'Sacrilegus capite puniatur'. De templo Neptuni aurum periit. Interposito tempore piscator piscem aureum posuit et titulo inscribsit 'De tuo tibi Neptune'. Reus fit sacrilegii. Contra dicit. <Conuincitur>. 
'Vnde redit fulgor templis? Quis inania nuper
Tantis Salsipotis distendit limina donis?
Ecce abiit damnum: splendescunt tecta metallis
Marmora et antiquus cepit laquearia fulgor.'
5
Pone animos laetos, quisquis testantia furtum
Dona uides. Titulis uotum quod lucet opimis,
Gaudendum fuerat, nisi munus pauperis esset.
Heu scelus et magnis nequiquam prodiga rebus
Mens humilis! Miseros semper quam maxima produnt!
10
Sordidus et nigrae dudum uagus accola harenae
Nunc aurum piscator habet gaudetque metallis:
Nec satis est: donat templis, per limina figit
Et titulo confessus ouat. Consurgite in iram,
Quis caelum, quis templa placent! Modo limine in omni
15
Supplex, maiorum portans munuscula mensis
Vel tenuem spectabat opem; nunc ditior illis
Quos coluit, meliorque deo est; quod perdidit ille,
Hic donat. Prorsus magna est iniuria Nerei.
Dignus non fuerat titulis, nisi perderet aurum?
20
Non <tantum> facinus caeso est auctore piandum?
Multa patent, sed plura latent. Scelus undique densum est.
Tollere rem templis furor est temploque uicissim
Rem furti donare nefas. Pro dira nocentum
Consilia in scaeuis! Quae mens excogitet istud:
25
Res auferre sacras et consecrare rapinas?
Sit similis uindicta malo (nunc ipsa pudori est
Vox mea), ne magnos laedat magis ultio diuos.
Audiet haec populus nosque hoc narrabimus; ergo
Quod factum est (meminisse nefas), referetur in urbe:
30
Elusus custos raptumque altaribus aurum,
Mens audax, scelus †hoc, manus inproba, perditus ardor,
Antistes uictus, penetralia prodita, numen
Contemtum, templum pauper, piscator abundans.
Vos, o caelicolae, uestrum nunc inuoco numen,
35
Sit mihi fas reticenda loqui, dum proditur iste.
Natus ut, ignotum est. Neque enim de limine celso
Piscandi doctus ducit genus. Inprobus ergo,
Cum tantas terris dederit labor inclitus artes,
Non Chalybum massas recoquit, non doctior aeris,
40
Ducit molle latus fuluumue intentus in aurum
Multiplici gemmas radiantes lumine uestit,
Non ager in uoto est illi fortesque iuuenci,
Non inlex fenus, non classica, non pia Musa,
Sed spretis diuum rebus placet omnibus istud:
45
Fraus, dolus et furtum pelagi. Conponitur ergo
Saeta nocens, fallax calamus et perfidus amus,
Principium sceleris: iam tunc, iam perfidus iste
Neptunum spoliare parans petit alta profundi
Nereos et uitreo resupinos marmore campos.
50
Illic sollicite <per> saxa madentia curas
Disponens imoque trahens animalia fundo
Serus furtiuum referebat munus ad urbem.
†Sed palam sane uiderunt moenia, saepe
Dum releuant populos uario commercia pisce.
55
Cernere erat genus omne maris, conpleret ut urbem:
Hinc scarus, hinc uarius, hinc purpura, polypus inde
Hinc murena ardens, illinc aurata coruscans
Et cancer mordax, tergo et russante locusta,
Thynnus, salpa, pager, lupus, ostrea, sepia, mullus
60
Et quidquid captum faciebat copia uile.
Proderat hoc illi tantum ad conpendia uitae,
Nec dabat ars aliud; quamuis praediues adesset
Mercatus populi, tamen hinc manus ista nocentis
Vix erat aere grauis, nedum copiosior auro.
65
Laudatus sane, quantum spectabat ad artem,
Et stulte multis dictus 'Neptunius heros';
Hinc etiam adsiduus templo, dum solus ad aras,
Solus ad altare est precibusque insistere cultor
Creditur et placidos pelagi sibi poscere fluctus,
70
Aurum (pro facinus), ueterum donaria, priscum
Obsequium, antiquum munus, uidet, arripit, aufert.
Quis populi gemitus, quis tunc concursus in urbe!
Quis fuit ille dies, miseri cum pendere poenas
Custodes iussi fuso de sanguine crimen
75
Ignotum insontes luerent facinusque negarent!
Heu male magnorum semper sub nomine tali
Velamen scelerum. Vilis persona: quis ergo,
Despiciens hominem, tantum quis crederet umquam
Pauperis esse nefas? Volitat cum funere diues
80
Multorum. - Nec scire potest sua crimina solus.
Hoc rursus magna statuere primordia rerum,
Quod cito tam prodit crimen, quam concipit ardor.
Mens hominum facinus sine fine admitteret ullo,
Si posset celare diu: cultoris honore
85
Sacrilegus lucet, manibusque ablata nocentis
Post spatium produnt crimen redeuntia dona.
Excessus
Huc huc tergemino letalia fulmina telo,
Iuppiter undarum, ualido, Neptune, tridenti
Concutiens maria alta iace pontoque uerendus
90
Litoreas transcende moras! stes turbidus axis
Nubibus et zephyris fundo reuolutus ab imo
Gurges inexpletum feriat uada marmore cano!
Piscator scaeuus meritum confundit utrimque;
Stat post furta pius, templis tua munera reddens,
95
Et post dona reus. Pro uili, summa potestas,
Bis tibi calcato facta est iniuria caelo:
Cum tua sacrilegus raperet donaria templo,
Contemptus fueras; iam nunc obnoxius esse
Coepisti, ablatum postquam tibi reddidit aurum.
100
'Ars' inquit 'studiumque dedit mihi, non scelus, aurum'.
Verum est? Eoos etenim mercator adisti
Et repetis patriam longo post tempore diues?
Scilicet his manibus uiduatos cernimus esse
Ture Arabas, Persen gemmis et uellere Seres,
105
Dente Indos, fello Chalybes et murice Poenos?
Non pudet hanc artem, scelerum, <te> dicere, princeps?
Remus, cumba, fretum, gurges, notus, ancora, lembus,
Barca, amus, pumex, conchae, uada, litus, harena,
Contus, seta, salum, calamus, †notae, retia, suber:
110
Hic labor, haec ars est, hinc fuluum colligis aurum!
Mercator madidus, paruae stipis actor, ad aurum
Vt uenias, <id> scire uelim; quem quando patronus
Maximus antiquo donarit tegmine uestis,
Mensibus ignorant maria intermissa clientem.
115
'Quis me' inquit 'tantum facinus committere uidit?'
Hoc bene habet, haec uox mihi <iam> confessio pura est.
Nunc ergo incipiam crimen sic pandere uerbis,
Vt uisum te, scaeue, putes. Ergo omnis ob istud
Huc ades, <o> iudex, facinus. Signantia rebus
120
Argumenta feram, magno quae septa uigore
Interdum uisus fallunt et crimina produnt.
Omne equidem furtum, dirus quod concipit ardor,
His nisi nunc fallor rebus constare necesse est,
An locus admittat facinus conplerier an non,
125
An ualeat persona nefas committere tantum.
Singula si excutimus, casurum est crimen in istum.
Ergo, ut distinctum est, uideamus ab ordine primo,
An locus admittat facinus conprelier an non.
Templum est, unde istud sublatum dicimus aurum.
130
Maxima res: uenerandus honos, custodia nulla,
Quod mane inpactis foribus uix uespere nigro
Stridula cardinibus claudit antica retortis.
Hoc patet adsidue, patet omnibus, utpote quisque
Insistit precibus, nec fas est claudere postes.
135
Ingressos nullos seruat custodia, nulla
Egressos, licet <et> semper discurrere ad aras,
Omnibus et simulacra modis contingere miris;
Dona etiam ueterum populorum, insignia regum,
Et laudare licet cunctis et tangere fas est.
140
Ianitor hinc longe est primoque in limine custos.
Ipse etiam interdum penitus discendit ab aris
Antistes metuitque precantibus arbiter esse.
Hinc facilis causa scelerum facilisque malorum.
Nullus custodit templum, quia creditur aras
145
Caelicolum seruare timor. Patet omnibus ergo.
Exemplum
Sic Phrygiae spes sola perit, dum milite lecto
Palladii numen seruantibus undique Teucris
Ingressus templum furtim non creditur hostis,
Et licet Iliacus flammam Vestamque regentem
150
Hoc metuens Priamus muris uallasset et armis,
Dum tamen ingressos fas qui sint poscere non est,
Inuisum e templis antistes fugit Vlixen.
Non mirum est ergo, quod nos sic perfidus iste
Decepit, templis numquam suspectus et aris,
155
Sicut Pergameas caesis custodibus aras
Audax, ut numen raperet, penetrauit Achiuus.
Nunc quoniam cunctis manifestum cernimus esse
Ad causam scelerum templum patuisse rapinis,
Quod sequitur, certo tractandum examine rerum est:
160
An ualeat persona nefas committere tantum.
Quid metuat pauper (neque enim est iam diues habendus,
Et cum dona ferat; quamuis maria alta peragret
Perditus et templis furtiuum congreget aurum,
Pauper erit, cui nullus honos, cui gratia nulla,
165
Non clarus genitor, non noto semine mater)?
Scilicet horrescit, prisco sine nomine auorum
Ne cadat in fasces, miser undique, solus ubique!
An non hoc genus est, cuius de examine multo
Quisquis honoratos respexit forte potentes
170
Ob meritum fulgere uiros, mox improbus, audax,
Fortunam incusans et tetro liuidus ore
Pauperiem monstrat superis ac pectore laeuo
Dira quiritatus fundit conuitia caelo?
Pauperis omne nefas: facile scelus aptus ad omne,
175
In pretium pronus, despectu numinis audax,
Vilis, iners, scaeuus, turpis, temerarius, ardens,
Perditus, abiectus, maledictus, sordidus, amens.
An non sunt isti, quorum de nomine multi,
Ducere concessis dum nolunt artibus aeuum,
180
Caedibus infamant siluas et crimine cauto
Insidias tendunt domibus gregibusque rapinas?
In quibus haut ulla est caro de sanguine cura;
Pactas temporibus uendunt in proelia mortes.
An uobis mirum est, furtum quod fecerit ille,
185
Sanguinis et uitae pretium cui extinguit honorem?
Nunc age, si ueris tractauimus undique causis,
Pauperis esse nefas, quidquid peccatur in orbe,
Quod superest, positis iam rebus ab ordine primo
An uindex sceleris sit raptor <et ipse>, uidendum est.
190
Neptuni e templo uotiuum perdimus aurum.
Heu male cum diris altaria iuncta metallis!
Qui primus templis aurum dedit omine diro,
Is causa scelerum primus fuit. Omne paratas
In facinus mentes hominum succendier auro
195
Non scierat? Rectis semper contraria rebus
Fulua metallorum est rabies; haec proelia miscet,
Haec castos uendit thalamos, haec polluit aras.
Mille nocendi artes. Volumus si uisere priscos,
Dicite, quod facinus commissum non sit ob aurum.
200
Auro ardet Glauce, Danae corrumpitur auro,
Auro emitur Pluton, Phlegethon transcenditur auro,
Proditur Amphiaraus atque Hector uenditur auro;
Hoc Medea maga est, serpens uigil, exul Iason,
Hoc Mida ieiunus, Paris ultus, †naufragus Helles,
205
Hoc †sapiens Furia, Venus inuida, Iuno cruenta,
Hippomenes cursu uelox, hoc tarda Atalante est.
Aurum quod nigris Pactolus miscet harenis,
Quod condit tellus, tristis quod celat Auernus,
Quod ferrum intundit, liquidus quod conficit ignis,
210
Quod furor exposcit demens, quod praelia †saeua,
Quod raptum queritur coluber, quod Punica uirgo
Amissum plangit, Tyria damnandus in aula
Pygmalion caeso quod perdit fraude Sichaeo,
Quod tutum nec templa tenent nec pauperis ardor.
215
'Qui raperet, donum templis non redderet' inquit.
Sentio, quas nobis subrepto praeparet auro
Callidus ambages: templorum abscondere furem
Cultoris temptat donis et diuite censu
Pauperiem foedam scelerum causamque malorum
220
Excusat largus; nos autem insistimus inde.
Hoc ideo factum est, ut crimen frangere possis.
Hinc etiam est illud, docto quod concipis astu,
Squamigerum in piscem raptum uertatur ut aurum,
Vt titulum inscribas 'Tibi nunc, salis alme profundi,
225
Quod dedimus, Neptune, tuum est'. pulcre omnia, pulcre
Dissimulas; sed uera patent. Iam frangere uotum est
Hoc quoque, quod longo meditatum tempore profers,
Argumentum ingens: 'templis non redderet aurum,
Qui tulerat.' Macte, scelerum doctissime rhetor,
230
Verborum auxiliis subuerso crimine rerum!
Reddere te donum deus inpulit, inpulit ardor,
Inpulit et scelerum mens conscia, conpulit index
Furtorum semper timor anxius atraque mentis
Tristities pallensque metus resecansque medullas
235
Post causam raptus trepidis penitudo secunda.
Haec scaeuos uexant. Non sunt, mihi credite, non sunt
Eumenides dirae, fallax quas fabula narrat
Cocyti in gremio rapidi, Phlegethontis ad ignes
Tartarei, incinctas facibus, serpente, flagellis:
240
Sed metus et facinus, sed mens est conscia praui.
Ni fallor, uictum est, magno quod protulit astu.
Sed superest pars magna mihi de crimine uero:
'Qui raperet, totum templis non redderet.' Ergo
Hoc quoque sic uincam, uerum fatearis ut ipse.
245
Sustuleras templis; partiris, perfide, furtum;
Non totum reddis: superauit copia mentem.
Nunc quoniam manifesta fides gradibusque malorum
Hinc illinc lucent conlatis crimina rebus,
Officium inuadam, ualeant ut cernere cuncti,
250
Piscandi doctis semper nil nequius esse.
Hic taceam, audaces ducit quod pallida semper
In scelus omne fames, secretaque litora cogunt.
Hoc loquor: infaustis leuior cum scanditur alnus,
Quid faciant remo celeri lemboque uolantes,
255
Excussum uentis pelagus cum litora frangit:
Naufragium expectant. Sidit cum rapta sub undas
Puppis, submersi fundo scrutantur harenas.
At cum lassatus portum uix nauita uidit,
Furta parant missosque secant in litora funes.
260
O scelerum auctores, tetro et cum crimine ponti
Cladum participes et tempestatis amici!
Haec quoque si excutitur, quam magni criminis ars est!
Non scelus est, unco piscem quod fallitis amo,
Quod placidas subter lina intertexitis undas?
265
Piscibus adsuetis fallaces tendere morsus
Neptuni pulcrum uisum est non parcere templis.
Iam satis haec. Factis <mea> uox inpensa nefandis
Piscantis facinus cecinit uersuque coegit
Aurum, templa, nefas, titulos, epigrammata, munus.
270
Supplicium restat scelerum, quod reddere debet
Iudex, horrendo tollens tortore securim.
Dicite, quos ius est examina figere causis,
Dicite iam poenas mandatas legibus almis.
Vos quoque, quis ferro mortales caedere fas est,
275
Cum iam damnati iugulos ac colla petetis,
Ne campis patriaeque loco nec caedite iuxta.
Deprecor. Ad nigras ducatur uinctus harenas,
Vltima despumans pelagus qua litora lambit;
Hic iaceat medius ponto terrisque nefandus,
280
Et cum sollicitum uentis mare tollitur alte,
Destruat unda rogum rapiantque animalia corpus.
Hic tamen expositis tumulos conponite membris
Et titulum facite et uersu hoc includite carmen:
'Piscibus hic uixit, deprensus piscibus hic est,
285
Piscibus occubuit. Spes crimen poena sub uno est.'
contact: 