AENIGMATA CODICIS BERNENSIS 611

 

 

1 De olla

Ego nata duos patres habere dinoscor.

Prior semper manet alterque morte finitur.

Tertia me mater dura mollescere cogit

Et tenera gyro formam assumo decoram.

5

Nullum dare uictum frigenti corpore possum,

Calida sed cunctis salubres porrigo pastus.

 

2 De lucerna

Me mater nouellam uetus de germine finxit.

Et in nullo patris formata sumo figuram.

Oculi non mihi lumen ostendere possunt,

10

Patulo sed flammas ore produco coruscas.

Nolo me contingat imber nec flamina uenti.

Sum amica lucis, domi delector in umbris.

 

3 De sale

Me pater ignitus, ut nascar, creat urendo

Et pia defectu me mater donat ubique.

15

Is qui dura soluit, hic me constringere cogit.

Nullus me solutum, ligatum cuncti requirunt.

Opem fero uiuis opemque reddo defunctis.

Patria me sine mundi nec ulla ualebit.

 

4 De scamno

Mollior horresco semper consistere locis.

20

Vngula nam mihi firma, si caute ponatur.

Nullum iter agens sessorem dorso requiro.

Plures libens fero, meo dum stabulo uersor.

Nolo frena mihi, mansueto iuueni, pendas,

Calcibus et senum nolo ne uerberer ullis.

 

5 De mensa

25

Pulchra mater ego natos dum collego multos,

Cunctis trado libens, quicquid in pectore gesto.

29

Nulli sicut mihi pro bonis mala redduntur.

27

Oscula nam mihi prius qui cara dederunt,

Vestibus exutam turpi me modo relinquunt.

30

Quos lactaui, nudam pede per angula uersant.

 

6 De calice

Nullus ut mea lux sola penetrat umbram

Et natura uili miros postpono lapillos.

Ignem fero nascens: natus ab igne fatigor.

Nulla me putredo tangit nec funera turbant:

35

Pristina defunctus sospes in forma resurgo.

Et amica libens oscula porrigo cunctis.

 

7 De uesica

Teneo liquentem, sequor membrana celatum.

Verbero nam cursu, uisu quem cernere uetor.

Inpletur domus inuisis sed uacua rebus.

40

Permanet dum cibum nullum de pondere gessi.

Quae dum clausa fertur, uelox ad nubila surgit,

Patefacta nullum potest tenere manentem.

 

8 De ouo

Nati mater ego: natus ab utero mecum.

Prior illo non sum, semper qui mihi coaeuus.

45

Virgo nisi manens numquam concipere possum.

Sed intacta meam infra concipio prolem.

Post si mihi uenter disruptus ictu patescit,

Moriens uiuentem sic possum fundere fetum.

 

9 De mola

Senior ab aeuo, Eua sum senior ego.

50

Et senectam grauem nemo currendo reuincit.

52

Milia prosterno, manu dum uerbero nullum.

51

Vitam dabo cunctis, uitam si tulero multis.

53

Satura nam uictum, ignem ieiuna produco

Et uno uagantes possum conprehendere loco.

 

10 De scala

55

Singula si uiuens firmis constitero plantis,

Viam me roganti directam ire negabo.

Gemina sed soror meo se latere iungat:

Coeptum ualet iter uelox percurrere quisquis.

Subito mihi pedem nisi calcauerit ille,

60

Manibus, quae cupit, numquam contingere ualet.

 

11 De naue

Mortua maiorem quam uiuens porto laborem.

Dum iaceo, multos seruo; si stetero, paucos.

Viscera si mihi foris detracta patescant,

Vitam fero cunctis uictumque confero multis.

65

†Bestia defunctam auisque nulla me mordet,

Et onusta currens uiam nec planta depingo.

 

12 De grano

Mortem ego pater libens adsumo pro natis

Et tormenta simul, cara ne pignora tristem.

Mortuum me cuncti gaudent habere parentes

70

Et sepultum nullus paruo uel funere plangit.

Vili subterrena pusillus tumulor urna,

Sed maiore possum post mortem surgere forma.

 

13 De uite

Vno fixa loco longinquis porrigo uictum.

Caput mihi ferrum secat et brachia truncat.

75

Lacrimis infecta plura per uincula nector,

Simili damnandos nece dum genero natos.

Sed defuncti solent ulcisci liberi matrem,

Sanguine dum fuso lapsis uestigia uersant.

 

14 De oliua

Nullam ante tempus lustri genero prolem

80

Annisque peractis superbos genero natos,

Quos domare quisquis ualet industria paruus,

Cum eos marinus iunctus percusserit imber.

Asperi nam lenes sic creant filii nepotes,

Tenebris ut lucem reddant, dolori salutem.

 

15 De palma

85

Pulchra semper comis locis consisto desertis.

Ceteris dum mihi cum lignis nulla figura,

Dulcia petenti de corde poma produco

Nulloque de ramis cultore confero fructum.

Nemo qui me serit de meis fructibus edit.

90

Et amata cunctis flore sum socia iustis.

 

16 De cedria

Me mater ut spinis uiuam enutrit iniquis,

Vt dulcem faciat, inter acumina seruat.

†Teretinam formam rubentem confringo ceratam

Et incisa nullam dono de corpore guttam.

95

Mellea cum mihi sit sanguine caro,

Acetum eructant .. exta clausa saporem.

 

17 De cribro

Patulo sum semper ore nec labia iungo.

Incitor ad cursum frequenti uerbere tactus.

Escae mihi ullae manu si forte ponantur,

100

Has amitto currens minuto uulnere ruptas.

Meliora cunctis, mihi nam uilia seruant

Vacuumque bonis inane cuncti relinquunt.

 

18 De scopa

Florigeras gero comas, dum maneo siluis,

Et honesto uiuo modo, dum habito campis.

106

Sed acta uili solo depono capillos.

105

Turpius me nulla domi uernacula seruit.

107

Cuncti per horrenda me terrae puluere iactant.

Sed amoena domus sine me nulla uidetur.

 

19 De pice

Dissimilem sibi me mater concipit infra,

110

Et nullo uirili creata de semine fundor.

Dum nascor sponte, gladio diuellor a uentre.

Caesa uiuit mater: ego nam flammis aduror.

Nullum clara manens possum concedere quaestum;

Plurimum fero lucrum, nigro si corpore mutor.

 

20 De melle

115

Lucida de domo lapsus diffundor ubique;

Et quali dimissus modo, non inuenit ullus.

Bisque idem natus, semel inde utero cretus,

Qualis in conceptu, talis in partu renascor.

Milia me quaerunt, ales sed inuenit una

120

Cereamque mihi domum depingit ab ore.

 

21 De apibus

Masculus qui non sum, sed neque femina, coniunx

Filios ignoto patre parturio multos.

Vberibus prolem nullis enutrio tantam.

Quos ab ore cretos nullo de uentre sumsi.

125

Nomen quibus unum natisque conpar imago,

Meos inter cibos dulci conplector amore.

 

22 De oue

Exigua mihi uirtus, sed magna facultas.

128

Opes ego nulli quaero, sed confero cunctis,

132

Paupera quae multum ipsos nam munero reges.

129

Modicos operans cibos egena requiro

130

Et ieiuna saepe cogor exsoluere censum.

131

Nullus sine meo mortalis corpore constat.

 

23 De igne

133

Durus mihi pater, dura me generat mater:

Verbere nam multo huius de uiscere fundor.

135

Modica prolatus feror a uentre figura,

Sed adulto mihi datur inmensa potestas.

Durum ego patrem duramque mollio matrem,

Et quae uitam cunctis, haec mihi funera praestat.

 

24 De membrana

144

Manibus me perquam reges et uisu mirantur.

139

Lucrum uiua manens toti nam confero mundo

140

Et defuncta mirum praesto de corpore quaestum,

Vestibus exuta multoque uinculo tensa.

Gladio sic mihi desecta uiscera pendent,

Miliaque porto nullo sub pondere multa.

 

25 De litteris

145

Nascimur albentibus locis sed nigrae sorores.

Tres unito simul nos creant ictu parentes.

Multimoda nobis facies et nomina multa,

Meritumque dispar, uox et diuersa sonandi.

Numquam sine nostra nos domo detinet ullus

150

Nec una responsum dat sine pari roganti.

 

26 De sinapi

Me si uisu quaeras, multo sum paruolo †paruus,

Sed nemo maiorum mentis astutia uincit.

Cum feror sublimi parentis umero uectus,

Simplicem ignari me putant esse natura.

155

Verbere correptus saepe si giro fatigor,

Protinus occultum produco cordis saporem.

 

27 De papiro

Amnibus delector, molli sub cespite cretus,

Et producta leui natus columna uirdesco.

Vestibus sub meis nequeo cernere solem,

160

Alieno tectus possum producere lumen,

Filius profundi, dum fio lucis amicus.

Sic qui uitam dedit mater et lumina tollit.

 

28 De serico

Arbor una mihi, quae uilem conferat escam,

Qua repleta paruus produco uellera magna,

165

Exiguos conlapsa foetos pro munere fundo

Et ales effecta mortem adsumo libenter.

Nobili perfectus forma me Caesares ulnis

Efferunt et reges infra supraque mirantur.

 

29 De speculo

Vterum si mihi praelucens texerit umbra,

170

Proprios uolenti deuota porrigo uultus.

Talis ego mater uiuos non genero natos,

Sed petenti uanas diffundo uisu figuras.

Exiguos licet mentita profero fetus,

Sed de uero suas uidenti dirigo formas.

 

30 De pisce

175

Nullo firma loco manens consistere possum

Et uagando uiuens nullo conspicere quemquam.

Vita mihi mors est, mortem pro uita requiro

Et uolanti domo semper amica delector.

Numquam ego lecto uolo iacere tepenti,

180

Sed uitalem mihi torum sub frigore condo.

 

31 De nympha

Ore mihi nulla petenti pocula dantur,

Ebrius nec nullum reddo post inde fluorem.

Versa mihi datur uice bibendi facultas

Et uacuo uentri potus ab imo defertur.

185

Poplite depresso conceptas denego nymphas

Et sublato rursum diffuso confero nimbos.

 

32 De spongia

Dissimilem sibi dat mihi mater figuram.

Caro nulla mihi, sed uiscera uacua latebris.

Sumere nihil possum, si non absorbuero matrem.

190

Et quae me concepit, hanc ego genero, postquam

Manu capta leuis grauis sum manu demissa.

Et quae sumpsi libens, mox cogor reddere sumptum.

 

33 De uiola

Paruula dum nascor, minor effecta senesco

Et cunctas praecedo maiori ueste sorores.

195

Extremos ad brumae me primo confero mense

Et cunctis amoena uerni iam tempora monstro.

Me reddit inlustrem paruo de corpore sumptus

Et uiam quaerendi docet, qui nulli uidetur.

 

34 De rosa

Pulchra in angusto me mater concipit aluo

200

Et hirsuta barbis quinque conplectitur ulnis.

Quae licet parentum paruo sim genere sumpta,

Honor quoque mihi concessus fertur ubique.

Vtero cum nascor, matri rependo decorem

Et parturienti nullum infligo dolorem.

 

35 De lilio

205

Nos pater occultus conmendat patulae matri

Et mater honesta confixos porrigit hasta.

Viuere nec umquam ualemus tempore longo,

Et leuiter tactos incuruuat aegra senectus.

Oscula si nobis causa figantur amoris,

210

Reddimus candentes signa flauentia labris.

 

36 De croco

Paruulus aestiuas latens abscondor in umbras

Et sepulto mihi membra sub †tellure uiuunt.

Frigidas autumni libens adsuesco pruinas,

Et brumae propinqua miros sic profero flores.

215

Pulchra mihi domus manet, sed pulchrior infra

Modica in forma clausus aromata uinco.

 

37 De pipere

Pereger externas uinctus perambulo terras

Frigidus et tactu praesto sumenti calorem.

Nulla mihi uirtus, sospes si mansero semper:

220

Vigeo nam caesus, confractus ualeo multum.

Mordeo mordentem, morsu nec uulnero dentem.

Lapis mihi finis simul, defectio lignum.

 

38 De glacie

Corpore formata pleno de paruulo patre

Nec a matre feror, nisi feratur et ipsa.

225

Nasci uetor ego sine genito patre.

Et creata rursus ego concipio matrem.

Hieme conceptos pendens cum seruo parentes,

Rursus in aestiuo coquendos ignibus apto.

 

39 De hedera

Arbor mihi pater, nam et lapidea mater.

230

Corpore nam mollis duros disrumpo parentes.

Aestas me nulla nec ulla frigora uincunt.

Vnus bruma color uernoque simul et aestu.

Propriis erecta uetor consistere plantis,

Manibus sed alta peto cacumina tortis.

 

40 De muscipula

235

Vinculis extensa multos comprendo uagantes

Et soluta nullum queo comprendere pastum.

Venter nullus mihi, quo possint capta reponi,

Sed multa pro membris formantur ora tenendi.

Opes mihi non sunt, sursum sed pendor ad auras.

240

Nam fortuna mihi remanet, si tensa dimittor.

 

41 De uento

Nascens curro uelox grandi uirtute sonorum.

Deprimo nam fortes, infirmos alleuo sursum.

Os mihi est nullum, dente nec uulnero quemquam.

Mordeo sed cunctos siluis campisque morantes.

245

Cernere me quisquam, uinclis quoque neque tenere

Macedo nec Liber uincit nec Hercules umquam.

 

42 De glacie

Arte mea nulla ualet durescere quisquam.

Efficior dura, multos quae facio molles.

Cuncti me solutam cara per oscula gaudent

250

Et nemo constrictam manu uel tangere cupit.

Speciem mihi pulchram dat rigor et †auctor,

Qui saeuuos abire iubet, torpescere pulchros.

 

43 De uermiculis sericis formatis

Concepi innumeros, de nido amitto uolatus,

Corpus et inmensum paruis adsumo de membris.

255

Mollibus de plumis uestem contexo nitentem

Et texturae sonum nec auribus concipit ullus.

Si quis forte meo uideatur uellere tectus,

Excussam uestem statim reicere temptat.

 

44 De margarita

Conspicuum corpus arte mirifica sumpsi.

260

Multis caua modis gemmarum ordine nector.

Publicis concepta locis in abdita nascor.

Confero sed lucrum uacua de luce referta.

Nullum mihi ualet frigus nec bruma uigescit,

Sed calore semper molli sopita fatigor.

 

45 De terra

265

Os est mihi patens, crebro qui tunditur ictu.

Reddo libens omnes escas, quas sumpsero lambens.

Nulla mihi fames, sitim quoque sentio nullam,

Et ieiuna mihi semper praecordia restant.

Omnibus ad escam miros efficio sapores,

270

Gelidumque mihi durat per secula corpus.

 

46 De malleo

Vna mihi toto ceruix pro corpore constat

Et duo libenter nascuntur capita collo.

Versa mihi pedum uice dum capita currunt,

Lenes reddo uias, quas calle tero frequenti.

275

Nullus mihi comam tondet nec pectine uersat.

Vertice nitenti plures per oscula gaudent.

 

47 De castanea

Aspera dum nascor, a matre cute producor

Et adulta uigens leni circumdor amictu.

In tactu sonitum de uentre profero magnum

280

Et corrupta tacens uocem non profero ullam.

Nullus in amore certo me diligit unquam,

Nudam nisi tangat uestemque tulerit omnem.

 

48.......

Quattuor en istas gerens ego clausa figuras,

Pandere quas paucis deposcit ratio breuis.

285

Humida sum sicca, subtili corpore crassa,

Dulcis et amara, duro gestamine mollis.

Dulcis esse nulli possum nec crescere iuste,

†Nisi amaro duroque carcere nascar.

 

49 De pluuia

Mirantibus cunctis nascens infligo querelas,

290

Statim deficio, qui maior a patre nascor.

Me gaudere potest nullus, si terrae coaequor;

Me cuncti superas laetantur carpere uias.

Improbus amara diffundo pocula totis

Et uidere uolunt quanti tantique refutant.

 

50 De uino

295

Innumeris ego nascor de matribus unus,

Et genitus nullum uiuentem relinquo parentem.

Multa me nascente subportant uulnera matres,

Quarum mors mihi est potestas data per omnes.

Laedere non possum, me si quis oderit, umquam,

300

Et iniqua meo reddo quoque satis amanti.

 

51....

Multiplici ueste natus de matre producor,

Nec habere corpus possum, si uestem amitto.

Meo subito nascor in uentre, fero parentes.

Nam uiuo sepultus, uitam et inde resumo.

305

Deductus superis nec umquam crescere possum,

Dum natura facit corpus succedere plantis.

 

52 Item de rosa

Mollis ego duros de corpore genero natos;

In conceptu numquam amplexu uiri delector.

Sed dum infra meis concrescunt filii latebris,

310

Nascens quisque meum disrumpit uulnere corpus.

Postquam uelantes decorato tegmine matrem

†Saepe religati frangunt commune fortes.

 

53.....

Venter mihi nullus, infra praecordia nulla.

Nam tenui feror semper in corpore sicco.

315

Cibum nulli quaero, ciborum milia seruans;

Loco currens uno lucrum ac confero damnum.

Membra mihi duo tantum in corpore pendent,

Similemque gerunt caput et planta figuram.

 

54......

Duo generant multos sub numero fratres

320

Nomine sub uno, diuisos quisque naturam.

Pauper ac diues pari labore premuntur.

Pauperes semper habet, diues quos saepe requiret.

Caput illis nullum, sed os cum corpore cingunt.

Nunc stantes et nunc iacentes plurima portant.

 

55 De sole

325

Semine nec ullo patris creata renascor,

Vbera nec matris suxi, quo crescere possem,

Vberibusque meis ego saepe reficio multos.

Vestigia nulla figens perambulo terras.

Non anima nec caro mihi sunt nec cetera membra,

330

Attamen aligeras reddo temporibus umbras.

 

56 De uerbo

Vna mihi soror est, unus et ego sorori.

Coniunx illa mihi, huius et ego maritus.

Nam numquam uno sed †multorum coniungimur ambo,

Sed de longe meam praegnantem reddo sororem.

335

Quotquot illa suo gignit ex utero partus,

Cunctos uno reddo tectos de peplo nepotes.

 

57 De igne

Prohibeor solus noctis uidere tenebras

Et absconse ducor longa per auia fugiens.

Nulla mihi uelox auis inuenta uolatu,

340

Cum uidear nullas gestare corpore pinnas.

342

Vix auferre praedam me coram latro ualebit.

344

Corpore defecta uelox conprehendo senectam.

 

58 De rota

343

Assiduo multas uias itinere currens

345

Versa uice rerum conpellor ire deorsum

Et ab ima redux trahor conscendere sursum.

Sed cum mei paruum cursus conpleuero tempus,

341

Publica per diem dum semper conpita curro,

348

Infantia †pars simul est et curua senectus.

 

59 De luna

Quo mouear gressu, nullus cognoscere temptat,

350

Cernere nec uultus per diem signa ualebit.

Quotidie currens uias perambulo multas

Et bis iterato cunctas recurro per annum.

Imber nix pruina glacies nec fulgura nocent,

Timeo nec uentum forti testudine tecta.

 

60 De caelo

355

Promiscuo per diem uultu dum reddor amictus,

Pulcher saepe, sed turpis qui saepe habetur,

Innumeras ego res cunctis fero mirandas,

Pondere sub magno rerum nec grauor onustus.

Nullus mihi dorsum, faciem sed cuncti mirantur,

360

Et meo cum bonis malos recipio tecto.

 

61 De stellis

Milia conclusae domo sub una sorores:

Minima non crescit, maior nec aeuo senescit.

Et cum nulla parem conetur alloqui uerbis,

Suos moderato seruant in ordine cursus.

365

Pulchrior torpentem uultu non despicit ulla.

Odiuntque lucem; noctis secreta mirantur.

 

62 De umbra

Humidis delector semper consistere locis

Et sine radice inmensos porrigo ramos.

Mecum iter agens nulla sub arte tenebit,

370

Comitem sed uiae ego conprehendere possum.

Certum me uidenti demonstro corpus a longe,

Positus et iuxta totum me numquam uidebit.

 

63 De uino

Pulchrior me nullus uersatur in poculis umquam,

Ast ego primatum in omnibus teneo solus.

375

Viribus atque meis possum decipere multos.

Leges atque iura per me uirtutes amittunt.

Vario me si quis haurire uoluerit usu,

Stupebit ingenti mea percussus uirtute.