum ut subitis exterrita fatis

Agmina turbatam uidit laxare cateruam,

Quae duo sola manu gestans adclinia monti

Fixerat, intorquet iacula et fugientibus addit.

580

Mox in plana libens, nudo ne pectore tela

Inciderent, saltu praeceps defertur et orbem,

Quem procul oppresso uidit Therone uolutum,

Corripuit, tergoque et uertice tegmina nota

Saeptus et hostili propugnans pectora parma

585

Constitit. inde iterum densi glomerantur in unum

Ogygidae firmantque gradum; trahit ocius ensem

Bistonium Tydeus, Mauortia munera magni

Oeneos, et partes pariter diuisus in omnes

Hos obit atque illos ferroque micantia tela

590

Decutit; impeditant numero seque ipsa uicissim

Arma premunt, nec uis conatibus ulla, sed ipsae

In socios errare manus et corpora turba

Inuolui prolapsa sua; manet ille ruentes

Angustus telis et inexpugnabilis obstat.

595

Non aliter Getica (si fas est credere) Phlegra

Armatum inmensus Briareus stetit aethera contra,

Hinc Phoebi pharetras, hinc toruae Pallados angues,

Inde Pelethroniam praefixa cuspide pinum

Martis, at hinc lasso mutata Pyracmoni temnens

600

Fulmina, cum toto nequiquam obsessus Olympo

Tot queritur cessare manus: non segnior ardet

Huc illuc clipeum obiectans, seque ipse recedens

Circumit; interdum trepidis occurrit et instat

Spicula deuellens, clipeo quae plurima toto

605

Fixa tremunt armantque uirum; saepe aspera passus

Vulnera, sed nullum uitae in secreta receptum

Nec mortem sperare ualet. rotat ipse furentem

Deilochum, comitemque illi iubet ire sub umbras

Phegea sublata minitantem bella securi

610

Dircaeumque Gyan et Echionium Lycophonten.

Iam trepidi sese quaerunt numerantque, nec idem

Caedis amor, tantamque dolent rarescere turbam.

Ecce Chromis Tyrii demissus origine Cadmi

(Hunc utero quondam Dryope Phoenissa grauato

615

Rapta repente choris onerisque oblita ferebat,

Dumque trahit prensis taurum tibi cornibus, Euhan,

Procidit impulsus nimiis conatibus infans)

Tunc audax iaculis et capti pelle leonis

Pinea nodosae quassabat robora clauae

620

Increpitans: 'unusne, uiri, tot caedibus, unus

Ibit ouans Argos? uix credet fama reuerso!

Heu socii, nullaene manus, nulla arma ualebunt?

Haec regi promissa, Cydon, haec, Lampe, dabamus?'

Dum clamat, subit ore cauo Teumesia cornus,

625

Nec prohibent fauces; atque illi uoce repleta

Intercepta natat prorupto in sanguine lingua.

Stabat adhuc, donec transmissa morte per artus

Labitur inmorsaque cadens obmutuit hasta.

Vos quoque, Thespiadae, cur infitiatus honora

630

Arcuerim fama? fratris moribunda leuabat

Membra solo Periphas (nil indole clarius illa

Nec pietate fuit), laeua marcentia colla

Sustentans dextraque latus; singultibus artum

Exhaurit thoraca dolor, nec uincla coercent

635

Vndantem fletu galeam, cum multa gementi

Pone grauis curuas perfringit lancea costas

Exit et in fratrem cognataque pectora telo

Conserit. ille oculos etiamnum in luce natantes

Sistit et aspecta germani morte resoluit.

640

At cui uita recens et adhuc in uulnere uires

'Hos tibi complexus, haec dent' ait 'oscula nati.'

Procubuere pares fatis, miserabile uotum

Mortis, et alterna clauserunt lumina dextra.

Protinus idem ultro iaculo parmaque Menoeten

645

Proterrebat agens trepidis uestigia retro

Passibus urguentem, donec defecit iniqua

Lapsus humo, pariterque manus distractus in ambas

Orat et a iugulo nitentem sustinet hastam:

'Parce per has stellis interlabentibus umbras,

650

Per superos noctemque tuam; sine tristia Thebis

Nuntius acta feram uulgique per ora pauentis

Contempto te rege canam: sic inrita nobis

Tela cadant, nullique tuum penetrabile ferro

Pectus, et optanti uictor reueharis amico.'

655

Dixerat. ille nihil uultum mutatus 'inanes

Perdis' ait 'lacrimas; et tu (ni fallor) iniquo

Pollicitus mea colla duci: nunc arma diemque

Proice; quid timidae sequeris compendia uitae?

Bella manent.' simul haec et crassum sanguine telum

660

Iam redit; ille super dictis infensus amaris

Prosequitur uictos: 'non haec trieterica uobis

Nox patrio de more uenit, non orgia Cadmi

Cernitis aut auidas Bacchum scelerare parentes.

Nebridas et fragiles thyrsos portare putastis

665

Imbellem ad sonitum maribusque incognita ueris

Foeda Celaenaea committere proelia buxo?

Hic aliae caedes, alius furor: ite sub umbras,

O timidi paucique!' haec intonat; ast tamen illi

Membra negant, lassusque ferit praecordia sanguis.

670

Iam sublata manus cassos defertur in ictus,

Tardatique gradus, clipeum nec sustinet umbo

Mutatum spoliis; gelidus cadit imber anhelo

Pectore, tum crines ardentiaque ora cruentis

Roribus et taetra morientum aspergine manant:

675

Vt leo, qui campis longe custode fugato

Massylas depastus oues, ubi sanguine multo

Luxuriata fames ceruixque et tabe grauatae

Consedere iubae, mediis in caedibus astat

Aeger, hians, uictusque cibis; nec iam amplius irae

680

Crudescunt: tantum uacuis ferit aera malis

Molliaque eiecta delambit uellera lingua.

Ille etiam Thebas spoliis et sanguine plenus

Isset et attonitis sese populoque ducique

Ostentasset ouans, ni tu, Tritonia uirgo,

685

Flagrantem multaque operis caligine plenum

Consilio dignata uirum: 'sate gente superbi

Oeneos, absentes cui dudum uincere Thebas

Adnuimus, iam pone modum nimiumque secundis

Parce deis: huic una fides optanda labori.

690

Fortuna satis usus abi.' restabat acerbis

Funeribus socioque gregi non sponte superstes

Haemonides (ille haec praeuiderat, omina doctus

Aeris et nulla deceptus ab alite) Maeon,

Nec ueritus prohibere ducem, sed fata monentem

695

Priuauere fide. uita miserandus inerti

Damnatur; trepido Tydeus inmitia mandat:

'Quisquis es Aonidum, quem crastina munere nostro

Manibus exemptum mediis Aurora uidebit,

Haec iubeo perferre duci: cinge aggere portas,

700

Tela noua, fragiles aeuo circum inspice muros,

Praecipue stipare uiros densasque memento

Multiplicare acies! fumantem hunc aspice late

Ense meo campum: tales in bella uenimus.'

Haec ait, et meritae pulchrum tibi, Pallas, honorem

705

Sanguinea de strage parat, praedamque iacentem

Comportat gaudens ingentiaque acta recenset.

Quercus erat tenerae iam longum oblita iuuentae

Aggere camporum medio, quam plurimus ambit

Frondibus incuruis et crudo robore cortex.

710

Huic leues galeas perfossaque uulnere crebro

Inserit arma ferens, huic truncos ictibus enses

Subligat et tractas membris spirantibus hastas.

Corpora tunc atque arma simul cumulata superstans

Incipit (oranti nox et iuga longa resultant):

715

'Diua ferox, magni decus ingeniumque parentis,

Bellipotens, cui torua genis horrore decoro

Cassis, et asperso crudescit sanguine Gorgon,

Nec magis ardentes Mauors hastataque pugnae

Impulerit Bellona tubas, huic adnue sacro,

720

Seu Pandionio nostras inuisere caedes

Monte uenis, siue Aonia deuertis Itone

Laeta choris, seu tu Libyco Tritone repexas

Lota comas qua te biiugo temone frementem

Intemeratarum uolucer rapit axis equarum:

725

Nunc tibi fracta uirum spolia informesque dicamus

Exuuias. at si patriis Porthaonis aruis

Inferar et reduci pateat mihi Martia Pleuron,

Aurea tunc mediis urbis tibi templa dicabo

Collibus, Ionias qua despectare procellas

730

Dulce sit, et flauo tollens ubi uertice pontum

Turbidus obiectas Achelous Echinadas exit.

Hic ego maiorum pugnas uultusque tremendos

Magnanimum effingam regum, figamque superbis

Arma tholis, quaeque ipse meo quaesita reuexi

735

Sanguine, quaeque dabis captis, Tritonia, Thebis.

Centum ibi uirgineis uotae Calydonides aris

Actaeas tibi rite faces et ab arbore casta

Nectent purpureas niueo discrimine uittas,

Peruigilemque focis ignem longaeua sacerdos

740

Nutriet, arcanum numquam spretura pudorem.

Tu bellis, tu pace feres de more frequentes

Primitias operum, non indignante Diana.'

Dixerat, et dulces iter instaurabat ad Argos.