AENIGMATA SYMPOSII

 

[Haec quoque Symposius de carmine lusit inepto;

Sic tu, Sexte, doces; sic te deliro magistro.]

 

Annua Saturni dum tempora festa redirent,

Perpetuo semper nobis sollemnia ludo,

5

Post epulas laetas, post dulcia pocula mensae,

Deliras inter uetulas puerosque loquaces,

Cum streperet late madidae facundia linguae,

Tum uerbosa cohors studio sermonis inepti

Nescio quas passim magno de nomine nugas

10

Est meditata diu, sed friuola multa locuta est.

Nec mediocre fuit magni certaminis instar

Ponere diuerse uel soluere quaeque uicissim.

Ast ego, ne solus foede tacuisse uiderer,

Qui nihil adtuleram mecum quod dicere possem,

15

Hos uersus feci subito discrimine uocis.

Insanos inter sanum non esse necesse est.

Da ueniam, lector, quod non sapit ebria Musa.

 

I GRAPHIVM

De summo planus, sed non ego planus in imo.

Versor utrimque manu diuerso et munere fungor:

20

Altera pars reuocat quidquid pars altera fecit.

 

II HARVNDO

Dulcis amica dei, ripae uicina profundae;

Suaue canens Musis, nigro perfusa colore;

Nuntia sum linguae, digitis signata magistris.

 

III ANVLVS CVM GEMMA

Corporis extremi non magnum pondus adhaesi:

25

Ingenitum dicas, ita pondere nemo grauatur.

Vna tamen facies plures habitura figuras.

 

IV CLAVIS

Virtutes magnas de uiribus affero paruis:

Pando domos clausas, iterum sed claudo patentes.

Seruo domum domino, sed rursus seruor ab ipso.

 

V CATENA

30

Nexa ligor ferro, multos habitura ligatos.

Vincior ipsa prius, sed uincio uincta uicissim.

Et solui multos, nec sum tamen ipsa soluta.

 

VI TEGVLA

Terra mihi corpus, uires mihi praestitit ignis;

De terra nascor, sedes est semper in alto;

35

Et me perfundit qui me cito deserit umor.

 

VII FVMVS

Nunc mihi sunt lacrimae, sed non est causa doloris.

Est iter ad caelum, sed me grauis impedit aer;

Et qui me genuit, sine me non nascitur ipse.

 

VIII NEBVLA

Nox ego sum facie, sed non sum nigra colore

40

Inque die media tenebras tamen affero mecum.

Nec mihi dant stellae lucem nec Cynthia lumen.

 

IX PLVVIA

Ex alto uenio, longa delapsa ruina.

De caelo cecidi, medias transmissa per auras:

Sed sinus excepit qui me simul ipse remittit.

 

X GLACIES

45

Vnda fui quondam, quod me cito credo futuram.

Nunc rigidi caeli duris conexa catenis

Et calcata pati possum nec unda teneri.

 

XI NIX

Puluis aquae tenuis, modico cum pondere lapsus,

Sole madens, aestate fluens, in frigore siccus,

50

Flumina facturus totas prius occupo terras.

 

XII FLVMEN ET PISCIS

Est domus in terris, clara quae uoce resultat:

Ipsa domus resonat, tacitus sed non sonat hospes.

Ambo tamen currunt, hospes simul et domus una.

 

XIII NAVIS

Longa feror uelox, formosae filia siluae,

55

Innumeris pariter comitum stipata cateruis.

Curro uias multas, uestigia nulla relinquens.

 

XIV PVLLVS IN OVO

Mira tibi referam nostrae primordia uitae:

Nondum natus eram nec eram iam matris in aluo;

Iam posito partu natum me nemo uidebat.

 

XV VIPERA

60

Non possum nasci si non occidero matrem;

Occidi matrem, sed me manet exitus idem:

Id mea mors patitur quod iam mea fecit origo.

 

XVI TINEA

Littera me pauit, nec quid sit littera noui;

In libris uixi nec sum studiosior inde.

65

Exedi Musas nec adhuc tamen ipsa profeci.

 

XVII ARANEA

Pallas me docuit texendi nosse laborem:

Nec pepli radios poscunt nec licia telae.

Nulla mihi manus est, pedibus tamen omnia fingo.

 

XVIII COCLEA

Porto domum mecum, semper migrare parata,

70

Mutatoque solo non sum miserabilis exul,

Sed mihi concilium de caelo nascitur ipso.

 

XIX RANA

Raucisonans ego sum media uocalis in unda,

Sed uox laude sonat quasi quae laudetur et ipsa;

Cumque canam semper, nullus mea carmina laudat.

 

XX TESTVDO

75

Tarda, gradu lento, specioso praedita dorso,

Docta quidem studio, sed saeuo prodita fato;

Viua nihil dixi, quae sic modo mortua canto.

 

XXI TALPA

Caeca mihi facies, atris obscura tenebris;

Nox est ipse dies nec sol mihi cernitur ullus.

80

Malo tegi terra: sic me quoque nemo uidebit.

 

XXII FORMICA

Prouida sum uitae, duro non pigra labore,

Ipsa ferens umeris securae praemia brumae.

Nec gero magna simul, sed congero multa uicissim.

 

XXIII MVSCA

Inproba sum, fateor: quid enim gula turpe ueretur?

85

Frigora uitabam, quae nunc aestate reuertor.

Sed cito submoueor falso conterrita uento.

 

XXIV CVRCVLIO

Non bonus agricolis, non frugibus utilis hospes,

Non magnus forma, non recto nomine dictus,

Non gratus Cereri, non paruam sumo saginam.

 

XXV MVS

90

Parua mihi domus est, sed ianua semper aperta;

Exiguo sumptu furtiua uiuo sagina.

Quod mihi nomen inest, Romae quoque consul habebat.

 

XXVI GRVS

Littera sum caeli penna perscripta uolanti,

Bella cruenta gerens uolucri discrimine Martis;

95

Nec uereor pugnas, dum non sit longior hostis.

 

XXVII CORNIX

Viuo nouem uitas, si me non retia fallunt,

Atraque sum semper nullo compulsa dolore,

Et non irascens ultro conuicia dico.

 

XXVIII VESPERTILIO

Vox mihi dat nomen primo de tempore noctis;

100

Pluma mihi non est cum sit mihi penna uolantis;

Et sedeo in tenebris nec me committo diebus.

 

XXIX ERICIVS

Plena domus spinis, parui sed corporis hospes,

Incolumi dorso telis confixus acutis;

Sustinet armatas segetes habitator inermis.

 

XXX PEDVCVLVS

105

Est noua nostrarum cunctis captura ferarum:

Vt si quid capias, hoc tu tibi ferre recuses,

Et quod non capias, tecum tamen ipse reportes.

 

XXXI PHOENIX

Vita mihi mors est, morior si coepero nasci;

Sed prius est fatum leti, quam lucis origo.

110

Sic solus Manes ipsos mihi dico parentes.

 

XXXII TAVRVS

Moechus eram regis, sed lignea membra sequebar;

Et Cilicum mons sum, sed non sum nomine solo;

Et uehor in caelis et in ipsis ambulo terris.

 

XXXIII LVPVS

Dentibus insanis ego sum qui uinco bidentes,

115

Sanguineas praedas quaerens uictusque cruentos.

Multaque cum rapiam uocem quoque tollere possum.

 

XXXIV VVLPES

Exiguum corpus sed cor mihi corpore maius;

Sum uersuta dolis, arguto callida sensu;

Et fera sum sapiens, sapiens fera si qua uocatur.

 

XXXV CAPRA

120

Alma Iouis nutrix, longo uestita capillo,

Culmina difficili peragrans super ardua gressu,

Custodi pecoris tremula respondeo uoce.

 

XXXVI PORCVS

Setigerae matris fecunda natus in aluo,

Desuper ex alto uirides exspecto saginas,

125

Nomine numen habens si littera prima periret.

 

XXXVII MVLA

Dissimilis patri, matri diuersa figura,

Confusi generis, generi non apta propago;

Ex aliis nascor, nec quisquam nascitur ex me.

 

XXXVIII TIGRIS

A fluuio dicor, fluuius uel dicitur ex me.

130

Iunctaque sum uento, quae sum uelocior ipso;

Et mihi dat uentus natos nec quaero maritum.

 

XXXIX CENTAVRVS

Quattuor insignis pedibus manibusque duabus,

Dissimilis mihi sum, quia sum non unus et unus;

Et uehor et gradior, quia me duo corpora portant.

 

XL PAPAVER

135

Grande mihi caput est, intus sunt membra minuta;

Pes unus solus, sed pes longissimus unus.

Et me somnus amat, proprio nec dormio somno.

 

XLI MALVA

Anseris esse pedes similes mihi, nolo negare;

Nec duo sunt tantum, sed plures ordine cernis;

140

Et tamen hos ipsos omnes ego porto supinos.

 

XLII BETA

Tota uocor Graece, sed non sum tota Latine;

Ante tamen mediam cauponis scripta tabernam.

In terra nascor, lympha lauor, unguor oliuo.

 

XLIII CVCVRBITA

Pendeo dum nascor, rursus dum pendeo cresco;

145

Pendens commoueor uentis et nutrior undis.

Pendula si non sim, non sum iam iamque futura.

 

XLIV CEPA

Mordeo mordentes, ultro non mordeo quemquam.

Sed sunt mordentem multi mordere parati:

Nemo timet morsum, dentes quia non habet ullos.

 

XLV ROSA

150

Purpura sum terrae, pulchro perfusa rubore,

Saeptaque, ne uioler, telis defendor acutis.

O felix, longo si possim uiuere fato!

 

XLVI VIOLA

Magna quidem non sum, sed inest mihi maxima uirtus;

Spiritus est magnus, quamuis sim corpore paruo.

155

Nec mihi germen habet noxam nec culpa ruborem.

 

XLVII TVS

Dulcis odor nemoris, flamma fumoque fatigor;

Et placet hoc superis, medios quod mittor in ignes.

Nec mihi poena datur, sed habetur gratia danti.

 

XLVIII MVRRA

De lacrimis et pro lacrimis mea coepit origo;

160

Ex oculis fluxi sed nunc ex arbore nascor,

Laetus honor frondis, tristis sed imago doloris.

 

XLIX EBVR

Dens ego sum magnus populis cognatus Eois.

Nunc ego per partes in corpora multa recessi;

Nec remanent uires, sed formae gratia mansit.

 

L FENVM

165

Herba fui quondam, uiridi de gramine terrae;

Sed chalybis duro mollis praecisa metallo

Mole premor propria, tecto conclusa sub alto.

 

LI MOLA

Ambo sumus lapides, una sumus, ambo iacemus.

Quam piger est unus, tantum non est piger alter:

170

Hic manet immotus, non desinit ille moueri.

 

LII FARINA

Inter saxa fui quae me contrita premebant;

Vix tamen effugi totis collisa medullis.

Et nunc forma mihi minor est, sed copia maior.

 

LIII VITIS

Nolo toro iungi, quamuis placet esse maritam.

175

Nolo uirum thalamo: per me mea nata propago est.

Nolo sepulcra pati: scio me submergere terrae.

 

LIV HAMVS

Exiguum munus flexu mucronis adunci

Fallaces escas medio circumfero fluctu.

Blandior ut noceam; morti praemitto saginam.

 

LV ACVS

180

Longa sed exilis, tenui producta metallo,

Mollia duco leui comitantia uincula ferro;

Et faciem laesis et nexum reddo solutis.

 

LVI CALIGA

Maior eram longe quondam, dum uita manebat;

At nunc exanimis, lacerata, ligata, reuulsa,

185

Dedita sum terrae, tumulo sed condita non sum.

 

LVII CLAVVS CALIGARIS

In caput ingredior, quia de pede pendeo solo.

Vertice tango solum, capitis uestigia signo;

Sed multi comites casum patiuntur eundem.

 

LVIII CAPILLVS

Findere me nulli possunt, praecidere multi.

190

Sed sum uersicolor, albus quandoque futurus;

Malo manere niger: minus ultima fata uerebor.

 

LIX PILA

Non sum cincta comis et non sum compta capillis:

Intus enim crines mihi sunt quos non uidet ullus;

Meque manus mittunt manibusque remittor in auras.

 

LX SERRA

195

Dentibus innumeris sum toto corpore plena.

Frondicomam subolem morsu depascor acuto;

Mando tamen frustra, quia respuo praemia dentis.

 

LXI ANCHORA

Mucro mihi geminus ferro coniungitur uno;

Cum uento luctor, cum gurgite pugno profundo.

200

Scrutor aquas medias, ipsas quoque mordeo terras.

 

LXII PONS

Stat nemus in lymphis, stat in alto gurgite silua,

Et manet in mediis undis inmobile robur.

Terra tamen mittit quod terrae munera praestat.

 

LXIII SPONGIA

Ipsa grauis non sum, sed aquae mihi pondus inhaeret;

205

Viscera tota tument patulis diffusa cauernis:

Intus lympha latet, sed non se sponte profundit.

 

LXIV TRIDENS

Tres mihi sunt dentes, unus quos continet ordo;

Vnus praeterea dens est et solus in imo;

Meque tenet numen, uentus timet, aequora curant.

 

LXV SAGITTA

210

Saepta graui ferro, leuibus circumdata pinnis,

Aera per medium uolucri contendo meatu.

Missaque discedens nullo mittente reuertor.

 

LXVI FLAGELLVM

De pecudis dorso pecudes ego terreo cunctas,

Obsequio cogens moderati lege doloris.

215

Nec uolo contemni, sed contra nolo nocere.

 

LXVII LANTERNA

Cornibus apta cauis, tereti perlucida gyro,

Lumen habens intus, diuini sideris instar,

Noctibus in mediis faciem non perdo dierum.

 

LXVIII SPECVLAR

Perspicior penitus nec luminis arceo uisus,

220

Transmittens oculos intra mea membra meantes;

Nec me transit hiems, sed sol tamen emicat in me.

 

LXIX SPECVLVM

Nulla mihi certa est, nulla est peregrina figura.

Fulgor inest intus radianti luce coruscus,

Qui nihil ostendit nisi si quid uiderit ante.

 

LXX CLEPSYDRA

225

Lex bona dicendi, lex sum quoque dura tacendi,

Ius auidae linguae, finis sine fine loquendi,

Ipsa fluens, dum uerba fluunt, ut lingua quiescat.

 

LXXI PVTEVS

Mersa procul terris in cespite lympha profundo,

Non nisi perfossis possum procedere rimis,

230

Et trahor ad superos alieno ducta labore.

 

LXXII TVBVS

Truncum terra tegit, latitant in stipite lymphae.

Alueus est modicus, qui ripas non habet ullas.

In ligno uehitur medio, quod ligna uehebat.

 

LXXIII FOLLIS

Non ego continuo morior, dum spiritus exit:

235

Nam redit adsidue, quamuis et saepe recedit;

Et mihi nunc magna est animae, nunc nulla facultas.

 

LXXIV LAPIS

Deucalion ego sum, crudeli sospes ab unda,

Affinis terrae sed longe durior illa.

Littera decedat: uolucris tum nomen habebo.

 

LXXV CALX

240

Euasi flammas, ignis tormenta profugi.

Ipsa medella meo pugnat contraria fato:

Ardeo de lymphis, gelidis incendor ab undis.

 

LXXVI SILEX

Semper inest intus, sed raro cernitur, ignis;

Intus enim latitat sed solos prodit ad ictus.

245

Nec lignis ut uiuat eget, nec ut occidat undis.

 

[LXXVIa SILEX

Virtus magna mihi duro mollitur ab igne

Cessantique foco intus mihi uirtus adhaeret:

Semper inest in me, sed raro cernitur ignis.]

 

LXXVII ROTAE

Quattuor aequales currunt ex arte sorores;

250

Sic quasi certantes, cum sit labor omnibus unus,

Et properant pariter nec se contingere possunt.

 

LXXVIII SCALAE

Nos sumus ad caelum quae scandimus alta petentes,

Concordi fabrica quas unus continet ordo,

Vt simul haerentes per nos comitentur ad auras.

 

LXXIX SCOPA

255

Mundi magna parens, laqueo conexa tenaci,

Iuncta solo plano, manibus compressa duabus

Ducor ubique sequens et me quoque cuncta sequuntur.

 

LXXX TINTINNABVLVM

Aere rigens curuo patulum componor in orbem;

Mobilis est intus linguae crepitantis imago.

260

Non resono positus, motus quam saepe resulto!

 

LXXXI LAGENA

Mater erat Tellus, genitor fuit ipse Prometheus,

Auriculaeque regunt redimitae uentre cauato.

Dum cecidi, subito mater mea me laniauit.

 

LXXXII CONDITVM

Tres olim fuimus qui nomine iungimur uno;

265

Ex tribus est unus, et tres miscentur in uno;

Quisque bonus per se; melior qui continet omnes.

 

LXXXIII VINVM IN ACETVM CONVERSVM

Sublatum nihil est, nihil est extrinsecus auctum:

Quod fuerat non est; coepit quod non erat esse.

Nec tamen inueni quidquid prius ipse reliqui.

 

LXXXIV MALVM

270

Nomen ouis Graece, contentio magna dearum,

Fraus iuuenis pulchri, multarum cura sororum.

Hoc uolo, ne breuiter mihi syllaba prima legatur.

 

LXXXV PERNA

Nobile duco genus magni de gente Catonis.

Vna mihi soror est, plures licet esse putentur.

275

De fumo facies, sapientia de mare nata est.

 

LXXXVI MALLEVS

Non ego de toto mihi corpore uindico uires,

Sed capitis pugna nulli certare recuso:

Grande mihi caput est, totum quoque pondus in illo.

 

LXXXVII PISTILLVS

Contero cuncta simul uirtutis robore magno.

280

Vna mihi ceruix, capitum sed forma duorum:

Pro pedibus caput est, nam cetera corporis absunt.

 

LXXXVIII STRIGILIS AENEA

Rubida curua capax, alienis humida guttis,

Luminibus falsis auri mentita colorem,

Dedita sudori, modico subcumbo labori.

 

LXXXIX BALNEVM

285

Per totas aedes innoxius introit ignis;

Est calor in medio magnus quem nemo ueretur.

Non est nuda domus, sed nudus conuenit hospes.

 

XC TESSERA

Dedita sum semper uoto, non certa futuri;

Iactor in ancipites uaria uertigine casus.

290

Non ego maesta malis, non rebus laeta secundis.

 

XCI PECVNIA

Terra fui primo, latebris abscondita terrae;

Nunc aliud pretium flammae nomenque dederunt,

Nec iam terra uocor, licet ex me terra paretur.

 

XCII MVLIER QVAE GEMINOS PARIEBAT

Plus ego sustinui quam corpus debuit unum.

295

Tres animas habui, quas omnes intus habebam:

Discessere duae, sed tertia paene secuta est.

 

XCIII MILES PODAGRICVS

Bellipotens olim, saeuis metuendus in armis;

Quinque pedes habui, quod numquam nemo negauit.

Nunc mihi uix duo sunt; inopem me copia fecit.

 

XCIV LVSCVS ALIVM VENDENS

300

Cernere iam fas est quod uix tibi credere fas est:

Vnus inest oculus, capitum sed milia multa.

Qui quod habet uendit, quod non habet unde parabit?

 

XCV FVNAMBVLVS

Inter lucifluum caelum terrasque iacentes,

Aera per medium docta meat arte uiator.

305

Semita sed breuis est, pedibus nec sufficit ipsis.

 

XCVI DE VIII TOLLAS VII ET REMANET VI

Nunc mihi iam credas fieri quod posse negatur:

Octo tenes manibus, sed me monstrante magistro,

Sublatis septem reliqui tibi sex remanebunt.

 

XCVII VMBRA

Insidias nullas uereor de fraude latenti;

310

Nam deus attribuit nobis haec munera formae,

Quod me nemo mouet, nisi qui prius ipse mouetur.

 

XCVIII ECHO

Virgo modesta nimis legem bene seruo pudoris;

Ore procax non sum, nec sum temeraria linguae;

Vltro nolo loqui, sed do responsa loquenti.

 

IC SOMNVS

315

Sponte mea ueniens, uarias ostendo figuras.

Fingo metus uanos nullo discrimine ueri,

Sed me nemo uidet, nisi qui sua lumina claudit.

 

C MONVMENTVM

Nomen habens hominis post ultima fata relinquor.

Nomen inane manet, sed dulcis uita profugit.

320

Vita tamen superest morti post tempora uitae.